اسين ماڻھو

ھو تکو ڪونھ ھلي سگھندو ھو. ھن جي کاٻي ٽنگ يا تھ ڪچيءَ کان ڌڏ مان نڪتل ھئي، يا شايد چنڊ گرھڻ ھيس. پر مان پڪ سان چئي سگھان ٿو تھ ھن جي ٽنگ ۾ مڙئي ڪو ڦير ھو، جو سندس ھلڻ جي لوڏ مان پيو لکائيندو ھو. سدائين جھڙو ٿڪل ٿڪل، اداس اداس، بيمارن وانگي، ڏس تھ قياس پيو اچي.

ھو اسان جي گڊس آفيس ۾ سيل مئن (Sealman) ھو. عمر ڪا ٢٠-١٢ سان ھونديس. اٻوجھھ چھرو، ننڍو قد، بُت ۾ سڪل ۽ سنھڙو – پري کان ڏس تھ جھڙو چوڏھن سالن جو ڇوڪرو پيو اچي. سڄو ڏينھن پيو گڏھن وانگر وھندو ھو ۽ ڇڙٻون ۽ گاريون کائيندو ھو.

ارڍ او نظامو کڍ بچڍ! جا، ايک آنڍ کا برف لڍ آ. ارڍ او سيل مئن! کڻاڻ مر گيا؟ يھ پئسڍ لو، فٽ سڍ دو لفافڍ لڍ آ.“

اسان جي آفيس ۾ ٻيو ڪوبھ چپراسي ڪونھ ھو، تنھن ڪري سڀ ڪم ھن کي ئي ڪرڻو پوندو ھو. ھڪ ڪم مان جند آجي ٿيندي ھيس تھ ٻئي ڪم سان ڀڳو ويندو ھو.

”ابڍ او حرامي، کڻان مر گيا تھا؟ جا يھ ميمو دڍ آ. ”سي . ٽي . او“ کو، ايک ”وائڍ . ايف . او“ کو اور واپسي ميڻ ميرا کھانا ليتڍ آنا. ابڍ او مردود، يھ کيسڍ چلتا ڻڍ؟ جلدي جا، سالا ايک ميمو دينڍ ميڻ سارا دن لگا ديتا ڻڍ.“

برسات پئجي رھي ھجي، آسمان مان باھ وسي رھي ھجي يا ڀلي طوفان برپا ھجي، ھو سڄو ڏينھن پيو يارڊ ۾ لنگڙ – لنگڙ ڪري ھلندو ۽ گاڏن ۾ ليبلون ٻڌي سيل ڪندو رھندو ھو. تان جو رات جا ڏھھ – يارھن وڄي ويندا ھئس.

مون ڪئين دفعا ھن کي سندس ميرو ٽوال (جنھن سان ھو ڏينھن تتي مھل پنھنجو مٿو ڍڪيندو ھو) پيٽ تي سندرو ٺاھي ٻڌل ڏٺو ھو. جي کڻي پڇ تھ اڙي ھي پيٽ سان ٽوال ڇو ٻڌو اٿئي؟ تھ چوندو ھو: ”ايسڍ ڻي پيٽ ميڻ تکليف ڻڍ.“ ڪڏھن ڪڏھن تھ سڄو ڏينھن پيو پيٽ جي سور سان وٽبو ھو. الائي ڪھڙي بيماري لڳي ھيس جو ڏينھون ڏينھن ويو ٿي لڙھندو.

مون سان مڙئي ياراڻي ھيس، سو جڏھن ڪا ڳالھھ پڇڻي ھوندي ھيس يا گھر کان آيل چٺي چپاٽي پڙھائڻي ھوندي ھيس تھ ٻين کي ڇڏي، منھنجو پاسو اچي وٺندو ھو. آفيس جي معاملن ۾ بھ مون سان کلندو ھو. ڪابھ ڳالھھ دل ۾ ھونديس تھ ڦري گھري اچي مون سان اوريندو ھو.

”بابو جي! يھ ريلڍ اوور ٽائيم کيوڻ نھيڻ ديتڍ ڻيڻ؟ ديکھو نا، صبح آٽھھ بجڍ آتا ڻوڻ، رات کڍ گياره بجڍ جاتا ڻوڻ!“ يا چوندو ھو: ”بھائي! يھ کھکھھ آئوٽ کڍ کيا معنيٰ ڻوتي ڻڍ؟ بڙا صاحب جب بھي مجھھ سڍ ناراج ڻوتا ڻڍ، کھتا ڻڍ کھکھھ آئوٽ کردونگا.“ ڪڏھن ڪڏھن ھو اھڙا سوال ڪندو ھو جو مون کي کل اچي ويندي ھئي ۽ ائين بھ ٿيندو ھو جو ھن جي ڪيترن سوالن جا جواب نھ ڏئي سگھندو ھوس.

ھڪڙي ڏينھن ھو مون کي ڏاڍو خوش نظر آيو. انھيءَ ڏينھن پگھار جو ڏينھن ھو. الائي ڪنھن اھا ڳالھھ مٿي ۾ ويھاري ڇڏي ھيس تھ پگھار وڌي ويو آھي، سو ڏاڍو پئي ٽڙيو. چئي: ”بھائي! آج تو فلم ديکھيڻ گڍ! سنا ڻڍ ”ٽئڪسي ڊرائيور“ بڙي اچھي فلم ڻڍ.“ ۽ ڪجھھ دير کان پوءِ جڏھن پگھار وٺي آيو تھ ڄڻ ھٿ وڍائي آيو ھو. الائي ڪھڙن وسوسن ۾ پئي گھوتا کاڌائين. ”بھائي! يھ ميرڍ دو روپئڍ کيوڻ کاٽ ديئڍ؟ ميري تو سب حاجريان تھيڻ.“ مون کيس ٻڌايو تھ ٻن مھينن کان جو واشنگ الائونس ملي رھيو ھو، سو بھ ڪاٽي ورتو اٿن، پر ھن ويچاري کي ڪھڙي خبر تھ واشنگ الائونس ڪھڙيءَ بلا جو نالو آھي؟

آفيس ۾ سڀني جو خيال ھو تھ ھن کي ٽي . بي لڳل آھي، تنھن ڪري آفيس جي مٽ مان پاڻي پيئڻ جي کيس منع ٿيل ھئي، پر مان پڪ سان چئي سگھان ٿو تھ ھن کي ٽي . بي يا اھڙي قسم جي ڪابھ ٻي بيماري لڳل ڪانھ ھئي. مان ئي ڇا، سڀني کي خبر ھئي تھ ھن کي ڪھڙي بيماري لڳل ھئي ۽ سندس بيماريءَ جو علاج ڇا ھو؟ پر اسان ڪڏھن بھ انھيءَ باري ۾ غور نھ ڪيو ھو ۽ اسين سڀئي ھن کي ڏس ڏيندا ھئاسين تھ ڪنھن سٺي ڊاڪٽر سان علاج ڪراءِ، نھ تھ مري ويندين ۽ اھا حقيقت آھي تھ جڏھن بھ آئون ھن جي پيٽ تي ميرو ٽوال ڏسندو ھوس تھ مون کي بھ ھن جي صورت کان پيو خوف لڳندو ھو. ڊپ اھو ٿيندو ھوم تھ متان پئسا نھ گھري، ڇو جو مون کان سواءِ ٻئي ڪنھن کان بھ اھڙي قسم جي حجت نھ ڪندو ھو. ”بھائي! آج تو بڙڍ جور کي بھوکھھ لگ رڻي ڻڍ! چار آنڍ دڍ دو، تنکا کڍ روج دڍ دوڻ گا.“ ھو اھڙي تھ مسڪين ۽ معصوم صورت بنائي ائين چوندو ھو جو ڪاوڙ جي بجاءِ ھن تي رحم اچي ويندو ھو ۽ اھي پئسا ھو پگھار جي ڏينھن ضرور موٽائي ڏيندو ھو.

ھڪڙي ڏينھن اسان جي آفيس جو عملو جمعي جي نماز پڙھڻ ويو ۽ اسين ٻئي آفيس ۾ اڪيلا ويٺا ھئاسين. مون کي ٻيو ڪو ڪم ڪار ڪونھ ھو، سو آفيس جي بينچ تي مزي سان ٽنگ ٽنگ تي چاڙھيو، سگريٽ جا سوٽا پئي ھنيم ۽ اخبار بھ پئي پڙھيم. ھن پنھنجي منھن ويٺي ٻلٽين جي ڪتاب تي ٺپا ھنيا ۽ شوڪارا ڀريا. مون صحيح ڪيو تھ اڄ ڪا جٺ ٿي اٿس، پر منھنجي لاءِ اھا ڪا نئين ڳالھھ ڪانھ ھئي. ڀلا ڪھڙو ڏينھن خالي ھو جو ھن سان جٺ نھ ٿي ھجي؟ ھن پاڻيھي ڀڙڪو کاڌو:

”بھائي! اب تو اس نوکري سڍ جي کھٽا ڻوگيا ڻڍ. آج پھر بڙڍ صاحب نڍ چارج چھيٽ دڍ ديا ڻڍ. بھلا ميڻ کوئي پڙھا لکھا ڻوڻ جو روج روج بيٽھا چارج چھيٽ کا جواب لکھوڻ!“

”کس بات کا چارج چھيٽ ڻڍ؟“ مون پڇيو.

”آج بڙڍ بابو نڍ مجھڍ روئي کڍ بوروڻ ميڻ سوتڍ ديکھھ ليا. ديکھو نا، بھائي ميڻ بھي انسان ڻوڻ – صبح آٽھھ بجڍ کام پر آتا ڻوڻ، رات ڪو دس – دس، گياره گياره بجڍ جاتا ڻوڻ. تم اپنڍ ايمان سڍ کڻو، کبھي يھ لوگ مجھڍ چين سڍ بيٽھنڍ ديتڍ ڻيڻ؟ اور تو اور، آتبار کڍ روج بھي کام پھ آنا پڙتا ڻڍ. پھر بھي اگر کسي روج تھوڙا دير سڍ آجائوڻ تو يھ لوگ ڻجار باتيڻ سناتڍ ڻيڻ اور چارج چھيٽ تھما ديتڍ ڻيڻ – سچ، ميڻ تو روج روج کڍ جھگڙڍ سڍ تنگ آگيا ڻوڻ – سوچتا ڻوڻ نوڪري چھوڙ دوڻ.“

”اور کيا کرو گڍ؟“

ھن منھنجي ڳالھھ جو ڪو جواب نھ ڏنو. الائي ڪھڙيءَ سوچ ۾ ٻڏي ويو ھو. مان سندس گھريلو حالتن کان واقف ھوس. مان ئي سندس گھران آيل خط کيس پڙھي ٻڌائيندو ھوس. مون کيس چيو: ”پگلڍ! ايسا خيال کبھي دل ميڻ نھ لانا. نوکري بڙي مشکل سڍ ملتي ڻڍ اور پھر تم اکيلڍ تو نھيڻ ڻو، تمھارڍ پيچھڍ پورڍ سات افراد کھانڍ والڍ ڻيڻ، ان کا کيا ڻوگا؟“

”پھر يھ لوگ مجھڍ چين سڍ کيوڻ نھيڻ رڻنڍ ديتڍ؟“

”بھائي، تم نڻيڻ جانتڍ، ميڻ پڻلڍ ڻي کتنا دکھي ڻوڻ!“

ھن پنھنجو ڪنڌ ميز تي جھڪائي، منھن تي ٻانھن ڏيئي ڇڏي. ھن ڳوڙھا ڪونھ ٿي ويا، ھن سڏڪا ڪونھ ٿي ڀريا، پر ھو روئي رھيو ھو. ھو ائين ئي روئندو ھو – سدائين پيو روئندو ھو.

تنھن کان ٻئي ڏينھن ھڪ ضروري ڪم سان مون کي حيدرآباد وڃڻو پيو ۽ ٽن ڏينھن کان پوءِ جڏھن آئون صبح سوير آفيس پھتس تھ نظاموءَ جي جڳھھ تي ھڪ ٻئي ڇوڪري کي آفيس جون ميزون ڪرسيون صفا ڪندي ڏٺم. مون سوچيو ڪو نول ڀنگي آھي، ٻھاري ڏيڻ سان گڏ آفيس جون ميزون ڪرسيون جھاڙڻ بھ پنھنجي ڊيوٽي سمجھي ٿو. سو، ڌوڙ کان بچڻ لاءِ آئون آفيس کان ٻاھران ٽيلار ڪرڻ لڳس.

اھا مون کي پوءِ خبر پئي تھ نظاموءَ کي ڊسچارج ڪيو ويو آھي. ھن ڪنھن واپاريءَ کان سيل لڳائڻ جا پئسا گھريا ھئي ۽ ھن جون ٻيون بھ گھڻيون ئي شڪايتون ھيون، تنھن ڪري کيس نوڪريءَ کان خارج ڪيو ويو ھو.

جڏھن مون افسوس جو اظھار ڪيو تھ اسان جو ھڪ بابو صاحب ڪاوڙجي چيو. چئي: ”ارڍ تم نڻيڻ جانتڍ وه سالا کتنا حرامي ڻوگيا تھا. مياڻ، وه ھم تم سڍ زياده کما ليتا تھا. خدا کي قسم! سيل لگانڍ کڍ لئڍ ايک روپئڍ سڍ کم نڻيڻ ليتا تھا!“

مون چيو: ”کھاڻ يار! وه بيچاره تو سارا دن بھوکا مرتا تھا.“

انھيءَ تي منھنجي ھڪ ٻئي ساٿيءَ بل کاڌو:

”ارڍ تمڻيڻ کيا معلوم! وه تو سالا ميري لوڊنگ کڍ پيسڍ بھي کھا جاتا تھا. جو نيا بيوپاري آتا، اس سڍ کڻتا پئسڍ نکالو تو تيرا مال جلدي گاڙي ميڻ بھجوا دوڻ گا. جبھي تو مبين سالڍ سڍ جلتا تھا. سالا حرامي، ڪمذات.“

اتي اسان جي ھڪ پنجابي بابوءَ کان بھ نھ رھيو ٿيو. ھڪدم چيائين: ”اجي، اس دي گل کي کردڍ ڻو. او  تڍ ساڊا بھي باب بنگيا سي! مينوڻ کڻدا سي، بابو جي! تسي اتنڍ پئسڍ کماندڍ ڻو، کدي سانون بھي چائڍ پاني کرانيڻ! ميڻ سالڍ دڍ مون تڍ چٽاخ سڍ چاٽا ماريا تڍ سالڍ دا مون ئي لال ڻوگيا. سور دي اولاد!“

انھيءَ ڳالھھ تي ٽھڪڙو مچي ويو. سڀني نظاموءَ کي گاريون ڏئي پيئي خار ڪڍيا.

وري ھو مون کي ڪڏھن بھ ڏسڻ ۾ نھ آيو. ھا، سندس وڃڻ کان پوءِ جلد ئي ھن جو ھڪڙو خط مون کي مليو، جو اڃا تائين مون وٽ رکيو آھي. چوندا آھن تھ پرائو خط پڙھڻ اخلاقي جرم آھي، پر مان توھان کان لڪايان نٿو. ھن جو خط مون پڙھيو آھي. ھونئن بھ، ھن جا خط مان ئي کيس پڙھي ٻڌائيندو ھوس. شايد انھيءَ ڪري ھن جو خط پڙھندي منھنجي ضمير مون کي ڪا ملامت نھ ڪئي. اھو خط مان توھان کي بھ ٻڌائڻ چاھيان ٿو. گھٻرائڻ جي ڪا ڳالھھ ڪانھي. مان توھان کي يقين ڏياريان ٿو تھ انھيءَ خط ۾ اھڙي ڪابھ ڳالھھ ڪانھي، جنھن کي توھان جو ضمير ٻڌڻ لاءِ آمادھ نھ ٿئي. ھي ھڪ ماءُ جي ڏنگن ڦڏن اکرن سان لکيل، ھڪ سڌو سادو خط آھي – اسان جي ملڪ جي ڪروڙن انسانن جي ھڪ درد ڀري ڪھاڻي آھي، جنھن کي اسين چڱيءَ طرح ڄاڻون ٿا. پر انھيءَ باري ۾ ڪڏھن بھ غور نٿا ڪريون. نظاموءَ ڏانھن سندس ماءُ جي لکيل انھيءَ خط جي عبارت ڪجھھ ھن طرح آھي:

”نور چشم نظام الدين، خدا توکي سلامت رکي!

ھن کان اڳ بھ ھڪ خط توکي موڪلي چڪي آھيان، پر تو انھيءَ جو ڪوبھ جواب نھ ڏنو. ھتي آئون سخت پريشان آھيان. تنھنجي ننڍڙي ڀاءَ جي طبيعت سخت خراب آھي، مدي جو بخار ٿي پيو اٿس. ڊاڪٽر چوي ٿو تھ سيون لڳنديون، نھ تھ...... مڪنھنجو تھ ھينئون ٿو ڦاٽي! مٺا پٽ، ڪيئن بھ ڪري، اڌارا سڌارا وٺي ويھھ رپيا موڪل. بيماري جدا تھ گھر جو وري ھي حال آھي جو شام لاءِ اٽو بھ ڪونھي. دڪان واري اڌاري ڏيڻ کان جواب ڏئي ڇڏيو آھي. ٻيو تھ ھن واري مڙئي ڪفايت سان ھٿ ھلائجانءِ. رڳو دڪان واري جا ئي پنجيتاليھھ روپيا ٿي ويا آھن. تنھن کان سواءِ ٻي گھڻيئي ڏيڻي – وٺڻي آھي. تنھنجي وڏيءَ ڀيڻ جو چولو صفا ڦاٽي ليڙون ٿي ويو آھي، ھن کي ڏسي تھ منھنجو اندر ٿو کامي. تنھنجي چاچي بھ مون سان مائٽي ڇني وڃي ڌارين سان ناتو ڳنڍيو آھي. ڀلا پاڻ غريبن جي نياڻي کين ڪيئن پسند ايندي! ٻيو تھ اڳئين خط ۾ تو لکيو ھو تھ تنھنجي طبيعت ٺيڪ نھ آھي. انھيءَ ڏينھن کان منھنجو سک ڦٽي ويو آھي. مٺا پٽ، اڄڪلھھ جي بيماري تمام خطرناڪ آھي. پنھنجي دوا دارونءَ جو خيال رکجانءِ ۽ توکي ڏٺي ڏاڍا ڏينھن ٿي ويا آھن، جو جيڪڏھن پگھار نھ ڪٽجي تھ ڪڏھن اچي منھن ڏيکاري وڃ. ھاڻي تنھنجي لاءِ روح ڏاڍو ٿو سٽون کائي. پنھنجي صحت جي باري ۾ ضرور لکجانءِ تھ منھنجيءَ دل کي ڏڍ ٿئي. ٻيو ھي تھ توکي ڪوارٽر ڪڏھن ملندو؟ مٿينءَ ڳالھھ جو خيال رکجانءِ ۽ ھن خط کي تار سمجھي، ويھھ رپيا ڪيئن بھ ڪري موڪلجانءِ. خدا تنھنجي روزگار ۾ برڪت وجھندو. – فقط تنھنجي ماءُ......“

چنڊ ۽ ماني

تڏھن مان تمام ننڍڙو ھوس. مون کي اڄ بھ چٽيءَ طرح ياد آھي، ھڪ ڏينھن منھنجي ماءُ ڏاڍي پريشان ھئي. مان صبح کان بکايل ھئس. اسان جي گھر جو سمورو راشن کٽي ويو ھو. صبح جو امان مون کي ھڪ پاروٿو مانيءَ جو ٽڪر ٻڪريءَ جي ٻاڙي کير سان ڏنو ھو ۽ مٿان اچي شام پئي ھئي. منھنجي پيٽ ۾ بک کان وڍ پئجي رھيا ھئا. امان مون کي پاڙي واريءَ ڏانھن اڌاري اٽي لاءِ موڪليو ھو، پر اتان بھ جواب مليو ھو. امان سڄو ڏينھن پنھنجين مٺڙين ۽ لطيف ڳالھين سان منھنجي دل وندرائيندي رھي، جن سان ٿوريءَ دير لاءِ منھنجي بک جو احساس ڪجھھ گھٽجي ويو. پر ڪڏھن ڳالھين سان بھ پيٽ ڀرجي سگھيو آھي؟ چاھي انھن ۾ ماکيءَ جي ميٺ ھجي يا ڪيتريون ئي لطيف ھجن، انھن سان پيٽ نٿو ڀري سگھجي. پيٽ جي دوزخ کي ڀرڻ لاءِ تھ صرف ماني درڪار آھي، صرف ماني. جا منھنجي ماءُ وٽ نھ ھئي. منھنجي بک رکي رکي اوچتو شدت اختيار ڪري ٿي وئي. ڄن اوچتو ڪنھن دھل تي ڏونڪو ھڻي ٿي ڇڏيو. منھنجي صبر جو پيمانو لبريز ٿي ٿي ويو. نيٺ مان رھي نھ سگھيس ۽ ماءُ جي چولي سان چنبڙي پنھنجي دل جو حال اوريم. ”امان مون کي بک لڳي آھي.“ امان منھنجي وارن تي ھٿ ڦيريو ۽ چيائين: ”مران شال، ھاڻ ڇا ڪيان؟ دڪان واري بھ اڌار ڏيڻ کان جواب ڏئي ڇڏيو آھي.“ امان پنھنجي پريشانيءَ کي لڪائيندي مسڪرائڻ جي ڪوشش ڪري رھي ھئي. اوچتو ھن ڪجھھ سوچيندي چيو: ”ھلي آ پٽ تھ پنھنجو گھر ڳوليون، شايد ڪٿي پئسا رکي ڀلجي وئي ھجان.“ پوءِ تھ بس – مون ۽ امان سڄو گھر ڦٿوڙي ڇڏيو. ڪٻٽ، جارا، پيتيون، ھڪ ھڪ ڪري اٿلائي ڏٺاسين، پر ڪٿان ھڪ پائي بھ نھ ملي. امان ٿڪجي اچي موڙي تي ويٺي ۽ مان بھ سندس سامھون اچي کٽ تي ليٽي پيس. اوچتو امان کي ڪا ڳالھھ ياد آئي ۽ چوڻ لڳي: ”اڙي! ھڪڙي جڳھھ تھ پاڻ ڀلجي وياسين! وھنجڻ جي ڪمري جو جارو تھ پاڻ ڏٺو ئي ڪونھ!“ پوءِ تھ مون وٺي امان جي پٺيان ڊوڙ پاتي، ڄڻ اتي روپين جو مينھن وسي رھيو ھجي. امان جلديءَ سان جاري ڏانھن ھٿ ڊگھيريو. خوشيءَ کان ھن جي وات مان رڙ نڪري وئي. ڄڻ ھن کي قارون جو خزانو ملي ويو ھجي. ”ملي ويا.“ مون تيزيءَ سان امان کان پئسا ڦرڻ لاءِ ھٿ وڌايا، پر امان مون کي روڪي ڇڏيو ۽ چيائين: ”نھ ڀائي، ائين نھ، پھرين ٻڌاءِ گھڻا پئسا آھن منھنجي مٺ ۾؟“ اھي پئسا امان اڃا پاڻ بھ نھ ڏٺا ھئا. ”روپيو.“ مون خوشيءَ مان رڙ ڪئي.

”غلط“

”اٺ آنھ.“

”نھ“

”ڀلا ٻھ آنھ.“

”نھ“ ۽ جيئن جيئن انھن پئسن کي ڏسڻ لاءِ منھنجي بيچيني وڌندي ٿي وئي، تيئن تيئن منھنجو واڪ گھٽبو ٿي ويو.

”آنو.“ مون آخري واڪ ڏنو. امان ھڪدم پنھنجي مٺ کولي ڇڏي. اسان ٻنھي ماءُ پٽن جي واتان رڙ نڪري وئي، ”چار آنھ.“

پر ٻئي لمحي اسان جو آواز ڪمري ۾ ھڪ اداس پڙاڏو ڇڏي ٻڏي ويو. اسان ٻنھي ماءُ پٽن جون اکيون ڦاٽل رھجي ويون. اھا پائلي ڪوڙي ھئي. ڪٽيل زنگ آلود، پر منھنجي اکين ۾ چمڪ اچي وئي. چيم، ”امان! ھلي ويندي، آچر جي ماءُ انڌي آھي. شام جو دڪان تي اھا ئي وھندي آھي. انھيءَ کي ڏيندس.“

”ھشت ڪنا ڇوڪرا.“ امان ڪاوڙ مان چيو: ”اسڪولي ٻار ٿي اھو نيچ خيال تنھنجي دل ۾ ڪيئن آيو؟ ڇا توکي خبر نھ آھي تھ ڪنھن کي دوکو ڏيڻ گناھ آھي؟“ مان ڦڪو ٿي ويس. امان ٻانھن جي پوري طاقت سان اھا پائلي ٻاھر اڇلائي ڇڏي.

مان وري اچي کٽ تي ليٽيس. امان ڪنھن گھري سوچ ۾ ٻڌل ھئي. ھوءَ ڪمري ۾ ھڪ ڀت کان ٻي ڀت تائين اچ وڃ ڪري رھي ھئي. جيئن اسان جو ماستر حساب ڏين مھل ڪلاس ۾ اچ وڃ ڪندو ھو. امان جي چھري تي ھڪ عجيب تاثر ھو. ڄڻ ھوءَ ڪو وڏو مسئلو حل ڪري رھي ھجي. ھن جا قدم ڪڏھن تيز ٿي ٿي ويا تھ ڪڏھن آھستي. اوچتو امان ڪنھن جو آواز ڪنائيندي بيھي رھي ۽ چيائين: ”وڃ پٽ! انھيءَ گھورڙئي کي وٺي آ.“ مون ڪنايو ـــــــــــــ اھو آواز پراڻا ٽامي ۽ پتل جا ٿانو وٺڻ واري گھورڙئي جو ھو. مون کيس وٺي آڻي گھر جي دروازي تي بيھاريو.

”ڀائي! ھن وٽي جا گھڻا پئسا ڏيندين؟“ امان در جي اوٽ مان وٽي وارو ھٿ ٻاھر ڪڍي چيو. گھورڙئي جواب ڏنو: ”اٺ آنھ.“ امان ھڪدم چيو: ”ڀائي! ڪجھھ خيال تھ ڪر ـــــــــ نئون ڪورو وٽو آھي.“ گھورڙئي وٽو موٽائي، پنھنجو گاڏو وڌائيندي چيو: ”مائي، اڄڪلھھ مھانگائيءَ جو زمانو آھي. ٽامي، پتل کي ڪير ٿو پڇي؟“ امان ڪجھھ دير تھ منجھي بيھي رھي. پوءِ مون ڏانھن غور سان نھاري پيار سان مٿي تان ھٿ گھمائي چيائين: ”ڊوڙ پٽ، انھيءَ گھورڙئي کي وٽو ڏئي اٺ آنھ وٺي دڪان تان اٽو وٺي اچ تھ توکي ماني پچائي ڏيان.“

ٻئي لمحي منھنجي ھٿ جي تري تي ھڪ آڌي ستاري وانگر چمڪي رھي ھئي. مان پوريءَ طاقت سان مٺ ڀيڙي دڪان ڏانھن ڊوڙيس. اڃان مان دڪان پھتو ئي مس ھئس تھ آچر دڪان بند ڪري رھيو ھو.

”سير اٽو ڏي.“ مون ھٿ واري آڌي وڌائي کيس چيو.

”پڻھين پئسا موڪليا آھن ڇا؟“

”ھا.“ منھنجي وات مان نڪري ويو. آچر يڪدم منھنجي ھٿ مان آڌي وٺي چيو: ”وڃ! پھرين گھران منھنجا پئسا وٺي اچ، پوءِ اچي اٽو وٺ.“ مون کي پنھنجي غلطيءَ جو احساس ٿيو. مون ڪجھھ چوڻ چاھيو ٿي، پر منھنجي چپن تي ڄڻ مھر لڳي وئي ھئي. مان لاچار خالي ھٿين موٽي آيس.

امان منھنجو لٿل منھن ۽ خالي ھٿ ڏسي گھٻرائجي پڇيو: ”ڇو پٽ! اتو ڪٿي آھي؟ پئسا ڪري پيا ڇا؟“

”نھ، آچر ڦري ورتا.“ مون روئڻھارڪو ٿي چيو.

”اڙي انھيءَ ۾ روئڻ جي ڪھڙي ڳالھھ آھي. ھن جا تھ اڃان پاڻ ڏانھن پئسا آھن.“

”امان مون کي بک لڳي آھي.“ مون ڳوڙھا روڪڻ جي ڪوشس ڪندي چيو.

”بس ڳالھھ بھ ايتري. ھلي آ تھ پنھنجي پٽ کي بوندي ڏيان.“

”بوندي ڪٿان آئي؟“

امان چيو: ”پٽ! سليم کي ڀاءُ ڄائو آھي، انھن ورھائي آھي.“

پوءِ امان ھڪ ساسر ۾ بوندي رکي ۽ گلاس ۾ ٻڪريءَ جو کير وجھي منھنجي اڳيان آڻي رکيو، پر اھا ٿورڙي بوندي ۽ کير منھنجي سڄي ڏينھن جي بک اجھائڻ لاءِ ڪافي نھ ھئا.

شام جا دونھاٽيل ڌندلڪا پاڇا گھرا ٿيندا رات جو روپ ڌاريندا ويا. ڪٿان ڪٿان ڪڪرن جي ڪارن تھن مان ڪو ايڪڙ ٻيڪڙ تارو ٽمڪي پنھنجو نور نچوئي رھيو ھو. امان چيو: ”پٽ! رات پئجي وئي آھي. ھاڻ اچ تھ توکي ننڊ ولايت جي ڪھاڻي ٻڌايان.“ پوءِ مان ۽ امان پنھنجي کٽ تي اچي ليٽياسين. امان پنھنجي ٻانھن منھنجي سيرانديءَ ڏيئي مون کي ننڊ ولايت جي ڪھاڻي ٻڌائڻ لڳي، جتي ماڻھو ڇھھ مھينا سمھندا ۽ ڇھھ مھينا جاڳندا ھئا. مون امان جي ڳالھھ اڌ ۾ ڪاٽيندي چيو:

”امان! اھي ماڻھو ڇھھ مھينا ڪيئن سمھي سگھندا ھئا؟ ڇا کين بک ڪانھ لڳندي ھئي؟“ امان مون ڏانھن غور سان نھاريو ۽ مرڪي چيائين: ”ھا! انھن کي بک ڪانھ ھئي. تون ماٺ ڪري ڳالھھ ٻڌ.“

”مون کي بک لڳي آھي.“ مون ضد ڪيو.

امان جون اکيون اونداھي آسمان ڏانھن کڄي ويون، ڄڻ ھن جون نظرون ڪجھھ تلاش ڪري رھيون ھجن ۽ ھن انتھائي ڀريل آواز سان چيو: ”ڏس پٽ! اڄ چنڊ ڪٿي نڪتو آھي؟ پاڻ غريب آھيون. پنھنجي مانيءَ جو حساب چنڊ وانگي آھي. ڪڏھن چوٿو، ڪڏھن اڌ، ڪڏھن سڄي تھ ڪڏھن آھي ئي ڪونھ.“ مون اونداھي آسمان ڏانھن نھاريو ۽ ماءُ جي ڪڇ ۾ اگھور ننڊ ۾ پئجي ويس.

نئون صفحو --  ڪتاب جو ٽائيٽل صفحو

ٻيا صفحا 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32
هوم پيج - - لائبريري ڪئٽلاگ