|
ٻٽاٽيڙو
چنڊ ڪينھين، چنڊ کي منڊ آھي.
ھڪ واٽھڙو ٻاٽ ۾ درياھ جو بچاءُ بند وٺيو، ھلندو
بيھندو، واساما ۽ ڏوجھرا کائيندو ٿو وڃي ۽ تارن
ڀريل آڪاس ۾ رکي رکي تارا ٽلڪندا ٽمڪندا ٿا رھن.
ڪڏھن آڪاس ۾ تھ ڪڏھن آرسيءَ جيان ٽڪ ٻڌل سنڌوءَ ۾
۽ ٻيا آھن ساروڻن جا، سپني ماتر ترورا ترورا،
ڌنڌلا ڌنڌلا اولڙا....
]اولڙا، جي ذھن جي آڪاس ۾ ور ور ٽلڪي ٽمڪي ٻڏندا اپڙندا ٿا وڃن[
”ٻڌ؟....“ ڄڻ رڃن مان ٻاڪاريندڙ تئونس ڀريل آواز،
الائي ڪٿان ويڻا جيان وڄي وڃي ٿو.
”ھون......“ ھو دور ٻڏندڙ سنڌيا جي فلارجندڙ رنگن
روپن تان نھار ھٽائي، پنھنجي ننڍڙي سينڌيءَ جي
پيرن، پير ڪڙن، ريشمي پڙي جي گھيراو، سنھڙيءَ ننگي
چيلھھ، سون ڦلڙي جڙيل دن کان مٿي پولڪا ۾ لڪل
ارھن، ھسليءَ ڀريل ڳچيءَ، چيڙن، سونيءَ نڪ بولڙيءَ
۽ چيلھھ کان ھيٺ ڇمڪن سان لڙڪندڙ سڳين ۾ گھارا
وجھندڙ نھار سان نھاري ٿو ۽ اٻاڻڪن نيڻن جي منڊ ۾
ڦاسي ٿو وڃي. ھون.... کان اڳتي اکر اجھنس نٿا.
آواز نڙي ۾ ئي ڄڻ گھٽجي ڦاسي ٿو پويس. ھو رڳو
ڇوڪريءَ جي ڪڙي تيل لڳل مٿي تي کاڏي رکي، وارن مان
ايندڙ سڳنڌ ۽ ڪڙي تيل جي تيک تي پاڻ کي لوڙھي ڇڏڻ
لاءِ روئي ٿو پوي ۽ وري وڏي ڦٿڪاٽ سان ڇوڪريءَ جي
سڳين مان، گھوڙي جي رينن جيان جھلي، گونگن نيڻن
سان منجھس نھاريندو ٿو رھي.
]نيڻ!...... جن ۾ لڙڪ نھ ھوندي بھ ڄڻ ڪارا سمونڊ ڇلندا ٿا رھن[
”وري ڪڏھن؟.....“ ڇوڪري دانھين ٿي.
”جڏھن..... جڏھن امتحان پورا ٿيندا.“
”ڇا تڏھن؟.....“ ڇوڪري راڙو ٿي ڪري.
]کن لاءِ لوڙھيندڙ ٻوڙيندڙ ماٺارو[
”اون – ھون – نھ ونءُ، ڦيل ڇو نٿو ٿين.... تھجو
سوڳنڌ آئون سڄي ڄمار ٻٽيون تگاريون کڻي توکي عينش
ڪرائينديس. ڦيل ٿي پئھ نھ. ڇاکان ٿو ڊڄين؟......“
”...........“
ھلندي ھو آڪاس ۾ ٽيڙو ٿو ڳولي. ھو سدائين ٽيڙو
ڳوليندو آھي. چوندا آھن تھ جڏھن آڪاس ۾ جاڙا ٽيڙو
ڏسڻ ۾ ايندا آھن تھ جڳن جا وڇڙيل پريمي پنھنجي ماڳ
تي مڙي ايندا آھن. ھو دور دور آڪاس ڦلھوڙيندو ٿو
رھي ۽.......
۽ اڪاس ۾ ٽيڙو ڪٿي ڪينھن. تارا، ڪتيون، گيرڌارا،
آڪاس ۾ گھوماٽيون کائيندا ڦرندا ٿا وڃن. ڪنن ۾
ساروڻن جا اڀامندڙ سڏڪا، رنڀون، راڙا، پڙاڏجندا ٿا
وڃن. ”نھ.... نھ..... ايڏي سڪرات ۾ ٿيندي آھي
ڇا؟......“
(۽ تارا، تارا ھن جي نيڻن جي سرڪلز ۾ ڦرندا،
ڌنڌلجندا، اونداھو ڪن بڻجندا ٿا وڃن)
کن لاءِ ھن جي اکين آڏو اونداھيون اچيو وڃن. پوءِ
وريو ننڍڙا ننڍڙا نکيتر، لئي ۾ ڦاٿل ماڪ ڦڙن جيان،
ٽلڪندا ٽمڪندا اجاگر ٿيو، ڪاريءَ رات ھاڻو سارو
ويو منڊل چھچٽو ڪريو ڇڏين.
ھان – شايد ٿورڙي ڀنواٽي اچي وئي ھئي. توبھن......
جي امتحان ۾ فيل ٿي پوان ٿا تھ ڪيڏو نھ سٺو ٿئي
ھا. ھينئر ڪھڙو پي. ايڇ.ڊي آھيان يا بيچلر آف
سائنس جو تارا ويٺو ڳڻيان..... مون کي تھ ايتري بھ
خبر ڪانھين تھ آڪاس ۾ ڪڏھن جاڙا ٽيڙو بھ اجاگر
ٿيندا آھن.
”جاڙا ٽيڙو؟..... شايد منھنجي نظر گھٽ ٿي وئي
آھي.“ ھو ٿاٻڙجي گھوماٽي کائي، بند تي ويھي ٿو وڃي
۽ کن لاءِ لڙڪ ڀريل نيڻ مھٽيندو ٿو رھي.
ٻيو کن
سگريٽ.
(اندر توڙي ٻاھر دونھن ڀريل کن)
کن.
پل، کن پل ۾!....
چيزنگ، وڏي ويڙھاند:
”ٻڌ، اڄ آئون توسان کلي ڳالھائڻ ٿي گھران؟“
”چئھ، ڀلا مون توکي ڪڏھن نھ ٻڌو آھي، ڪڏھن؟....“
”مون..... مون اھو پئي چوڻ چاھيو تھ مان توکي ڪڏھن
بھ ايڏو ھلڪڙو، خسيس ۽ رواجي ماڻھو ڪين سمجھي
ھيس!.......“
”ڇا؟.....“
”تون ڀل پاڻ کي اوٽول کان وڏو ايڪٽر سمجھندو ھج،
آئون بدتميزي برداشت نھ ڪندي آھيان.“
”بدتميزي؟!... الا- مان نھ سمجھيس. مان ماڻھو
آھيان، ٿي سگھي ٿو مون کان ڪنھن کي تڪليف پھتي
ھجي. تون ڇو پئي مون کي ايڏو ڇنڀين! ڇو ڀرجي ويو
آھي تو ۾ ايڏو ڪروڌ؟....“
”تون ڪير ٿيندو آھين واري واري سان منھنجي در تي
ناڪ ڪرڻ وارو؟ ڪير ٿيندو آھين ماڻھن کان منھنجون
پڇائون ڪرڻ وارو؟“
”عجب آھي!... ڀلا توکي وشواش اچي ٿو تھ مون ائين
ڪيو ھوندو؟ توکي ويساھ ڪيئن آيو؟ ڪيئن؟!......
ايڏو نرلڄ، ڪڌو ۽ غنڊو تھ آئون ڪڏھن ڪين آھيان.“
”نھ تو ائين ڪيو آھي.“
(ڪروڌ..... الميا ۽؟......)
”او – ف، تون ڇا پئي چوين؟... تو تھ چيو ھو ٽن
مھينن کان پوءِ ملنداسين. مون کي ..... مون کي تھ
ايتري بھ ڪل ڪانھي تھ اھي ٽي مھينا ڪڏھن ختم
ٿيندا؟ ڀلا وڇوڙي جا پل بھ ڪڏھن ختم ٿيندا آھن ڇا؟
شاھ جو سوڳنڌ، مون کي خبر ڪانھي، ڪڏھن ختم ٿيندا
اھي ٽي مھينا!......“
”!.......“
”تون چپ ڇو ٿي وئي آھين؟ ٻڌاءِ نھ، ڪڏھن ٿيندي
پڄاڻي، انھن مھينن جي؟....... ڪڏھين..... ڪھڙين
تاريخن تي....... ھان؟.....“ ۽ پوءِ کن لاءِ ٻئي
ھڪ ٻئي ۾ منجھاڻل نيڻن سان نھاريندا، جدا ٿيو ٿا
وڃن.
پلپٽيشن.
ڀچيل چپن سان، دل تي ھٿ.
اندر ڄڻ ڪٺل ڪڪڙ ٿو ڦٿڪي.
سھڪو..... وڏا ساھ ۽ ڏکڻ کان ھير ڀريل ھوائن جو
ٿھمر:
ھان – ھيءَ عورت آھي؟ ...... ڪني، ڪروڌ ڀريل. چڱو
ٿيو آئون پنھنجا لڙڪ پي ويس، پنھنجي اندر جو سارو
روڄ راڙو ماتام آڏس لڪائي ويس – نھ تھ چوي ھا واھ
جو ڀاڙيو ڪيومانس، ھونھن..... ڀلا عورتن اڳيان بھ
ڪو روئبو آھي ڇا؟ عورتن اڳيان تھ کلبو آھي، ٽھڪ
ڏبا آھن. ويچاري ڏاڏي چوندي ھئي، ماڻھو کي سدائين
مساڳ ھڻي کلڻ گھرجي!.... مساڳ ھڻي....
١...... ھونھن وڏي ڪلاسيڪل وليجر عورت ٿي سڏائي،
خانداني ڪلاسيڪل ڳائڻي. گريجوئيٽ انٽليڪچوئل عورت،
آٿر، شارٽ اسٽوري رائٽر. آئون ٽپ ٻھراڙيءَ جو ٻروچ
ماڻھو، مون کي ڪھڙي خبر ماڊرن رومانس جا ايٽيڪيٽس
ڪھڙا ٿيندا آھن؟ مون تھ مئٽرڪ جو منھن بھ نھ ڏٺو
آھي. ھيڏي وڏي ڪھاڻيڪار! گھٽ ۾ گھٽ ايترو تھ سوچي
ھا تھ مون سان گڏ منھنجو پٽيوالو دوست بھ آھي. ڇا
ڪنھن ماڻھوءَ کي ائين لٻوئبو لتاڙبو آھي. جيڏن
سرتن اڳيان. ايڏي ڊاڊش....... ......... ......
ھان – مان.... مان کيس پري کان ڏسي ڪيڏيءَ نھ سڪ ۽
موھ مان ڏانھس وڌيو ھئس. توبھن..... ڪيترن ڏينھن
کان پوءِ ڪنھن مارڳ تي مڙيا ھئاسين!...... ڄڻ
ڪارونجھر مٿان ڪڪر ڪري پيا ھئا.
ڇا ڇا نھ درشن ٿيا ھئا!.....
ھان – برين واش؟...
ٿي سگھي ٿو؟
ڪاليج ۾ پڙھيو ناھيان تھ ڇا ٿيو. مون کي خبر آھي
تھ ماڻھو جو برين واش ڪيئن ڪبو آھي؟
(کن لاءِ ماٺار)
ھا – ڪجھھ مڙئي آھي.. وڙھي پئي يا تڙپي ٿي.... ڀلا
آئون ڇا سمجھا، مون کي تھ وساھ نٿو اچي.
واھ – پنھنجو پاڻ تي ٽڏان ڇو نھ، منھنجي ڳولا ڪا
جھڙي تھڙي آھي ڇا؟ توبھن، ڪروڌ ۾ اچي ڳالھائڻ ويل
منھنجي چوڌر شينھڻ جيان ڪئين ٿي گجگوڙون ڪندي ڦري
۽ گري. ٿڙڪي پئي جولان مان! چڱو ٿيو، ڏاڏيءَ جي
ڳالھھ ڳنڍ سان ٻڌي پاڻ ۾ مشڪڻ جي عادت وجھي ڇڏي
اٿم. نھ تھ؟..... لپاٽ سان جي لئوڻي ڦير لپاٽ لڳيس
ھا تھ ڇا ڪاري قيام نھ اچي وڃي ھا؟ اھڙا ڳرا ھٿ تھ
ڪھاڙين سان ڪپي ڇڏبا آھن، پر ھوءَ ڇا ڄاڻي انھيءَ
ٻاروچي ٻوليءَ مان. الا – گھگھي ۾ ڪيڏي نھ پياري
لڳندي، ھيڏو وڏو ڦرو، ڀل نئون ڄاول ٻار ڦري ۾ پيو
ھجي. توبھن...... انھن رائيٽر ۽ انٽليڪچوئل عورتن
سان ڪيئن پڄجي. ھن وٽ اٺ ڪتابن جا ۽ آئون اوٺار.
مان تھ کيس پنھنجي ڇوٽڪاري لاءِ ھڪ پل بھ ترسائي
نھ سگھيس! ائين آئي، ائين وئي، جھڙي اڏام کٽولي
واري شھزادي. الائي ڏھ ڏينھن گذريا آھن، پندرھن يا
ڏيڍ مھينو؟ ڀلا اھي ٽي مھينا پورا بھ ٿيندا يا
نھ!... ھان......
ا.... پر نھ.... مون تھ کيس روڪڻ لاءِ الاھين جتن
ڪيا ھئا، پر ٻڌڻ کان ئي پڙ ڪڍي بيھي رھي. ڇيومانس
تھ تنھنجي ماءُ مون کي ذھني مريض ٿي لڳي. ھي سائنس
جو زمانو آھي. مان تنھنجي در تي ناڪ ڇو ڪريان،
سنئون سڌو توکي ٽيليفون نھ ڪريان. مان تھ سنئون
سڌو وڏي عظيم رورليشن جو ماڻھو آھيان. مون وٽ
ايتري واندڪائي ڪٿي آھي جو ويھي ”شاھ جو رسالو“
اڳيان رکي، ڪنھن کي ويھي رومانٽڪ خط لکان، الائي
ڇا ٿي ويو اٿس؟
وڏي ڳالھھ تھ اسان جي وچ ۾ نظرياتي ٽڪراؤ بھ تھ
ڪونھي! ائين ٿي وڇوڙا ڪري، ڄڻ وري وري جنم
وٺنداسين، وري وري ساڳئي اسٿان تي ملنداسين. ڄڻ
جھان ڇڏڻو ئي ڪينھين. ماڻھوءَ کي جي مرڻو ئي آھي
تھ پوءِ ايڏو ڦٿلاٽ کڻي ڇو مري؟ حياتي ڏاڍي ننڍڙي
آھي، ماڻھوءَ کي جيئن اچي تيئن ڪجي.
اندر ۾ ڦٿڪاٽ.
سڏڪا ۽ ھڏڪيون.
اندر جو ڪٺل ڪڪڙ پساھ ڇڏي نٿو.
.... ۽ مان ...... مان تھ ھينئر بھ مشڪان پيو.
”پوڄا ڏنم پير“ الا – ڪيترن ڏينھن کان پوءِ
ڏٺومانس، ڄڻ جنب لنگھي ويا ھئا. ھلي تھ ڪيئن ٿي،
ڄڻ ڊيل ٿي ٽلي. منھنجيون تھ ڄڻ سڀني جنمن جون
آشائون پوريون ٿي ويون. ڪڌاتوري، ڪڏھن سپن ۾ بھ
ڪانھ اچي ۽ ھينئر..... ھينئر دل ۾ سور محسوس ڪندي
بھ آئون پاڻ کي ڪيڏو نھ فريش پيو محسوس ڪريان.
(ھان!.........)
جٽائون؟
الا –
ڄڻ گھنگھور گھٽائون.
(او-ف .... ڦيري.... آئون ان مٿي جي ڦيريءَ تي
ڪيڏو نھ ھرندو ٿو وڃان)
ھان – ڀلا ڇو نھ؟ ننڍڙي ھوندي کان جو ھريل آھيان.
ننڍڙي ھوندي ماتا مريادا ڪيڏو نھ ڦيرائيندي ھيم ۽
سندس وڏي وڏي گھيردار پڙي سان گڏ زمين ڪيئن نھ تکي
تکي ڦرندي ھئي.....!
ھان ماڻھو ڪيڏا نھ ڪ ساکيا ٿيندا آھن. ماءُ جي
ڪولھياڻي ھجي تھ جھانن کان لڪائيندا، ڄن ڪولھاڻيون
مائرون ٿين ئي ڪونھ! ڄڻ ھي بھ ڪو ٻانڀڻ راڄ وارو
ڪال آھي. ڪي ديوتا، ڪي کٿري، ڪي ٻانڀڻ تھ ڪي شودر.
ھونھن.... شودر؟ اڪال اڪالن کان ماڻھوءَ کي شودر
بڻايو اچي.
۽ ھن ايمريڪن اسڪالر ڇا پئي چيو؟
”جن کي موٽر ۾ ھلڻ گھرجي، سي ماني لاءِ موٿاج آھن
۽ جن کي مانيءَ لاءِ موٿاج ھئڻ گھرجي، سي مرسڊيز ۾
چرس، گانجا پيو، ستن سالن جي ڪا ٻارڙي ريپ ڪرڻ
لاءِ ڪارون پيا ڊوڙائين. اوھان جي سوسائٽي تھ
الائي ڪھڙي مخلوق جي سوسائٽي آھي. اسان وٽ بھ ريپ
جا ڪيس ٿيندا آھن، پر جواڻ ڇورين سان.“
ويچارو، ھڪ ئي خبر سان ڪيئن چڪرائجي ويو ھو.
ڪ ساکيا،
الڇڻا،
آدم جو اولاد!.....
اسلام!......
پاڪ وطن، پاڪ ماڻھو!.....
ھون – ماڻھو ڪيڏا نھ ڪ ساکيا ٿي ويا آھن. ڇا ”ڪ
ساکيا“ اکر ٺيڪ نھ آھي! ڪنھن جو بھ ڪنھن ۾ ويساھ
نھ رھيو آھي. ڀلا ان کان مٿي ڌرتيءَ کي ٻيو ڪھڙو
ڌوڏو ايندو جو ماڻھو ستن سالن جي ٻارڙي کي زوري
کڻي، پنج ڏينھن بکن ۾ پاھ ڪريو، پيا کيس ريپ ڪن ۽
يتيم خاني اڳيان اڇلائين! ڀلا آئون ان ايمريڪن کي
ڪوڙو ڪيئن ڪريان؟ سچي بھ ائين تھ جانارن پکين ۽
پسن ۾ بھ ناھي. گھنڊ نر پاڏي اڳيان بھ جڏھن ڪچڙي
ٽيھاڻ ڪڏڪارون ڪندي آھي تھ ويجھو پوڻ بدران ٿوناري
ڪڍندو اٿس تھ مري پوندين. ٽي – ويءَ واري علڻ فقر
جيان:
(قران، ھن ملڪ ۾ تھ زپ کولي، پينٽ اڇلائي نانگو ٿي
ھلجي)
اڙي بابا، قيامت اچي وئي. ھيڏڙيون تِر جيڏڙيون
ڪيئن ڳچيءَ ۾ پئجيو وڃن. لخ لعنت آ ڪراچيءَ کي.
مائٽن کي بھ شابس ھجي، نياڻيءَ ذات کي نھ ساڃھھ
ڏين نھ مٿي تي گندي. بس ٽي – وي تي حج مبارڪ ٿيو،
اصل ڌڻ ڪتاريو ڇڏين. قرآن ھيڏڙيون سوپارين جيڏيون
بُبڙيون. توبھھ آھي موليٰ علي جي در تي، بابا
گيسارا. اصل ٻئي ھٿ!...... بس بابل ماٺ ڀلي آھي.“
ھا – ماٺ ڀلي آھي.
ڀڳت جي ويران باغ ۾ وڃي، ڇو نھ ماٺ مٺيءَ سان
سوچيان؟
ڀلا سوچڻ کان سواءِ دنيا ۾ ٻي ڪھڙي شيءِ ڀلي آھي
جا مون کي پراپت ٿي سگھي ٿي، ڏوڪڙن کان سواءِ؟
(ھو درياھ جي اڀڪپري تان اٿي، ويران باغ ڏانھن وڃڻ
ٿو لڳي)
”توبھن....“
ھي شھر آھي،
يا خدائي قھر آھي؟....
”الا – ڪڏھن ھي شھر ڪيڏو نھ وڻندو ھئم! ڪير چوندو
ساڳيو شھر آھي!.....“
.ھان.... ڪير چوندو ساڳيو آھي آھي؟ اڌ کان مٿي
ماڻھو تھ چرس ۽ گانجي چريا ڪري ڇڏيا آھن.
شھر، سپنن جو شھر، فتح مبارڪ جو شھر، ٿير جو شھر.
ٽيون کن:
”ھلا ٿي، لينڪيو ڏونگي کاتو ھي.“
”ڀاڳي زا....“
”ڏونگي کاراءِ نھ؟....“ (منٿ، ايلاز)
”کنگھھ ٿينديئي ڀڄي وڃ.“
”ٻوٿ ڀڄي وڃ.“
”آ....“ (وارن کي زورائتي ڇِڪ)
”ٿو ماني سوڏھي....“
کي کي کي ........ ھي ھي ھي
(سنگيت ئي سنگيت)
دل دھڪو....
ھانو تي ھٿ.
اندر جو ڪٺل ڪڪڙ ڦٿڪي پيو.
زندگي
تڏھن مان ھڪ ڀٽيل روح ھوس.
تيز واچوڙن جي وھڪرن، اڻڄاتل خلائن، گمناميءَ جي
غارن ۾ پيو ٿڙندو ھوس. تڏھن ڪا خبر ڪانھ پوندي ھئم
تھ مان ڇا آھيان، ڇو آھيان؟ ڏک ۽ سک کان بنھھ آجو
تتيءَ ۽ ٿتيءَ جي ڪا ڪل ڪانھ پوندي ھئم. پر ايترو
سو ڀائيندو ھوس تھ اڳي ڪا شيءِ حاصل ھئم جا ھاڻ
ڪين ھئم. سو چئني پاسي اگھور خلائن ۾ پيو
واجھائيندو ھوس.
ڪئين صديون گذري ويون، تڏھن پري کان ھڪ ھنڌ گگھھ
اونداھي ڏسڻ ۾ آيم، بنھھ ڪاري ٻاٽ. تڏھن ڀانيم تھ
متان اھا ئي شيءِ آھي، جنھن لاءِ من ماندو اٿم. سو
جيئن تيئن ڪري اوڏانھن لڙيس. ڏسان تھ ماڻھن جا
حشام آھن. پر سڀ انڌا، ماڪوڙين جيان پيا چرن مان
نڪرن، ٿڙن ۽ ٿاٻڙن. جي ڪا شيءِ آڏو اچين ٿي تھ
انھيءَ جي اڳيان چپ ھنيو بيھو رھن. اھڙو تھ اچي ڀؤ
لڳم جو وٺي پويان پير ڪيم تھ ڪٿي متان مان بھ انھن
اونداھن غارن ۾ ڦاسي نھ پوان. اھڙو تھ ڊنس جو وري
پٺيان لوڻو بھ نھ ھنيم.
ڪئين صديون گذرڻ کان پوءِ مون کي ھڪ ھنڌ وري روشني
ڏسڻ ۾ آئي. چئني پاسي نوراني ڪرڻا پئي وٺا. تڏھن
ڀانيم تھ بس، مون کي جو گھرجي سو اھو آھي. سو تڪڙو
تڪڙو اوڏانھن لڙيس ۽ نوراني ڪرڻن ۾ جھاتي پاتيم.
جان کڻيو ڏسان تھ مار ماڻھن جا ميڙا لڳا پيا آھن،
پر سڀ انڌا – روشنيءَ اڳيان سڀ چچيءَ چمڙي جيان
اونڌي ٻوٿ لڙڪيا پيا آھن. حيرت تھ حيرت جي ماڳ پر
اچي ڊپ کنيم، سو وٺي پويان پير ڪيم.
ڪئين خلائن جا سمنڊ جھاڳڻ کان پوءِ ڏسان تھ ھڪ
اھڙي ھنڌ بيٺو آھيان، جنھن جي ھڪ پاسي کان ٻرندر
جبلن جا سلسلا آھن، جن مان لاوو ۽ باھ جا الا پيا
نڪرن تھ ٻئي پاسي برفاني پھاڙن جا سلسلا آھن، جن
مان ڪئين ٿڌڙا آبشار وھيو پيا ھيٺاھين سبز شاداب
وادين ۾ پکڙجن ۽ وچ ۾ ھڪ ديويءَ جو مجسمو آھي، جو
پيو آسمان سان ڳالھيون ڪري. پھرين تھ انھيءَ مجسمي
کي ڏسي منھنجي لئون، لئون ڪنبي وئي. ڀانيان تھ
منھن ڪري ڀڄان. پر نھ ڄاڻ ايتري ھمٿ مون ۾ ڪٿان
آئي جو دل جھلي چتائي ڏٺومانس تھ منھنجي حيرت جي
انتھا نھ رھي. ھن جي جسم جو ھڪ حصو جيترو ئي حسين
۽ دلڪش ھو تھ ٻيو حصو اوترو ئي بي ھنگم ۽ ڀيانڪ.
ھن جي ھڪ اک ۾ خوشي ۽ شادماني ھئي تھ ٻيءَ اک ۾
رنج ۽ ڳوڙھا. ھن جي ھڪ ٻانھن ۾ ھيرن جڙيل سوني
ٻانھن پھريل ھئي تھ ٻي ٻانھن ۾ ڪٽيل زنجير لڙڪي
رھي ھئي. ھن جي سنھڙي چيلھھ جي ھڪ پاسي کان سونھري
تلوار ٻڌل ھئي تھ ٻئي ڪک ۾ زخم ۽ ناسور. ھڪ پير ۾
ڇيرل ٻڌل ھئي تھ ٻئي ۾ ھڪ وڏو واسينگ لڙڪي رھيو
ھئس. ھوءَ جتي بيٺي ھئي، اتي ھڪ پاسي گلن جي سيج
وڇايل ھئي ۽ ان جي مٿان وڇون ڊوڙي رھيا ھئا. مان
خوف کان ٿر ٿر ڪنبي رھيو ھوس. مون اتان ڀڄي وڃڻ ٿي
چاھيو، پر الائي اھا ڪھڙي ڪشش ھئي، جو مان ان
پٽيءَ تان ڀڄي وڃڻ تان تر جيترو بھ چري نھ سگھيس.
جيتوڻيڪ ھن کي ڏسڻ سان مون تي دھشت چڙھيو ٿي وئي،
تڏھن بھ نھ ڄاڻ ڪيتري دير تائين مان ھن کي ڏسندو
رھيس.
”اي عظيم ديوي! تون ڪير آھين؟“ مون ڊڄندي پڇيو.
منھنجو سڏ سڻي ديويءَ مونڏانھن نھاريو ۽ ڪيتري دير
تائين ھوءَ پنھنجي ننڊاکڙن نيڻن سان ھڪ ٽڪ ٻڌيو
مون ڏانھن نھاريندي رھي، ڄڻ ھوءَ مون کي سڃاڻڻ جي
ڪوشش ڪري رھي ھجي. مان ھن جي نظرن جو تاب نھ جھلي
سجدي ۾ ڪري پيس.
”اي روح! تون مون کي نٿو سڃاڻين؟ مان آدجڳاد کان
آھيان. تڏھن اڃا نھ ھن پاسي ھي پھاڙ ھئا نھ ھن
پاسي ھي ٻرندڙ جبل. اي روح، بس ائين سمجھھ مان
ابتدا آھيان، مان انتھا آھيان، مان راڳ آھيان، مان
روڄ آھيان، مان پيار آھيان، مان نفرت آھيان، مان
فنا آھيان، مان بقا آھيان، سڀ ڪجھھ مون سان آھي.“
ھن جي آواز ۾ ايترو تھ ڏک ھو جو ڪجھھ دير تھ مون
تي سڪتو طاري ٿي ويو. جيئن اوچتو مرليءَ جو آواز
ٻڌي نانگ پھرين ڇپ ھڻندو آھي. پوءِ ڪر مٿي کڻي
مرليءَ جي آواز ڏانھن وڌندو ويندو آھي. مان سجدي
مان ڪنڌ کڻي ڏڪندو ڏڪندو ھن جي ويجھو ويس ۽
روئڻھارڪي آواز سان چيم: ”اي ديوي، مان ھڪ ڀٽڪيل
روح آھيان. صدين کان آجھاڳ خلائن کي جھاڳڻ کان
پوءِ تو وٽ آيو آھيان. اي عظيم ديوي! مون کي ھنن
آجھاڳ خلائن مان نڪرڻ جي ڪا واٽ ڏيکار.، مان ھن جي
اڳيان سڏڪا ڀري روئڻ لڳس.
ديويءَ جي چھري تي ڦڪي مرڪ ڦھلجي وئي. ھڪ اک مرڪڻ
لڳس تھ ٻيءَ مان لڙڪ ڪري پيس. ٿڌو ساھ ڀري چيائين:
”اي روح، مان ڏاڍي دکي آھيان. توکان پھرين بھ مون
وٽ ڪوڙين روح آيا. ھنن ليلائي مون کان منھنجي پيار
جي بيک گھري. مون پنھنجي سٻاجھڙي فطرت سان ھميشھ
ھنن کي پنھنجي ڇاتيءَ سان لاتو. پر مون کي حاصل
ڪرڻ کان پوءِ ھو مون کي ڀلجي ويا. ھنن مون کي ڇڏي
پنھنجي لاءِ نوان ديوتا تعمير ڪيا. ھنن مان ڪنھن
بھ منھنجو ڏک نھ پروڙيو. ھي ڳوڙھا منھنجي اکين ۾
ڏسين ٿو، ازل کان آھن. ڪنھن منھنجي ڳوڙھن کي نھ
ڏٺو، ڪنھن منھنجي پير ۾ وچڙيل نانگ ڏسي مون تي رحم
نھ کاڌو. ھنن پنھنجي ديوتائن کي خوش ڪرڻ لاءِ
منھنجي ھٿن ۽ پيرن ۾ زنجير ٻڌي، انھيءَ جا ڪلا
ڌرتيءَ جي پاتال ۾ کوڙي ڇڏيا. ھنن پنھنجي ديوتائن
کي خوش ڪرڻ لاءِ قھري ڪان ھڻي، منھنجي ڪک کي
رتوڇاڻ ڪري ڇڏيو. ھاڻي مون وٽ ڪجھھ بھ نھ آھي. تون
مون کان ڇا ٿو گھرين؟ وڃ،ا ي روح وڃي اگھور خلائن
جي رنگينين ۾ بانبڙا پاءِ. وڃ..... مون توکي نرواڻ
ڏنو آھي.“ ائين چئي ھوءَ سڏڪن ۾ ٻڏي وئي. ھن کي
ائين روئندي ڏسي منھنجي دل بھ ڀرجي آئي. مون رڙ
ڪندي چيو: ”نھ نھ اي عظيم ديوي! مون کي خلائن جي
رنگيني نھ کپي. مون کي نرواڻ نھ کپي. مان توکي دکي
نٿو ڏسي سگھان. مان توسان وعدو ٿو ڪريان تھ مان
توکي پنھنجي ساھ سان سانڍيندس. مان ماڻھن کي وري
ھڪوار تنھنجي آڏو جھڪائيندس. اي ديوي، جيستائين
تنھنجي ھٿن پيرن ۾ اھي زنجيرون ۽ تنھنجي ڪک ۾ اھو
زخم آھي، مان سک سان نھ سمھندس. اي عظيم ديوي!
آئون تنھنجا زخم ڌوئندس. مون تي ديا ڪر، مون کي
شڪتي ڏي.“ مان رانڀاٽ ڪري ھن جي اڳيان زارو زار
روئڻ لڳس.
ديوي ڪجھھ دير تھ منجھي پئي ۽ پوءِ ڪنڌ جھڪائي مون
ڏانھن نھاريائين، ايئن جيئن ڪا وڌوا پنھنجي آبھم
ڏانھن نھاري ۽ پوءِ ھن جھڪي مون کي پنھنجي ڇاتيءَ
سان لاتو.
۽ اڄ مان انساني روپ ۾ دنيا جي عجائب گھر ۾ حيران
پريشان بيٺو آھيان.
جڏھن مون اکي پٽي ھئي تھ منھنجي ڪنن ۾ بمن جا ٺڪاو
گونجي رھيا ھئا. آسمان مان باھ جا الا وسي رھيا
ھئا ۽ ڌرتيءَ جو سينو ڏڪي رھيو ھو ۽ منھنجي چئني
طرف انساني لاش پکڙيا پيا ھئا، جن جو ماس ڳجھون ۽
جھنگلي جانور روڙي رھيا ھئا. موت جي ڏائڻ ڏند
ٽيڙيو پئي ٽھڪ ڏنا ۽ زندگيءَ جي ڪنوار سڪرات ۾
ھئي.
مان چپ چاپ ھلندو رھيس.
ھاڻ مان پنھنجي اکين جي جوت وڃائي چڪو آھيان.
منھنجي ھٿن پيرن ۾ لرزش پئدا ٿي چڪي آھي ۽ ھاڻ مان
سمجھان ٿو تھ منھنجي سفر جو آخري وقت اچي چڪو آھي،
جيتوڻيڪ اھا ستر سالن جي زندگي مون گمناميءَ جي
غارن ۾ گذاري آھي، سڀني کان جدا، پنھنجو پاڻ کان
ويڳاڻو. پر مون کي انھيءَ جو ذرو بھ افسوس نھ آھي،
ڇو تھ مون دنيا ۾ اچي پنھنجي جذبن ۽ احساسن کي گڏ
ڪيو آھي. مون انھن کي وجود ڏنو آھي. منھنجي ستر
سالن جي زندگيءَ جو تاثير ھي مجسمو آھي، جنھن کي
مون دنيا جي چوواٽي تي بيھاري ڇڏيو آھي. مون سوچيو
ھو، ماڻھو ھن کي تعجب سان ڏسندا، پنھنجي ماضي، حال
۽ مستقبل جي باري ۾ سوچيندا ۽ مان انھن جو انتظار
ڪرڻ لڳس.
ھڪ صبح جو سوير مون پنھنجي جھڳيءَ مان ڏٺو تھ
ماڻھن جو ھڪ وڏو ٽولو منھنجي مجسمي جي چوڌاري بيٺو
سجدا ڪري رھيو آھي. پوءِ ھو سڀ گڏجي مون وٽ آيا ۽
چيائون: ”اي پوڙھا! ھي بت تو ٺاھيو آھي؟“
مون خوشيءَ مان ڪنڌ ڌوڻي ھا ڪئي.
”اسين انھيءَ کي خريد ڪرڻ گھرون ٿا. ٻڌاءِ گھڻي
رقم وٺندين؟“
”مان اوھان جو مطلب ڪونھ سمجھيس.“ مون حيران ٿيندي
چيو.
”اسين انھيءَ کي پنھنجي مندر ۾ سجائي رکنداسين ۽
انھيءَ جي پوڄا ڪنداسين.“
منھنجي تن من ۾ باھ ٻري وئي. مون ڪاوڙ مان ڏڪندي
چيو: ”مون انھيءَ کي پوڄا لاءِ نھ ٺاھيو آھي. مون
ان کي توھان جي ماضي، حال ۽ مستقبل سڃاڻن لاءِ
ٺاھيو آھي. توھان سڀ ھتان ھليا وڃو، نڪري
وڃو.....“
ھو سڀ وائڙا ٿي ويا ۽ منھنجي حال تي افسوس ظاھر
ڪندي چيائون: ”ويچارو چريو آھي.“
۽ مان پنھنجي جھڳيءَ ۾ اچي روئڻ لڳس.
انھيءَ کان پوءِ ھڪ صبح جو فوجين جو ھڪ ٽولو مون
کي پنھنجي مجسمي جي چوڌاري ڦرندو نظر آيو. انھن
مان ھر ڪنھن پنھنجا پنھنجا دليل ڏنا ۽ چيائون: ”ھي
پوڙھو تھ ديوانو آھي. ھن ڪيتري نھ سھڻي مورت کي
بگاڙي ڇڏيو آھي“ ۽ انھن جي وڃڻ کان پوءِ مون ڏٺو
تھ منھنجي مجسمي جي چيلھھ ۾ ٻڌل تلوار غائب ھئي.
انھيءَ کان پوءِ ھڪ نقادن جو ٽولو آيو. ھو ڪجھھ
دير تھ منھنجي گھڙيل مجسمي کي پرکيندا رھيا ۽ پوءِ
ھنن سڀني مون ڏانھن آڱر کڻي چيو تھ: ”ھي دھريو
آھي، ھن کي ماريوس، ھي مادھ پرست آھي.“ مان وائڙو
ٿي ھنن ڏانھن ڏسندو رھجيس ويس. ھنن مون مٿان پھڻن
جا مينھن وسايا، مان زخمن کان چور ٿي ڪري پيس.
انھيءَ کان پوءِ ھڪ ٻيو مذھبي ٽولو مون وٽ آيو ۽
مون ڏانھن نفرت سان نھاري چيائون: ”تو خدا کي ڇڏي
بت پرستيءَ جو سھارو ورتو آھي ۽ خدا توکي ڪوڙھ
لڳائي، انھيءَ ۾ ڪينئان وجھي ڇڏيا آھن. تون ڪتي جو
موت مرندين ۽ توکي پاڻي ڏيڻ وارو ڪونھ ملندو. ھاڻ
ويٺو پنھنجي گناھ جي سزا ڀوڳ.“
سڀ ماڻھو مون کي پنھنجي حال تي ڇڏي ھليا ويا. پوءِ
مان ماڻھن کان مايوس ٿي موت جو انتظار ڪري رھيو
ھوس.
ھڪ صبح جو، جڏھن سج جو گولو اوڀر مان پنھنجا رنگين
شعاع پکيڙيندي نڪتو، مان پنھنجن زخمن کي سيڪڻ لاءِ
ٿڙندو ٿاٻڙندو پنھنجي جھڳيءَ کان در وٽ آيس تھ مون
ڏٺو تھ منھنجي مجسمي جي چوڌاري ننڍڙا اسڪولي ٻارڙا
راند رچايو ويٺا ھئا. انھن مان ھڪ شھزادو ٿيو بيٺو
ھو. ھن جي ھٿ ۾ ننڍڙي ڪاٺيءَ جي تلوار ھئي ۽ ھو
پنھنجي تلوار کي زور زور سان ھوا ۾ لھرائي چئي
رھيو ھو: ”دوستو، ھيءَ پيار جي پري آھي. ھن کي ھڪ
وڏي ظالم ديو زنجير ۾ ٻڌي جادوءَ جي زور سان
پنڊپھڻ ڪري ڇڏيو آھي. اوھان ھن زنجير کي کولڻ جي
ڪوشش ڪريو تھ مان ھن لاءِ ڪوھ ڪاف مان آب حيات ٿو
آڻيان.“ ھن جو حڪم ٻڌندي ئي ھن جا ننڍڙا ساٿي
زنجير ۾ چنبڙي ويا ۽ شھزادو ڪاٺيءَ جي گھوڙي کي
ڊوڙائيندو وڻن جي جھنڊ ۾ گم ٿي ويو.
ھنن اسڪولي ٻارڙن جي راند ڪيتري نھ پياري آھي.
خوشيءَ کان منھنجي اکين ۾ ڳوڙھا اچي ويا ۽ مان پيو
سوچيان، ھي ننڍڙا ٻارڙا انھيءَ پربت جھڙي زنجير کي
ڪيئن ٽوڙي سگھندا ۽ ڪاٺيءَ جي گھوڙي تي سوار ننڍڙو
شھزادو ڪوھ ڪاف مان ڪڏھن آب حيات آڻي ديويءَ کي
زندگي ڏيندو؟
|
