|
(11) فعل
سنڌي ٻوليءَ ۾ فعل جو بنياد عام طرح مصدر
ليکجي ٿو. سنڌيءَ ٻوليءَ جي مصدر سنسڪرت ۽ پراڪرت
جي مکيه يا اصل فعل جي برابر آهي، تنهنڪري سنڌي
لفظن جو اشتقاق مصدر جي بدران امر مان سمجهڻ
گهرجي، پر ڇاڪاڻ ته امر فعل جي مڪمل صورت پيش نٿو
ڪري ۽ نه وري منجهس ڪا هڪجهڙائي آهي، تنهنڪري مصدر
کي ئي بنيادي لفظ ورتو ويو آهي.
فعل جا ٻه قسم آهن: لازمي ۽ متعدي، ٻنهي
حالتن ۾ مصدر جي صورت ساڳي هوندي آهي، يعني مصدر
جو پويون حرف ’ڻ‘ هوندو آهي، پر ٻنهي جي امر جي
صيغن ۾ فرق هوندو آهي، يعني لازميءَ جي امر جي
پوئين حرف تي گهڻو ڪري پيش ( ُ) هوندو آهي ۽
متعديءَ جي امر جي پڇاڙيءَ ’اِ‘ آواز تي هوندي
آهي. مثلاً:
لازمي فعل جي مصدر ۽ امر جا مثال:
مصدر
امر
اٿڻ اُٿ
بِيهڻ بِيهه
رَهڻ رَههُ
سُهڻ سُمههُ
ويهڻ ويهه
هَلڻ هَلُ
متعدي فعل جي مصدر ۽ امر جا مثال:
جَهلڻ جَهل
ڄَڻڻ ڄَڻِ
ڪَرڻ ڪَر
مارڻ مارِ
وَڄائڻ وڄاءِ
هارڻ هارِ
مٿيون فرق ڪو اصولي فرق ڪونهي، ڇاڪاڻ ته
ڪن حالتن ۾ متعديءَ جي امر جي پڇاڙي ’اُ‘ پڻ هوندي
آهي، يا وري لازميءَ جي امر جي پڇاڙيءَ ’اِ‘ يه
هوندي آهي، مثلاً:
لازميءَ جي امر جا مثال:
لَڏ لِيلاءِ
ٻاڏاءِ جُهولِ
ڀاڙِ ٽوڪِ
جالِ
متعديءَ جي امر جا مثال:
ٻَڌُ ڪَڍَ ڏِسُ
ڀَڃُ
وَٺُ سِکُ
پَڙههُ هَڻُ ڳنههُ
پَسُ
کاءُ لِکُ
چَرُ پِنُ وَجُهه
چکُ
ڇِنُ ٻُڌُ
ڪي لازمي فعل، جي متعديءَ جي صورت وٺندا
آهن، انهن جي اصلي صورت مصدر توڙي امر ۾ بدلجي
ويندي آهي، پر اها تبديلي ڪنهن خاص اصول تي ٻڌل نه
هوندي آهي، بلڪ فعل جي اهڙي هرهڪ مٽيل صورت مختلف
هوندي آهي.
مثلاً:
لازمي فعل
امر
معتدي فعل امر
جي مصدر جي
مصدر
ٻَجهَڻُ
ٻُجههُ
ٻَڌَڻُ ٻَڌُ
ڀَڄهَڻُ
ڀَڄُ
ڀَڃَڻُ ڀَڃُ
ڄَمَڻ، ڄاپَڻُ ڄَمُ، ڄاپُ
ڄَڻَڻُ ڄَڻِ
رَجهَڻُ
رَجههَ
رَڌڻُ رَڌ
کَڄَڻُ
کَڄُ
کَڻَڻُ کَڻُ
گَسَڻُ گَسُ
گَهَڻُ گَههُ
لَڀَڻُ
لَڀُ
لَهَڻُ لَههُ
ڦاٽَڻُ ڦاٽُ
ڦاڙِڻُ ڦاڙِ
کاڄَڻُ کاڄُ
کائِڻُ کاءُ
ڇِڄَڻُ
ڇِڄُ
ڇِنَڻُ ڇِنُ
وِسامَڻُ
وِسامُ
وِسائڻُ وِساءِ
وِڪامُڻُ
وِڪامُ
وِڪڻَڻُ
وِڪِڻُ
وِهامَڻُ
وِهامُ
وِهائڻُ وِهاءِ
ٻُجهَڻُ
ٻُجههُ
ٻُڌڻُ ٻُڌُ
ڀُڄَڻُ
ڀُڄُ ڀُڃڻُ
ڀُڃُ
ڏُڀَڻُ
ڏُڀُ
ڏُهَڻُ ڏُههُ
ڪُسَڻُ
ڪُسُ ڪُهَڻُ
ڪَههُ
لُبَڻُ
لُبُ
لُڻَڻُ لُڻُ
ڌوپَڻُ ڌوپُ
ڌوئَڻُ ڌوءُ
البت ڪنهن حد تائين لازمي فعل کي متعديءَ
جي صورت ۾ آڻڻ جو اصول هيٺينءَ ريت قائم ڪري سگهجي
ٿو. مثلاً:
1.
پهرئين حرف جو ’اَ‘ اُچارُ مٽائي ’آ‘ ڪبو آهي.
مثلاً:
لازمي صورت متعدي صورت
ٻَرَڻُ
ٻارِڻُ
تَرَڻُ
تارِڻُ
تَرَڻُ
ٺارِڻُ
ٺَهَڻُ ٺاهِڻُ
چَرَڻُ چارِڻُ
چَڙَهڻُ چاڙِهڻُ
ڊَهَڻُ ڊاهِڻُ
سَڙَڻُ ساڙِڻُ
ڪَڙَهڻُ
ڪاڙهڻُ
کَرَڻُ کارِڻُ
ڳَرَڻُ ڳارِڻُ
لَهَڻُ لاهِڻُ
2.
’اِ‘ جو اُچار مٽائي ’اي‘ ڪيو آهي، مثلاً:
ٿِڙَڻُ ٿِيڙڻُ
ڦِرَڻُ ڦيرڻ
رِڙَهڻُ ريڙِهڻُ
ڪِرَڻُ ڪيرڻُ
کِڙَڻُ کيڙِڻُ
مِڙَڻُ ميڙِڻُ
هِرَڻُ هيرِڻُ
3.
’اُ‘ اُچار مٽائي ’او‘ ڪبو آهي، مثلاً:
ٻُڏَڻُ ٻوڙِڻُ
ڀُرَڻَ ڀورِڻُ
تُرَڻُ تورِڻُ
ٽُڙَڻُ، ٽُٽَڻُ ٽوڙِڻُ
ڦُٽَڻُ ڦوڙِڻُ
جُڙَڻُ جوڙِڻُ
جهُرَڻُ جهوڙڻُ
چُرَڻُ چورِڻُ
ڇُڙَڻُ ڇوڙِڻُ
ڏُلَڻُ ڏولِڻُ
رُڪَڻُ روڪڻُ
رُلَڻُ رولِڻُ
سُرَڻُ سورِڻُ
کُپَڻُ، کُڙَڻُ کوڙِڻُ
کُلُڻُ کولِڻُ
لُڏَڻُ لوڏِڻُ
مُڙَڻُ موڙِڻُ
4. لازمي فعل جي ٻئي حرف پٺيان حرف علت
’ا‘ آڻبو آهي. مثلاً:
پَٿرَڻُ پٿارڻُ
وِسرَڻُ وسارِڻ
اُڀرَڻُ
اُڀارِڻُ
اَجرڻُ
اُجارڻُ
سُڌرَڻُ سُڌارڻُ
گذرَڻُ
گذارِڻُ
5. لازمي فعل جي امر ۾ ’آر‘ يا ’آءِ‘ جو
اضافو ڪبو آهي، مثلاً:
جِيئَڻُ
جيئارِڻُ
وِهنجَڻُ
وِهنجارِڻُ
وِهڻُ وهارِڻُ
بِيهَڻُ
بيهارِڻُ
اُٿَڻُ
اُٿارِڻُ
اُڏڻُ
اُڏارِڻُ
رُئڻُ
رُئارِڻُ
سُمَهڻُ
سمهارِڻُ
ويهَڻُ
ويهارِڻُ
تَپَڻُ
تپائِڻُ
پُچَڻُ پچائِڻُ
پَهچَڻُ
پهچائِڻُ
رَسَڻُ
رَسائِڻُ
کَپَڻُ
کپائِڻُ
گهٽڻُ گهٽائِڻُ
گَهٽجَڻُ
لَڏڻُ لڏائِڻُ
نَچَڻُ نچائِڻُ
وَڄڻُ وَڄائڻُ
وَڌَڻُ
وَڌائِڻُ
وَرَڻُ
وَرائڻُ
وَهَڻُ
وَهائِڻُ
هَٽڻُ هٽائڻُ
هَلَڻُ
هلائِڻُ
ٽِڪَڻُ ٽڪائڻُ
رجَڻُ رِجائڻُ
کِلَڻُ
کِلائِڻُ
لِڪڻُ لِڪائڻُ
نِمَڻُ،
نِوَڻُ نِمائِڻُ،
نِوائِڻُ
رِيجهڻُ
ريجهائِڻُ
اُڏڻُ
اُڏائڻُ
پُسَڻُ
پُسائِڻُ
ڦُنڊڻُ
ڦُنڊائِڻُ
جُهڪڻُ جهڪائِڻُ
ڇُٽڻُ
ڇُٽائِڻُ
ڌُڏَڻُ
ڌُڏائِڻُ
رُسَڻُ
رُسائِڻُ
رُلڻُ
رُلائِڻُ
سُڪَڻُ
سُڪائِڻُ
ڪُڏَڻُ ڪُڏائِڻُ
کُٽَڻُ
کُٽائِڻُ
گُهمڻُ گهمائِڻُ
مُنجهَڻُ
مُنجهائِڻُ
هُلَڻُ
هُلائِڻُ
ڊوڙَڻُ
ڊوڙائِڻُ
موٽَڻُ
موٽائِڻُ
ليٽَڻُ
ليٽائِڻُ
6. لازمي فعل جي پهرئين حرف پٺيان علت ’و‘
۽ ٻئي حرف پٺيان حرف علت ’ا‘ لڳائبو آهي، مثلاً:
اُٻرَڻُ
اوٻارِڻُ
اُجرَڻُ
اُوجارِڻُ
اُسرَڻُ
اُوسارِڻُ
اُلرَڻُ
اولارِڻُ
7. لازمي فعل ۾ ’آر‘ يا ’آءِ‘ جي اضافي
ڪرڻ سان گڏ فعل جي پهرئين حرف پٺيان حرف علت ’ي‘
آڻبو آهي.
ڦِرَڻُ
ڦيرائِڻُ
چِڙَڻُ
چيڙائِڻُ
ڊڄَڻُ
ڊيڄارِڻُ
ڪَرڻُ ڪيرائِڻُ
وِڙَهڻُ
ويڙهائِڻُ
هِرَڻُ
هيرائِڻُ
1. فعل اَمرُ ۽ نَهي:
امر اهو فعل آهي، جنهن ۾ ڪنهن ڪم ڪرڻ جو
امر يا حڪم ڪيل هجي ۽ نهي اهو فعل آهي، جنهن ۾
ڪنهن ڪم ڪرڻ جي منع ڪيل هجي.
مصدر جو پويون ’ڻ‘ ڪڍي ڇڏڻ سان امر جو
صيغو ٺهندو آهي ۽ امر جي اڳيان تنڪيري يا نڪاري
حرف آڻڻ سان فعل نهي ٺهندو آهي، مثلاً:
مصدر امر
نهي
چَوڻُ چؤُ نه چؤُ
ڪيمَ چؤَ، ڪِينَ چؤُ
ڪَرڻُ ڪرِ نه ڪَرِ،
ڪيم ڪرِ، ڪينَ ڪَرَ
ڏِسَڻُ ڏِسُ نه
ڏِسُ، ڪيمَ ڏِسُ، ڪينَ ڏِسُ
امر جون مختلف ترڪيبون صورتون:
1. امر جي پڇاڙي اڪثر ’اُ‘ يا ’اِ‘ آواز
تي هوندي آهي، جيئن مٿي ڏيئي بيان ڪيو ويو آهي، پر
ڪن ٿورين حالتن ۾ امر جي پڇاڙي ’اي‘ آواز تي هوندي
آهي، مثلاً: ڏي، ني وغيره.
2. مصدر جو ’و‘ امر ۾ همزه (ء) جو آواز
ڏيندو آهي، مثلاً:
پوڻُ
پؤُ
چوڻُ
چؤُ
ڌوڻُ، ڌنوڻُ
ڌَنءُ، ڌَنؤُ
لوڻُ،
لَوڻُ، لنءُ، لنؤُ
3. مصدر جي ڪن لفظن مان امر ٺهڻ جي حالت ۾
پهرئين حرف جو ’اِ‘ وارو آواز چٽو ٿي ’اِ‘ يا ’اي‘
۽ ’اُ‘ وارو چٽو ٿي ’او‘ جي صورت وٺندو آهي،
مثلاً:
ٿئڻُ، ٿيڻُ
ٿيءُ
پيئڻُ
پيءُ
جئڻُ
جيءُ
وِهڻُ
ويهه
ڌُئڻُ
ڌو، ڌوءُ
رُئڻُ
رو، روءُ
4. جمع جي صيغي ۾ امر جي ’اِ‘ يا ’اي‘
پڇاڙي مٽجي ’يو‘ يا ’ئو‘ ۽ ’اُ‘ پڇاڙي مٽجي ’او‘
ٿي پوندي آهي. امر جي پڇاڙيءَ ۾ جنس جي تبديل سان
ڪو ڦيرو نه ايندو آهي، مثلاً:
’اِ‘ پڇاڙيءَ واري امر جو گردان:
(مذڪر ۽ مؤنث)
واحد جمع
لَڏِ لُڏيو
مٽِ مَٽيو
آڻِ آڻيو
پاڙِ پاڙيو
ڇڪِ ڇِڪيو
وِڇاءِ وِڇايو، وڇائيو
چيرِ چيرِيو
سيلِ سيِليو
ڪُٽِ
ڪُٽيو
لُٽِ لُٽيو
ٻوٽِ ٻُوٽيو
ڦوڪِ ڦُوڪيو
پوکِ پوکيو
روڪِ روڪيو
ڪيرِ ڪيريو
ليکِ ليکيو
’اُ‘ پڇاڙيءَ واري امر جو گردان:
پَڙههُ پڙهو
وَڃُ وَڃو
کاءُ کائو
ڏِسُ ڏِسو
لِکُ لِکو
اُٿ اُٿو
گهمُ گهُمو
موٽُ موٽو
کيڏُ کيڏو
ليٽُ ليٽو
’اي‘ پڇاڙيءَ واري امر جو گردان:
(مذڪر ۽ مؤنث)
ڏي ڏِيو، ڏِئو
ني نِيو، نِئو
5. امر جو استعمال اصولي طور ضمير حاضر جي
واحد ۽ جمع جي صيغي ۾ ٿيندو آهي، پر ان جو اطلاق،
خاص طرح حڪم جي معنى ۾، متڪلم ۽ غائب جي حالت ۾ به
ٿيندو آهي، مثلاً:
1. ’چئيس ته اچي.‘
2. ’فيصلو ٿيو آهي ته پاڻ ٺهي وڃون.‘
پهرئين مثالي جملي ۾ لفظ ’اچي‘ ۾ غائب
واحد شخص لاءِ امر سمايل آهي ته هو ’اچي‘ ۽ ٻئي
جملي ۾ فعل ’ٺهي وڃون‘ ۾ متڪلم جمع لاءِ امر ڪيل
آهي ته ’اسان ٺهي وڃون.‘
6. امر جي ترڪيب جي هڪ ٻي صورت به هوندي
آهي، جنهن ۾ امر واحد جي پٺيان ’ج‘ يا ’جانءِ‘ ۽
امر جمع جي پٺيان ’جو‘ لڳائبو آهي، پر اهڙي ترڪيب
۾ خواهش يا التماس جو اظهار ٿيل هوندو آهي، مثلاً:
واحد
جمع
چَئِج، چَئِجانءِ چَئِجو
هِلج، هَلجانءِ هَلِجو
ڏِج، ڏِجانءِ
ڏِجو
امر جي مٿين ترڪيب ۾ ڏسبو ته ’چؤُ‘ ۽
’هَلُ‘ امر جي ’اُ‘ پڇاڙي ۽ ’ڏي‘ امر جي ’اي‘
پڇاڙي مٽجي ’اِ‘ ٿي پيئي آهي، البت ڪن حالتن ۾
’اي‘ پڇاڙي قائم رهندي آهي، مثلاً: ڏيجِ ۽ ڏِئيجِ
وغيره.
امر جون اهڙيون ترڪيبون گهڻو ڪري شعر ۾
نظر اينديون آهن، جن ۾ واحد جي صيغي ۾ ’ايج‘ ۽ جمع
جي صيغي ۾ ’اِجا‘، ’ايجا‘، ’ايجاهه‘ ۽ ’ايجاءِ‘
پڇاڙيون استعمال ٿينديون آهن، مثلاً:
واحد
جمع
پَڙِهِج، پَڙهيجِ پڙهجا، پڙهيجا، پڙهيجاهه،
پڙهيجاءِ
چئجِ، چَئيجِ چَئجا، چئيجا، چئيجاهه،
چئيجاءِ
سڻجِ، سڻيجِ سڻجا، سڻيجا، سڻيجاهه،
سڻيجاءِ
وَسائج، وَسائيجِ وَسائجا، وسائيجا، وسائيجاهه،
وسائيجاءِ
امر جا قسم:
بناوت جي لحاظ کان هيٺين چئن قسمن جو
ٿيندو آهي:
1. امر يا امر مجرد
2. امر استمراري يا مدامي
3. امر استقبال
4. امر شرطي
1. امر يا امر مجرد:
اهو فعل جنهن ۾ ترت ڪنهن ڪم جو حڪم يا
هدايت ڏنل هجي، تنهن کي امر مجرد چئبو آهي. هيءُ
امر مصدر جي پوئين ’ڻ‘ ڪڍي ڇڏڻ سان ٺهندو آهي.
مثلاً: اَچُ، وَڃُ ۽ ويهه وغيره.
هن امر جي هڪ ٻي صورت به هوندي آهي، جنهن
۾ مصدر جي ’ڻ‘ جي جاءِ تي واحد جي صيغي ۾ ’جان‘ يا
’جانءِ‘ ۽ جمع جي صيغي ۾ ’جو‘ حرف آڻبو آهي.
مثلاً: ’اچجان‘ يا ’اچجانءِ‘ ۽ ’وڃجو‘ وغيره. هن
ترڪيب ۾ به حڪم ته صادر ٿيل هوندو آهي پر فوري
تعميل
تي زور نه هوندو آهي، تعميل لاءِ ڪجهه فرصت يا
وقفو ڏنل هوندو آهي.
امر مجرد جو استعمال:
”اکر پڙهه الف جو ٻيا ورق سڀ وسار.“
(شاهه: يمن
ڪلياڻ)
”ڪرها ڪسر ڇڏ، وکون وِجههُ وڌنديون.“
(شاهه:
کنڀات)
”ماءُ وهاڻو وارِ، کڻ پٿراڻي پانهنجي،
جيڪي ڏنئي ڏيج ۾، سو سڀوئي سار.“
(شاهه:
حسيني)
”موٽ مسافر سپرين چانگي تي چڙهي.“
(شاهه: مومل
راڻو)
”اوڏو ٿيءُ الف کي من ميم سين گڏ.“
(شاهه:
رامڪلي)
”لنگها تون ليلاءِ، اڳيان انڙ ڄام جي.“
(شاهه:
پرڀاتي)
”آءُ ڪانگا ٻَههُ ٻُول، سڌيون ڏي ساڻيهه جون،
جي آندئي
عجيبن جا سي خط خوشيءَ سان کول.
آءُ سڻان تون، ٻول، سنيهو سڄڻ جو.“
(شاهه:
پورب)
”سالڪ مون سيکار، ڪو پَههُ انهيءَ پاند جو.“
(شاهه: آسا)
”راضي ٿي راڻا، معاف مڙئي ڪر منديون.“
(سچل:
راڻو)
”مرد ٿي تون مينڌار، سوڍو سڱ سڃاڻ.“
(سچل:
راڻو)
”الله لڳ اُڏام، تون موٽي محبوبن ڏي،
وڃي ڏيج پرينءَ کي، پاجيءَ جا پيغام،
ڪري قدمن تي پئي، سو لک ڏج سلام،
اچڻ جو انجام، ڪر سگهو طرف سچل جي.“
(سچل: مالڪوس)
”ساقي ڏجانءِ باقي، ته بقا برهه ۾ ٿيان.“
(سچل:
ڀيروي)
2. امر استمراري يا مدامي:
اهو فعل جنهن ۾ ساندهه ڪنهن ڪم ڪرڻ يا ان
کي جاري رکڻ جو امر ٿيل هجي، تنهن کي امر استمراري
يا مدامي چئبو آهي.
امر جي اڳيان يا پٺيان اسم مفعول آڻڻ سان
امر اسمتراري يا مدامي جڙندو آهي. مثلاً:
بيٺو هج کنيو
وت روءِ ويٺو
چڙهيو گهم وٺيو
وڃ ڪر پيو
ڪڍيو ڇڏ ويٺو
ڳنهه نچ بيٺو
امر جي اڳيان ساڳئي جو اسم مفعول آڻڻ سان
به استمراري يا تڪراري جي معنيٰ نڪرندي آهي،
مثلاً:
پڙهيو
پڙهه لکيو لک
ڏِسيو
ڏِس ويٺو وٺ
رويو
روءِ هليو هل
امر استمراريءَ جو استعمال:
”ڳچيءَ پايو ٻانهن، ويٺي روءِ وڇن سان.“
(شاهه: سهڻي)
”وڍيو ويٺي ڏي، ڪايا ڪيچ ڪتن کي.“
(شاهه:
معذوري)
”وٺيو وڃج واٽ، ڪنڌ مَ ڦيرج ڪيڏهين.“
(شاهه: مومل
راڻو)
”وڍيو چيريو چچريو پر ۾ اڀو پَچ.“
(شاهه:
رامڪلي)
”پلپل پيئي پچار، پچر تن پرينءَ جي.“
(شاهه:
ڪوهياري)
”سوئي لکيو لک، سچو اکر من ۾.“
(شاهه: ڪلياڻ)
”پاڙيو ويٺي پار، جيڪي لکيو لوح ۾.“
(شاهه:
معذوري)
’الله کي پيو ٻاڏاءِ من نه من راضي ٿئي.‘
’همت نه هار، ويٺو ڏور.‘
3. امر استقبال:
اهو فعل جنهن ۾ ايندڙ وقت لاءِ ڪنهن ڪم کي
جاري رکڻ جو امر ڪيل هجي تنهن کي امر استقبال چئبو
آهي.
اسم حاليه جي پٺيان امر جو صيغو ملائڻ سان
امر استقبال ٺهندو آهي، مثلاً:
ٻڌائيندو ڪر
پڙهندو رهه
ڪندو وت
هلندو هل
امر استقبال جو استعمال:
”وحده لاشريڪ لہ چؤ چوندو آءُ.“
(شاهه:
ڪلياڻ)
”هاڪر ڪندو هل ته کجايون کرن کي.“
(شاهه:
کنڀات)
”پاڙي پاڙي پيهه، وت پڇندي پرينءَ کي.“
(شاهه:
سسئي)
”ووءِ ووءِ ڪندي وت، مڇڻ ووءِ وسارئين.“
(شاهه:
حسيني)
”ادا ايندو ٿيءُ، وٺي سک سنهيڙا.“
(سچل
ڀيروي)
”پيرين
وجهانءِ گهنگهرو، سي ڇمڪائيندو وت.“
(سچل: مالڪوس)
4. امر شرطي:
جيڪڏهن جملي ۾ امر جي پٺيان ڪو حرف شرطي،
جهڙو: ته، تان وغيره استعمال ٿيل هجي، يعني امر جي
تعميل يا پوئواري ڪنهن شرط تي ٻڌل هجي، ته اهڙي
امر کي امر شرطي چئبو آهي ۽ انهيءَ جي پٺيان هميشه
مضارع جو صيغو استعمال ٿيندو آهي. مثلاً:
اُٿ ته
هلون
ڏيسِ ته
وڃي
سُر ته
ويهان
امر شرطيءَ جو استعمال:
”ڪر اونداهي انڌ، ته ملان محبوبن کي.“
(شاهه: کنڀات)
”وطن وسائيج ته سنگهارن سک ٿئي.“
(شاهه:
سارنگ)
”انهيءَ راهه رميج ته مشاهدو ماڻئين.“
(شاهه: سهڻي)
”ڪاڪيون ڪتي
ڪام، ته ڪهيو سڻان ڪانگ جو.“
(شاهه: پورب)
”هتان لاهوتي لڏ ته گر کي گڏجين ڪاپڙي.“
(شاهه:
رامڪلي)
”پرين اکين ۾ پيهه ته آءٌ اَڇارو ٿيان.“
(شاهه: آسا)
”اٿي ڪمر ٻڌ، لوچ ته لهين سپرين.“
(شاهه:
ڪوهياري)
”هيئن ويهه نه هل، تان ڪي پڄين پنڌ کي.“
(شاهه:
ڪوهياري)
”هيڪر هيڏي آءُ ته پيرولي پڌر ٿئي.“
(سچل:راڻو)
|
