تاريخ سنڌ ڪلهوڙا دور حصو ڇهون- (جلد-2)

غلام الرسول ”مهر“

فهرست

باب پهريون : محمد مرادياب خان

بدامنيءَ جو دور – ٺٽي ۾ ٽي نواب – مرادياب لاءِ حڪومت جي سند – وڌيڪ روايتون – مسلمہ حقيقتون – مراد آباد ۾ جلوس جي رسم – جلوس جون تاريخون – ڪڪرالي جي ڄام سان لڙائيون – بدامنيءَ جو دور – اصلي سبب – پنهنجن ۽ پروان جو فرق – سڀڪجهه ميڙڻ جو خيال – مسقط وڃڻ جي تياري – مرادياب خان جي معزولي – ”فتحنامي“ جو بيان – سيٽن جو پيش ڪيل نقشو – گرفتاريءَ جا تفصيلات – ”انشائ عطارد“ جو پيش ڪيل خط – اولاد ۽ وفات.

باب ٻيو:       غلام شاهه ۽ محمد عطر خان

الهه آباد جو بنيادي پٿر – محمد عطر خان – ڀائرن ۾ اختلاف – عبرت جو ڪتاب – مرادياب جو معاملو – حڪمران جي مجبوري – ميان غلام شاهه جي سرگذشت -  سنڌ ڏانهن ارادو – روهڙيءَ جي لڙائي – ٻيهر حڪومت جو دور – عطر خان ۽ احمد يار خان – سنڌ جي ورهاست – فساد ٿيڻ جي نئين سر ڪوشش -  محمد عطر خان جو خط – سيٽن جو بيان ”انشائ عطارد“.

باب ٽيون :    غلام شاهه خان

ملڪ جي حالت – ٺٽي جو انتظام – محمد عطر خان جو فتنو – محمد مبارڪ خان جون صلح جون ڪوششون – ميان غلام شاهه جي ڪوشش – بهادر خان جو ضد – تڪبر ۽ غرور  -  اوٻاوڙي جي لڙائي – صلح – ”فتحنامو“ ۽ اٻاوڙي جي لڙائي – ڄام ڪڪرالي جي گوشمالي – بيڪانير جي راجا سان تعلق -  خطاب ۽ سند -  سيٽن جو بيان.

باب چوٿون:    ڪڇ تي ڪاهون

بابن جي ترتيب متعلق ضروري نڪتو – ڪڇ ۽ سنڌ – ڪڇ جي سرسري سرگذشت – سنڌ ۾ مداخلت – ديو ڪرن – راءُ لاکو – سيٺ پونجو – پهرين ڪاهه – جاره جي لڙائي – ”انشائ عطارد“ جو پيش ڪيل خط – صلح جا شرط – سيٺ پونجا جو قتل – ٻي چڙهائي – ڪڇين جي اڳرائي – وڌيڪ تفصيلات – هيگ جو بيان – ’صمصام الدولہ‘ جو خطاب – ’سنڌ راڻي‘ سان شاديءَ جي تاريخ.

باب پنجون؛   سنڌ ۾ انگريزن جون واپاري ڪوٺيون

پورچوگيز ۽ سنڌ –”تحفة الڪرام“ جو بيان – وڌيڪ روايتون – انگريزن جو اچڻ – تجارت جو نئون فرمان – واپاري اجازت ناما –اوني ڪپڙي جو واپار – صورتحال جو نقشو – گلابراءِ  -مسقط جي لاءِ قلمي شورو – انگريزن جون خودغرضيون – دور انديشي ڪهڙي هئي؟ - ميان صاحب جو حقيقت کي ظاهر ڪرڻ – انگريزن جي حفاظت – ٺٽي لاءِ خطرو – متفرق حالات – ڪوٺيءَ تي بندش.

ضميمو، باب پنجون: سنڌ جي حاڪم جي تجارتي پروانا

پروانو، غلام شاهه عباسي؛ تاريخ 22 سپٽمبر، 1758ع، هٿ-اکر، قاضي يحيى- (2) پروانو، غلام شاهه والي سنڌ، شرح محصول وغيره، ڪمپني سرڪار، بمقام سنڌ؛ تاريخ 22 سپٽمبر، 1758ع.(3) غلام شاهه سنڌ جي حاڪم جو خط، رابرٽ سمپٽن، ڪمپني سرڪار جي نمائندي ڏانهن، تاريخ 11 ڊسمبر، 1758ع- حڪم نامو، غلام شاهه سنڌ جي حاڪم طرفان، ڪستم داس مهتي جي نالي، تاريخ 18 ڊسمبر، 1758ع؛ قاضيءَ جي مهر سان - ٽي پروانا، سنڌ جي حاڪم طرفان، جيڪي سال 1761ع ۾ جاري ٿيا: پروانو پهريون، سنڌ جي حاڪم غلام شاهه طرفان، تاريخ 22 اپريل، 1761ع پروانو ٻيو، غلام شاهه سنڌ جي حاڪم طرفان، تاريخ 23 اپريل، 1761ع، پروانو ٽيون، غلام شاهه سنڌ جي حاڪم طرفان، تاريخ 22 اپريل، 1761ع.

باب ڇهون: متفرق واقعا

ميان عطر خان جون سرگرميون – ميان غلام شاهه جو حملو – اُچ جي مخدوم جي صلح لاءِ ڪوشش – ميان عطر خان جي اطاعت – امر باالمعروف ۽ نهي عن المنڪر – ديرن جو قبضو – انتظام ۾ ڦيرڦار – ٺٽي جو انتظام – هڪ عجيب واقعو – سنڌو درياءَ جي وهڪري ۾ ڦيرو – ميان صاحب جو هڪ ظلم – حيدرآباد جو بنياد وجهڻ – هيگ جو بيان – حيدرآباد جي سنگ بنياد جون تاريخون.

باب ستون: ميان غلام شاهه جي وفات

وفات جون تاريخون – وفات جي ڪيفيت – هڪ عجيب روايت - شخصيت – ڪارڪنن جي سرسري ڪيفيت – ميان صاحب جي والده – افغانستان جو خراج – آزاديءَ جي تڙپ – شاديون ۽ اولاد – ”فتحنامي“ جو بيان – هڪ اکين ڏٺي شهادت – هيگ جو بيان – عبدالمجيد جوکئي جو بيان - راجا ليکي ۽ مير بهرام – حيدرآباد جو بنياد.

باب اٺون: ميان محمد سرفراز خان

سرفراز جي سيرت – احمد شاهه ابداليءَ جي وفات – ديرن ڏانهن روانگي – دائودپوٽن سان تعلقات – ڪڇ تي حملا – ”انشائي عطارد“ جو بيان – ٽالپرن سان اختلاف – مير شهداد ٽالپر – مير بهرام – راجا ليکيءَ جون شرارتون – شڪايت جي نوعيت – ديوان گدومل جي نيڪ صلاح – قرآن شريف تي واعدو – مير بهرام جو پٽن سان مشورو – مير صوبدار جو قتل – تاريخ شهادت – مير بهرام جو قتل

باب نائون:     سرفراز خان جو تخت تان لهڻ ۽ قيد ٿيڻ

سرفراز خان جو ڀڄڻ – ”فتح نامي جو بيان“- ”فريئر نامي“ جا تفصيل-معزولي ۽ اسيري – ديوان گدومل سان سلوڪ - انتظام – فريئرنامي“ جو بيان – ناقابلِ فهم روش – خزاني جي بربادي – سرفراز خان جي شخصيت – خطن جو مطلب – علي شير ”قانع“ جو قصيدو – حيرت تي حيرت – زراعت ۽ تجارت – هڪ بي بنياد بيان – عبدالمجيد جوکئي جو بيان – محمود خان جي حڪومت – سرفراز جو ديوان.

ضميمو -باب نائون: سرفراز خان عباسيءَ جو چونڊ ڪلام

باب ڏهون: ميان غلام نبي خان

حالات جو نقشو – غلام نبيءَ جي مسند نشيني – مير بجار جي خاتمي جون تدبيرون – مير بجار جو اچڻ – سيٽن جو بيان – عزيزن طرفان استقبال – حالات جو اندازو – مير جي نالي فرمان – مير، عمرڪوٽ ۾ - نئين حڪمران جي حيثيت.

باب يارهون: لانياريءَ جي جنگ

عمرڪوٽ تي چڙهائي – ”فريئر نامي“ جو بيان – هڪ مونجهارو – تاجي ليکيءَ ڏانهن پيغام – تاجي ۽ سندس ساٿين جا مشورا – لانياريءَ جي جنگ – ميان غلام نبيءَ جي شهادت – ”جواهر عباسيہ“ جو بيان – الزام جي حيثيت – مير بجار جو حسنِ سلوڪ – ”فريئر نامي“ جو بيان – ”قانع“ جو قصيدو.

باب ٻارهون: ميان عبدالنبي خان

مير بجار جي خواهش – عبد النبيءَ جي شقاوت – ”فتحنامي“ جو بيان – عبدالنبيءَ جي جانشيني – پوسٽنز جو بيان – سيٽن جو بيان – ”فريئر نامو“- بحث جو خلاصو – عبدالنبيءَ جي حيثيت – ملڪي انتظامن جي درستي  - تاجي ليکيءَ جي گرفتاريءَ ۽ آزادي.

باب تيرهون؛   عزت يار خان جا هنگاما

حالات جو نقشو – عزت يار خان – درٻار ۾ شڪايتون – عزت يار خان کي سنڌ جو پروانو – مير بجار جون پريشانيون – عزت يار خان جو خط – مير بجار جو جواب - جنگ – ”فريئر نامي“ جو بيان – شڪارپور کي گهيرو – افغان سردار جو بيان – ”جواهر عباسيہ“ جو بيان – عبدالنبيءَ جو خط – جنگ متعلق مثنوي.

باب چوڏهون:  تيمور جي ڪاهه

تيمور جي چڙهائي – مير بجار جا اقدامات – شاهه جي واپسي – لشڪر جو خرچ – خلعت ۽ خطاب – ”فتحنامي“ جو بيان – مير بجار جي درخواست – درخواست تي تبصرو – هڪ ضروري ڳالهه.

باب پندرهون؛  مير بجار جو قتل

نئين آفت – قتل جي سازش – مير جو قتل – ”جواهر عباسيہ“ جي روايت – ”فتحنامي“ جو بيان – ”فريئر نامي“ جو پيش ڪيل نقشو - تبصرو – مير بجار جي شخصيت – مخدوم محمد ابراهيم جي راءِ – مير علي شاهه ”شائق“ جو بيان – عبرت جو آئينو.

باب سورهون؛  ميان صادق علي خان عباسي

مير عبدالله خان ٽالپر – ”فريئرنامي“ جو بيان – عبدالنبيءَ جي ڀاڄ – قابل غور ڳالهه – مير عبدالله خان جون ڪوششون – ميان صادق علي خان – جوڌپورين سان جنگ – بروهي فوج جي آمد – چالڪ پل جي لڙائي – عبدالنبي حاجي پور ۾.

باب سترهون:  افغاني آفت

مدد خان جي مقرري – مدد خان جو رقم گهرڻ – سنڌ تي خوفناڪ آفت – مير عبدالله خان جو جذبو ”فريئر نامي“ جو بيان – عملي قدم – مدد خان جو پيغام – مير جو جواب.

باب ارڙهون:   سنڌ ۾ تباهيءَ جو طوفان

ملڪ جي دردناڪ حالت – دلگداز نقشو – خدا جي بارگاهه ۾ فرياد – مير عبدالله جو جوش – جنگ جي تياري – ”فريئر نامي“ جو بيان – مير جي هدايت – مدد خان جي نالي پيغام – ٻي روايت – مدد خان جو جواب – مير جو فيصلو – سنڌيءَ ۾ پهاڪو – ظلم ۽ ڏاڍ جون شهادتون – هڪ ٻي شهادت – عمادالملڪ جو مرثيو – هيگ جو بيان.

باب اوڻويهون: مير عبدالله خان جو قتل

 مدد خان جي عياري – فتح خان جو ڇوٽڪارو – مدد خان جي واپسي – عبدالنبيءَ جو صلح ڪرڻ – عبدالنبيءَ جو فريب – عبدالله خان جو انجام – عبدالله خان ۽ فتح خان جي گرفتاري – ميرن ۽ بلوچن جو قتل  - ”عظيم“ ٺٽويءَ جو قطعہء تاريخ.

باب ويهون؛    هالاڻيءَ جي جنگ

ٽالپرن جو انتقامي جوش – مير سهراب جي تجويز – پهرين لڙائي – ”فريئر نامي“ جو پيش ڪيل نقشو – ”جواهر عباسيہ“ جو بيان – نئون لشڪر  - هالاڻيءَ جي جنگ – عبدالنبيءَ جي ڀاڄ – جنگ هالاڻيءَ جي اهميت – ملڪي حالات – عبدالنبيءَ جي نئين مصيبت – عبدالنبيءَ جي ٽي ناڪاميابي – حيدرآباد جي فتح – حڪومت جو پروانو.

باب ايڪيهون:        عبدالنبيءَ جون سرگرميون

افغاني درٻار ۾ فرياد – مير فتح علي خان جون ڪوششون – ملڪ جي ورهاست – مقابلي جي تياري – ٽالپرن ۾ اختلاف – عبدالنبيءَ جون ڪوششون – وڪيل قمرالدين جون ڪارگذاريون – عبدالنبيءَ لاءِ نئون فرمان – عبرتناڪ حالتون – افغانن جي آمد – افغانن جو اڳتي وڌڻ - لڙائي – شاندار ڪاميابي – عبدالنبيءَ جون وڌيڪ ڪوششون.

باب ٻاويهون؛  عبدالنبيءَ جي پڇاڙي

بکر ۽ ليهه جي حڪومت – سرڪاري خراج جو جهڳڙو – جاگير جو ڦرجڻ – آسماني آفت – اميد جي آخري جهلڪ - وفات - اولاد – حرف آخر.

باب ٽيويهون: سنڌ جو پس منظر

هڪ ضروري نُڪتو – ”آئين اڪبري“ جو بيان – انتظامي حالات – زمين جي ڪيفيت – سرڪاري حصي وصول ڪرڻ جو طريقو - مقاطعا – متفرقا محصول – صنعت ۽ حرفت - واپار – فصلن جي دور جو نقشو – والٽر هملٽن جو بيان – ڪلهوڙن جو ظهور.

باب چوويهون: ملڪي وحدت جي بحالي ۽ آبادڪاري

پهريون ضروري قدم – يار محمد خان ۽ نور محمد خان جون ڪوششون –ملڪي آبادي – آبادڪاريءَ جي نتيجا – امن امان جون شاهديون – سنڌ جون مالي حالتون – والٽر هملٽن جو بيان – سنڌ تي مصيبتون. حاصل مطلب.

باب پنجويهون حڪومت ۽ عوام

ڪلهوڙن جي هر دلعزيزي – سنڌين جي دينداري –معاشي معيار – خوشحاليءَ جون ثابتيون – عوام جي حالت – اُجرت ۽ اَناج – رهڻي ۽ ڪهڻي – ڪلهوڙن جو لباس - فوج – فوج جي فداڪاري.

باب ڇويهون:  ڪلهوڙا حڪومت جا امير ۽ اڪابر

معلوماتي ڪيفيت – خاندان جا فرد - ٽالپر – شاهه بهادر – مختلف فرد – وڪيل ۽ مشير – منشي عبدالرئوف – شيخ غلام محمد ۽ شيخ شڪرالله – ميان عبدالنبيءَ جون دور – ڪلهوڙا حڪومت جون خصوصيتون.

باب ستاويهون؛        اقتصادي حالات جو نقشو (1)

معلومات جي کوٽ – ايسٽ انڊيا ڪمپنيءَ جا ڪاغذات – سنڌو ندي – شروعاتي ڪلهوڙا ۽ آخري ڪلهوڙا – ابتدائي دور جا حالات – يار محمد خان ۽ نور محمد خان – نهايت عمدو نظام – حالات جو حقيقي نقشو.

باب اٺاويهون: اقتصادي حالات جو نقشو (2)

فصل ۽ باغات – زمين جي ڍل – پيداوار ۽ آباد زمين - جانور – خوشحاليءَ جون شهادتون – آدمشماري.

باب اڻٽيهون؛  صنعت ۽ تجارت

فرنگي واپارين جي چٽا ڀيٽي – فرنگين جون شهادتون – سوٽي ڪپڙو – ريشمي ۽ اوني ڪپڙو – چمڙي جو سامان – متفرق صنعتون – تجارت.

باب ٽيهون: علم ۽ فضل (1)

اهل علم جي بيخبري - ڪتبخانا – ميان نور محمد خان جو ڪتبخانو – هئملٽن جي شاهدي – فريد بکريءَ جي شاهدي – عالم ۽ فاضل – ضروري تصريح – مخدوم رحمت الله – مرزا محمد رحيم خان – عبدالله واعظ – عبدالرشيد ٺٽوي – آقا محمد ڪريم اصفهاني – مير نجم الدين - عبدالباسط – مير محمد علي – ميان محمد عارف.

باب ايڪٽيهون:       علم ۽ فضل (2)

مخدوم عبدالرئوف – مخدوم روح الله – مير صلاح الدين ۽ سيد پير شاهه – مخدوم عنايت الله – مخدوم محمد معين – وفات جون تاريخون – مخدوم محمد هاشم – قاضي محمد ابراهيم – شيخ عثمان ٺارو – قاضي مخدوم عبدالرحمان – حاجي محمد قائم – شاهه نجم الدين.

باب ٻٽيهون؛  علم ۽ فضل (3)

هم ديني تصنيفون – شيخ محمد حيات سنڌي – شيخ جو درجو – شاهه فقير الله علوي – مخدوم جعفر بوبڪائي – محمد شفيع خان – مولوي محمد صادق – ميان محمد صادق نقشبندي – سيد علي رضا – غلام علي – حڪيم عبدالرئوف – مير محمد اڪرم – علي مدد  - شيخ محمد رضا – متفرق هستيون – عبدالنبيءَ جو دور.

باب ٽيٽيهون:         دائود خان عباسي، ۽ ”صيد المراد“

محمد دائود خان عباسي – ”قانع“ جو بيان – مير عبدالرزاق – ”صيد المراد“ – ڪتاب جي تمهيد – شڪار بابت ڪتاب – شڪار جا فني ماهر – ”شڪارنامہ ايل خاني“ ۽ ”صيد المراد“- ڪتاب جو مضمون – جانورن جون خصوصيتون – ڪتاب جو خاتمو – طبي تصنيف.

باب چوٽيهون: شاعري ۽ ادب [1]

سنڌي شاعري ۽ ادب – مايہء ناز اديب – ادب ۽ شعر جي سرپرستي – ميان نور محمد خان – محمد مراد ياب خان - محسن - حالات - تصنيفون – قصيدن جو انتخاب – مراد ياب خان – مير علي شير ”قانع“ – محمد پناهه ”رجا“.

باب پنجٽيهون:       شاعري ۽ ادب [2]

الهام – ابو احمد خان - اشرف - احسن - احسن - اڪرم – ”اسلم“- ”اڪسير“ - ابراهيم - آسارام - ابوتراب – ”آزاد“ – ”بي تڪلف“-”تابع“ - جعفر – چتر ڀوڄ - حسن - سرفراز - سرشار – ”ساقي“- ”سرخوش“.

باب ڇٽيهون:  شاعري ۽ ادب [3]

”شوقي“- عبدالشڪور – محمد شفيع – ”شوقي“- محمد صادق – ”ضيا“- ”عالي“- علي – ”عطار“- ”عاشق“- ”عطارد“- ”فنا في الله“- ”فائز“-”مزمل“- ”مداح“- ميان نور محمد کي التجا - مريد – ”مير“- مير عظيم الدين – مسڪين شاهه هندي – سيف الله.

باب ستٽيهون:        شاهه عبداللطيف رح

سنڌ ۾ عربي ۽ فارسيءَ جو اوج – سنڌي زبان – ڪلهوڙا دور جو بي بها هيرو – شاهه عبداللطيف - ولادت - خاندان – والد ماجد – هالا حويلي، ڪوٽڙي ۽ ڀٽ - شادي – علم و فضل – حليو ۽ اخلاق – ڪلهوڙن سان تعلق - وفات – شاهه جو رسالو – سنڌي زبان جي ارتقا.

باب اٺٽيهون:  تعميرات

تعميرات – ڪلهوڙن جا مرڪز – خدا آباد – موجوده حالت – ”خائف“ جو بيان – ”شائق“ جو بيان – جامع مسجد - مقبرو – مراد آباد – الهه آباد – شاهه ڳڙهه ۽ شاهبندر – حيدرآباد – پوسٽنز جو بيان – شاهه بهاري جو مقبرو – متفرق عمارتون.

باب اوڻيتاليهون:      پڄاڻي

عام تبصرو – بي تعصبي – وڌيڪ شهادتون – اڃا ڪجهه وڌيڪ.

شجرا:          ڪلهوڙن ۽ دائودپوٽن جا شجرا

ڪلهوڙا ۽ دائود پوٽا

(حضرت عباس کان امير چني تائين)

”جواهر عباسيہ“ جو پهريون بيان

”جواهر عباسيہ“ جو ٻيو بيان

ڪلهوڙا ۽ دائود پوٽا

(حضرت عباس رضه کان امير چني تائين)

حڪيم محمد صادق عباسيءَ جي بيان مطابق ۽ ”تحفة الڪرام“ ۽ ”نامہء نغز“ جي بيان مطابق.

ڪلهوڙا ۽ دائود پوٽا

(چني خان کان پوءِ )

مرزا قليچ بيگ جي بيان مطابق - ۽ سيد علي محمد راشديءَ جي بيان مطابق.

دائود پوٽن جو شجرو

ڪلهوڙن جو شجرو

(ميان آدم شاهه کان ميان نور محمد خان تائين)

حڪيم محمد صادق عباسيءَ جي بيان مطابق.

ڪلهوڙن جو شجرو

(ميان آدم شاهه کان ميان نور محمد خان تائين)

مرزا ڪليچ بيگ جي بيان مطابق.

ڪلهوڙن جو شجرو

(ميان آدم شاهه کان ميان نور محمد خان تائين)

سيد علي محمد راشديءَ جي بيان مطابق

ڪلهوڙن جو شجرو [1]

(ميان نور محمد خان کان آخر تائين)

سيد علي محمد راشديءَ جي بيان مطابق.

ڪلهوڙن جو شجرو [2]

مرزا قليچ بيگ جي بيان مطابق.

ڪلهوڙن جو شجرو [3]

حڪيم محمد صادق عباسيءَ جي بيان مطابق.

ڪلهوڙن جو شجرو

مؤلف جي تحقيق مطابق.

ٽالپرن جو شجرو.

شاهه عبداللطيف جو شجرو.

اردو، فارسي ۽ عربي ڪتاب

انگريزي ڪتاب.

نئون صفحو --  ڪتاب جو ٽائيٽل صفحو
ٻيا صفحا 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

هوم پيج - - لائبريري ڪئٽلاگ