انهيءَ کان علاوه جيڪڏهن واقعي چنيسر سومرو دهليءَ جي بادشاهه علاؤالدين خلجيءَ کي سنه 1333ع ( سو به جڏهن ته: سلطان علاؤالدين جي وفات سنه 1315ع ۾ ٿي ويئي هئي) ۾ به نفس نفيس يا سندس ڪنهن سپـﮧ سالار کي مع لشڪر پاڻ سان گڏ وٺي، سنڌ جي سومره حڪومت جو زوال آندو هجي ها ته: پوءِ سنه 1333ع کان پوءِ سنه 1439ع تائين،  سومرن جي آخري حڪمران همير تائين،  سنڌ جو سومره دور حڪومت 106 سال ڪيئن هليو؟ نه صرف هي، پر جڏهن چنيسر پنهنجي ڀاءُ دودو جي شهادت کانپوءِ، علاؤالدين سان جنگ ڪندي، جام شهادت پيتائين، ته پوءِ شهيد ٿيل چنيسر سومره پنهنجي عربي ڀاءُ دودي جي شهادت کانپوءِ سنڌ جي حڪمراني 18 سال ڪيئن ڪئي؟ انهيءَ ڪري، اسان جا مٿي پيش ڪيل ٺوس دليل ۽ ثبوت دودي ۽ چنيسر جي قصي کي بلڪل ڪوڙو ثابت ڪن ٿا. انهيءَ جي باوجود به، اڃا به، جيڪڏهين ڪنهن صاحب جو دماغ ٽڪاڻي نه لڳندو ته پوءِ، ان صدي ابوجهل کي، هن کانسواءِ ٻيو ڪهڙيءَ طرح سمجهائي ۽ مڃائي سگهجي ٿو؟

محترم مهان مؤرخ ۽ محقق ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ صاحب سومرن کي عرب مسلمان دل جي گهراين سان نه صرف تسليم ڪن ٿا پر فرسوده سگهڙن ۽ شاعرن جي پيش ڪيل مواد مان به، ثابت ڪرڻ جي پڻ ڀرپور ڪوشش ڪئي آهي. مگر افسوس جو سومره قوم جي حسب نسب کي اصل صورت ۾ ثابت نه ڪري سگهيا آهن.

اسان جڏهين محمد يوسف اٽڪي صاحب جي ڏنل سنڌ جي سومرن حڪمرانن جي نالن جي لسٽ کي غور سان پڙهي ڏسون ٿا ته پوءِ دودي ۽چنيسر هڪ ئي پيءُ ڀونگر جا ٻه پٽ پڻ ٿابت نه ٿيا ٿين. ڇاڪاڻ ته: اٽڪي صاحب چنيسر جو پيءُ طائي ۽ دودو جو پيءُ ڀونگر تحرير ڪيو آهي. جنهن مان صاف ۽ واضح طور ثابت ٿئي ٿو ته: دودو ۽چنيسر هڪ ئي پيءُ ڀونگر جي اولاد نه هجڻ جي باعث، پاڻ ۾ ٻه سڳا ڀائر به بنهه  نه هئا. انهيءَ ڪري، هاڻي دودي ۽ چنيسر جو جڙتو قصو پڻ ازخود ڪوڙو ۽ باطل ثابت ٿي وڃي ٿو ته ڪي ٻه سڳا ڀائر دودو ۽ چنيسر پاڻ ۾ پنهنجي پيءُ ڀونگر جي پڳ ٻڌڻ ۾ تڪراري هئا.

 اسان کي دودي ۽ چنيسر جي جڙتو قصي ۽ داستان جي ڪوڙي ثابت ٿيڻ وڃڻ بعد، هيٺين ڳالهين جي بخوبيءَ ڄاڻ پئي ٿي. مثلاً:

(1) محمد يوسف اٽڪي صاحب جي پيش ڪيل سنڌ جي سومرن حڪمرانن جي نالن جي ڏنل ترتيب جي مطابق، ۽ دودو ۽ چنيسر هڪ ئي پيءُ ڀونگر سومرو جا ٻه پٽ نه هجڻ جي باعث، پاڻ ۾ نه صرف سڳا ڀائر نه هئا، پر چنيسر بذات خود دودو سومرو (جنهن کي سنڌ جون تاريخون چنيسر جو ڀاءُ ڪري ٿيون پيش ڪن) سو ته، ان جو ڏاڏو هو.

(2) دودو پنهنجي وڏي ڀاءُ چنيسر کان (جنهن کي لوهاريءَ جو پٽ پيش ڪري، بيواجبي ڳالهه مان ڳالهڙو بنائي، دودي کي ڏاڏي پوٽيءَ زال سومريءَ جو پٽ ڄاڻائي، چنيسر بجاءِ دودو کي سنڌ جي واليءَ ڀونگر جي وارث ۽ جائنشين ڪري پيش ڪيو ويو آهي) حڪومت وٺي ڏيڻ لاءِ، غزنيءَ جي سلطان مودود ڏانهن وڃڻ پڻ ڪوڙ تي مبني آهي.

(3) چنيسر سومرو (جنهن کي اٽڪي صاحب طائيءَ جو پٽ ٿو لکي) دهليءَ جي بادشاهه علاؤ الدين خلجيءَ کي پنهنجي ڀيڻ ٻاگهل ٻائيءَ جو سڱ ڏيئي، سنڌ تي چاڙهي اچڻ جو پڻ داستان بلڪل باطل ثابت ٿي وڃي ٿو.

(4)  اهو ڪوڙ تي مبني آهي ته: ڪوچنيسر لوهاريءَ جو پٽ هو. ڇو ته: سومرا بقول ابن بطوطه جي پنهنجي هم قوم جي عورتن کانسواءِ ٻئي ڪنهن ڌارئيءَ عورت سان شادي نه ڪندا هئا.

(5) سومرن پنهنجا ٻار ٻچا دهليءَ جي سلطان علاؤ الدين خلجيءَ جي خوف کان ڪڇ جي هندو راجا ابڙو سمون ڏانهن سام ڪري ڪو نه موڪليا هئا، ڇو جو، جڏهن سومرن جي حڪومت ۾ موجود هندستان جا شهر ڪڇ، گجرات، ڪاٺياواڙ شامل هئا. (جيئن اسان هن کان اڳ ۾ ثابت ڪري چڪا آهيون) پوءِ ڪڇ جو هندو راجا ابڙو سمون جو هجڻ، ڇا معنيٰ رکي ٿو؟ انهيءَ ڪري سومريون مايون ڪڇ جي هندو راجا ابڙو سمون ڏانهن سام ٿي به ڪو نه ويون هيون وغيره جي کڻي بيواجبي هن ڳالهه کي مڃڻو به پئي ته، پوءِ به ڪڇ جو ابڙو سمون هندو راجا سومرن حڪمرانن جو ماتحت ۽ پڻ اعتماد جوڳو شريف صفت انسان ضرور هو، جو کڻي سومرن پنهنجا ٻار ٻچا سام ڪري موڪليا به هجن. هن مان پوءِ، مسلمان سومرن جون عورتن ابڙي وٽ سام ٿي وڃڻ مان سومرا غير مسلم هندو راجپوت ڪيئن ۽ ڪهڙيءَ طرح ثابت ٿين ٿا؟

نوٽ: اسان کي محمد يوسف اٽڪي صاحب جي پيش ڪيل سومرن حڪمرانن جي معلومات (مهراڻ نمبر 3  1990ع پڙهندي) تڏهن حاصل ٿي، جڏهن ”تاريخ سومره سنڌ) جو مسودو بلڪل تيار ٿي چڪو هو،  جو ان حوالي ڏيڻ جي ضرورت پوڻ جي وقت به نه ڏيئي سگهيا آهيون. انهيءَ ڪري اٽڪي صاحب جي لکيت جي، معزز پڙهندڙ  کي جتي ضرورت محسوس ٿئي. اتي اٽڪي صاحب جي سومرن حڪمرانن جي تحرير کي مدنظر رکڻ گهرجي.

باب ٻارهون

سومره قوم محمد بخش خان ٽالپر صاحب جي نظر ۾ بنوسمره

اسان جي نظر ۾ لفظ سمره جو بنياد عرب مان آهي. بنوسمره قبيلو به ديار عرب جي پيداوار آهي. جتان سنڌ۾ پهتا. مهاشيه عبدالڪريم نظاماڻي مبلغ اسلاماڪبر آبادي ڪراچي واري هڪ ڪتاب ”تاريخ سومره سنڌ“ لکي آهي، اردوءَ ۾ 1962ع ۾ غالباً هن کان ڪراچيءَ جي ڪڇي سيٺ قاسم سمره وارن لکرائي ۽ منسوب به سيٺ قاسم سومري جي نالي تي ڪيل آهي. بزرگن جي يادگيري قلمبند ڪرڻ ڪو گناهه نه آهي. مگر سومرن کي مصنف مليو به مبلغ ۽واعظ چرب زباني سان مجموع کي ته موهي سگهن ٿا، مگر محققا نه لکڻ ۽ تحقيق ڪرڻ واعظ جو ڪم نه آهي. حاصل مطلب مبلغ مهاشيه صاحب به سومرن جي ان خانداني روايت کان واقف هو ته هو عرب نسل جا آهن .ان ڪري مهاشيه صاحب به رخ اوڏانهن رکيو.مگر جڏهن هن کي ڪو مواد نه مليو ته: پوءِ ڌڪا هڻي وڃي پار پيو. مهاشيه جي نظر حضور پاڪ جي انهن ٻن صحابه ڪرام تي پئي جن جي نالي ۾ لفظ سمرهه آيو ٿي، مگر هو ٻنهي کي ملائي هڪ ڪري ويو. اگر وڌيڪ تاريخون نه، ته به طبقات ابن سعد يا ڪم از ڪم اسماء الرجال جي ڪنهن ڪتاب کي ڏسي ها ته به ايتري غلطي نه ڪري ها. مهاشيه صاحب لکي ٿو ته:

حضرت سمره بن جندب رسول الله صلي الله عليـﮧ وسلم جو جيد اصحابي هو. هن کي ست پٽ ۽ چار نياڻيون هيون.

پٽن جا نالا: عبدالله بن سمرهه، جابر بن سمرهه، جعفر بن سمرهه، احمد بن سمره، سرجيل بن سمرهه، عبدالله بن  سمرهه.[1]

اسماء الرجال ۾ آهي ته:

سمرهه بن جندب هي الفزاري آهي ۽ قبيله انصار جو حليف آهي. حافظ هو رسول الله کان گهڻيون روايتون ڪيون اٿس. جنهن کان هڪ قوم جماعت روايت ڪري ٿي، بصره ۾ 59هه ۾ فوت ٿيو.[2]

هوڏانهن عبدالرحمان بن سمرهه، جنهن کي مهاشيه سمره بن جندب جو فرزند ٻڌايو آهي. ان بابت لکيل آهي ته: عبدالرحمان بن سمرهه هي قريشي آهي. فتح  مڪي جي ڏينهن اسلام آندائين ۽ حضور پاڪ صلعم جي صحبت حاصل ڪيائين. هن جو شمار اهل بصره ۾ ٿئي ٿو“ 51هه ۾ بصره ۾ وفات ڪيائين. هن کان ابي عباس ۽ حسن رضه ۽ ٻين گهڻن ماڻهن روايت ڪئي آهي. ٽيون اصحابي خمره بن شمره تميمي عرب قبيله مان به هو.[3]

مهاشيه سڄو زور فرضي حوالن سان ان ڏانهن ڏنو آهي ته: قبيله بنو سمره خلفاء راشدين جي وقت ۾ هو، جو بلڪل غلط آهي. ڪو به ان کي چئلينج نه ٿو ڪري سگهي. ان ڪري مهاشيه جي ريت جي ديوار بلڪل ختم آهي. هن سومرن جو ڪيل خرچ به ضايع ڪري ڇڏيو. پر ان جي معنيٰ اها هرگز نه آهي ته ڪو ٻيو سمره قبيليه آهي ئي ڪونه، ٿئو پر گهڻو دير سان پيدا ٿيو.

نئون صفحو --  ڪتاب جو ٽائيٽل صفحو
ٻيا صفحا 1 2 3 4 5 6  7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36

هوم پيج - - لائبريري ڪئٽلاگ