|
سؤ رپيا نوٽ ماڻھو
سائين، تو ڳالھھ ڪئي، سمجھھ مري چڪو آھي، ڇڏاءِ
منھنجي رقم. ڇڏاءِ!“
”ميان، آئون ڪيئن سمجھان مري چڪو آھي، ڪيئن؟“ چڱو
خان چڙي ٿو وڃي.
”ھيئن.“ ڀرام چپٽي ٿو وڄائي. ”واھ سائين واھ! اسان
لکن جا ليکا ڪين ڪريون ۽ اوھان سؤ روپئي تي پڙ
ڪڍيو بيٺا آھيو. ماڻھو ٿو مارائين يا مرون؟“ ڀرام
جون ڪنواريون ڳاڙھيون اکيون ڏسيو چڱو خان ڪين مڙئي
ٿڌو ٿي وڃي ٿو.
”نھ، پھرين ٻڌاءِ ماريندينس ڪيئن؟“
”اھو آئون ڪونھ ٻڌائيندس. آئون پيشاب ٿو ڪريان سؤ
روپين جي نوٽ مٿان، سوين آيا سوين ويا.“ ڀرام ڏاڍي
ڪروڌ مان، پيگ ھڪ ئي ڳيت سان خالي ڪندي، وڏي ھوٽل
جي ٽماڙ ڪمري جي دريءَ مان ھيٺ ٽرئفڪ ڏانھن ٿو
نھاري.
”ان اجائي بڪواس کان تھ سٺو آھي تھ ماڻھو وڏي در
جو چڪر لڳائي اچي. سؤ رپيا اتي بھ ملي ويندا آھن
چڱا خان!“ ڀرام ڪاوڙ مان، ڪمري مان نڪري وڃڻ لاءِ
اڳتي وڌي ٿو، پر در وٽ، چڱي خان جي ٻانھن آڏنھس
رڪاوٽ ٿيو وڃي.
”پر، تون تھ ڳالھھ ڳالھھ تي ٽانڊو ٿي ويندو آھين.
اڙي خون ٿو ڪرين، ڪا ٻانھن ڪانھ پيو ڀڄائين.“
”اڳي ڄڻ خون ڪيا ئي ڪونھ ٿئون. چڱا خان، ٻڌاءِ اھو
ڪير ھو، جنھن تيرھن سالن جي ڄمار ۾ راڄ لتاڙي
ٻارھن سالن جو ٻار ماءُ جي ڪڇ مان خنجر ساڻ ماريو
ھو؟ حيف ٿئي چڱا خان، سؤ روپين تي ايڏي بي
اتباري؟“ ڀرام جي ڳالھھ تي چڱو خان مرڪي ڳجھو ساھ
کڻي، ڏاڍا ساڙ ٿو ڇنڊي:
”پٽ، اھا ڳالھھ نھ آھي. آئون قانون جي ڳالھھ ٿو
ڪريان....! ٻڌاءِ نھ، پاڻ ڪيئن بچائيندين؟ اڳيان
بھ ڇتا برڦت ٿي، مڙس ڏاڙھيون کنھندا، پير ڇڪيندا
آھن، پرين تائين پلاند وٺندا آھن.“
”خون ڪرڻ ويل منھنجو پير پٽ تي نھ ھوندو آھي.
ٻڌاءِ، ڪڏھن ڪو پيرو ڇڏيو ٿئون.....؟ خون ڪرڻ مھل
ماڻھو ستين آسمان مان عذرائيل جيان لھندو آھي.“
ڀرام واتان سگريٽ جي دونھن اوڳاڇيندي، چڱي خان کي
سندس گلاس ۾ اڃا وڌيڪ دارون اوتيندو ڏسندو ٿو رھي.
”پٽ، اڳي ايڏا راڄ ڪڏھن ڪين لتاڙيا ھوندءِ.“ چڱو
خان ڏاڍو ڳجھو ٿو ڳالھائي.
”ڳالھائين ڪنھن سان پيو؟!“ ڀرام بر ٿي ھڪ ئي ڳيت
سان اڌ گلاس ڏوگھي ٿو وڃي.
”راڄ..... راڄ....... اسان سڄو ملڪ ڀيليو ويٺا
آھيون. ٻڌاءِ، ڪھڙو راڄ آھي، جو سؤ روپين تي ٿو
ساڙائين؟ ڪھڙي آسمان تي آھي؟“
”...... يار، تون سمجھين ڇو نھ پيو؟“ چڱو خان
بيزاريءَ کان ڪنڌ کي ڌوڻ ڏئي، ميز تي ڪاوڙ مان مڪ
ٿو وھائي.
”يار، تون اسان جي بھ ٻڌندين يا رڳو پنھنجي لاڦ
ھڻندين؟“
”ھا، اسان جو ڌنڌو آھي، سؤ روپين لاءِ لاڦ ھڻن
جو.“
”توبھن، وري اونڌي معنيٰ ورتيئي نھ؟ يار ڀرام،
ڏاھو ٿي، ٿڌو ٿي، ڪنھن ڪتي جي پٽ کي غور سان ٻڌ تھ
سھي.“
”ٻڌاءِ، ٻڌاءِ، آزمايل کي ڇو ٿو آزمائين؟“
”ڪا خبر ٿئي مارڻو ڪنھن کي آھي؟“
”ڪنھن کي....؟“
”ٿڃ پياڪ ٻار......“
”ڇا....؟ ماءُ جي ڪڇ ۾ ئي!“
”ھا، وات ۾ گوليءَ جي نشان سان.“
”شگل، ھاڻ تنھنجي سؤ روپين شرط تي اسان پستول چوري
ڪنداسين. اھڙن سؤ روپين کي مان مٽان بھ نھ.“ ڀرام
سڄو گلاس خالي ڪري، واڇ کان ڳڙندو مڌ، ھٿ جي تريءَ
سان اگھي رڙ ٿو ڪري.
”ٻڌين پيو نھ چڱا خان؟“
”اڙي ھا، پستول توکي آئون ٿو ڏيان نھ، سائلينسر
لڳل. قران ڪنوارو پستول، حرام آھي جو مون ٽيسٽ بھ
ڪيو ھجي، اڙي ھاڻ تھ خوش ٿئين.“
”واھ، ڏاڍي خوشي ٿي، ڄڻ اڳي ڪڏھن پستول ڏٺائي ڪين
ٿئون.“
”بابا، ھن ھٿيار جي ڇڏي ڏي. موليٰ جو قسم، ڳوڙھا
گئس جا ڏھ ٻارھن ڦٽاڪا ڇوڙي، وچ شھر ۾ ڏينھن ڏٺي
سؤ ماڻھو ماري اچ. رڳو دونھن ھوندو. ڳوڙھا.... تان
جو ڪلاڪ کان پوءِ خبر پوندي تھ گھٽين ۾ لاش پيا
آھن. ماچس جي تيليءَ ۾ بھ ڪو آواز ٿيندو آھي. اھو
مال آھي.“
”اصل اينھين.“
”ٻيو، اسان وري ڪو سؤ روپين کي مٽيندا آھيون ڇا؟
ڪم نھ بھ ھجي ھا، اھا سوکڙي تو لاءِ ھئي.“
”واھ واھ، پوءِ تھ يار ديدار ٿي وڃن؟“
”پر خبر ٿئي ٻار ڪنھن جو آھي؟“
”ڪنھن جو؟“
”وڏيري عارب خان جو. واري ساڻ رلڙيءَ پٽ قلندر تي
ڀڳو بيٺو ھوندو ھو، تھ قلندر پٽ ڏي.“
”ڇو ڀلا، وڏيري عارب کي ڇو نھ؟“
”نھ، مارڻو سال جو ٿڃ ڌائڪ ٻار آھي - ۽ چيچلائڻا
وڏيرو عارب ۽ جوڻس آھن.“
”جوڻس ويچاري ڇو؟“
”ويچاري...... آڱوٺي جھڙي، ڌوتيءَ ھٿان چورائي
موڪليومانس تھ ڊاڪٽر کي ٻار ڏيکارڻ بھاني سان دل
باغ بھار ڪرائي وڃي تھ جوءِ مڙس کي وڃي دانھن ڏني
آھي. ڳالھھ راڄن تائين پھچي وئي. ابا، نھ ماءُ نھ
ڀيڻ.......“
”مارڀھ.....“
”اڙي چڱو خان پلو پاري ڄاڻي، دل ۾ چيم پٽ ٿورڙي
ڳالھھ پراڻي ٿئي تھ پوءِ ڏس، ڪيئن ٿو ھانو ۾ ڏار
وجھانس. اڙي وٺ ڇا ياد ڪندين.“
چڱو خان ڀرام ڏانھن سؤ روپيا ٿو اڇلائي ۽ ڀرام ان
کي مٿان ئي جھسي چمي ٿو ڏئي ۽ نچ نئين ڪڙڪ نوٽ کي
وڄائيندي، اونھينءَ گھور سان چڱي خان ۾ ٿو نھاري:
”ٺلھو سؤ روپين مان ڪم ڪين ھلندو، اسان واري امانت
ڪڍ.“ سندس ڳالھھ تي چڱو خان چيلھھ سان ٻڌل پسٽل
ڪور مان نج نڪور پسٽل ٿو ڪڍي ۽ ٻئي گيدي مان
سائلينسر.
”مار، چيلھھ سان ٻڌيو گھمين!“
”ٻيو، اسان کي ڪا منھن آھي ڇا؟ اسان جون چيلھون ئي
پستول ٻڌڻ لاءِ ٺھيون آھن.“ ھو وري کٽڪو کائيندي
ڳالھائي ٿو:
”ٻڌ، ھوٽل جي بيرن مان توکي ڪو سڃاڻي تھ ڪونھ نھ؟“
”يار، پاڻ ڪمزور يار رکون ئي ڪين. آئون ھوٽل ۾
ايئن لڪندو آيو آھيان، جيئن رات جي اونداھيءَ ۾
ڪنھن سنگيتاڻيءَ سان ملڻ وڃبو آھي. ڄارين ۽
وڻڪارين مان ڪنھن جنازو جيان.“
”خوش رھ. قران، توکي ڏسي اندر ٺري پوندو آھي.“
”ڇنايو تھ مون بھ پئي.“ ڀرام پستول لوڊ ڪري مٿانھس
سائلينسر ٿو چاڙھي ۽ ڏاڍو چرياڻ ٿي، پستول جا انگ
اکر ٿو جانچي.
”واھ، پستول تھ تنھنجي ھٿ ۾، ڪيئن ڀرام؟ سرمو بھ
اک اک ئي ٺھي.“
”ھا، خبر ٿئي، ھن پستول کان سواءِ آئون قرضي
ھئس.“ ڀرام جو منھن ٽامڻي ھڻي ٿو وڃي.
”اڙي گھڻو قرض ٿئي؟ حڪم تنھنجو.“
”قرض ايترو آھي جو آئون بھ پاڻ چڪائي نھ سگھندس.
خبر ٿئي، مون ساک تي وڏيري رمضان کان سؤ روپيا
ورتا ھئا.“
”مار، اڃا قرض رھيو پيو آھي؟! اھو بھ تو لاءِ
قرض.“
”ھا – چيائين مڙس جو پٽ تڏھن مڃيانءِ، جڏھن چڱي
خان جي ڀڀ ۾ سندس ئي پستول جي گولي ھڻي ايندين.“
”ڇا!؟......“ چڱو خان ڊيھي سان چار قدم پوئتي ھٽي
ٿو وڃي.
”ڇو ڊڄي وئين؟“
”نھ، اھا ڀاڙيائي آھي.“
”ڀلا نئين ڄاول ٻار جي وات ۾ گولي ھڻائڻ واري کي
ڇا چوندا آھن؟ چڱا خان، اڄ اھو بھ ٻڌائي ڇڏ.“ ڀرام
جي اکين ۾ رت لھي ٿو اچي.
”ڀرام!...... نھ....... نھ.......“
”ڊڄ نھ چڱا خان. آئون وعدي جو پڪو آھيان. ٻي گولي
تنھنجي ٿڃ پياڪ دشمن جي وات ۾ ويندي. سؤ روپين جي
نوٽ جيان ڏاڍو کرو ماڻھو آھيان.“ ڀرام ٽرئگر دٻائي
ٿو.
۽ ان سان گڏ ئي چڱو خان ٻئي ھٿ دل تي رکندي، آواز
ڦاٽل ٻاڪي سان، فرش تي ڦھڪو وڃي ٿو ڪري.
۽ لفٽ جو بٽڻ، خونيءَ کي ڄڻ ڳڙڪائي ٿو وڃي.
جيون ڪوئي جھوٽو آھي!
تار ڪڻ ڪڻ، نديءَ ڪنارو، پورنماس اڱڻ ۽ نشي ۾
ڍرڪيل رات. ڪارا ڪارا بادل، ڀنڀا ڀنڀا وار، وٽڙيل
وٽڙيل روشني، اڍڙيل اڍڙيل ساھ، چمر جھمر ۾، چنڊ
ٽٻيءَ ۾، ارھ جو تجلو، آڳ بدن ۾. ڇنن.....
ڇنن...... ڇم..... ڇم...... پائل جي جھنڪار.
- او سرتا! ڇا پيو ڦولھين؟
- ساھن جي سرھاڻ (۽ ٽڙي پوي ٿو دل جو گلاب) او ست
سنڱيڻي، پيار وھيڻي سپنن جي راڻي! تنھنجو مکڙو سون
سمان، تنھنجو ڌڙ ھيرن جي کاڻ، ھي چنڊ جو تيج ۽ ھي
ڪڻ ڪڻ تارا، سڀ بي معنيٰ آھن. نيڻن جو ڌوڪو آھن،
جو ڪجھھ آھين تون آھين – او شال جواڻي ماڻين! جوڀن
جي ڦلواڙيءَ مان ڪي گل ڇنڻ ڏي...... گل ڇنڻ
ڏي.......
چنڊ ٻري ٿو، نيڻ ٺرن ٿا. چنڊ ٺري ٿو، نيڻ ٻرن ٿا.
ٻرڻ ٺرڻ جي راند. ڇمر جھمر آڳ بدن ۾ ۽ ڀنين وارن
جا تيج ھڻي ٿو چنڊ.
-
اونھھ لوڀي، ڀلا گل چونڊي ڇا
ڪندين؟
-
سپنن جا مھل سجائيندس. (ڪو دل جي
ڳالھھ ڪري ٿو)
-
ڀلا سپنا ڇا ٿيندا آھن؟
-
ماضيءَ جون يادون.
-
ڀلا ماضيءَ مان ڇا ملندو؟
-
ساھن جي سرھاڻ.....
-
ڀلا يادن کان پوءِ ڇاھي؟
-
اونداھي اوماس!
-
اونداھي اوماس!
-
ھا، او سرتي، اونداھي اوماس!
-
..................!
۽ پوءِ ڪو نيڻ ۾ نيڻ کپائي ھيئن ٿو چوي: ”او ست
سنڱيڻي، سپنن جي راڻي، ھي جيون ڪوئي جھوٽو آھي.
باغن مان ڪي گل ڇنڻ ڏي..... گل ڇنڻ ڏي......“
ڇمر جھمر ۾، چنڊ ٽٻيءَ ۾، اڻ تڻ من ۾، آڳ بدن ۾،
ڇنن........ نھ نھ ....... نھ نھ نھ ........ نھ
ڇم....... ڄڻ جھڄي پوي ٿي پائل جي جھنڪار.
- او وڻجارا! سچ چوين ٿو، ھي جيون ڪوئي جھوٽو آھي.
آئون توتان گھور وڃان، ڀل گل ڇني ٻيڙيءَ ۾ وجھھ،
جھيڻو جھيڻو ونجھھ ھلاءِ ۽ يادن جا محل سجاءِ. ڇا
ڇا مون کي ياد ڪندين تون!
پورنماس ندي لھرن جا لوڏا ۽ نشي ۾ ڍرڪيل رات ۽ ڪو
پيار مان ڪنھن کي ھيئن سڏ ڪري ٿو: او سرتا!
-
جي او جيڏي!
-
ھي جيون ڇاھي؟
-
سپنن جي ڦلواڙي.
-
جي گل ڪوماڻجي ويا تھ پوءِ ڇا
ٿيندو؟
-
پوءِ بھ چانڊوڻي ايئن ئي ڇڻندي
رھندي.
۽ پوءِ ٻلھار ٿي ڪوئي ھيئن چوي ٿي: ھا ھا، جيڏا سچ
چوين ٿو، ھي جيون ڪوئي جھوٽو آھي. آئون توتان گھور
وڃان. ڀل گل ڇني ٻيڙيءَ ۾ وجھھ، جھيڻو جھيڻو ونجھھ
ھلاءِ، منھنجو تن من تو لاءِ.
ڇا ڇا مون کي ياد ڪندين تون!
تارا ڪڻ ڪڻ، ھير ڏکڻ جي، ناءُ نديءَ ۾، لھرن جا
لوڏا ۽ ٻڏتر جي راند – چنڊ ٻري ٿو، نيڻ ٺرن ٿا.
چنڊ ٺري ٿو، نيڻ ٻرن ٿا، ٻرڻ ٺرڻ جي راند ۽ نشي ۾
ڍرڪيل رات ۽ ڪو مدھوش ٿي ڪنھن کي ھيئن سڏ ڪري: او
سرتا!
-
جي او جيڏي!
-
ھيءَ روپھري رات ۽ ھي لھرن جا
لوڏا وسري تھ نھ ويندءِ؟
-
ھيءَ روپھري رات ۽ ھي لھرن جا
لوڏا ڪو وساريندو! (۽ ٺري پون ٿا، نيڻن جا نيل
ڪنول)
-
ڀلا اڄوڪي رات ۾ ڇاھي؟
-
چانڊوڻي ڌرتي......
-
ڌرتيءَ تي ڇاھي؟
-
سونا ڏونگر.......
-
ڏونگرن ۾ ڇاھي؟
-
کير ڌارا جيئن وھي رھي آ ھڪ
ندي......
-
نديءَ ۾ ڇاھي؟
-
ھڪڙي ناءُ.
-
ناءُ ۾ ڇاھي؟
-
ھڪ مسافر.....
-
ھڪ مسافر!......
-
ھا، ھڪ مسافر!...... (۽ مک ٿي وڃي
ٿو لال گلاب)
پوءِ ڪو آنھلجھي ھيئن چوي ٿو: ”ھا ھا، او ساٿي!
پاڻ ٻئي ھڪ آھيون. منھنجي ٻانھن ۾ پيھي آ. ڀل تون
منھنجا ڳجھھ بھ ڳول، ڀل تون ڀري ڇڏ پنھنجي جھول.
امرت پي، جڳ جڳ جي. ھيءَ روپاھين رات وري ايئن مور
نھ مڙندي. ٽپڪي رھي آ روشن لار، پيھي وڃ پاتار،
منھنجو تن من تو لاءِ، ڇا مون کي ياد ڪندين
تون..... (۽ بوند جھٽڻ لاءِ ڄڻ سپيءَ جو وات کلي
ٿو)
چنڊ ٻري ٿو، نيڻ ٺرن ٿا. چنڊ ٺري ٿو، نيڻ ٻرن ٿا.
ھتڙي ڇا ڇا سپنا سرجن ٿا ۽ سرجي سرجي ڪچيءَ تند
جيان ڇڄيو وڃن!
تارا ڪڻ ڪڻ، نديءَ ڪنارو، ڪتيءَ ۾ ڪنبڻي، اڍڙيل
ساھ، اک آلي ۽ من ؟؟؟ ساڳيءَ ڀر کان چنڊ چڙھي ٿو.
چنڊ چڙھي ٿو، نيڻ ٽمن ٿا. چنڊ لھي ٿو، نيڻ ٽمن ٿا.
کئون ...... کئون ...... کئون ......ڄڻ اڍڙي دل جا
ڦٽ پون ٿا.
-
ساٿي! ڇا پيو ڳولين؟
-
ساھن جي سرھاڻ (۽ پوءِ ٻوڙا لڙڪ
لڙن ٿا)
-
او ست سنگيڻي، پيار وھيڻي، سپنن
جي راڻا! ھيءُ جڳاڻو سپنو آھي. ھي چنڊ جو تيج ۽ اڀ
جا تارا، سڀ نيڻن جو ڌوڪو آھن! جوڀن ڇا ڇا جاڙ ڪري
ويو..... (۽ پوءِ ڇلڪي نيڻ پون ٿا.
چنڊ چڙھي ٿو، نيڻ روئن ٿا. چنڊ لھي ٿو، نيڻ روئن
ٿا، لاٽ ٻاٽ جي راند ۽ ڪو سڏڪي ڪنھن کي دل جو ڏڍ
ڏئي ٿو:
-
او جيڏا! تون تھ ڊڄي ويو آھين!
-
ھا او جيڏي! منھنجو ساھ منجھي ٿو.
-
ڏاڍو مون سان پيار ڪرين ٿو؟
-
ھا او سرتي، توتي ساھ ڏيان ٿو. (۽
پوءِ سڏڪي چپ چپن کي چمن ٿا)
کئون ...... کئون ...... کئون ......کنگھھ جو
کرٽو. ساڳيءَ ڀر کان چنڊ چڙھي ٿو، ھانءُ سڙي ٿو (۽
ڳلن تان لڙڪ ڳڙن ٿا)
-
او جيڏا، تون تھ ڊڄي ويو آھين!
-
ھا او سرتي، منھنجو ھانءُ ھڄي ٿو.
-
ڇا لاءِ تنھنجو ھانءُ ھڄي ٿو؟ تو
وٽ يادن لاءِ ڦول ناھن ڇا؟
-
آھن، سرتي آھن....
-
ڇا تو وٽ يادن لاءِ سپنا ناھن ڇا؟
-
آھن سرتي آھن.....
-
ڇا ڇا مون ھا پيار لٽايا – ياد
اٿئي؟
-
ھا او جيڏي، سڀ ياد اٿم!
۽ پوءِ سڏڪي ڪوئي ھيئن چوي ٿو: چڱو مسافر! آئون
ھلان ٿي. ڇا ڇا گيت سڻايم توکي! ڇا ڇا پيار لٽايم
توتان! ھاڻي ڪھڙو واس وٺين ٿو. منھنجي يادن سان دل
وندرائج. ڇا ڇا مون کي ياد ڪندين تون.....! (۽
پوءِ ڪنھن جو ساھ منجھي ٿو)
کئون ...... کئون ...... کئون ...... کنگھھ جو
کرٽو، رت جي الٽي ۽ ڪوئي ريھھ ڪري لاش تي لڙڪي ٿو،
سڏ ڪري ٿو، چپ چمي ٿو. پويانيءَ جو واس وٺي ٿو،
روئي روئي رڇ ڀري ٿو.
چنڊ ٻري ٿو، نيڻ ٽمن ٿا، چنڊ ٺري ٿو، نيڻ ٽمن ٿا.
روئي روئي روڇ ڀري ٿو.
چنڊ ٻري ٿو، نيڻ ٽمن ٿا، چنڊ ٺري ٿو، نيڻ ٽمن ٿا.
جيءَ اندر ۾ جھير پون ٿا.
تارا ڪڻ ڪڻ، نديءَ ڪنارو، پورنماس اڱڻ ۽ ساڳيءَ ڀر
تان چنڊ چڙھي ٿو.
ساڳيو سپنو.
ڪارا ڪارا بادل، ڀنڀا ڀنڀا وار، وٽڙيل وٽڙيل
روشني، اڍڙيل اڍڙيل ساھ، ڇمر جھمر ۾، چنڊ ٽٻي ۾،
ارھ جو تجلو، آڳ بدن ۾..... ڇنن........ ڇنن.....
ڇم...... ڇم....... پائل جي جھنڪار.
-
ھي جيون ڇاھي؟
-
سپنن جي ڦلواڙي.
-
ڀلا سپنا ڇا ٿيندا آھن؟
-
ماضيءَ جون يادون
-
ڀلا يادن کان پوءِ ڇاھي؟
-
اونداھي اوماس!......
چنڊ ٻري ٿو، نيڻ ٺرن ٿا. چنڊ ٺري ٿو، نيڻ ٻرن ٿا.
ٻرڻ ٺرڻ جي راند.
چنڊ ٻري ٿو، نيڻ ٽمن ٿا، چنڊ ٺري ٿو، نيڻ ٽمن ٿا،
لاٽ ٻاٽ جي راند.
اک آلي ۽ من پورالو. ھڪ مسافر ھيکل وياڪر، تنھا،
تنھا، بيٺو سوچي: ھي جيون ڇاھي!......
نئون سال، پراڻو ڪال
ڳالھھ ٿا ڪن تھ اڄ کان سوين سال اڳي، ھن ٿويءَ تي
سون ولات نالي ھڪ وڏو سکيو ڀاڳ ڀريو ملڪ آباد ھو.
ان مان ڪئين نديون وھنديون ھيون، جن مان سڀ کان
وڏي نديءَ جو نالو سوشوما ھو. اھا ندي ٻارھوئي
اتانھن پھاڙن کان گجگاھ ڪيو پئي وھندي ھئي. سڄي
ملڪ جي زراعت جو دارومدار ان نديءَ تي ھوندو ھو ۽
سون ولات جي پرٿوي سدائين اناج سان ڀريل کيتن،
ميوي دار وڻن، ڪپھھ جي گوگڙن ۽ ماکين سان ٽنڊڻي
پئي ھوندي ھئي.
ھڪ سمان ان ملڪ تي آئوڌ نالي ھڪ آريائي نسل جي
راجا ڪاھھ ڪئي ۽ اتي جي مڙني راجائن کي ماري مات
ڪري، دڳي جو ڌڻي ٿي ويٺو. جنگ کٽڻ کان پوءِ ھن سون
ولات جي ڏيھي ماڻھن کان ملڪيتون ۽ جاگيرون ڦري
پنھنجي آريھ سپاھين کي ڏنيون ۽ ھو آريھ لوڪن جو
جيترو گھڻگھرو ھو، ڏيھي ماڻھن جو اوترو ئي ويري.
ويچارن ڏيھي ماڻھن جو ھن جي نالي کان ئي ساھھ سڪي
ويندو ھو. جيئن ٻڪرين جي ڌڻ ۾ بگھڙ! جنھن کي وڻيس
ڇيڇاڙي، جنھن کي وڻيس ماري. ويچاري مٺي بھ ماٺ مٺي
بھ ماٺ. بيداد نگري ۾ ڪير ڪڇي.......
راجا آئوڌ سدائين اتي جي ڏيھي ماڻھن مان ڪنھن
چاپلوس، لالچي ماڻھو کي پنھنجو وڏو وزير چونڊيندو
ھو، ڇو تھ ھو اتي جي ڏيھي ماڻھن جي ٻولي ڪانھ
سمجھي سگھندو ھو، تنھن ڪري ڊپ لڳندو ھئس تھ ھتي جا
ماڻھو ڪا بغاوت نھ ڪن. تنھن ڪري اھو وزير کيس ھر
وقت ملڪ ھي حال احوال ۽ خطري کان واقف ڪندو رھندو
ھو، پر جي ڪو وزير ڏيھي ماڻھن ۾ مقبول ٿي ويندو ھو
۽ عوام جي خير خواھي جو ڪم ڪندو ھو ۽ مھاراجا کي
مٿس ٿورو بھ شڪ پوندو ھو تھ وزارت جي ڪرسيءَ تان
لاھي کڻي ڪاٺ ۾ ھڻندو ھئس.
ان ئي سمي سون ولات لڳ جھرڻا نالي ھڪ گمنام ٻيٽ
ھو، جنھن جي ڪل آئوڌ کي بنھھ ڪانھ ھئي. سوشاما ندي
ٻارھوئي جھرڻا ٻيٽ جي پرٿوي تي اچي گھاگھر وانگي
پلٽي پوندي ھئي ۽ جھرڻا جا ٿر بر سڀ جل ٿل ٿي
ويندا ھئا. درياھھ جي ميرانجھڙي پاڻيءَ تي فصل
ايترو تھ ڀلو ٿيندو ھو جو لکين ماڻھو ان تي پيٽ
پاريندا ھئا. تنھن ڪري اتي جا ماڻھو جھرنا ٻيٽ جي
ان حصي کي لکي ديھھ ڪري سڏيندا ھئا. سوشوما ندي
ٻارھوئي پئي مٿن سڪار ڪندي ھئي. اھي ماڻھو ٻارھوئي
فصل لھڻ مھل سوشوما ندي جي ڪناري تي گڏجي جشن
ملھائيندا ھئا. سڀ گڏجي قسمين قسمين جا طعام
چاڙھيندا ھئا. زالون اوچا وڳا، ھار سينگار ڪري
جمالو ۽ ڇيڄ ڳائينديون ھيون. نينگريون ناچ ڪري
چيڪليون پائينديون ھيون. ٻارڙا وڻن ۾ پينگھون
ٻڌيون لڏندا ھئا. جوان مڙس پاڻ ۾ پيا ملھون ۽
ٻلھاڙا ڪندا ھئا. ھر طرف سک، خوشي ۽ منڊل متو پيو
ھوندو ھو.
ڪرڻي خدا جي، ھڪ ڏينھن جڏھن لکي ديھھ جا رھواسي
پنھنجي سرڳ سمان کيتن ۾ لابارا لھڻ جو جشن ملھائي
رھيا ھئا تھ اتان مھاراجا آئوڌ جو وڏو وزير
نيڀراءِ اردلي اچي شڪار سانگھي لانگھائو ٿيو ۽
جبلن وانگي ان جا کرا ۽ ساوا سڪاريا کيت ڏسي دماغ
جا تاڪ لڳي ويس. سو ويھي ويچار ڪيائين تھ وزارت جي
ڪرسيءَ تي ڪھڙو ڀروسو، الا ڪڏھن مھاراجا آئوڌ
ڏمرجي لت ھڻي ڪرسيءَ تان ڪيرائي وجھيم. سو ڇو نھ
ھينئر جو مھاراجا وٽ ھيڏي ھلندي ۽ ھوڏ اٿم، تنھن
مان ٻين وزيرن وانگي فائدو وٺجي. سو سٽ ڏئي گھوڙي
جي واڳ ورايائين ۽ شڪار جو سانگو ڇڏي، نئون منڊ
منڊڻ لڳو ۽ وڃي مھاراجا آئوڌ جي پيرن ۾ سجدو ڀري،
پنھنجون جفاڪشون ۽ وفاداريون دھرايائين ۽ پير چمي
چيائين:
”اي جيئندا قبلا! اي سون ولات جا سرواڻ! لکي ديھھ
جي ڌرتي ڏاڍي ڀاڳ ڀليري آھي، پر اتي جا ماڻھو ڏاڍا
ٽوٽي ۽ ڪمچور آھن. سڄي زمين ويران پئي آھي. جي اھا
زمين مون کي ملي تھ آئون سرڪار کي ٻيڻي ڍل ڏيندس.“
مھاراجا آئوڌ مٿس ڏاڍو مھربان ھو، ڇو تھ ھن کيس
ڪيترن خطرن کان آگاھ ڪيو ھو، سو تڙي کڙي ڪاڳر تي
مھر ھڻي ڏنائينس تھ لکي ديھھ جي ڌرتي تنھنجي آھي،
وڃي پوک. اردلي وزير مھاراجا جي پيرن ۾ وڏا سجدا
گھوريا ۽ مھاراجا جا پير چمي لکي ديھھ ھٿ ڪرڻ لاءِ
تڪڙو تڪڙو روانو ٿيو.
ٻئي ڏينھن پرھھ ويل لکي ديھھ جا ھاري ناري، مالوند
۽ مارو، جنڊن ۽ ولوڙڻ جي مٺي آواز تي ننڊ مان
اکيون مھٽي اٿيا ۽ پنھنجي ڳوڀن کي کڙ ڪتر ڳوھت ڪري
ڏيڻ لڳا تھ پنھنجي زمينن تي سرڪاري ڪامورن جي
ويھون ڏسي وائڙا ٿي ويا. سو وڌي ڏھاڪو ويھارو مڙسن
جو ٿي گڏجي کانئن خبرون چارون وٺڻ لاءِ ويا ۽ کين
ڀليڪار ڏئي چيائون:
”سائين، خير مان اچڻ ٿيو آھي.“
تڏھن ھڪ ڪاموري ڏيڍي اک ڪري گوراک وجھي، ڏانھن
نھاري چيو:
”اڙي انڌن جا ڦرنئون! ڏسو نٿا تھ زمين جو ڪاڇو پيا
ڪيون.“ ڪاموري جي ھڪل ڄڻ الله جو آواز. ويچارا سڀ
ڳوٺاڻا ھيسجي ويا، پر ھڪ ڪراڙي مڙس مڙئي دل جھلي
چيو: ”پر سائين، اھي زمينون تھ اڳيئي ڪٿيل ۽ ماپيل
آھن. اھي آد جڳاد کان اسان جون آھن. اسين ھتي ويد
ڪال کان بھ اڳي جا آباد آھيون.“
”اوھان جي بابي جون آھن. خبردار جو ڪنھن رنڙي پٽ
ٽون ٽان ڪئي آھي. چيري چوڏھن ٽڪر ڪري، لوڻ
ٻرڪائيندوسانس. اڙي اٺ جا پٽؤ، ھي زمين مھاراجا
آئوڌ پنھنجي وڏي وزير نيڀراءِ اردلي کي ڏني آھي.
سڀاڻ سج اڀرڻ کان اڳي اوھان پنھنجا ڀنگا ھتان پٽي
ٻئي ڪنھن ھنڌ وڃي اڏيو. اڙي سمجھو ٿا يا وجھانو
جوتن جي گھاڻي!“ پوءِ ڇا ھو، ماڻھن ويچارن جي پيرن
ھيٺان ڄڻ زمين نڪري وئي. ڏاڍي جي ڪٺ کي ٻھ مٿا.
زور جي اڳيان زاري آ. ڪير ٻڙڪ ڪڇي! ٻيو ڪوبھ چارو
نھ ڏسي سڀ وٺي پنھنجي گوگي پير ڏي ڀڳا.
گوگو پير سندن سڀ کان وڏو ديوتا ۽ پيشوا ھو. اھي
غريب ماڻھو ٻارھوئي کيس ڏن ڏيندا ھئا، ڇو تھ ڏڪار
۽ اھڙي مصيبت جي موقعي تي سدائين کين گوگو پيو ڪم
ايندو ھو. تنھن ڪري سڀني گڏجي وڃي گوگي پير جي گھر
جو ڪنڍو کڙڪايو. گوگي پير پنھنجيون ڳاڙھيون ڪرڙيون
اکيون مٿي کڻي ڏاڙھيءَ تان ھٿ ڦيرائيندي چيو:
”ابا! ديوتا مڙئي چڱي ڪندا. ھي ڪامورا بي پيرا بي
پاڙا، انھن تي ڪنھن جو وس ڪونھ ھلي. منھنجي پاڻ
٥٠٠ جريب زمين ڪاڇي ۾ اچي وئي آھي، پر ابا! جيڪو
ڏاڍو سو گابو. جبل سان مٿو ٽڪرائبو تھ مٿو ڦاٽندو.
جبل کي ڪي ڪين ٿيندو. متان اٻھرا ٿي گوڙ گٻوڙ ڪيو
اٿو. آئون ويٺو آھيان، سڀ چڱي ٿيندي.“ گوگي پير
کين گھڻائي ڏڍ ڏنا، پر چوندا آھن جھريءَ کي ڪھڙو
جھل. ويچارن کي ٿھمر ڪونھ آيو. ويچارا ماٺ ڪري
پنھنجي گھرڙن ڏي ھليا ويا.
ان ئي ديھھ ۾ سرويچ نالي ھڪ نوجواڻ نينگر رھندو
ھو. ھو جھڙو ئي بت جو جانٺو، سھڻو ۽ دلير ھو، عقل
جو بھ اھڙو ئي اڪابر ۽ ڳالھين جو وينجھار ھو. تنھن
ڪري لکي ديھھ جا ماڻھو کيس ڏھيسر جي نالي سان
سڏيندا ھئا ۽ گوگي پير کان سواءِ سڀ کيس ڏاڍي عزت
جي نگاھھ سان ڏسندا ھئا. ان نينگر کي جا ان ھاڃي
جي ڪل پئي، تنھن جھرڻا ٻيٽ جي سڀني چڱن مڙسن کي گڏ
ڪري پنچائت گھرائي ۽ ھزارين ماڻھن جي حشام ۾ ھڪ
پيھي تي چڙھي، وڏي آواز سان چيائين: ”ڀائرو! ھيءَ
زمين ازل کان اسان جي آھي. ويد ڪال کان بھ اڳي
اسان جي ابن اچي ھي پٽ وسايا ۽ صدين جي محنتن سان
اسان ڪيڙون ھڻي، ھر ھڻي، ٻنا ٻڌي ھن زمين کي فصل
جي قابل بنايو. ان زمين تي رڳو اسان جو حق آھي.
ھيءَ زمين اسان جي جيجل ماءُ آھي، اسان جو ايمان،
اسان جي عزت، اسان جو سڀ ڪجھھ آھي. ڇا اھو سڀ ڪجھھ
ٻين جي ھٿن ۾ ڏئي ڇڏيندا؟ ڪڏھن بھ نھ! اوھان ما ڪو
ايئن نھ ڪندو. ڀائرؤ! اڳي اسان جي زمين اسان کان
رڳو ٻانھن جو پورھيو ۽ پگھر گھرندي ھئي، پر اڄ
اسان جي زمين اسان کان رت جو ڀاڻ گھري ٿي ۽ اسين
اھو بھ ڏينداسين ۽ اسان ان جي حفاظت لڍين، ڪاتن ۽
ڪھاڙين سان ڪنداسين. ڀائرؤ! واعدو ڪيو تھ اسين ھر
ظلم، جبر ۽ انياءُ جو مقابلو ڪنداسين. اسين
مرنداسين پر پنھنجي زمين ٻين جي ھٿن ۾ ڪونھ
ڏينداسين.“ تنھن تي ماڻھن ۾ اھڙو تھ اچي جوش پئدا
ٿيو جو سڀني وٺي لٺيون ۽ ڪھاڙيون مٿي ڪيون ۽
چيائون: ”اسين مرڻ مارڻ لاءِ تيار آھيون. اسين مئي
مارائي پڄاڻا پنھنجي زمين ٻئي جي ھٿن ۾ ڪونھ
ڏينداسين.“
گوگي پير کي جو ان ڳالھھ جو ڪڙ واءُ ڪن پيو، سو
ھڪدم پاڻ کي ڏولي تي کڻائي پنچائت ۾ آيو ۽ ڏوليءَ
تان ئي سھڪندي چلم وانگي گڙگڙائيندي چيائين: ”ابا
ٿڌا ٿيو، ماڻھو جيڪو واءُ ڏسي ان کي اھڙو منھن
ڏئي. اسان جو مقابلو جبل سان آھي. ڇورن ڇلنگن جي
چوڻ تي اٻھرا نھ ٿيو. اھي وات ڳاڙھا ڇورا اوھان جو
سر وڃائيندا. راجا نيٺ بھ راجا، پرجا نيٺ بھ پرجا
آھي. منھنجي بھ تھ ٥٠٠ جريب زمين ڪاڇي ۾ اچي وئي
آھي.“ گوگي پير جي ان ڳالھھ تي نوجوان نينگر ڏھيسر
کي آئي ڪاوڙ، سو ھڪل ڪري چيائين: ”گوگا پير، تون
ڄاڙي بند ڪر. توکي ڪھڙي خبر تھ زمين ڇا کي چئبو
آھي! تو ٻانھن جي پورھئي سان زمين ورتي ھجي يا ھر
ھلائي پگھر وھايو ھجي تھ توکي ڪل پوي. تو سدائين
پن جا ٽڪر کاڌا ۽ غريب مريدن جي ڏن جي ڏوڪڙن تي
چار ايڪڙ زمين ٺاھيئي. توکي ان جو ڪھڙو قدر ۽
قيمت.“ ڏھيسر جي ان ڳالھھ تي گوگي پير کي باھ لڳي
وئي. منھن ٽامڻي ھڻي ويس. ڏڪندي سھڪندي پنچائت مان
اٿي کڙو ٿيو ۽ ويندي ويندي چيائين: ”اوھان ڄڻ ٻچي
گھاٽن ۾ پيرھبا. اھي لفنگا ڇورا اوھان کي کاھي ۾
ھڻندا. ديوتائن جي منافقت جو حشر ٿيڻو آھي.“ ماڻھن
ڪنھن طرح بھ پنھنجي گوگي پير کي ناراض ڪرڻ نٿي
چاھيو، تنھن ڪري پنچائت کان موٽڻ مھل سڀ سندس در
تان ڦيري پائيندا ويا.
گوگير پير واءُ جو رخ تاڻي چيو: ”اوھان اصل بيوقوف
آھيو. ڪين جھڙا ڇورا اوھان جو سر وڃائيندا. انھن
ٽڪي جي ڇورن جي عزت کان بھ مٿي ٿي ڇا!؟ توھان جي
اڳيان ھن ڇا ڇا لٻاڙ ھنئي. توھان مان ڪنھن کيس
چيو. نيٺ بھ تھ آئون اوھان جو ديوتا آھيان، جيڪي
ڪندس سو آئون ڪندس. ۾آنھو اھڙي ھلت ھلي جو نانگ بھ
مري ۽ لٺ بھ نھ ڀڄي. منھنجي مھاراجا آئوڌ جي دربار
۾ چڱي ھلندي آھي. اوھان سڀ گڏجي مون کي ھڪ ھڪ سونو
سڪو ڏيو تھ مان ديوان داڙا ڪري مھاراجا آئوڌ جي
درٻار ۾ اوھان جي حقن ۽ انصاف لاءِ وڙھان.“ ماڻھن
کي گوگي پير جي اھا صلاح ڏاڍي وڻي. سو ھر ھڪ کيس
سونو سڪو آڻي ڏنو ۽ صبح جو سويري گوگو پير سونن
سڪن جي ٿيلھي ڪڇ ۾ ڪري، ڀلن بگن ڍڳن جي گاڏي ۾
ويھي سون ولات جي راڄڌاني سون مياڻ ڏي روانو ٿيو ۽
اتي وڃي مھاراجا آئوڌ جي وڏي وزير نيڀراءِ اردلي
سان ملاقات ڪيائين ۽ ھٿ ٻڌي ھن جي پيرن ۾ وڏا سجدا
گھوريندي چيائين: ”شال اوھان جو بخت ڀليرو ھجي.
آئون ديھھ لکي جو وڏو زميندار گوگو پير آھيان.
جھرڻا ٻيٽ جا سڀ ماڻھو منھنجي سڳي ڦيڻي ۾ ايئن ٻڌل
آھن، جيئن جوڳيءَ جي مرليءَ ۾ نانگ! پر رڳو ھڪ
ڇوري جو ڪارو منھن ٿئي، سڄو ڪم ڦٽايو ويٺو آھي.
رڳو زھريلا ڦوڪارا پيو ھڻي ۽ ماڻھن کي ايڏو تھ
ڀڙڪايو اٿس، جو سڀ ڪات ڪھاڙا کنيو ويٺا آھن. جيڪو
ويندو، سو ڪسندو. وڏي بغاوت ٿيندي. ممڻ مچندو ۽
ڇتي جنگ لڳندي، پر جي رڳو ان ڇوري جي ڄاڙ بند
ڪرائي وڃي تھ ٻيا ماڻھو منھنجي مرلي ۾ قابو آھن.“
پوءِ گوگي پير اردلي وزير کي ڪن ۾ ڪو ڦسڪو ڪيو. ڪن
واري ڳالھھ تي اردلي وزير ٺري ڳنڱ ٿي پيو ۽ ھڪدم
سندس مريد ٿي ويو ۽ ساڻس واعدو ڪيائين تھ ھو سندس
زمين جي ٽڪر کي ھٿ بھ نھ لاھيندو ۽ پاڻ سرڪار کان
ٻي زمين بھ کيس وٺرائي ڏيندو. ان ڏينھن اردلي وزير
گوگي پير کي ڏاڍا قورمان ڪمام کارائي، ڏاڍيون
سوکڙيون سوغاتون ڏئي لکي ديھھ روانو ڪيائين.
ٻئي ڏينھن مھاراجا جا ڪامورا ۽ سپاھي سونين چونين
سان ھر ڪاٺ جا گھوڙا، لوھھ جا لغام قطاري لکي ديھھ
پھتا تھ ھزارين ڳوٺاڻن کي لٺيون، ڪات، ڪھاڙا کنيو
بيٺل ڏسي ڪجھھ مڙئي ڏڪي ويا. نوجوان نينگر ڏھيسر
سڀني جي اڳواڻي ڪندي سرڪاري ڪامورن جي سامھون
ٿيندي چيو: ”ھن ڌرتي تي رڳو اسان جو حق آھي. اسان
پنھنجي جيئري پنھنجو حق ٻئي کي ڪونھ ڏينداسين.
توھان کي ڪو حق ڪونھ ٿو پھچي تھ اسان جي زمينن تي
قبضو ڪيو.“ ڏھيسر جي ان ڳالھھ تي وڏي ڪاموري کي
ڏاڍي ڪاوڙ آئي، پر مام پروڙي ڪاوڙ جي بجاءِ ڪجھھ
ھيٺاھين وٺندي چيائين: ”سرڪار اوھان جو حق ڦٻائڻ
نٿي چاھي. حقيقت ۾ ھيءَ زمين سون جي کان آھي، سون
جي کاڻ. اوھان رڳو نم جي ٿڌي ڇانءُ ھيٺان زالن سان
ٻک وجھي سمھڻ ڄاڻو. اوھان کي اھا زمين اصل ڪانھ
ٿيندي. اسان ان کي سونين چونين ڪاٺ جي گھوڙن، لوھھ
جي لغامن سان کيڙينداسين ۽ ان جي بدلي سرڪار اوھان
کي ٻي زمين ڏيندي.“ ڪاموري جي ان ڳالھھ تي نوجواڻ
ڏھيسر کان ٽھڪ نڪري ويو ۽ ڏاڍي رعب سان چيائين:
”ڪامورا! اھا اڻ ٿيڻي آھي. سڀاڻ اوھان چوندؤ تھ
اوھان جون زالون ڏاڍيون سھڻيون آھن، پر اوھان تھ
کين پير ۾ جتي بھ ڪانھ ٿا پھرائي سگھو. توھان انھن
کي نٿا سنڀالي سگھو. اسين کين ملڪھ سڏينداسين ۽
قلوپطرھ وانگي محلن ۾ ٺٺ سان رھائينداسين ۽ کين
اوچا وڳا پھرائينداسين. اھي زالون اسان کي ڏيو.
اسان انھن جي عيوص اوھان کي ٻيون زالون ڏينداسين.
ڪامورا! ايئن ڪڏھن بھ ڪونھ ٿيندو. اھا مٽا سٽا
اسان کان اصل ڪانھ ٿيندي. خبردار جو ڪنھن بھ اسان
جي زمينن تي ھر کيڙڻ جي ڪوشش ڪئي آھي. اسان ان جا
ھٿ وڍي ڇڏينداسين. ھيءَ ڌرتي آدجڳاد کان اسان جي
آھي. ان لاءِ اسين مرڻ مارڻ لاءِ تيار آھيون. آھي
ڪنھن کي ھمٿ جو ميدان ۾ نڪري نروار ٿئي؟“ وڏي
ڪاموري پنھنجي چوڌاري ھزارين ماڻھن ڏي نھاريو، جي
مرڻ مارڻ لاءِ تيار بيٺا ھئا. سو ڏٺائين تھ گھمسان
جي جنگ لڳندي، جنھن ۾ سندس لشڪر مان ھڪ سپاھي بھ
نھ بچندو، سو مڙي ويو.
ان ڏينھن لکي ديھھ وارن پنھنجي نوجواڻ اڳواڻ ڏھيسر
کي خوشي کان ڪلھن تي مٿي کنيو. ان رات ڳوٺ ۾ وڏو
جشن ملھايو ويو. ڏھيسر جي ننڍي نيٽي ڪامڻي زال
ساھيڙين جي سٿ ۾ پئي سونھين. زالون توڙي مڙس ڏھيسر
جي ساراھ مان ڍاپيا نٿي.
ھوريان ھوريان جشن جا ديپ اجھاڻا. لکي ديھھ جا
ھاري ناري، لاھياريون، جي ٻن راتين کان جنگ جي
ڏھڪاءُ کان سمھي نھ سگھيا ھئا، آھستي آھستي ھڪ ٻئي
کان موڪليائي وڃي پنھنجي ڪکين پنين آسائتا ٿيا.
چئني پاسن کان ننڊ جي ديوي آري تي ويٺل ڪڪڙ وانگي
پنھنجا اونداھا پر ڦھلايو ويٺي ھئي. ھر طرف رات جو
راڄ ھو.
ان رات جڏھن ھرڪو ماڻھو پنھنجي ڀنگي ۾ ننڊ ۾ الوٽ
ھو تھ ڳوٺ ۾ ائوڌ جو لشڪر گھڙي آيو. انھن جي
اڳواڻي گوگو پير ڪري رھيو ھو، جنھن وٺي وڃي کين
نوجواڻ اڳواڻ ڏھيسر جي گھر جي در تي بيھاريو.
ڏھيسر پنھنجي ننڍڙي گھر ۾ ڳوڙھي سوچ ۾ ٻڏل ھو. ھن
جو ھڪ سال جو ننڍڙو پٽ ۽ نوجواڻ زال پينگھي ۾ ستا
ننڊ ۾ مرڪي رھيا ھئا. ڏھيسر پاڻ منجي تي ڪلڪ ھٿ ۾
کنيو ڪاڳرن تي جھڪيل ھو تھ ٻاھران گوگي پير اچي سڏ
ڪيو. گوگي پير جي آواز تي ڏھيسر جھڙو ئي ٻاھر نڪتو
تھ مھاراجا آئوڌ جي لشڪر وات تي ھٿ ڏئي کڻي کنڀي
کنيس ۽ سڪ ڪري ڇڏيائونس.
صبح جو سويري اھا خبر وڄ وانگي سڄي وسنديءَ ۾ ڪڙڪي
وئي تھ آئوڌ جي لشڪر ڏھيسر کي گرفتار ڪيو آھي ۽
کيس ھزارين ماڻھن جي حشام اڳيان کلي ڦاھي ڏني
ويندي. سڄي لکي ديھھ جا ماڻھو، ٻار زالون بِر ٿي
ويا ۽ پنھنجي نوجواڻ اڳواڻ کي بچائڻ لاءِ ڪات
ڪھاڙا کنيائون، پر گوگو پير آڏو اچي وين ۽ چيائين:
”خبردار جو ڪنھن ٻڙڪ ڪڇي آھي، نھ تھ سڀني جي ويڌن
ڏھيسر جھڙي ٿيندي. زمينون تھ ويندو، پر ماڳھن ڄڻ
ٻچي گھاڻن ۾ پيڙبئو. توھان جي ننڍڙن ٻارن جا لاش
مھاراجا آئوڌ جا ڪتا کائيندا. راجا نيٺ بھ راجا ۽
پرجا نيٺ بھ پرجا آھي. انھن ڪين جي پٺيان لڳي
پنھنجا سر وڃائيندؤ. مون تي اعتبار ڪيو. مان اوھان
جو گوگو پير آھيان، مان اوھان کي اوھان جون زمينون
بھ وٺرائي ڏيندس ۽ ڪامورن کي چئي ڪري ڏھيسر جي موت
جي سزا بھ بخشائيندس، پر ان شرط تي تھ اوھان مان
ڪو ٻڙڪ بھ نھ ڪڇندو. ان ۾ سرڪار، منھنجو، اوھان ۽
ڏھيسر جو ڀلو آھي.“ سڀني ماڻھن پنھنجا ڏنڊا، ڪات،
ڪھاڙا کڻي ھيٺ ڪيا ۽ پنھنجي ديوتا جي ڳالھھ مڃڻ
لاءِ تيار ٿي ويا، جا سڀني جي فائدي جي ڳالھھ ھئي.
ان ڏينھن لکي ديھھ جي ٻنين جي وچ ۾ نوجواڻ اڳواڻ
ڏھيسر کي بيھاري کيس ڦاھيءَ جو حڪم ٻڌايو ويو.
سڀ ڳوٺاڻا ويچارا زالون مڙس ھن جي جان بخشيءَ لاءِ
گوگي پير ڏي نھاري رھيا ھئا. گوگي پير ڏاڍي
گنڀيرتا سان سڀني ڳوٺاڻن ڏي نھاريو ۽ ريسم جھڙيءَ
اڇي، نرم ڏارھيءَ تان ھٿ ڦيرائيندي، آئوڌ جي وڏي
ڪاموري کي عرض ڪيو: ”قبلا! منھنجي صلاھ تھ اھا آھي
جو ڦاھي ڏيڻ کان سٺو ٿيندو تھ ان نينگر جي زبان
ڪاڪڙي ڪري وڍي وڃي، جيئن وري ڪنھن کي ايئن ڄاڙ ھڻڻ
جي ھمت نھ ٿئي.“
گوگي پير جي اھا صلاح ڪاموري کي ڏاڍي وڻي. تنھن
ھزارين ماڻھن جي وچ م اٿي چيو: ”اسين ان نينگر کي
ڦاھي ڏيون ھا، پر گوگي پير جي سفارش سان سندس جان
بخشي ٿي وڃي. ھن سرڪار جي خلاف عوام کي ڀڙڪايو ھو،
تنھن ڪري سندس زبان ڪاڪڙي کان وڍي ويندي.“
ان ڳالھھ تي ڏھيسر ھڪ وڏي رڙ ڪندي چيو: ”ظالمو!
ايشور جي نالي منھنجي زبان نھ وڍيو. منھنجي زبان
انسان جي اندر جو پڙاڏو آھي. مون کي ڦاھي ڏيو، مون
کي تلوار ھڻي منھنجي سسي ڌڙ کان ڌار ڪري ڇڏيو،
منھنجا ھٿ پير وڍي ڇڏيو، مون کي ڀالا ھڻي منھنجي
جسم کي پروڻ ڪري ڇڏيو، پر اوھان کي ديوتائن جو
سوڳنڌ، منھنجي زبان نھ وڍيو.“ پر ھن جي آھ زاري
ڪنھن نھ ٻڌي. گوگي پير جي ٺونٺ جي اشاري سان
ڪاموري پنھنجي سپاھين کي زبان وڍڻ جو حڪم ڏنو. چئن
ٿلھن ٿنڀرن سپاھين حڪم ٻڌندي ئي نوجواڻ ڏھيسر کي
کڻي ٻڪس ٻس ڪيو. سندس نڙيءَ تي لت ڏئي تکيءَ ڇريءَ
سان سندس زبان وڍي ڇڏي. ھن جون رڙيون آسمان تائين
ٿي ويون ۽ ھن جي وات مان نڪرندڙ رت جي گرڙين سان
لکي ديھھ جي زمين جو ٽڪر ڳاڙھو ٿي ويو. ڏھيسر جي
نوجوان زال پنھنجي مڙس جو اھو حال ڏسي وڏي ڪيھھ
ڪري ڏندڻجي ڪري پئي. ڏھيسر جو ننڍڙو پٽ خوف ۽
ڏھڪاءُ کان اکيون ڦاڙيو پنھنجي پيءُ کي ڦٿڪندو
ڏسندو رھيو. ھو ايترو تھ ڊڄي ويو ھو جو سندس وات
مان دانھن بھ ڪانھ نڪتي. پنھنجي اڳواڻ جو اھو حال
ڏسي سڀني ڳوٺاڻن زالن توڙي مرشن جي اکين ۾ ڳوڙھا
ڀرجي آيا. گوگو پير پنھنجي اڇي ريشمي ڏاڙھيءَ تان
ڏاڍيءَ گنڀيرتا سان ھٿ ڦيرائي ڪامورن سان اٿي کڙو
ٿيو.
ان ڳالھھ کي ڪي وقت گذري ويا. زمانو پنھنجي ساڳي
چال تي بيٺو آھي. چون ٿا تھ سوشوما ندي اڄو اڄ
تائين سون ولات جي پرٿويءَ تان سوئا ڳئون وانگي
رنڀندي جھرڻا ٻيٽ ڏي ڊوڙندي آھي. سڀ ٿر بر جل ٿي
ويندا آھن.
آئوڌ بھ آھي، اردلي وزير بھ آھي، گوگو پير بھ آھي،
ساڳيو عوام بھ آھي ۽ اولاد ڏھيسر بھ آھي. پر چون
ٿا تھ انھيءَ آئوڌ ڪال کان وٺي ڏھيسر جي اولاد جي
وائي بند ٿي وئي ۽ سڀ ڏھيسر پيڙھيءَ بھ پيڙھيءَ
گونگا پئدا ٿيندا آھن. جيڪڏھن ڪو ڏھيسر جوش ۾ اچي
ڪي ڳالھائيندو بھ آھي تھ ويچارو عوام ھن جي گونگي
ٻولي نھ سمجھي سگھي.
|
