ڪجلا تجلا ماڻھو

ھو آمريڪن اسڪالر عورت سان وڏيءَ ڊگھيءَ ڪاري بيوڪ ڪار ۾، پوئينءَ سيٽ تي ڪنڌ ڍاريو پيو آھي. امريڪن اسڪالر تي ننڊ جا کيپ آھن. ھوءَ جھوٽا کائيندي، ھن جي ڪنڌ مٿان مٿو ڍاريو ڇڏي ۽ ھو پاڻ سوچن جي ٻوڏارن ۾ لڙھندو ٿو وڃي. سوچون، جي ڪڏھن بھ، ڪٿي بھ ذھن ۾ ڦرموٽيءَ جيان ڦري سگھن ٿيون (۽ ڦرنديون رھنديون آھن، ستي لوءِ بھ)

ھو سوچي ٿو: ”ڪڏھن ڪڏھن پنھنجيون ڳالھيون، پنھنجو جيون بھ پرايو لڳندو آھي. جيون ۾ جو ڪجھھ آھي، ڄڻ سڀ پرايو آھي. پنھنجو ڪوئي ڪونھي. ڀلا آئون پنھنجو ڪڏھن رھيو آھيان! الا.... مون تھ پاڻ کي ڪڏھن اڻ لکي اھميت بھ ڪانھ ڏني. مان زال جو آھيان، ڌيئرن ۽ پٽ جو آھيان، پوڙي ماءُ ۽ پيءُ جو آھيان، ڳوٺ وارن، سنگتين ساٿين، واين ماين ۽ شھر وارين جو آھيان. الا..... ھي جيون ڪيڏو نھ عذاب آھي، ڪيڏو نھ ڪلاپ، ماڻھو پنھنجو پاڻ سان ڪوڙو؟..... پنھنجو پاڻ کان وڻواند!.....“

ڪار پٺيان ٽي ٻيون ڪارون بھ آھن. ھڪڙيون گائيڊز ۽ سامان سان سٿيل تھ ٻيون ٻھ جيپون، گپ راڦي ۽ ڀٽن ۽ اڏن ڏونگرن ۾ ڀٽڪڻ لاءِ.

بيوڪ ٽنڊي مھمد خان جي واھيات روڊ تان، ھندوري جيان جھلندي ٿي وڃي. ھو ان اسڪالر کي سنڌ جي فلاس ٺاھڻ جو ھنر ڏيکارڻ لاءِ، ڪڙيو گھنور وٺيو پيو وڃي. مھيري جتن جي جھرن جھنگلن ۾ اکٽ ڇنن ڏانھن، پري پري کارين کٻڙن ۾ ڇڊا پاڊا ڇنا، منھھ، ڀونگا، جتي ٺھندا آھن دنيا جا اچا رگس، جي راتو ڏينھن جي محنت سان مھيني ۾ ھڪ سؤ رپئي جي مزوري ڪاڻ ٺاھيا ويندا آھن، جيڪي پوءِ ھوائي جھازن جي ڀاڙن سان امريڪا، جاپان، انگلينڊ ۽ يورپ جي ٻين ملڪن ۾ وڪيا ويندا آھن، لکين ڊالرن جي حساب سان.

امريڪن عورت جا وار قدرتي سونا آھن، ھوءَ بنھھ گريڪ ھيلن ديويءَ جيان حسين، ٽال ۽ گولڊن ليڊي آھي. سونا وار ڇڙھو ڇڙ ٿي پکڙندا، ھن کي ڊسٽرب پيا ڪن. ھو وري سوچن جي ٻوڏار ۾ آھي. يادن جا ڏنگ ۽ ڏنڀ. ساروڻن مٿان ساروڻا. ذھن جي ڀرڻيءَ ۾ ڄڻ پن چڪيءَ جو وڏو ڦرڻو تکو تڪڙو ھلي رھيو ھجيس. يادن جي ھوائن جي دٻاءُ تي ھانءُ چير ساروڻا.

ھان- ويساھھ، اويساھ؟!..... ويساھ ئي نٿو اچي تھ ڪڏھن انھيءَ ڏامر جي سڙڪ جي مرمت مون ڪئي ھئي، پيٽي ٺيڪي ۾. ٺيڪيدار جو پٽ جو ھئس. مون تھ شاندار سڙڪ ٺاھي ھئي. ھڪ رتي ڏامر جي بھ دوکو نھ. ڀلا جي ھر ڏھاڙي، نيٺ پرافٽ تي سؤ روپيا ھجن تھ پوءِ ڌوڪي جي ڪھڙي ضرورت آھي؟ جڏھن پورھيت بھ خوش ھجن ۽ ماڻھو پورھيتن سان پورھيت ھجي. پنجويھھ سال..... ڪيڏو نھ ڊگھو عرصو؟ پوءِ بھ ڄڻ ڪالھھ ڪالوڻو ڏينھن! جڏھن تھ اڃا مان تيرھن سالن جو مس ھوس. ڀلا ڪو اعتبار آڻيندو تھ انھيءَ سڙڪ تان آئون پنجويھھ سال اڳي، راڪٽ گھوڙي ۽ ويسا ويس گاڏي چاليھن ميلن جي رفتار سان ڊوڙائيندو ھوس.

جيئن ئي ڪار کٿڙ جي اسٽيشن کان ٻھ ٽي ميل اڳتي وڌي ٿي، ھو رستي جي پرئين پار کاٻي پاسي نھاريندي، اوچتو چرين جيان ريھھ ٿو ڪري:

”اسٽاپ..... اسٽاپ دي ڪار.“ اسڪالر عورت جاڳي ٿي پوي.

”واٽ ھيپنس وٿ يو؟......“

”نو، ڪجھھ ڪين.“ ھو ڪار مان لھي ڦليليءَ جي ڪپ ڏانھن کيڙيءَ مان پوري طاقت سان ڊوڙندو ٿو وڃي.

۽ گوني، ساڳيءَ گوناگون وھڪ سان وھندي ٿي وڃي. مھاڻيون ۽ واھڻن جون مايون ساڳيءَ ريت سان ڪپڙا سٽيو، گوني ڪناري ڌوپ ڌڙا پيون ڪن. ٻارڙا، جواڻ، پوڙھا، آسامايل، اٻالڙيون، ڇوريون ۽ مينھون ساڳيءَ ريت پيون گونيءَ ۾ ترن ۽ تڙڳن. ذھن جي مھاڀاري ڀرڻي کيس گھوماٽيون ڏئي، الائي ڪھڙين وڃايل ويلاٽن ۾ اڇلائي ٿي ڇڏي. ھو گونيءَ جي وچ سير ۾ غوطا ٿو کائي، ھاسيڪار..... پنھنجي ٻارنھن سالن جي ڪولھڻ ڇوريءَ کي تنگ ڪرڻ لاءِ، جا ڪپر تي ڌوپ پئي ڪري، جا سدائين کيس ڇڙواڳ پاڻي ۾ وھنجڻ کان منع ڪندي آھي، چغليون ھڻندي آھي سندس پيءُ سان.

”آھ..... آوپ....... ٻوڏتو ھان..... بچائيو...... ٻوڏتو ھان.......“ ۽ ھوءَ ڪيئن نھ ڪيڪراتون ڪندي، ٻارڙن سان گونيءَ ۾ گھڙي ھئي. تکيريون ڳجھڙيون ترندي، ھن ڏانھن آئي ھئي.

”روڻيا...... روڻيا......“ ھو پنھنجي سرتيءَ جي رڇ ۾ ڦاٿل ٻلھڻ جيئن پاڻيءَ ۾ تڙپڻ تي کل جھلي نٿو سگھي. وات مان وڏا ٽھڪ نڪريو ٿا وڃنس. ھو ٽھڪ ڏيندي، کيس غوطا کائيندو ڏسي، کانئس پاڻ ڇڏائي، کيس تاريندو ڪناري تي وڏن جھيڙن سان اچي ٿو. ٻنھي وچ ۾ مھاڀاري جنگ:

”سور..... ڪوتيا..... ڪوڙيئا، نراتما، مان نان سوڏ......“ ھوءَ پوري ڪروڌ مان سندس وار پٽيندي، کيس ٻوٿ ۾ رھنڊڙا پائيندي، ڪپڙن جي سونٽي سندس چتڙن ۽ پٺن تي وھائيندي، پڻس سان چغلين کائڻ جا ڊاؤ ڏيندي، روئندي، رنڀندي، پنھنجي لڏي ڏانھن ڊوڙي ٿي ۽ ھو ڪپر تي گپ مٿان – نج نڪور، نين وشال آسائن ۽ آسيس سان ليٿڙيون ٿو پائي، پائيندو ٿو رھي. ”ھان.... ھي..... ڪيئن نھ سھڻيءَ جيان ڪنن ۾ ڪاھي ٿي پوي! ايڏو پيار؟.....“

اوچتو ڪنھن ھارن جي آواز تي ھو آليون اکيون اگھي سرت ۾ اچي ٿو ۽ وڃايل ويلائن جي ٻوڏار مان نڪري، ٻئي ھٿ پينٽ جي اڳين گيدن ۾ وجھي، ھوريان ھوريان موٽرن ڏانھن ٿو وڌي. اسڪالر عورت ڏاڍي حيرت ۽ اونھيءَ گھور سان ڏانھس نھاري ٿي ۽ نھاريندي ٿي وڃي.

”واٽز ديئر؟!.......“

”نٿنگ..... نو ايني ٿنگ..... اونلي لٽل ميموريز.......“

”ميموريز!....“

”پاپ، ميموريز آف ماءِ چائيلڊ ھڊ. مائي فرسٽ لو.“

”شي از لائيو؟......“

”نو – پليز ليو اِٽ.....“ ھو آشانتائي ۽ آنڌ مانڌ کان ڪنڌ موٽر جي پوئين سيٽ تي ڍاريو ڇڏي. کن لاءِ سندس ساٿي اسڪالر عورت بھ اشانت ٿيندي، ڄڻ پنھنجي پھرئين پيار جي ٻوڏار ۾ لڙھندي، ڄڻ پاتارن ۾ ھلي ٿي وڃي. ھونئن بھ اھا عورت کيس پنھنجي لاءِ الاھي ڪجھھ ٻڌائي چڪي ھئي تھ ھوءَ ڏھاڪو سال ھتي رھي آھي ۽ امريڪا کان گريڪ ڏاھڻ ڏاھڻ رلندي، ڪشمير کان سنڌ پھتي آھي. ھوءَ نھ رڳو سنڌ جا آرٽس ۽ ڪرافٽس ٿي ڏسڻ گھري، پر ماڳھن پورو جيون. اڪال ڪالن کان ھنن صدين سالن تائين ڏسڻ ٿي چاھي.

مھيري جتن جي گوئرن تائين پھچندي رم جھم بوند بھار پئجيو ويئي. گاڏيون راڦي ۾ ڦاسيو ٿيون پون. واھڻن ۾ ھو ان عورت کي اڻ گھڙيل ڪاٺن مٿان فراسي ٺھڻ جو ڪم ڏيکاري ٿو، تانڃي پيٽي کان وٺي، ننڍڙي پينگھي ۾ نئين تنجيل ٻار تائين، جيڪو سينڌين سرمن تلڪن سان ستل آھي گھري ننڊ، لڇمي ديويءَ جي گود ۾، ھو ڪئميرا مين کي فراسين جي تانڃي پيٽي کان وٺي، تنجيل ٻار تائين جي ڊائريڪشن ڏئي ٿو. اوچتو ڏھاڪو کن جواڻ جماڻ عورتون ڇني ۾ پيھي ٿيون اچن.

ھڪ ڏڪندي ڳالھائي ٿي: ”اي ادا، ڏس تو لاءِ اسان ڦوٽو ڪڍايا. ڏس نھ ڦوٿو ڪڍائڻ پان مآڻھڻ م ڪيڏو عيب آھي، پر اسان کي ھئي توکي عزت ڏيڻي. ھاڻ ڀيڻن جو کڻي ھيڪڙو ڪم ڪر. ھن انگريچانيءَ کي چئھ تھ ڀٽي ساب کي چئھ اسين راتو ڏينھن سورھن سورھن ڪلاڪ ويھو ٿيون اھي چت چٽيون، اڃا اسان شھھ ڪاريگريءَ تي رسون ئي ڪين تھ اکين ۾ موتيو ڪريو پوي. بس ڏاڪتر کي اسان جي پارت ڪري. اسين آيون مزور ماڙھو، مئو رڳو اک اٿلائي ڏسي تھ بھ خاشو.“

”ھا، ھا... چوندس...... چوندس.“ ھو انھن املھھ فراھمي ٺاھيندڙ املھھ انڌين ۽ ڪاڻين، سپنن جھڙين سندر نارين ۽ سنگھارن ڏانھن نھاريندو رھجي ٿو وڃي، ڄڻ پنڊ پھڻ ٿي ٿو وڃي، اندر مان ڄڻ دانھن نڪريو ٿي وڃيس: ”الا، منھنجي ملڪ جون ناريون آھن يا ويس ديويءَ جون گريسيس!.....“ وطن جون سڀ سوڍيون ۽ سنگھاريون ڄڻ مياريون ٿي، ميڙاڪا ڪري مٿان بيھي ويون اٿس. ھو گھٽيل اواز سان، اسڪالر عورت کي عورتن جو فرياد ٻڌائي ٿو ۽ تڪڙو ڇني مان نڪري ٿو وڃي. پٺيان اسڪالر عورت جي رڳو رڙ ٿي ٻڌڻ ۾ اچيس: ”اوھ گاڊ، اٽز ٽيريبل...... ويري ٽارچرنگ!.....“

ڪم ختم ٿي ويو، وڇوڙي جي رات آئي ۽ حيدراباد جو انڊس ھوٽل ھو. ھو اسڪالر عورت ۽ پنجابي ڪئميرامين سان بيئر جون ڳيتون ڀريندو ٿو رھي. موضوع پوليٽڪس آھي، اسلام ۽ ھندو ازم ان سنڌ. ھو پوليٽڪس تي ڳالھائڻ کان نفرت جي باوجود بھ اوچتو ڦاٽ ٿو کائي: ”نو، ديئر از نو ڪئوسچن آف اسلام آر ھندو ازم. ديئر از اونلي ون ڪئوسچن.... اونلي ون، وچ از ڪمنگ ٿرو سينچوريز، ويري وائيلڊ ازم، ڪيپيٽلزم...... دس از دي ريزلٽ آف ڪيپيٽلزم ويري بلائينڊ سسٽم آف ھيومن لونگ، واءِ يو پئپلز آر گوئنگ ٽو ميڪ اين ادر بينگلاديش ان ماءِ ڪنٽري. نو، ديز آر بلائينڊ ٿنڪنگز. ويري وائيلڊ ٿنڪنگز.“

۽ پوءِ بيئر جو آخري گفاس ختم ڪندي، ھو اٿي ٿو ۽ نويڪلائيءَ ۾ ان اسڪالر عورت کان موڪلائي ٿو. عورت ڏاڍي موھ سان ساڻس ڳالھائي ٿي: ”الا.... تنھنجي ملڪ جا ماڻھو تھ ڏاڍا سھڻا من مھڻا آھن. جتي بھ آئون ويس، مٿي تي نئين گندي ۽ ھٿ ۾ ڏھ روپيا، پنج روپيا تھ نياڻي ست قرآن. سچ مون تھ پاڻ کي اڃا تائين دنيائن جي مھاراڻي پئي محسوس ڪيو. واٽ اي بيوٽيفل ٽريڊيشنز آءِ سا ان دس ڪنٽري! دنيا ۾ تھ شايد ائين ڪٿي بھ نھ آھي!“

ھوءَ ھن جي ملڪ جون تعريفون ڪندي ڍاپي نٿي. ”او – ڪي ليڊي، آءِ ھيو فنشڊ ماءِ ورڪ. نائو آءِ ايم گوئنگ ٽو ماءِ ھوم، سوئيٽ سوئيٽ ھوم.“

ھو سؤ سؤ جي ڳٺي ڪڍي ڏانھس وڌائي ٿي: ”سڀاڻ ڪراچي انٽي ڪان ۾ اينڊين نھ؟......“

”ساري ليڊي، آءِ ايم ناٽ اي گائيڊ. نو پيمينٽ، نو نيڊ آف پيمينٽ، يو آر ان دي آرٿ آف موھن جو دڙو.“ ھو سندس چڳ سان کيڏندي، کيس ڪس ڪرڻ بدران ساڻس ڀرپور ھٿ ملائي ٿو: ”وش يو گڊ لڪ سويٽ پينو.“

۽ ھو ھوٽل جي روشنين مان تکا ڊگ ڀريندو، پيادل رات جي انڌوڪار ۾ شاھ جا بيت جھونگاريندو، گم ٿي وڃي ٿو.

اولڙن پٺيان ڊوڙ

ڊارلنگ، سمجھھ ۾ نھ پيو اچي، ڪھڙي يگ جو وير ٿي پارين. ڪھڙي جنب، ڪھڙي حال ڪال جو!....... تو جيئن چيو آھي، مون تيئن ڪيو آھي. ائون ننڍڙو فنڪار سھي، ھل ننڍڙو بھ نھ، ماڻھو تھ آھيان. توکي مون تي اعتبار ڇو نٿو اچي؟ قرآن مان ٿڪي پيو آھيان. ايڏو جو ڪالھھ مان ھڪ وڻ ھيٺان نست ٿي ڪري پيس. چڱو ٿيو جو وڻ ھو. ھاڻ تھ مون کي ھوريان ھوريان دل جا دورا پوڻ لڳا آھن. سڇ ڪانگ رڙي آيا آھن. ڪانگ ۽ ڪبوتر پرٿويءَ جا سڀ کان ذھين پکي آھن. ڪانگ تھ ماڻھوءَ کان بھ وڌ ذھين آھن. ڪانگن مٿان منھنجي ڏاڍي سٺي آبزرويشن آھي. ڪانگ گھڻو ڪري ماش خور ھوندا آھن. جڏھن بھ ڪا چرندڙ پرندڙ ساھ واري شيءِ نست ٿي ڪري پڇاڙڪا پساھ ڏيڻ لڳندي آھي تھ ھوريان ھوريان مٿس ڪانگ لھندا آھن. مون ڪانگن کي ڏڪارئي ٿر ۾ اڃن ۽ بکن کان پاھ ٿي ڪرندڙ ڍورن جون اکيون ڪڍندي ڏٺو آھي. سچ آھي تھ ڏاڍو ڏکوئيندڙ فيلنگر آھن ۽ آئون، آئون توکي ايترو ڏک بھ ڇو ڏيان تھ ٿر ۾ ھيئن بھ ٿيندو آھي، ھونئن بھ ٿيندو آھي. توبھن، ٿرن برن ۾ الائي ڇا ڇا ٿيندو آھي!

ھو ايترو خط لکي، يوڪلپٽس جي سرھاڻين ڀريل ڇايا ھيٺان اٿي، وڻن ڏانھن ويندڙ پاڻيءَ جي ناليءَ مان ٻھ ڍڪ پاڻيءَ جا پيئي ٿو ۽ ڇنڊن سان منھن ٿڌو ڪري، يوڪلپٽس جو ھڪ پن پٽي، ھٿن ۾ مھٽي، ڏاڍي آسانتائيءَ مان سگھي ٿو ۽ سوچي ٿو، چٺي لکان نھ لکان؟....... ۽ وڏن مونجھارن ۾ ٿو اچي وڃي. کٻي ٻانھن ۾ مٺو مٺو سور محسوس ڪندي، ٻانھن تپندڙ ٻھڪندڙ سج ڏانھن ڊگھيريو ڇڏي، سوريھ – ٽاڪوڙ لاءِ ۽ الائي ڪيتري دير کان پوءِ وري وڻ جي ڇايا ھيٺ، ڇٻر مٿان پيل ڪتاب ۽ ڪاڳر کڻي وري خط لکڻ لڳي ٿو:

ڏس نھ، تو چيو ھو: ”منھنجي جيون مان نڪري وڃ. ماڻھو مون تي آڱريون کڻندا، سوين ڳالھيون ڪندا. سور مون وٽ اڳيئي ڏڪارئي مال جيان وٿان ڪري ويھي ويا آھن.“ ۽ مان مرڪندو رھجي ويو ھئس. تنھنجي نيڻن جي منٿ ۾ ڪيڏا نھ ڪامڻ ھئا ۽ آئون شاندار نموني سان تنھنجي جيون مان نڪري ويس. اھا تمام وڏي ڳالھھ آھي. منھنجو تنھنجو جيون مان نڪري وڃڻ، جڏھن تھ روز جا گس گام ساڳيا ھجن، ساڳي ڊوڙ ھجي، ساڳئي سڄ پٺيان! تنھن ھوندي بھ مان ڪڏھن بھ تنھنجي سامھون نھ آيو آھيان. ھڪ ٻھ ڀيرو ڀل چڪ ۾ تون پاڻ سامھون اچي ويئي آھين، نھ آئون. مون کان ڀل ٿئي، اھو آئون سوچي بھ نٿو سگھان. اھو امپاسيبل آھي. ان لاءِ تھ آئون دنيا ۾ ھڪ ئي ڳالھھ سکي سگھيو آھيان، وقت کي ڪئنچي ڪيئن ھڻجي؟ مون ان پل کي پنھنجي جيون مان ڪتري ڇڏيو آھي، جنھن پل ۾ تنھنجو ڪٿان ترورو بھ نظر اچي. پوءِ بھ توکي شڪايت آھي تھ مان تنھنجا دڳ ٿو جھليان.......! تو منھنجي گھر جي ڀاتين سان شڪايت ڪري، مون کي ٻڏڻ ھاڻو ڪري ڇڏيو آھي.

- ۽ چٺي لکندي ھو وري سوچي ٿو، لکان نھ لکان؟....... ”توبھن، مون تھ سڄيءَ ڄمار ۾ ڪنھن کي خط ڪين لکيو. مون کي ڪھڙي خبر تھ ھي ڌوڙ پيو خط ڪيئن لکبو آھي؟ ان ڪري ئي تھ آئون ڪنھن کي خط لکان ئي ڪين.“ ھو پاڻمرادو وڦلندو، ڪاڳر مٿان ڪاپي اونڌي ڦھڪائي، وڻن ۾ لاتيون لوندڙ پکين ڏانھن نھاري ٿو. پري پري سڙڪن ۽ پيچرن تان ماڻھون اچن پيا، ماڻھو وڃن پيا. ھو ٿڪي، آرس ڀڃڻ لاءِ يوڪلپٽس جي لسڙي ٿڙ جو ٽيڪو وٺي، ننھن کان چوٽيءَ تائين سڄيءَ ديھھ جو ٻوجو وڻ مٿان ڍاري ٿو ڇڏي، الائي ڪيتري دير لاءِ. پوءِ اچانڪ ڪنھن جي پيرن جون آھٽون محسوس ڪندي، ھو جھٽ ڇال ڏئي، پاڻ کي وڻ کان ڊسڪنيڪٽ ڪري ٿو. پٺيان کان ايندڙ ڇوڪريءَ کي ڏسي، کيس پنھنجي نيڻن تي ڄڻ ويساھ ئي نھ پيو اچي:

”تون......... مون تھ دعا بھ نھ گھري ھئي، عجب آھين تون!“

”ڇو ڀلا، توکي عجب پيو لڳي؟ ۽ ھا، ڪالھھ بس مان لھندي ڇا پئي چوڻ گھريئي؟ دري بند ھئي، مون کي تھ ڪي بھ سمجھھ ۾ نھ آيو.“

”اوھ....... آئون لڄيندو آھيان....... مون کي ڪجھھ اڌارا پئسا گھرجندا ھئا.“

”اوھ، بيڊ لڪ. مون واپس ڪراچي موٽي وڃڻ پئي گھريو. ھتي چين نٿو اچي، ۽ منھنجو ........ ھتي تھ آئون بک مري ويندس.“

”ٻڌاءِ نھ ڇا ڪريان؟ پويون تاريخون آھن.“

”مينشن ناٽ.“ ۽ ھوءَ روشن مرڪن جي ڇاتن سان موڪلائيندي ھلي ٿي وڃي ۽ ھو ڪياڙي کنھندو پاڻمرادو وڦلي ٿو:

”توبھن – آئون بھ وڏو گڏھ آھيان. ھاڻي ڀلا اھو بھ ڪو طريقو ھو پئسن گھرڻ جو؟“ ۽ ھو ڪالھھ جي فليش بئڪ ۾ لڙھي ٿو وڃي.

ھڪ ماڻھو بس مان لھي، اڳيان عورتن واريءَ بند کڙڪيءَ کي ناڪ ٿو ڪري. اندر بس ۾ ويٺل ڇوڪري حيرت مان شيشي مان نھاري ٿي. اشارتي ٻولي، لڄوڙي مرڪندڙ ماڻھوءَ جو آڱوٺو ۽ ڏسڻي آڱر نچائي پئسا ڊمانڊ ڪرڻ. ڇوڪريءَ جو ڪجھھ نھ سمجھڻ ۽ بس جو اسٽارٽ ٿي کيس ڇڏي وڃڻ.

ھو ڳچيءَ ۾ ھٿ وجھي، سرڪس جي ماڻھن جيان زور سان بولاٽي کائي، ڪالھوڪي ان حرڪت تي پاڻ کي لوئي ۽ لٻي ٿو ۽ ٽھڪ ڏئي کلي ٿو. ھن کي ياد ٿو اچي ٻالاپڻ. ننڍڙي لاڪي جيڏن سرتن ساڻ کيل ڏسڻ لاءِ، ماءُ پيءُ جي اک وٺي، ڏاڏيءَ کان ڏوڪڙ ڪڍڻ لاءِ ڪيئن نھ ڏسڻي آڱر آڱوٺي سان نچائي بلئنڪ ٽاس ڪري ڪري، اک ڀڃي ڀڃي ڏاڏيءَ کي گھيتاري ڏوڪڙ ڇڏائي ويندو ھو.

”آ..... ھ...... ھ....... ھ.......“ ھو وڏو اونھو گھرو ساھ ٿو پري. اڳي ۽ ھاڻي ۾ ڪيڏو نھ وڏو فرق آھي. ھاڻي تھ ساھ کڻڻ بھ ڏکيو ٿي پيو آھي. ھاڻي تھ جيون پاڻ کيل تماشو ٿيندو ٿو وڃي. وڏو پرابلم. ھاڻي ڪيتري نھ عجب جھڙي ڳالھھ آھي تھ ھن جي ڪا پينٽنگ پنجاھ روپين ۾ بھ نٿي اگھامي. ھو وري ڪراچي ڀڄي وڃڻ ٿو چاھي، جتي ھوائي جھازن جي اڏام آھي، روپيا ئي روپيا ڦھليا پيا آھن، جتي وڏن بنگلن ۾ نوٽن جي ٿھين ساڻ فٽ بال کيڏي سگھجي ٿي. ڪا ڳالھھ ساري، ھو وري چٺيءَ تي ويچار ڪري ٿو ۽ سوچي ٿو، جيھي تيھي چٺي لکجي ويندي ۽ وري ٻاھر ٻاڦي ٿو:

”ھونھن، آئون ڪو ھتي چٺي لکڻ آيو آھيان؟ افسانھ لکھھ رھي ھون، دل بي قرار کا. مون کي ڪنھن جي پرواھ نھ آھي. مان جو ئي آھيان، سو ئي آھيان ۽ وري ٻانھن ۾ ڏاڍو سور محسوس ڪندي، پوري طاقت سان ٻانھن شيخ ڪري، سج کي ٽاڪوڙ لاءِ ڏئي ٿو ڇڏي ۽ ٻانھن کي جھٽڪا ڏيندي وري وڻ جي ڇايا ھيٺ اچي ٿو. اوچتو سندس نھار ھيٺ لاھيءَ ڏانھن ھلي ٿي وڃي. پري وڻن جي قطار جي ڇايا وٺيو، سرلا ايندي ٿي نظر اچي:

”ٺيڪ آھي، اڄ ان سان بھ ڳالھھ ٻولھھ ٿي وڃي. آئون بھ ڪو واھيات آھيان. ھونھن – سؤ روپيا پينٽنگ نھ وڪامندي. ھاڻي ھي ڪھڙو زمانو اچي ويو آھي، جو ھڪ شاندار پينٽنگ تان، شانائتي نموني سان سؤ روپيا ملڻ بھ اھکا ٿي وڃن. ڀلا ھي فائن آرٽ آھي ڇا؟ ٺيڪ آھي، اڄ چوندوسانس تھ ڇا آئون چترڪار نھ آھيان؟ پينٽنگز...... پينٽنگز...... آئون تھ سؤ روپين لاءِ ٿوٻي گھمائيندو آھيان ڪينواس مٿان. مان پينٽر نھ، سنئون سڌو فلاسافر آھيان. ويري جينئس فلاسافر. فائونڊر آف دي نيو ھيومن فلاسافي، ويري نيو ٿنڪنگز آف دي سينچوري ٿرو دي ڪاريدورز آف ٽائيم، دس از ويري اگلي ائنڊ ڊارڪيسٽ سينچري آف دي فرسٽ ورلڊ وار، سيڪنڊ ورلڊ وار. وار، وار ود آئوت اينڊ ود آئوٽ اينڊ!..... وار..... وار..... ايور ويئر وار...... سينچور آف بگ بامز. شيم، ھاڻي ڏس نھ، ڇا فلاسافي پينٽنگز ۾ ٽانڪي وڃي، ٽاچڻيءَ سان؟!....... مون کي سؤ روپپيا گھرجن، ڪيئن بھ. ايمانداريءَ سان چئھ، ھيءَ پينٽنگ ڪنھن ڪتاب جو ٽائيٽل نٿي ٿي سگھي؟ آئون ڪنھن وڏي اداري جي ڪتاب جي ڳالھھ نھ پيو ڪريان. آرڊنري مئگزين جيڪي نڪرندا آھن، ڪتن کان بھ گھڻا. اڙي ڀائي، سٺو لکڻ ڇا، سٺو سچن لاءِ بھ سٺي ايٽماسفيئر جي ضرورت ھوندي آھي. اٽز ويري نچيرل، اسين دوتا نھ ماڻھو آھيون. اسان جون بھ گھرجون آھن. مون کي ان جي پرواھ نھ آھي تھ ھيءَ تصوير تون ڪھڙي ايڊيٽر جي منھن تي ڦھڪائيندينءَ؟ مون کي ڏوڪڙ گھرجن. نيٺ ڀلا ھي ٽئونڪري سنڌيءَ جا ڦر فائن آرٽ کي سمجھن ڇا ٿا؟ ٻوليءَ جي کوجنا ٿا ڪن. ٻڌاءِ نھ، ڪھڙو سائنٽيفڪ ايڪيوپمينٽ اٿن، جنھن سان کوجنا ڪندا؟ دس از دي ڪمپيوٽر ايج.“ ھو ڪروڌ ۾ اچي سوچي ٿو ۽ جڏھن وري مڙي ايندڙ ڇوڪريءَ ڏانھن نھاري ٿو تھ کيس ڏاڍي مونجھھ ٿي محسوس ٿئي. ڇوڪري سرلا نھ، ان جيڪي بھ نھ، الائي ڪير آھي. شايد ايئن ئي پري کان سندس نيڻ دوکو کائي ويا ھئا. ھن جو سڄو ڪروڌ ڀسم ٿي وڃي ٿو. ڇوڪري ڀر مان، وڻن جي ھوائن ۾ ھلندي ٿي وڃي. ھو ڇوڪريءَ جي سڊولتا ڏسي، اونھون ساھ ڀري، ڪاڳرن ڏانھن مڙي ٿو ۽ وري ڇٺي لکڻ ٿو لڳي.

تو چيو ھو آپگھات ڪري ڇڏ، مري ٺري وڃ، پر آئون آپگھات ڇو ڪريان؟ نيٺ ڇو؟!....... آپگھات تھ ڇا، آئون واٽ مٽائڻ لاءِ بھ تيار نھ آھيان. ھن رووليوشن جي دنيا ۾ تون ڪير ٿيندي آھين مون تي اھڙا حڪم ھلائڻ واري؟ منھنجي پنھنجي واٽ آھي، منھنجي واٽ تنھنجي واٽ سان ملي ھڪ ٿي وڃي ٿي تھ ان سان آئون ٻڌل آھيان ڇا؟ آئون ڪنھن کان بھ پوئتي ڇو رھجي وڃان؟ آئون اڳتي نڪري وڃڻ بھ نٿو چاھيان. آئون تھ ھڪجھڙائي پسند ماڻھو آھيان. پوءِ ڀلا ڀ اتي گھوٻي ڪيئن ھڻندس؟ اھا تھ پنھنجو پاڻ سان ويساھ گھاتي ٿي. ھا يا نھ؟ ساري، ڪڏھن بھ مون کي انھن واٽن تان ھلڻ کان نھ روڪجانءِ، جيڪي توکي وڻنديون ھجن. سچ ڏاڍي موذي ۽ مرچوٺ آھين. ايڏو تھ نھ اڀري اچ، جو ٻيا ڏسڻ ۾ بھ نھ اچن. آئون – آئون ڇا ٿو لکڻ چاھيان؟ تون ھر ڳالھھ کي سڌو پڙھي وڃجان، ان لاءِ تھ مون کي چٺي لکڻ ڪانھ اچي. مون ڪڏھن ڪنھن کي چٺي لکڻ جي ضرورت ئي محسوس ڪانھ ڪئي. وري ماڻھو پڙھيل بھ تھ ڪين ھئا. رڳو نياپن تي ڪم ھلندو ھو. فلاڻي يا فلاڻي کي منھنجو ھي ڪم چئجانءِ. جيترو جاڳندو رٻاري سرشتو. واھڻن ۾ تھ اڄ بھ اھو ئي سرشتو آھي. سچ مان منجھي ويو آھيان، پر نھ مان دھلجي ويو آھيان، ان لاءِ تھ مون کي سوسائٽيءَ جي سڄي خبر آھي، ھاءِ سوسائٽي مور ائنڊ مور ھاءِ سوسائٽي!.......

ڏس، آئون ڪنھن بھ چڪر ۾ نھ آھيان. ڪلھھ ھڪ پراڻو شاعر دوست مليو ھو، چيائين: ”آئيڊيل ملڻ ڏاڍو ڏکيو آھي. آئيڊيل تائين رسڻ لاءِ سڄو سولر سسٽم مٺ ۾ قابو رکڻو پوندو آھي.“ تون اجايو مون ڏانھن ميارون پئي موڪلين. آئون........ آئون تھ اڃا ھڪ ننڍڙي دؤر مان گذري رھيو آھيان – مون کي تھ پنھنجي آئيڊيل ڇوڪريءَ جا ساروپا بھ وسرندا ٿا وڃن. ڪڏھن ڪڏھن اھڙن مھانڊن جي ڇوڪري ڏسي، ٿڌو ساھ ڀري، آس پلي ڇڏيندو آھيان. ھونئن بھ اسين سڀ ائيڊيل لائيف گذارن جا سپنا کڻيو، ٿڙندا ٿاٻڙندا ھلندا آھيون. سچ، مان تھ ڏاڍو ڊڄي ويو آھيان. ڀلا اھو بھ ڪو جياپو آھي جو منھنجي ڪارڻ ڪجھھ ماڻھو ڏک ڏسن ڀوڳين (جي اڳيئي ڀوڳين پيا!) سچ مون لاءِ اھا وڏي ڏھڪائيندڙ ڳالھھ آھي. ھاڻ ڀلا توکي ڪيئن سمجھايان تھ ايئن ناھي، جيئن تو سمجھيو آھي. منھنجي اندر ۾ تو لاءِ ڏاڍا سٺا، سھڻا ۽ سلوڻا جذبا آھن، ڏاڍا ڪومل. منھنجو وس ھلي تھ جيڪر اوشا ۽ سنڌيا جي ھوائن کي چوان تھ تنھنجي ڇڙواڳ چڳن مٿان ادب سان گذرن.

اچانڪ ھو رڙ ٿو ڪري:

”اڙي ڙي ڙي ڙي...... چڙي تھ ڪانھ پوندي؟ الائي ڇا لکي ويو آھيان. مار پويس، ھيءَ چٺي تھ انگھندي ٿي وڃي. الائي متان ڪا اونڌي معنيٰ ڪڍي وھي!“ ھو وڏن ويچارن ۾ اچي وري يوڪلپٽس جا پن ھٿن ۾ مروڙي واس وٺندو ٿو رھي.

”ھون – ھي ڪھڙي موڙ تي اچي ويو آھيان؟ آئون لکڻ ٿو چاھيان، سڀ ڪجھھ جيڪو شدت سان محسوس ڪيو اٿم. ڳالھيون ڪٿي ختم ئي نھ ٿين – ڪٿي ايئن تھ نھ ٿيندو، جيئن، جيئن سارو جيون اجايو گذري ويو آھي، باقي جيون؟....... پر نھ، ھاڻ شايد ائين نھ ٿئي. جيون ئي تھ گھارڻو آھي، ٿورڙو عقل کان ڪم وٺي ڏاڍي سھڻائيءَ سان گھاري سگھجي ٿو. سچ ھاڻ تھ ايئن ٿو ڀاسي ڄن چوراسي لک جيوڻين جو نرڳ ڀوڳي موٽيا آھيون. ھن ھيڏي وڏي عظيم صديءَ ۾ بھ ايڏا ھيڻا، ڪمزور، ٿڪاڻا، ٽٽاڻا؟.....“ ھو ٿڌي ساھ سان سوچي وري خط لکڻ لاءِ ڪاڳر ٿو کڻي ۽ سوچي ٿو: ”ڇا لکان.....؟“ ۽ ھو لکڻ ٿو لڳي:

سمجھھ ۾ نھ پيو اچي تھ ڇا لکان؟ آئون سمجھان ٿو تھ ڪنھن ڇوڪريءَ ڏانھن اھو منھنجو پھريون ۽ آخري خط آھي. ايتري دير ۾ تھ آئون ڏاٺي سٺي تصوير ٺاھي ڇڏيان ھا. توکي موھڻ لاءِ چٺيءَ ۾ ڪو ڪوڙ لکڻ نٿو چاھيان. اھو سچ آھي تھ آئون ھر موڙ تي توکي ڏسن چاھيان ٿو، اندر جي اننت جي گھراين سان مورتي ٺاھڻ لاءِ، پر تون ڪڏھن ڏسڻ ۾ ئي ڪانھ ٿي اچين. ڪڏھن محسوس ٿيندو آھي ڀر مان ڪو گذري ويو آھي. ڪڏھن ڪڏھن اھو بھ پنھنجو وھم ۽ گمان لڳندو آھي. اڳي.... الاھين سال اڳي، ٽينيج ۾، جڏھن چاھيندو ھئس سپني کي ساڀيان ۽ ساڀيان کي سپنو بڻائي ڇڏيندو ھئس. ھاڻي سپنا ڇا، ننڊ بھ الائي ڪيئن ايندي آھي! ھاڻ مون پڪو ارادو ڪيو آھي تھ ڪڏھن بھ مورتي ڪين ٺاھيندس (اندر ۾ ڪي آھي ئي ڪونھ) اوھ...... ساري. ڀلا مورتي سان تنھنجو ڪھڙو لاڳاپو!..... سچ، خط لکڻ نٿو اچي، پر ڪيئن بھ آئون چاھيان ٿو غلط فھم دور ٿي وڃي. ڇو مٺا ماڻھو پاڻ ۾ کٽا ٿي وڃون! ڇا ضروري آھي تھ ھڪ ماڻھو جيئن چاھي، تيئن ٿيڻ گھرجي؟ پوءِ تھ ماڻھو جي ميجارٽي جنگ پسند آھي. جي ايئن نھ ھجي تھ پوءِ دنيا ۾ جنگيون ڪيئن ٿين! پرٿويءَ جا وڏا توڙي ننڍڙا سڀ ملڪ، سڀ قومون ھيروئزم جو شڪار آھن. ھر قوم ٻيءَ قوم کي پنھنجو دٻدٻو، ڏھڪاو، طاقت، ٺٺ ۽ اڊمبر ٿي ڏيکارڻ چاھي ۽ يگن کان ائين ھلندو اچي.

خط لکندي ھن جو ھٿ بيھي ٿو وڃي:

”الائي ڇا پيو لکان، ڇو پيو لکان.......“ کن لاءِ ھن جو ذھن ڪم نٿو ڪري، ھو چوڏھن ھيٺاھين ڌرتيءَ ڏانھن نھاري ٿو ۽ مٿي سج ڪاپار تي آھي. ھو وڻن جي ڏارن مان سج کي ٿڌو ٿڌو ڪري ٿو ڏسي، سائيرو سائيرو سج. ”ڪير ٿو ڪنھن جي ٻولي سمجھي؟!“ ھو ڄڻ يوڪلپٽس ۾ پناھ ورتل ڳيري سان ٿو ڳالھائي ۽ خط ٽڪريون ٽڪريون ڪندو ٿو رھي ۽ پوءِ ننڍڙيون ننڍڙيون ٽڪريون لڪ جي ھڪ جھوٽي ۾ اڇلائي ٿو ڇڏي.

ڪاڳرن جون ٽڪريون ھوائن جي زور تي اڇن ڪبوترن جي وڳر جيان ھيٺاھينءَ ڏانھن اڏاڻيون ٿيون وڃن ۽ انھن پٺيان ھو چپ چپات ھلندو ٿو وڃي، ڏوجھرا کائيندو ھلندو ٿو وڃي.

نئون صفحو --  ڪتاب جو ٽائيٽل صفحو

ٻيا صفحا 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32
هوم پيج - - لائبريري ڪئٽلاگ