فقيرن جي تڪيه جي دروازي تي هيٺيان شعر جدا جدا پٿرن تي اڪريل آهن.

(1)

(1) قدم بردار نامي وقت کار است

که بختيء عمر بر صر صر سوار است

(2) بيا بگذر ازين زال جهان نام

که نا کامسيت از وي حاصل کام

(1-10 metre 27 centimetres ٻه سٽون)

(2)ساڳئي هنڌ تي:

زد شيشهء چرخ سنگ بر ساغر مان

        خون شد چو انا ردانه، دل دربر، ما

(2) گردي نشسته بود بر افسر مان

        اکنون بنگر خاک سيه بر سر مان

-10 Mt 30cm) 1 ٻه سٽون)

 ساڳئي  هنڌ تي:

(3)

(1) ما آمون بوديم درين باغ بگشت

        چون ابر بروي سبزه چون باد بدشت

(2) چون نرگس پر خمار، ناگاه از خواب

        تا شم کشاديم زهم. عمر گذشت

20m26cm) - 1 ٻه سٽون)

(4)

ساڳئي هنڌ تي:

(1) هان نامي هان! بخويش يکدم پرداز

        مردانه بساز تو شهء رفتن ساز

(2) داري درپيش بس ره دور و دراز

        اي کاش، اميد آمدن بودي باز

90m 29cm) ٻه سٽون)

(5)

ساڳئي هنڌ تي:

(1) اي تازه و تر شگفته ماننده گل

        بنگر سوي اوراق پراگنده گل

(2) ايام بقاي زندگاني بمثل

        چون گريه شبنم است، چون خنندهء گل

22m27cm) -1 ٻه سٽون)

(6)

دروازي مٿان:

(1) شد بيتو مرا ناله کوتاه نفس

        بي ناله بلب نمي برد راه نفس

(2) از ضعف چنان شدم که اندر دم مرگ

 بيرون نرود بي مدد آه نفس

2-30 mx20cm) هڪ سٽ)

شهتير تي هڪ سٽ ۾:

(1) جام از مي عيش تلخکام ۾ افتاده

        وين مجلس باده نا تمام افتاده

        بگر ز حريفان مي و جام افتاده

        مستانه بخواب هر کدام افتاده

--

اي انکه تو چون باد صباي در گشت

گه سوي چمن خرامي و گه سوي دشت

چون زير زمين جاي تو گردد، داني

تا در ته خاک بر سر، ماچه گذشت

(cm 20mx 5.15 هڪ سٽ)

شهتير تي هڪ سٽ ۾:

(1) اي تازه و تر شگفته ماننده گل

بنگر سوي اوراق پراگندهء گل

ايام بقاي زندگاني بمثل

چون گريهء شبنم است چون خندهء گل

--

فرياد رحيل از همه کس ميشنوي

آواز درا ز پيش ويس و پس ميشنوي

کرده همه شبگير بسر منزل دور

تو خفته بره بانگ جرس ميشنوي

(Cm20mx4 هڪ سٽ)

(9)

ساڳئي هنڌ هڪ سٽ ۾:

(1) نامي من ازين دهر پشيمان رفتم

ناچيده گلي ازين گلستان رفتم

بودم دو هزار آرزو در دل بيش

ناکرده يکي ازو بسامان رفتم

(cm20mx2.25 هڪ سٽ)

اهي اشعار جا ڪتبا ”فقيرن جي تڪيه“ تي لڳل آهن. هن هيٺ تاريخي ڪتبا جيڪي ساڳيءَ عمارت جي مختلف هنڌن تي آهن ڏجن ٿا، جن مان ظاهر ٿو ٿئي ته اها مسجد 1008 هه ۾ ٺهي، ۽ ”بنايي دلپذير“ تاريخ اٿس.

(10)

هڪ سٽ ۾:

(1) گويند بود فاتحه را فايحهء

زان فايحه بخش نکهت رايحهء

بر روح گذشتگان فرست اخلاصي

محتاج دعائيم بخوان فاتحهء

--

مير معصوم آن سيادت منزلت

ساخت اينجا از پيء برنا و پير

سال تاريخش چو جستم از خرد

درزمان گفتا بنيايي دلپذير 1008-1007

ٻه سال لڳل آهن جيئن ڏيکاريو ويو آهي. هڪ سال عمارت جي ٺهڻ جو آهي.

(cm20mx5.92 هڪ سٽ)

(11)

مٿئين ڪتبي جي تشريح هن ڪتبي ۾ ٿئي ٿي، جيڪو ٻئي شهتير تي هڪ سٽ ۾ اڪريل آهي:

(1) – در شهور سن هزار وهشت هجريه که بندگان خلافت پناهي ظل الاهي جلال الدين محمد اکبر بادشاه غازي خلد ملکه ابدا. نواب سيادت پناه فصاحت و بلاغت دستگاه . امير محمد معصوم النامي  تخلصاً و البکري مسکناً ولد مير سيد صفاي الترمذي اباً و بن سيد شير قلندر بن بابا حسن ابدال جدا (را) از خدمت قنڌهار طلب فرموده بودند، در حين نزول بدين مقام بناي اين بقهء خير نهادند. حرره العبد مير بزرگ ولد امير محمد معصوم.

نامي يکشا چشم بصيرت درياب

بنياد زمانه همچو نقشي است بر  آب

با تو گويم که حاصل دنيا چيست

بيداري يکزمان و باقي همه خواب

(cm20Mx10.30 هڪ سٽ)

(12)

ساڳيءَ عمارت تي هي ٻيو تاريخي ڪتبو آهي هڪ سٽ ۾:

(1) نامي ز خرد دوش دلم کرد سوال

        کز رفته و آينده بيان کن احوال

        گفتا؛ چه خبر ز رفتگان نيست اثر

        آينده چو رفته دارن چه مي پرسي حال

بندگان حضرت اعلا بايلچي گري عراق  نواب سيادت پناه ابوي امير محمد معصوم بکري را رخصت نمودند و در سنه 1010هه ازينجا عازم بکر شدند، حرره مير بزرگ.

(cm 20Mx5.20 هڪ سٽ)

(13)

ساڳيءَ عمارت جي ديوار تي ٻاهرئين پاسي کان چئن سٽن ۾ هي ڪتبو آهي:

(1) چون درميان نواب ابوي امير محمد معصوم

(2) و حکومت دستگاه راول بينو (-بنيو ؟) نسبت (دوستي)

(3) و يگانگي بود بنا بران باستدعاء راول جيو درين منزل

(4) ده روز اتفاق مقام افتاد. سنه هزار و ده العبد مير بزرگ.

(cm92.63(

مٿين ڪتبن جون تاريخون واقعاتي لحاظ سان تمام اهم آهن، جن جي سلسلي ۾ گذريل صفحن ۾ لکيو ويو آهي.

انهيءَ عمارت کان سواءِ جيڪا ڪتبن مان ظاهر آهي ته مسجد نه بلڪ مسافرن جي رهڻ لاءِ اوطاق آهي مير صاحب هڪ ٻئي جاءِ به ٺهرائي، جيڪا هن وقت ڇوڪرن جي گورنمينٽ سيڪنڊري اسڪول لاءِ ڪتب اچي رهي آهي.

(14)

ٻاهرين دروازي جي دوار تي ٻاهرئين پاسي کان ٽن سٽن ۾ ڪي ڪتبا آهن:

(1) اين تازه بنا چو مير معصوم نهاد

        چرخ فلکش ديده و برو تحسين گفت

        هنگام بنا، چو خلق کردند دعا

        از هر طرفي خيل ملک آمين گفت

(2) چون بود ز سنگ، سال بنيادش عقل

 بنياد نمود خانهء سنگين گفت

(3) نواب سيادت پناه ابوي ام امير محمد معصوم البکري النامي المخاطب بامين المک بجهته يادگار اين عمارت بنا فرموده 1014هه.

(cm42Mc2.10)

هن ڪتبي ۾ ”امين الملڪ“ جو لقب آندو ويو آهي، جيڪو پهرين 1010 هه ۾ اڪبر پنهنجي انهيءَ خط ۾ لکيو هو، جيڪو مير صاحب شاهه ايران ڏانهن کڻي ويو ۽ موٽي اچڻ بعد جڏهن جهانگير کيس بکر موڪليو، ان وقت کيس ”امين الملک“ جو عهدو تفويض ٿيو. اهو سال 1014هه هو.

(16)

ساڳيءَ عمارت جي اندرئين ٿنڀ جي مٿئين سري تي چوڌاري اڪريل:

(1) در جيسلمير خانهء فرمود

 مير معصوم آن جهان کرم

(2) تا خلايق همي بيا سايند

 اندرين منزلي چو باغ ارم

(3) کرد تاريخ سال مير بزرگ

در زمان خانهء نشاط رقم.

ساڳئي ڪتبي جو ٻيو حصو:

(1) نواب سيادت و

(2) نقابت پناه ابوي ام

(3) امير محمد معصوم بکري

(4) المتخلص بالنامي و

(5) المخاطب بامين المک

(6) اين سر منزل بجهته

(7) اسايش خلايق بنا نمود

(8) حرره العبد

(9) مير بزرگ

(10) 1014 هه

(cm32x14 1.80)(1)

مير  مراد عليءَ پنهنجي رسالي ۾ لکيو آهي ته جيسلمير شهر جي مشرق ۾ دهلي دروازي جي سامهون جو ڌپور ڏانهن ويندڙ رستي تي هندن جو مساڻ آهي، جنهن جي ڀڪ ۾ گڊيسر تلاءُ آهي، انهيءَ کان شمال طرف سفيد بٿر جي اوطاق آهي، اندر ٽي محراب اٿس ( تر پوليا).

مير مراد عليءَ جي ياد داشت ۾ هنن عبارتن جو اضافو آهي:

(15)

محراب تي هيءَ عبارت آهي:

عن سليمان عليه السلام اعظم المصائب فوت الوقد بلا فائده حررهء العبد مير بزرگ بن مير معصوم النامي تخلصا و البکري مسکناً ترمذي اصلاً و الحسيني نسباً و کان لما ذالک في سنته ثماية و الف.

مير جي ياد داشت ۾ هي بيت زياده آهن:

(16)

دو جهان در نظر ديده وران مختصر است

هر که بر بست ازو چشم طمع، ديده وراست

تاتو بد عهد، ره مهر و وفا بر بستي

نامي دل شده را ديده بديوار و در است(1)

*      *      *

بيانه  -- عيد گاه مسجد

بيانه عيد گاهه جي مسجد سڏجي ٿي، جنهن تي مير جو ڪتبو آهي:

نامي بکشا چشم بصيرت درياب

بنياد زمانه همچو نقشيست بر آب

ناتو بگويم که حاصل دنيا چيست

بيداري يکزمان و باقي همه خواب

قايله مير محمد معصوم بکري مسکناً (ترمذي) اصلاً والنامي تخلصاً .... حرر مرزا.... 1008هه (1)

*      *      *

بلند دروازو ، فتحپور سيڪري

فتحپور سيڪريءَ ۾ اڪبري مسجد جي بلند دروازي تي مير معصوم جي هيٺيون ڪتبو ٻن تختن تي لڳل آهي:

(1) قال عيسيٰ عيله السلام الدنيا قنطرت فاعبروها، ولا تعمروها في الاخبار من تا مل انه يعيش غداً ، تامل انه يعيش ابدا ً وقيل الدنيا ساعته فاجعلها طاعته بقيته العمر. لاقيمته لها.

(2) في الاخبار من قام الي الصلوات وليس معه قبله فانه لا يريده من الله الا بعداً خيرالمال ما انفق في سبيل الله، بيع الدنيا بآخرت يربح، الفقر ملک بيها محاسبته.

(3) نامي چه شد  ار تو مسجد گاهي کردي

و ز قصر زر اندوده پناهي کردي

خوبي جهان بصورت آئينه دان

خود گير و تو هم درو نگاهي گردي

(4) قايله و کاتبه محمد معصوم نامي بن سيد صفائي الترمذي اصلا و البکر مسکنا و المنتسب الي شير قلندر بن بابا حسن ابدال السبز واري مولداً، و القندهاري موطناً(2).

سيد لطيف پنهنجي ڪتاب جي ص. 146 تي ڪتبي ۾ هيءُ اضافو ڇپايو آهي ؛ وقال عيسيٰ .... الخ کان پهرين هيءَ عبارت آهي:

حضرت شهنشاه فلک بارگاه ظل الله جلال الدين محمد اکبر بادشاه بعد فتح ملک دکن و دانديش که سابقا مسمي به خانديس بود در سن 46 الاهي مطابق سنه 1010 بفتح پور رسيده عزيمت آگره فرمودند.

تا نام زمين و آسمان ست

تا نقش و جود در جهان ست

نامش به سپهر هم نشين باد

ذاتش بجهان ابدقرين باد.

انهيءَ عبارت بعد ”و قال عيسيٰ“  . . . تا عبارت ”العمر لاقيمت لها“ آهي ۽ ايستائين هڪ پٿر تي آهي، جيڪو اوڀارينءَ ديوار تي آهي. باقي ڪتبو عبارت ”من قام الي الصلوات وليس“...”و القندهاري موطناً(1)“ تائين اولهائينءَ ديوار تي آهي.

*      *      *

اُجين جي عمارت

1008هه ۾ اڪبر جڏهن دکن لاءِ روانو ٿيو، ان وقت اجين ۾ پهچڻ تي مير معصوم هيٺيون ڪتبو ناصر الدين خلجيءَ جي ٺهرايل عمارت تي هنيو:

بتاريخ 44 الاهي موافق 1008هجري رايات ظفر آيات عازم تسخير دکن بود باينجا عبور افتاد.

نظم:

نامي! ز فلک دوش دلم کرد سوال

کز رفتهء و آينده بيان کن احوال

گفتا؛ چه خبر ؟ ز رفتگان نيست اثر

آينده چو رفته، زان چه ميپرسي حال

راقمه محمد معصوم نامي البکري (1).

*      *      *

درگاهه محمد غوث گوالياري

حضرت محمد غوث گواليماريءَ جي ورانڊي ۾ مير جو هيءُ ڪتبو لڳل آهي:

(1) من اکثر ذ (کرالمه) وت

(2) رضي من الدنيا باليسير

(3) يکدم ز گذشتگان بکن ياد

(4) و ز فاتحه روح شان بکن شاد

(5) قايله و راقمه محمد معصوم البکري

(6) موطناً و الترمذي اصلاً 1008/1007 (2).

گواليار دکن جي رستي تي آهي. مسٽر سڪسينا جو خيال آهي ته دکن واريءَ مهم تي ويندي. جڏهن اڪبر اتي منزل ڪئي هوندي ته مير اتهن ڪتبو هنيو، حضرت محمد غوث جو مقبرو اڪبر جو ٺهرايل آهي.

*      *      *

نئون صفحو -- ڪتاب جو ٽائيٽل صفحو --گذريل صفحو

ٻيا صفحا 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45  46 47 48 49 50

هوم پيج - - لائبريري ڪئٽلاگ