|
اسم ڪيفيت جو استعمال:
”اُلاجي عشق جا، سي تان تون نه سهين.“
(شاهه: يمن ڪلياڻ)
”هيءَ نـــنڊ نه ڄاڻان، ڪڏهن هڻنديئي ڪَنَ ۾.“
(شاهه:
سريراڳ)
”آءٌ نــه گـــــڏي پـــرينءَ کـــي مــٿان آيو
مـــوت.“
(شاهه:
معذوري)
’جوش ۾ هوش پورو نه رهندو آهي.‘
’نشي ۾ انسان ڇا مان ڇا ڪري وهندو آهي.‘
(10) اسم منسوب: اهم اسم جو ڪا نسبت ظاهر
ڪري يا ڪنهن هنڌ يا موقع سان تعلق ڏيکاري، تنهن کي
اسم منسوب چئبو آهي. منسوب جي معنيٰ آهي: ’نسبت
ڪيل‘ عيسائي، حبشي، هندي، بدوي ۽ جهنگلي وغيره کي
اسم منسوب چئبو آهي.
اسم منسوب جو استعمال:
”ســـامــونــڊين ســـائــين، واءُ ســڻائــو
وارئــين.“
(شاهه:
سامونڊي)
”ڪــــمــيڻي ڪـــيچـــين لــئي پورج پراهين.“
(شاهه:
معذوري)
”هتان لاهوتي لڏ ته گرسين گڏجين ڪاپڙين.“
(شاهه: رامڪلي)
”مــــري تـــان مَ ميهار، وٿاڻ ولـهو مَ ٿئي،
وڇــن جي وڇـــار جو ونگو ٿــئي مَ وار.“
(شاهه: سهيڻي)
ابـــاڻــن جـــي آســري ڪَتي ڪانه ڪيام.“
(شاهه: مارئي)
’ڀٽائيءَ ۽ روميءَ جي ڪلام ۾ گهڻي مشابهت
آهي.‘
’چيني قد جا ننڍا ٿيندا آهن.‘
افغاني، ايراني، ترڪي ۽ مصري مسلمان قومون
آهن.
’اسم منسوب‘ جيڪڏهن ٻئي ڪنهن اسم سان گڏ
جملي ۾ واقع ٿيندو ته ان حالت ۾ صفت ٿي پوندو،
جيئن هيٺين مثالن مان ظاهر آهي:
’مولانا جلال الدين روميءَ جي مثنوي مشهور
آهي.‘
’فردوسي طوسي محمود جي دربار جو هڪ خاص
شاعر هو.‘
’شاهه عبداللطيف ڀٽائي سنڌ جي شاعرن جو
سرتاج ليکجڻ ۾ اچي ٿو.‘
”ٻاروچاڻا ٻار، توڙان ترس نه سکيا.“
(شاهه: حسيني)
اسم منسوب مختلف نمونن ۾ ٺهندو آهي:
(1)
اسم جي پٺيان ’ن‘ آڻڻ سان، مثلاً:
ايراني
بلوچي
پنجابي
روسي
سنڌي
لاڙي
مڪراني
ولايتي
(ب) اسم ۾ ’ا‘ ۽ ’و‘ جو اضافو ڪرڻ سان،
مثلاً:
ٽڪر ٽاڪُرو
جبل جابُلو
سکر ساکُرو
(ت) اسم کي پٺيان ’آئون‘ گڏڻ سان، مثلاً:
ڪک
ڪکائون
هڏ
هڏائون
هيڊ
هيڊائون
(ث) اسم کي ’ايرو‘ يا ’ايلو‘ ملائڻ سان،
مثلاً:
پُٽُ
پٽيلو
ٿَر
ٿريلو
چم
چميلو
کانڌ
کانڌيرو
هٺ
هٺيلو
(ج) اسم جي پٺيان ’آر‘ آڻڻ سان، مثلاً:
ٻڪر
ٻڪرار
ڌڻ
ڌڻار يا ڌنار
رڍ
ريڍار
ڳئون
ڳنوار
مينهن
ميهار
مٿين لفظن ۾ ’آر‘ جي اضافي ڪرڻ سان گڏ
ٻيون ڦيرڦاريون به ڪيون ويون آهن، جهڙوڪ: ’مينهن‘
مان ’ن‘ حذف ڪيو ويو آهي، ’رڍ‘ ۾ ’ي‘ جو اضافو ڪيو
ويو آهي ۽ ’ڌڻ‘ حرف کي ’ن‘ ۾ تبديل ڪيو ويو آهي.
(ح) اسم ۾ ’ر‘ جي اضافي ڪرڻ سان، مثلاً:
پيٽ
پيٽر
مڇ
مُڇر
(خ) اسم ۾ ’و‘ کي ڪڍي ’ت‘ آڻڻ سان، مثلاً:
پورهيو پورهيت
(د) اسم کي ’تو‘ يا ’ايتو‘ مذڪر ۾ ۽
’ايتي‘ مؤنث ملائڻ سان، مثلاً:
ابو
ابيتو
ابيتي
پيءُ
پيئيتو
پيئيتِي
ڀاءُ
ڀائيتو
ڀائتِي
جوءِ
جوئيتو ____
ماءُ
مائيتو
مائيتِي
وَرُ
_____
وَريتِي
”وريتيــــون ورو، آءٌ نه ورنديس، ور ريءَ.“
(شاهه سسئي)
”ٻڙي ٻانهن نه لڏ، هارِي ابيتين سين.“
(گرهوڙي)
’فلاڻو منهنجو مائيتو ڀاءُ آهي.‘
(11) اسم ڪنايه: ڪنهن وقت يا موقع تي ڪنهن
ماڻهوءَ يا شيءَ جو اصلي نالو ظاهر ڪرڻ بدران ٻيو
ڪو ڳجهو لفظ استعمال ڪجي، تنهن کي اسم ڪنايه چئبو
آهي. ’ڪنايه‘ جي معنيٰ آهي: اشارو. ڪنايت ڪنهن
ڳالهه کي مبهم رکڻ کي به چئبو آهي.
اسم ڪنايه جا مثال:
’حوالدار پڪاريو ته: ”فلاڻو پٽ فلاڻي جو
حاضر ٿئي.‘
’هر ٽير ميٽر ڪري جند ڇڏائي ويو.‘
(12) اسم تصغير: اهو اسم، جنهن مان خبر
پوي ته ڪنهن شيءَ کي سندس اصلي حيثيت کان گهٽائي
ننڍو ڪري بيان ڪيو ويو آهي، تنهن کي اصم تصغير يا
مصغر چئبو آهي، مثلاً:
ٻارو
راتڙي
گلڙا
اسم تصغير جو استعمال حقارت يا الفت ظاهر
ڪرڻ لاءِ ٿيندو آهي، مثلاً:
(1)
تون اڃا ٻارڙو آهين.
(2)
منهنجو پٽڙو ٻن ڏينهن کان مون کان جدا ٿي ويو آهي.
پهرين جملي ۾ ’ٻاڙو‘ لفظ تحقير واري معنيٰ ۾
استعمال ڪيو ويو آهي، ٻئي جملي ۾ ’پٽڙو‘ لفظ ۾
محبت جو اظهار ڪيو ويو آهي.
اسم تصغير هيٺين نمونن ۾ ٺهندو آهي:
سنڌي زبان ۾ اسم تصغير جي ترڪيب، بنسبت
ٻين ٻولين جي، بالڪل آسان آهي، جو ڪهڙي به مکيه
لفظ، صفت يا فعلي اسمن مان اسم تصغير ٺاهي سگهجي
ٿو.
( ا) ڪن حالتن ۾ مؤنث لفظ خود اسم تصغير ٿي ڪم
ايندو آهي، مثلاً:
ڇُرو ڇرِي
ڦُڙو ڦُڙي
ڪات
ڪاتي
ڪُرڙو
ڪُرڙي
(ب) مذڪر لفظ کي پٺيان ’ڙو‘ ۽ مؤنث لفظ کي
پٺيان ’ڙي‘ کي لڳائڻ سان، اسم تصغير ٺهندو آهي،
مثلاً:
باهه باهڙي
جندُ جندڙي
دل
دلڙي
هِنئون هِنئڙو
(ت) اسم جي پٺيان ’آٽ‘ يا ’اوٽ‘ آڻڻ سان،
اسم تصغير ٺهندو آهي، مثلاً:
ڄام
ڄاموٽ
ڇوڪر
ڇوڪراٽ
لانگ
لانگوٽ
(ث) صفت جو پويون حرف علت ڪڍي، ان کي
’ايرو‘ يا ’ايرڙو‘ ملائڻ سان، اسم تصغير ٺهندو
آهي، مثلاً:
ٿُلهو
ٿلهيرو، ٿلهيرڙو
ٿورو
ٿوريرو
چڱو
چڱيرو، چڱيرڙو
گهڻو
گهڻيرو
وڏو
وڏيرو، وڏيرڙو
سنڌي زبان ۾ فارسي ۽ عربيءَ جا ڪي مصغر
لفظ به استعمال ٿيندا آهن، جن جي ترڪيب هيٺ ڏجي
ٿي:
فارسيءَ ۾ اسم جي پٺيان ’چه‘، ’يچه‘ يا
’ڪ‘ لڳائڻ سان اسم تصغير ٺهندو آهي، مثلاً:
باغِ
باغيچه
ڪُو
ڪُوچه
مرد
مردڪ
عربيءَ ۾ تصغير عام طرح فَعُيل جي وزن تي
ٺهندو آهي، مثلاً:
بَحر
بُحَير،
بُحيرَة (ننڍو بحر: ڍنڍ)
زُبَدة زُبيدة (ٿوري مکڻ
ذرِي)
عَبد عُبَيد (ننڍو
ٻانهو)
اسم تصغير جو استعمال:
”مون کي ٿي ماري، انهيءَ سندي ڳالهڙي.“
(شاهه:
سامونڊي)
”ڳريو جهليو روءِ، مٿي مُهري هــٿڙا.“
(شاهه:
سامونڊي)
”لاهئين مٿان لوڪ، ڏولائي جا ڏيــنهڙا.“
(شاهه: سارنگ)
”کُهِه سا کاڻي راتــڙي، جا پرينءَ ري پيئي.“
(شاهه:
مومل راڻو)
”ڪيچان آيو قافلو، ڀليــرو ڀانئيان.“
(شاهه: حسيني)
”تن لانگوٽن لُٽيون، ٿي مهرون لعلون لاڏسين.“
(سچل: ڪلياڻ)
(13) اسم تڪبير: اهو اسم، جنهن مان خبر
پوي، ته ڪنهن شيءَ کي سندس اصلي حيثيت کان وڌائي
وڏو ڪري بيان ڪيو ويو آهي، تنهن کي اسم تڪبير يا
مڪبر چئبو آهي. اسم تڪبير هيٺين نمونن ۾ ٺهندو
آهي:
(ا) ڪن حالتن ۾ مذڪر جو صيغو خود اسم
تڪبير ٿي ڪم ايندو آهي، مثلاً:
ماٽِي
ماٽو
ماڪوڙي
ماڪوڙو
(ب) اسم جي پٺيان ’اوڙو‘ آڻڻ سان، اسم
تڪبير ٺهندو آهي، مثلاً:
گپ
گپوڙو
ڳالهه
ڳالهوڙو
لپ
لپوڙو
اسم تڪبير جو استعمال سنڌي زبان ۾ ورلي
ٿيندو آهي، سنڌيءَ ۾ فارسيءَ ۽ عربيءَ جا اسم
تڪبير جا صيغا بعضي استعمال ٿيندا آهن. فارسيءَ ۾
اسم جي اڳيان يا ڪن حالتن ۾ پٺيان ’شاهه‘ آڻڻ سان
اسم تڪبير جڙندو آهي، مثلاً:
شهنشاهه – شاهراهه – شاهباز، وغيره.
عربيءَ ۾ اسم تڪبير فعال ۽ فعلان جي وزن
تي جڙندو آهي، مثلاً:
ڪذاب – ظلام – رحمان – هيجان وغيره.
(14) اسم جمع: اهو اسم جو فعل واحد جو
قبول ڪري مگر معنى جمع جي ڏئي، ان کي ’اسم جمع‘
چئبو آهي، مثلاً:
اَنُ – انبوهه – بازار – بوند – ٻيلو –
ٽولو – جماعت – ڌَڻ – ڍيرُ – رعيب – فرقو – فوج –
قافلو – ڪٽنب – کوڙ – گلو – لشڪر – لوڪ – ميڙ –
ناڻو – وَڳر – وَڳر – وَلرُ – ويڙهو وغيره.
اسم جمع جو استعمال:
”نڪا بؤ بـــازار ۾ نڪا ڇلر ڇَٽَ.“
(شاهه: گهاتو)
”اندر جهــڙ جهوُر وهي، ٻهر برسي بونــد بهار.“
(شاهه: سارنگ)
”ڌڻ ڌارڻ، ڌار رهڻ، اِيءَ نه سنگهارن سِٽَ.“
(شاهه: ڏاهر)
”لنگهي ڪالهه قــطار، تون توِتي اڄ نهارئين.“
(شاهه: ديسي)
”پَسي ککيءَ کــوڙ، متان ماڱر مٽئين.“
(شاهه: ڪاموڏ)
”سو مرڪ مارئڙن، جئان لوڪ لڄ ٿئي.“
(شاهه: مارئي)
”وڳــر ڪيو وتن پرت نه ڇِنن پاڻ ۾.“
(شاهه: ڏاهر)
(15) اسم مرڪب: اهو اسم جو هڪ کان وڌيڪ
لفظن جو ٺهيل هجي يا جنهن جي اصل لفظن ۾ ڪنهن حرف
يا ڪن وڌيڪ حرفن جو اضافو ٿيل هجي، تنهن کي اسم
مرڪب چئبو آهي. اسم مرڪب ڪن حالتن ۾ صفت به ٿي ڪم
ايندو آهي.
اسم مرڪب ٺهڻ جون مختلف صورتون آهن جي هيٺ
ڏجن ٿيون:
(الف) ڪن لفظن کي تنڪيري اڳياڙي ن، جهڙوڪ:
’اَ‘، ’اَڻَ‘، ’ڏ‘، ’مَ‘، ’نَه‘، ’نِه‘، ’نِه‘،
’نا‘ ۽ ’نِر‘ لڳائڻ سان اسم مرڪب ٺهندو آهي،
مثلاً:
اَڄاڻ اَڻواقف
نَسهوُ نافرماني
اَڇوت اَڻهوند
نِڀاڳ ناڪامي
اَلک اَڻهيريو نِپٽو
نامراد
اَورچ ڏَهڪار نِڌڻڪو
نِرڀؤ
اَڻبڻت ڏُڃَر
نِراسائي نِرجل اَڻتوريو
ڏُڪار نِهٺائي نِرجي
اَڻٿيڻو مَڇڏُو ناچاقي
نِرلوڀ
اَڻلڀ مَڏيئوَ
ناداري نِروير
(ب) اسم يا اسم مفعول جي اڳيان سنسڪرت جون
اڳياڙيون، جهڙوڪ: ’اَوَ‘، ’دُر‘، ’سَ‘، ’سُ‘،
’سُوُ‘ ۽ ’ڪُ‘ آڻڻ سان اسم مرڪب جڙندو آهي، مثلاً:
اَوَتڙ
سَڦلو سُوراج
اَوڳڻ سُپتيو
ڪُپت
دُرِمت سُپرين
ڪُڄائو
دُرِلڀ سُجاڳ
ڪُذات
سَٻاجهو سُچيت
ڪُريت
سَڀاڳو سُلڇڻو
ڪُماڻهو
سَپٽو
سُوديش ڪُنياء
(ت) اسم يا اسم مفعول جي اڳيان سنسڪرت جي
’ري‘، فارسيءَ جي ’بي‘ يا عربيءَ جي ’لا‘ اڳياڙي
آڻڻ سان اسم مرڪب ٺهندو آهي، مثلاً:
ري ٿنڀ بي خبر بي
عقل لازوال
ري چيو بي درد بي
علم لاشريڪ
ري سڏيو بي دين بي
گناهه لاعلاج
ري ڳڻيو بي رحم
لاپرواهه لاغرض
بي ايمان بي شرم
لاجواب لاوارث
(ث) ساڳئي صيغي وارا ٻه لفظ ملائڻ سان اسم
مرڪب ٺهندو آهي، مثلاً:
اُٿ ويهه جهڙڦڙ ڊوڙ
ڊڪ لاهه پاهه
اَچ وڃ چُرپر رِيڙهه
پيڙهه مَارڪٽ
اُڻ تڻ ڇِڪ تاڻ سَٽ
ڪٽ مَٽا سٽا
ڀَڃ گهڙ ڇِنڊڦوڪ سُس
پُس واءُ سواء
جُٺ ڦٺ ڏي وٺ کٽ
پٽ هَل چل
جوڙجڪ ڏيک ويک لِک
پڙهه هَڻ کڻ
(ج) اسم جي اڳيان صفت يا صفت جو مرخم
(اڻپورو) لفظ آڻڻ سان اسم مرڪب ٺهندو آهي، مثلاً:
وڏڦڙو، هتي صفت جي لفظ ’وڏو‘ جي هڪڙي حرف ’و‘ کي
ڪڍيو ويو آهي ۽ ’وڏ‘ صفت جي لفظ جي مرخم صورت آهي،
يا ڪي مثال هيٺ ڏجن ٿا:
پرٻنڌ
پرسنگ ڪارزبانو
پرٻوڌ
پرلوڪ مهاراجا
پرتاب
پرمار مهاراڻي
پرديس
پرمتڙيو مهاساگر
پرڏيهه
جلاوطن ننڍ وڏائي
(ح) ٻن اسمن کي گڏڻ سان اسم مرڪب ٺهندو
آهي، مثلاً:
آب حيات پَٽ ڪينئون سَرتاج
ڳچي ڌرتي
اُس تڙڪو پَريو مڙس سَروقد
ڳِچي سمنڊ
آهو چشم ڦُلواڙي
سُورج منڊل
گهر ڌڻي
بزدل جَرڦل
شفاخانو لوڪ رنگ
ڀِترڀائي چَهٻچو
شڪارگاهه
مَلاکڙو
ڀنرڇ خَرگوش عَجائب
گهر مومل دل
ڀلنامو دَستخط
عُمرقيد نَروار
ڀونچال ريگستان
قطب
تارو وَڻ ويڙهي
(خ) اسم يا ضمير جي پٺيان اسم فاعل، اسم
مفعول يا اسم استقبال آڻڻ سان اسم مرڪب ٺهندو آهي،
مثلاً:
(1) اسم فاعل واري مرڪب اسم جا مثال:
اَن کائڪ
کيرپياڪ
ٿَڃ ڌائڪ
وِياج کائو
خبر ڏيندڙ
وير وٺوُ
(2) اسم مفعول واري مرڪب اسم جا مثال:
اَڪ کاڌِي پيٽ
سڙيو گَهر آيو
اَنگر کو ڌوڙ
ڌويو گهوڙن هنيو
ٻيڙيءَ ٻڏو رب
رکيو مَن گهريو
ڀاڳڀريو ڪاتيءَ پيو
مُنهن چڙهيو
تو لکيو کُٽيءَ
کنيو نانگ کاڌو
پيٽ ڄائو ڳُڻن
ڀريو نانءَ چڙهيو
(3)
اسم استقبال واري مرڪب اسم جا مثال:
جوءِ وهيڻو
مغز کائڻو
مکين مارڻو
(د) اسم جي اڳيان عدد يا عدد سان گڏ پٺيان
حرف علت گڏڻ سان اسم مرڪب ٺهندو آهي، مثلاً:
ٻه اکيو چؤپايو چؤڪنڊو
سماهي
ٻپهري چؤديوار چؤماسو
سيپارو
ٻهروپو چؤڏول چؤواٽو ششماهي
ٽڪنڊو چؤرس ڇه آڱريو هفت
زبانو
چؤٻول چؤسول ستپڙو هڪ ٽنگو
(ذ) اسم فاعل خود ڪن حالتن ۾ اسم مرڪب جي
صورت ۾ هوندو آهي، جنهن جا ڪي مثال هيٺ ڏجن ٿا:
باغبان رضاڪار
ڪئامار
بن واسي
رکپال ڳنڍيڇوڙ
چترڪار ساروان
گهوراروُ
خدمتگار
سربند مڱڻهار
خزانچي
سنگتراش نقصانڪار
ڌڻار سود
خور هٿ ڦاڙ
(ر) فارسيءَ وانگر سنڌيءَ ۾ به ڪن حالتن ۾
ٻه اسم ’و‘ حرف سان معطوف ٿيندا آهن ۽ ڪڏهن ’و‘ جي
بدران ’ا‘ (الف) به عطف جو ڪم ڏيندو آهي ۽ اهڙن
اسمن کي اسم مرڪب چئبو آهي. اهڙي حالت ۾ فعل جو
اتفاق پوئين اسم سان ٿيندو آهي. ڪي مثال هيٺ ڏجن
ٿا:
رات و ڏينهن
رات و رات
مکا ميلو
(س) فارسيءَ واريون اسم مرڪب جون ترڪيبون به
سنڌيءَ ۾ استعمال ٿينديون آهن، تنهنڪري انهن کي
هتي ڄاڻائڻ ضروري آهي ۽ انهن جا ڪي نمونا ۽ مثال
هيٺ ڏجن ٿا:
فارسيءَ ۾ اسم مرڪب ٺهڻ جا طريقا:
(1)
ٻن اسمن ملائڻ سان:
آبرو شترمرغ
سيلاب شيردل
شبنم گلستان
(2)
اسم جي اڳيان صفت آڻڻ سان:
بداخلاق تنگ نظر
بدبخت تيزگام
بدبُوءِ خوش خلق
بدڪار
نيڪ مرد
(3)
اسم کي پٺيان امر گڏڻ سان:
آبدوز رومال
سردار
پيغمبر
رهبر
عملدار
دستگير رهزن
فرمانبردار
دلبر
رهنما قطب نما
دلدار
ريگمال
ڪمربند
(4)
ٻن مصدرن جي ماضيءَ جي صيغي استعمال ڪرڻ سان:
آمد و
رفت
خريد و
فروخت
خورد برد
گفت و
شنيد
نشست و
برخاست
(5)
ساڳي مصدر جي ماضي ۽ امر جي صيغن ملائڻ سان:
بندوبست
بودوباش
جستجو
گفتگو
(6)
ٻن امر جي صيغن کي گڏ استعمال ڪرڻ سان:
تگ ودو
پيچ و خم
سازباز
سوزوگداز
گيرودار
نازو انداز
اسم مرڪب جو استعمال:
”ڄاڻين ته مَ ڄاڻ، ايءَ در اٻــوجهن جو.“
(شاهه: پرتاب)
”هيءَ پر اتـــارن، جيئن ڳرا مٿن مولهيا.“
(شاهه: سراگ)
”اديون آءٌ اَڄــاڻ، مون سڱ سڃاڻي نه ڪيو.“
(شاهه:
سسئي)
”ڪارڻ رب اُلک، متان ماڱر مٽئين.“
(شاهه:
ڪاموڏ)
”اڻ چونــدن ڪيم چئو، چوندن چيو وسار.“
(شاهه: يمن
ڪلياڻ)
”اَوڳـــڻ ڪري اپار، در آيس داسڙا.“
(شاهه: ليلان
چنيسر)
”اوڻــت جو آچار، ڪانڌ ڪنهين سين مَ ڪري.“
(شاهه: ليلان
چنيسر)
”ســٻاجهو ستار، ستڙ سڀيئي ڪري.“
(شاهه:
سريراڳ)
”ساهان اوڏو ســپرين لوچي تان نه لهن.“
(شاهه: سسئي)
”سُٽ انهيءَ جو ســڦرو ويا ترازيءَ توري.“
(شاهه:
ڪاپائتي)
”پاڻ مَ کڻج پاڻسين، ري وســيلي وڌ.“
(شاهه: سهڻي)
”پاڻ نه پسن پاڻ کي، ويچارا بــي بــاڪ.“
(شاهه: مارئي)
”مين کي مامور، آهي اڻتــڻ اڳئين پنڌ جي.“
(شاهه:
ديسي)
”توڏن جون تــڙڀـــيڙ ۾ تريون ترڪن تان مَ.“
(شاهه:
ديسي)
”جهڙڦڙ ڏيئي جهاٽ، پسائيندو پٽيون.“
(شاهه:
سارنگ)
”سمي سڀ معاف ڪئي، ساٽن سان سـٽ ڪـٽ.“
(سچل:
ڪلياڻ)
”پرين جي پــرديس ۾ تنجي ڪانگا ڪج خبر.“
(شاهه:
پورب)
”وٺو مينهن وڏڦــڙو، ڪڍو ڌڻ ڪاهي.“
(شاهه:
سارنگ)
”لڳي اتر هــير، سامونڊين سڙهه سنباهيا.“
(شاهه:
سامونڊي)
”اڳي اُس تڙڪو نه سهين، اڄ سارو ڏينهن سٺوءِ.“
(شاهه: پورب)
”ڏنيس ڏيهه ڌڻين، معافيءَ جي مهر هڻي.“
(شاهه: ڪاموڏ)
”جهڙا گل گــلاب جا، تهڙا مٿن ويسَ.“
(شاهه:
مومل راڻو)
”اکين ملڪ ڏٺاس، توءِ مــن ڪــاڍو ميهار ڏي.“
(شاهه: سهڻي)
”عاشق زهرپــياڪ، وهه ڏسي وهسن گهڻو.“
(شاهه: ڪلياڻ)
”تن
ڳڻ ڀرين جون ڳالهڙيون ٿيون سچل ساهه سجهن.“
(سچل:
جوڳ)
”گهوڙن هنئي سڀڪا، اُٺن هنئي آنءُ.“
(شاهه:
حسيني)
”ورسي وطــن ڄــائيون، صحرا سترجن.“
(شاهه: مارئي)
”اکيون منهن ملير ڏي، جنهين رات و ڏينهــن.“
(شاهه: مارئي)
”رهن وهن سر ٻانڌئين، سڀئي بدبــؤ هاڻ.“
(شاهه: ڪاموڏ)
”دوست تون دلــدار، عالم سڀ آباد ڪرين.“
(شاهه:
سارنگ)
”ڀلائيءَ جو ڀر، رهبـــر ٿيندءِ راهه ۾.“
(شاهه: يمن
ڪلياڻ)
’نهٺائيءَ ۾ انسان جي عظمت آهي.‘
’لاچار کي آچار نه ٿيندو آهي.‘
’آزاديءَ جي هلچل ۾ وڏي قرباني ڏيڻي پوندي
آهي.‘
’سنگ جو پرسنگ لازمي آهي.‘
’عجائب گهر قوم جي هڪ اهم ملڪيت آهي.‘
’چوديوار گهر جي حفاظت لاءِ هوندي آهي.‘
’جنگ يا ڪنهن آفت ۽ مصيبت جي حالت ۾
رضاڪارن جي ضرورت پوندي آهي.‘
’شبنم گلن ۽ ٻوٽن کي تازگي بخشيندي آهي.‘
’امانت جي پيسن ۾ خورد برد ڪرڻ گناهه
آهي.‘
’حق جي جستجو ايمان جي نشاني آهي.‘ |
