|
(8) صفت
صفت
اهو لفظ آهي، جنهن جو لاڳاپو اسم سان هجي ۽ ان جي
وصف، حال، انداز، عدد يا مقدار بيان ڪري. وصف ٿيل
اسم کي موصوف چئبو آهي، پر شعر ۾ بعضي موصوف کان
پوءِ به ايندي آهي، جيئن اڳتي ڪن مثالن مان ظاهر
ٿيندو.
جنهن صورت ۾ صفت جو لاڳاپو پنهنجي موصوف سان هوندو
آهي، تنهنڪري اها گهڻو ڪري عدد، جنس ۽ حالت ۾
پنهنجي موصوف سان موافق رهندي آهي.
صفتي
لفظن جون پڇاڙيون به ساڳيون ئي ست آهن، جيڪي اسمي
لفظن جون آهن. تفصيل هيٺ ڏجي ٿو:
’اَ‘ پڇاڙيءَ وارا صفت وارا لفظ:
پَنجَ ڏَههَ
جالَ روڪَ
جامَ سَتَ
ڌارَ وَڌيڪَ
’آ‘ پڇاڙيءَ وارا صفت جا لفظ:
ادنى جُدا
اعلى سَدا
آشنا صفا
پارسا مَها
’اِ‘ پڇاڙيءَ وارا صفت جا لفظ:
اَلڳِ
چارِ
اَورچِ خاصِ
بَدِ ڏُورِ
بَندِ صَد
تارِ
غَلَطَ
تَنگِ
گَهٽِ
’اِي‘ پڇاڙيءَ وارا صفت جا لفظ:
اَبدِي جنگي
خيالِي لالچِي
اَپراڌِي
جهنگِلي ڏيهِي مادرِي
آسمانِي حقيقي
سخِي
مجازِي
اَصلِي حيوانِي
قدرتِي
مُلڪِي
اَوائلِي
خانِي گُلابِي وحشِي
جسمانِي خانگِي
لاڙِي ولايتِي
’اُ‘
پڇاڙيءَ وارا صفت جا لفظ:
آباد دليرُ
ڪُلُ مُفيدُ
اُتمُ ذهينُ ڪمزورُ
مُقدسُ
اَٿاههُ رنگينُ
ڪنچوسُ
مناسبُ
آزادُ روشنُ
ڪَنگالُ مهربانُ
اَمُلههُ سالمُ
گرمُ ناجائز
اَهرُ سڀُ گُستاخُ
نادانُ
بُلندُ سختُ گُمنام
نازڪُ
بي
ايمانُ سفيدُ گولُ
نجُ
بيمارُ سَرسُ گُنهگارُ
نافرمانُ
تيزُ سُورههُ
ڳَچُ نَرُ
پاڪُ شَريفُ
لاَئقُ نَرمُ
پليتُ صافُ
لَذيذُ نِرملُ
جَديُدُ ضعيفُ
لَکُ نيڪُ
جُوانُ عجيبُ
محتاجُ
واحدُ
حَرامُ غَريبُ
مضبوطُ واقفُ
خالصُ غليظُ
معتبرُ هٿڦاڙُ
خسيسُ ڪاملُ
معصومُ
هزارُ
خطرناڪُ ڪُسڪُ
مُفلسُ همدردُ
’اُو‘ پڇاڙيءَ وارا صفت جا لفظ:
پينُو قابُو
ڳارُو مَڄُو
جابُلو ڪَرُو
ڳاڻُو مَڇڏُو
ڄائُو کائُو
گهرُو مَئُو
رولُو گوسڙُو
گهريلُو
واڌُو
سائُو گيڙُو
لاڏُو ويڙهُو
سَمجهُو ڳيڙُو
لاڳُو ويڪُو، ويڪائُو
’او‘ پڇاڙيءَ وارا صفت جا لفظ:
ابتو اڳوڻو
ٻاجهارو تڪڙو
اتالو البيلو
ٻاراڻو ٿڌو
اٺڪاٺيو اڻڀو
ٻاڙو پڌرو-پراڻو
اجايو اڻگهڙيو ٻاهريو
پروڪو
اڄوڪو
اوپرو ٻوڙو پڪو
اڌورو
اوچو ٻيڻو پنهنجو
اڍنگو اونداهو
ڀلو
پوڙهو
اڙانگو
اَويلو
ڀوائتو
پويو
آسودو بڇڙو
تازو پهريو
اگوندرو
بکيو تانگهو
پيڪو
آڳاٽو بي چيو
تکو جيئالو
جيئرو سهانگو
کرو وائکو
جهولو
سهکو کوٽو وچؤ
ڇٻيلو سياڻو
کهنبو وڏاندرو
ڇڊو علحدو
گهاٽو وڏو
ڏکيو غريباڻو
لَسو
ورلو
ڏنگو ڪارو
ماٽيلو وِنگو
ساليالو
ڪارائتو
ماٺيڻو
ويڪرو
سجايو
ڪچو
مائتو ويڳو
سڄو ڪالهوڪو
متارو هاڻوڪو
سڌو ڪشاو
مندائتو
هٿيڪو
سُرَهو ڪمائتو موچارو
هٺيلو
سڪيلڌو ڪِنئارو
ناميارو
هچارو
سَگهو
ڪوجهو نرالو هرڪو
سمورو
ڪُوڙو
نسورو
هڪڙو
سنهڙو
ڳاڙهو
ننگو هلڪو
سوڙهو
ڳجهو نِهٺو هندڪو
سولو ڳُوڙهو
نَنهَن سوسڙو
هيڪاندو
سونو ڳهيلو نَوَ لکو
هيڻو
سونهارو کارو تئو
مٿين مثالن مان معلوم ٿيندو ته فقط ’او‘ پڇاڙيءَ
وارا صفت جا لفظ عدد جنس ۽ حالت پٽاندر ڦيرو
کائيندا آهن باقي ٻين پڇاڙين وارا نٿا ڦرن، خاص
ڪري ’اَ‘، ’آ‘ ۽ ’اِ‘ پڇاڙين وارا لفظ ته بالڪل
ڦرڻ ۾ نه ايندا آهن.
نوٽ: صفت جي مؤنث لفظن ۾ ’او‘ پڇاڙيءَ بدران ’اِي‘
پڇاڙي ڪم ايندي آهي.
صفت جا قسم:
معنى جي لحاظ کان صفت جا هيٺيان قسم آهن:
صفت مشبہ
صفت خالص يا محض
صفت نسبتي
صفت ظرفي
صفت عددي
صفت ضميري
صفت مرڪب
1. صفت مشبه:
اها صفت جا موصوف سان مشابهت رکندڙ هجي، يا اها
وصف جا موصوف ۾ طبعي طرح موجود هجي، تنهن کي صفت
مشبہ چئبو آهي. مثلاً: سخي مڙد، حسين عورت، انڌو
فقير، ٿڌي ڇانوَ وغيره. انهن ترڪيبن ۾ لفظ: سخي،
حسين، انڌو ۽ ٿڌي، صفت مشبہ جا مثال آهن. ڇاڪاڻ ته
سخاوت، حسين، انڌائي ۽ ٿڌڪار، اهي وصفون آهن جن
مان هرهڪ پنهنجي پنهنجي موصوف ۾ وقتي يا اتفاقي
طور تي، نه پر طبعي طور تي دائمي موجود آهي، جنهن
۾ ڪنهن غير معمولي اتفاقي يا حادثي کانسواءِ
تبديلي نه ٿي اچي سگهي.
صفت
مشبہ جون ترڪيبون:
1. مشتق اسمن جي اڳيان، پڇاڙيون جهڙوڪ: اَ، اَڻ،
س، ڪ، م ۽ ن آڻڻ سان صفت مشبہ ٺهندي آهي، مثلاً:
اَٻوجهه
اَڻٽر
ڪَپتيو
اَموٽ اَڻمِٽ
ڪذاتيو
اَورچ سُچيت
مَڇڏُو
اِڻٿيڻو
سُلڇڻو
نَسَهُو
2. اسم فاعل ۽ اسم مفعول جون ڪي ترڪيبون صفت مشبہ
ٿي ڪم اينديون آهن، مثلاً:
اسم فاعل جون ترڪيبون:
اڏامڪ
بت
پرست ٻوليندڙ
اوڳاريندڙ
ٻاجهارو ٿور کائڪ
ٽيڏو دور
انديش ڪُوڙو
ٺڳ
سچو گوهير
پورالو
سريلو لالچي
چور
سونهارو لچڪيدار
چئيوان
سهڻو نَجسِ
خوبصورت غريب
نواز نيڪ
خوش خلق
ڪنجوس
هنرمند
اسم مفعول جون ترڪيبون:
آزمايل (نسخو)
برگزيده (شخص)
پهتل (ٻانهون)
پسنديده (اخلاق)
خلقيل (سنسار)
شائسته (عادتون)
ڌڪاريل (شيطان)
مقبول (دعا)
کاڌل (ڪنارو)
مڪروهه (عمل)
گذريل (زمانو)
نازل ٿيل (ڪتاب)
3. اسم جي اڳيان فارسيءَ ۽ عربيءَ جا نفي
ڏيکاريندڙ لفظ، جهڙوڪ:
بي، بد، خوش، ڪم، نا ۽ لا آڻڻ سان صفت مشبہ ٺهندي
آهي، مثلاً:
بي ادب خوش طبع
نابين لاثاني
بي حياء خوش گفتار
ناپائدار
لاجواب
بي رحم خوش مزاج
ناجائز لازوال
بداخلاق ڪم ذات
نادان لاعلاج
بدبڻائتو ڪم عقل
ناشناس لامذهب
بد ذوق
ڪم فهم
ناگريز لايعني
صفت مشبہ جو استعمال:
”ٻاڙو پئي نه ٻيڙي، مٺو منهن لڳوس.“
(شاهه:
مارئي)
”پڪا رڇ ڪنڀار جا، پڪي نهائين،
مون کي وچائين ڀيلو ڀاڱي آئيو.“
(شاهه:
سهڻي)
”الحب للهِ والبغض للهِ، خاصي سندن خوءِ.“
(شاهه:
رامڪلي)
”چڙهي ڏاڍين
ڏونگرين، پير پنهونءَ جو پس.“
(شاهه:
سسئي)
”سٻاجهي ستار، لاٿا ڏرت ڏيهه تان.“
(شاهه:
سارنگ)
”سنئين سپرين جي ونگي ڀانءِ مَ واٽ.“
(شاهه:
سهڻي)
”ڪارِي رات
ڪچو گهڙو، مٿان وسي مينهن.“
(شاهه:
سهڻي)
”ڪاري ڪارونڀار ۾ واڳن جيئن وڙڪان.“
(شاهه:
سهڻي)
*
’الله ساده ۽ اٻوجهه ماڻهن تي راضي هوندو آهي.‘
*
’تاريخ دنيا ۾ ڪي اڻمٽ نشان ڇڏيا آهن، جن مان
ماضيءَ جي خبر پوي ٿي.‘
*
’اوڳاريندڙ جانور کائڻ ۾ حلال آهن.‘
*
’محنت ۽ الله جي مهربانيءَ سان اڻٿيڻي ڳالهه به
ممڪن ٿي پوندي آهي.‘
*
’عقلمند ۽ دورانديش ماڻهو ناپائدار شين جي حاصل
ڪرڻ لاءِ نه جفا ڪشي ڪندو آهي ۽ نه لايعني ڳالهين
۾ وقت وڃائيندو آهي.‘
2. صفت خالص يا محض:
اهو لفظ جو اسم جي ظاهري، اتفاقي يا عارضي
وصف بيان ڪري، تنهن کي صفت خالص يا محض چئبو آهي،
مثلاً: چانڊوڪي رات، سايون اکيون، ميرا ڪپڙا، زخمي
پير وغيره. هنن ترڪيبن ۾ چانڊوڪي، سايون، ميرا ۽
زخمي. اهي لفظ صفت خالص جا مثال آهن، ڇاڪاڻ ته رات
جي چانڊوڪي، اکين جي ساواڻ، ڪپڙن جي ميراڻ ۽ پيرن
جو زخم، اهي سڀ دائمي نه پر اتفاقي يا عارضي وصفون
آهن، جي ڪنهن نه وقت مٽجي سگهن ٿيون.
صفت خالص جا ڪي لفظ:
اڇو جدا
سولو ڳورو
آلو جهڪو
سياهه
لسو
اونهو
ڍرو
صاف مٺو
تانگهو
روشن ڪوسو
نازڪ
تکو سخت
کهرو نرم
تيز سفيد
گرم هلڪو
مٿي بيان ڪيو ويو آهي ته مشتق اسم صفت جي صورت ۾
به استعمال ٿيندا آهن، جن جا ڪي مثال صفت مشبہ ۾
ڏنا ويا آهن، اهڙيءَ طرح مشتق اسمن جون ڪيتريون
ترڪيبون صفت خالص طور استعمال ٿينديون آهن. جن جا
مثال هيٺ ڏجن ٿا:
اسم فاعل جون ترڪيبون:
ٺڳ اگهاڙو
گوهير
چيڙاڪ
چور سگهارو
لتر رولاڪ
دشمن لڄارو
جانٺو پيڙهاڪ
لچ ناميارو
لوڻياٺو
جهيڙاڪار
مورک ڀڄڻو
پاريچو
نقصانڪار
اولادي ڊڄڻو
سانتيڪو
ڀاڄوڪڙ
ڊاڙي اڀرندڙ
سريلو بخيل
سوالي ٻرندڙ
گٺيلو حسين
لوڀي پڙهندڙ
ماٺيڻو
شريف
مينو گهمندڙ اثرائتو
غريب
ڄاڻو وسندڙ ڪمائتو
مخلص
سمجهُو وَهندڙ چئيوان
مفيد
بکيو شرمائيندڙ سوڀيان
وان واقف
ڊوهو ڪمائيندڙ مرادوند
محتاج
گودڙيو
ٽاهڙ
اڏامڪ
مخالف
اڃارو چَڪرِ
دکدائڪ منافق
اسم
مفعول جون ترڪيبون:
ڀَڳو ڀَڳل
افسرده متحد
رَتو پَڙهيل
برگزيده متفق
مَتو ڦَٽيل
بوسيده مجروح
ساماڻو
ڪَيل پسنديده محڪوم
کاڻو ڦِٽل
پوشيده مرحوم
ڏِنو ڏِٺل
رنجيده معذور
ڳِڌو وِسايل
شڪسته مقبول
اُٺو بيٺل
فرسوده معزز
ڇُٽو ٻُڌل
مرده منظم
ڏڌو کُليل
ناديده متفرق
گُٿو مُئل
ناڪرده مستحڪم
اسم حاليه جون ترڪيبون:
ڀڄندو
کائيندو ٻُڏندو
ترندو
ڪِرندو
ڏُکندو
چڙهندو
گهرندو ڪُڏندو
هلندو وِڙهندو
ڪُسندو
جاڳندو
وِهندو ڳوليندو
ڌاريندو
ملندو
لوچيندو
اسم استقبال جون ترڪيبون:
ڀَڄڻو کائڻو سِڪڻو
گُسائڻو
ڳَرڻو ڳائڻو
کِلڻو مُجهڻو
ٺَڳڻو مارڻو
ڀُرڻو گهُورڻو
مَچائڻو
ڦِرڻو پُڇڻو ٻولڻو
وَسڻو ڊِڄڻو ڪُسڻو
ويڙهائڻو
صفت خالص جو استعمال:
”اڀريون سڀريون پانهنجيون سسون سڀ سنڀار.“
(شاهه: سارنگ)
”اڇا ڪوٽ پٽن ۾ ٿو عمر اڏائي.“
(شاهه: مارئي)
”اونڌا شال آچار، ڪانڌ ڪنهين سين نه ڪري.“
(شاهه:
ليلان چنيسر)
”اڄ نه اوطاقن ۾ تازا پٿر ڪک.“
(شاهه: رامڪلي)
”تکي ڪاتي هٿ ڪري مڏيءَ سين مَ مار.“
(شاهه:
بروو سنڌي)
”جانب جڏي جيءَ جو آڳانڍو آهيو.“
(شاهه: ديسي)
”ڏائي چڙهي ڏار تي ٿو زاغ ڪري زاريون.“
(شاهه: پورب)
”ڏکيا سکيا ڏينهڙا گهٽ اندر گهاريان.“
(شاهه: رامڪلي)
”ورسا سُڃي ويڙهه جنهن ۾ سڄڻ هيڪڙو.“
(شاهه ڪريم)
”رات سهائي، ڀون سنئين، پٽن وڏو پنڌ.“
(شاهه: کنڀات)
”ڪوهيارو قهري ويو نهوڙي ننڊ ۾.“
(شاهه: ديسي)
”لڳو ڪوسو واءُ، لوڪ مڙيوئي لهسيو.“
(شاهه: سسئي)
”ککيءَ هاڻيون کاريون ڇڇيءَ هاڻا ڇڄ.“
(شاهه: ڪاموڏ)
”سونهن وڃايم سومرا، ميرو منهن ٿيوم.“
(شاهه: مارئي)
”مٺي مصيبت آهي عاشقن جي.“
(شاهه:
يمن ڪلياڻ)
”مندائتي مينهن جي کوڻ نه کوٽي.“
(شاهه: سارنگ)
”مئي متي مهراڻ ۾ پؤٽپو ڏيئي.“
(شاهه: سهڻي)
”مهڻي هاب متان ڪرين، ڪاڪ نه ڪج ڪاري.“
(سچل: راڻو)
”سيءَ سارينديون سي، جنهين نڌر نجهرا.“
(شاهه: رپ)
”نئون نينهن لڳوس، ڳري ۽ ڳالهيون ڪري.“
(شاهه: حسيني)
”اکين کي آهين وڏا وجهه وڙهڻ جا.“
(شاهه: آسا)
”ڪريو ويس وڏاندر اڱڻ ٿي آئيون.“
(شاهه: ڪاموڏ)
”وڏا وڻ وڻڪار جا، جت نانگ سڄڻ نيلا.“
(شاهه: سسئي)
”بر وڏو، بار گهڻو، ويجهو نه وڻڪار.“
(شاهه: ديسي)
3. صفت نسبتي:
اهو
لفظ جو اسم جي ڪنهن سان نسبت يا ان جو ڪو خاص تعلق
يا ڳانڍاپو ظاهر ڪري، تنهن کي صفت نسبتي چئبو آهي.
مثلاً: پدري شفقت، جهنگلي جانورن، قنڌاري ڏاڙهون،
ڪشميري شال، ولايتي شيون وغيره. انهن ترڪيبن ۾
لفظ: پدري، جهنگلي، قنڌاري، ڪشميري ۽ ولايتي صفت
نسبتيءَ جا مثال آهن.
صفت نسبتيءَ جون صورتون هيٺ ڏجن ٿيون:
1. اسم جي پٺيان ’اِي‘ پڇاڙي ملائڻ سان صفت نسبتي
ٺهندي آهي، اها ترڪيب مذڪر توڙي مؤنث ٻنهي جنسن
لاءِ استعمال ٿيندي آهي. مثلاً:
’آسمان‘ اسم مان صفت نسبتي ٿيندي ’آسماني‘. ٻيا
مثال هيٺ ڏجن ٿا:
الاهِي حيواني
ڪيچِي
انسانِي خراسانِي
لاڙِي
بحرِي دريائِي لاهوتِي
پهاڙِي
ديسِي مشرِقي
جپانِي سنڌِي مغربِي
جنتِي شهرِي هاشمِي
جيلانِي عربِي هندِي
حبشي قطبي يورپي
2. اسم جي پٺيان ’اَڻو‘، ’ٽو‘، ’يارو‘، ’يتو‘،
’يچو‘ ۽ ’يلو‘ پڇاڙيون مذڪر جي صيغي ۾ ’آڻِي‘،
’ٽِي‘، ’يارِي‘، ’يتِي‘ ۽ ’يچي‘، ’يلِي‘ پڇاڙيون
مؤنث جي صيغي ۾ آڻڻ سان صفت نسبتي ٺهندي آهي. مثال
هيٺ ڏجن ٿا:
مذڪر مؤنث
ٻروچاڻو
ٻروچاڻِي
شاهاڻو
شاهاڻِي
فقيراڻو
فقيراڻِي
ڳوٺاڻو
ڳوٺاڻِي
چورٽو
چورٽِي
روهٽو
روهٽِي
ڪوهيارو ڪوهيارِي
پيئيتو
پيئيتِي
مائيتو
مائيتِي
ٿريچو ٿريچِي
پاريچو
پاريچِي
لاڙيچو
لاڙيچِي
روهيلو
روهيِلي
ڪاڇيلو ڪاڇيلِي
ماٽيلو
ماٽيلِي
ڪن مذڪر اسمن جي صفت نسبتي مؤنث واري ’آڻِي‘
پڇاڙي لڳائڻ سان پڻ ٺهندي آهي، مثلاً:
آرياڻِي
شاهاڻِي
ناٿاڻِي
3. اسم جي پڇاڙيءَ ۾ جيڪڏهن مذڪر ’و‘ يا مؤنث جي
’ي‘ لڳل هوندي، ته صفت نسبتي ٺاهڻ لاءِ انهيءَ حرف
’و‘ يا ’ي‘ کي حذف ڪري ’اَڻو‘ يا ’آڻِي‘ پڇاڙي
ٺاهبي. مثلاً:
ابو
اباڻو اباڻِي
ڏاڏو، ڏاڏي
ڏاڏاڻو ڏاڏاڻِي
نانو، ناني
ناناڻو ناناڻِي
4.
اسم جي پهرين حرف پٺيان حرف ’ا‘ (الف) جو اضافو
ڪري لفظ جي آخر ۾ ’اُو‘، ’اِي‘ يا ’ئِي‘ پڇاڙي
ملائڻ سان صفت نسبتي ٺهندي آهي، جا مذڪر توڙي
مؤنث، ٻنهي صيغن ۾ استعمال آهي. مثلاً: ’بکر‘ مان
صفت نسبتي ٿيندي ’باکرُو‘ ۽ ’ڪڇ‘ مان صفت نسبتي
ٿيندي، ڪڇي يا ’ڪاڇي‘ ٻيا مثال هيٺ ڏجن ٿا:
ٽاڪرُو
ڀٽائِي
جابلُو ڍاٽِي
ساکُرو
سامنڊِي، سامونڊِي
5. اسم جي پهرئين حرف پٺيان حرف علت جو
اضافو ڪري لفظ جي اصلي پڇاڙيءَ جي جاءِ تي ’او‘
مذڪر جي حالت ۾ ۽ ’اِي‘ مؤنث جي حالت ۾ آڻڻ سان
صفت نسبتي ٺهندي آهي. مثلاً: ’ٻٻر‘ مان صفت نسبتي
ٿيندي ٻاٻرو يا ٻاٻرِي. ٻيا مثال هيٺ ڏجن ٿا:
ٻاڪرو
ٻاڪرِي
ريڍو
ريڍِي
ڪانڊو
ڪانڊِي
ڳائو
ڳائِي
لائو لائِي
ماهيو ماهِي
6. اسم جي ’آ‘ پڇاڙيءَ جي جاءِ تي ’او‘
مذڪر جي حالت ۾ ۽ ’اِي‘ مؤنث جي حالت ۾ آڻڻ سان
صفت نسبتي ٺهندي آهي، مثلاً:
پيڪا، پيڪاڻا پيڪو، پيڪاڻو پيڪِي،
پيڪاڻِي
ساهرا ساهرو
ساهرِي
7. اسم جي پٺيان ’ڪو‘ ملائڻ سان صفت نسبتي
ٺهندي آهي، مثلاً:
’اوڏ‘ مان صفت نسبتي ٿيندي ’اوڏڪو‘. ٻيا مثال هيٺ
ڏجن ٿا:
جتڪو ڊکاڻڪو
ڄٽڪو لوهارڪو
حجامڪو مڱڻهارڪو
جيڪڏهن اسم جي پڇاڙي ’اِي‘، ’اُو‘ يا ’او‘
هوندي ته اها پڇاڙي حذف ڪري پٺيان ’ڪو‘ ملائبو ته
صفت نسبتي ٺهندي، مثلاً: ’هندُو‘ مان صفت نسبتي
ٿيندي ’هندڪو‘. ٻيا مثال هي آهن:
کٽڪو
ڪڙمڪو
واڻڪو
وڏيرڪو
8. اسم يا ضمير جي پٺيان جيڪڏهن تناسب يا
تماثل ظاهر ڪندڙ لفظ، جهڙوڪ: جوڳو، جِهو، جهڙو،
جيڏو ۽ جيترو وغيره آڻبو ته اها صفت نسبتيءَ جي
ترڪيب ٺهي پوندي، مثلاً:
تر جيترو
توجِهو
جبل جيڏو
چنڊ جهڙو
سزا جوڳو
9. اسم منسوب جيڪڏهن ڪنهن ٻئي لاڳو اسم جي
اڳيان ايندو ته صفت نسبتي ٿي پوندي، مثلاً:
ايراني غاليچو
جپاني گڏو
چيني نقاشي
عربي گهوڙو
مٿين ترڪيبن ۾ ’ايراني‘، جپاني‘، ’چيني‘ ۽
’عربي‘ جي اسم منسوب جا مثال آهن، هتي صفت نسبتيءَ
جي صورت ۾ استعمال ٿيل آهن.
صفت نسبتيءَ جو استعمال:
”اِي ڪم الاهي، نه ته ڪنن ۾ ڪير گهڙي.“
(شاهه: سهڻي)
”ڪيئن ٽوپايان ڪن اباڻي ابر ريءَ.“
(شاهه: مارئي)
”آرياڻي پنهونءَ جي ٻول نه ٻڌڙيون.“
(شاهه:
سسئي)
”ٻاروچاڻا ٻار، توڙان ترس نه سکيا.“
(شاهه:
حسيني)
”ڪانڊن ٽانڊن ٻاٻرن پچان مر پيئي.“
(شاهه: يمن
ڪلياڻ)
”هوءِ جا پائين پير ۾، تنهن جُتيءَ نه جيهي.“
(شاهه:
ڪوهياري)
”ديسي سيڻ ڪجن، پرديسي ڪهڙا پرين.“
(شاهه: ديسي)
”مون ڏاڏاڻي ڏيهه ۾ ڦرهه ۽ لاڻي.“
(شاهه: مارئي)
”ڪٿان سکئين سپرين ڪاسائڪي ڪار.“
(شاهه: بروو
سنڌي)
”جي اٿئي سڌ ثواب جي ته وئن ڪلالڪي هٽ.“
(شاهه: ڪلياڻ)
”متيون موڙهئي
سسئي، ڪيئي ڪوهيارو ڪانڌ.“
(شاهه:
حسيني)
”ڳائو ڳجهه نه کاءُ، ماهي ماس نه هيرئين.“
(شاهه:
ڪيڏارو)
”مجازي موهي، ڪڏهن ويندئي نڪري.“
(شاهه: آسا)
”مون کان اڄ پري ٿيا، ويڙهيچا وريــام.“
(سچل:
کنڀات)
*
’جابلوُ ماڻهو بدن جا سگهارا ٿيندا آهن.‘
*
’حشر ڏينهن حساب ۾ تر جيترو فرق به نه ٿيندو.‘
*
’واڻڪو وياءُ جيئن وڌي تيئن کري.“
4. صفت ظرفي:
اهو صفت جو لفظ جو اسم جو وضع يا هنڌ، مدت
يا وقت، طرز يا طريقو ۽ مقدار يا انداز بيان ڪري،
تنهن کي صفت ظرفي چئبو آهي. مثلاً: اٿاهه سمنڊ،
پاڇوٽو فصل، تڪڙو قدم ۽ چوطرفو گهيرو وغيره، انهن
ترڪيبن ۾ لفظ: اٿاهه، پاڇاٽو، تڪڙو ۽ چوطرفو صفت
ظرفيءَ جا مثال آهن.
|
