سيڪشن؛ شاعري

ڪتاب: چندن هار

باب-

صفحو :17

 

166.روح ، نفس ۽ ٻيا لطيفا

 نفس آهي روح حيواني ادا !

روح انساني اچي ٿو اُن منجها .

واسطو روح ۽ بدن جو نفس ٿيو ،

برزخ آهي تن جي وچ ۾ ڄڻ اهو .

مڙس آهي روح ، آهي نفس زال ،

قلب کي تن مان اُپائي ذوالجلال .

روح کي ٿئي درڪ ُ معقولات[1] جو ،

نفس کي ٿئي درڪ ُ محسوسات[2] جو .

قلب کي پَئي تن ٻنهي جي ٿي خبر ،

جي مرڪّب ٿيون ٻنهي مان منجهه اثر .

 قلب مان پيدا لطيفو ٻيو ٿئي ،

سِرُّ جنهن کي ٿا چون ، تن کان مٿي .

سرِّ کي ادراڪ ۾ ٿيون سي شيون،

جي نھ معقول ۽ نڪي محسوس ٿيون .

يعني حق جي ذات ۽ حق جي صفات ،

جن جي نسبت قلب کي ٿئي مشڪلات .

سرّ مان پيدا ٿئي موٽي خفي ،

اُن مان اخفى، جي ٿيا اعلى ٻئي .

روح ۾ نور ۽ تجلّي تڏهن پوي ،

نفس پاڪ ۽ قلب صاف ان دم ٿئي .

معرفت جي نور سان ٿئي ڪشف حال ،

پڻ ٻين فيضن جو آهي اجتمال .

 

167.دنيا هڪ ساعت

ڪن جو قول آهي تھ دنيا يوم آهه،

ان ۾ واجب ٿيو اسان کي صَوم آهه .

ڪي چون ٿا هئن تھ ”دنيا ساعتھءٌ “،

تنهنڪري ئي ”لَيس فيها راحتھ“ .

ورع، تقوى ۾ لڳي ٿو لحظو هڪُ،

نفس ۽ دنيا ڇڏڻ کان تون نھ لڪُ .

ترڪ دنيا جو عمل ٿيو هڪڙو پَلَ ،

معرفت حق جِي ٿيو ابدي عمل .

 

168.تواضع جي معنى

ٿي چڱي خصلت تواضع ۽ نياز ،

ٻڌ حقيقت اُن جي تون ۽ اُن جو راز .

ايءُ صفت عابد جي آهي اصل کان ،

عزّت اُن جي ٿئي ٿِي خلق ۽ حق اڳيان .

اِن ڪري طاعت انهيءَ جِي ٿئي ڪمال ،

متّقي ٿيو سو ۽ صالح پڻ بحال .

حق اٿَو، معنى تواضع جي ٻُڌڻ ،

جا ٿي نرمي ۽ نماڻائيءَ ڪرڻ .

مرتبو ۽ درجو لائق ُ جو هجي،

تنهن تي بيهڻ، ٿو تواضع ۾ اچي .

ٿئي مٿي اُن کان تڪبّر جو عتاب ،

هيٺ نيچائي ٿِي ان کان منجهه حساب .

۽ تواضع جي علامت آهي هي،

هر ڪنهين کي پاڻان وڌ ڏئي بهتر ِي .

جي ڏسي ڪو ٻار يا پاڻاڻ ننڍو ،

چئي تھ هي بيشڪ مُنکان آهي ڀلو .

آهي هيءُ معصوم آجو کان گناهه ،

۽ گناهن سان ڀريل آءٌ، آهه آهه !

جي ڏسي پاڻان وڏو ڪو ادمي ،

چئي تھ هِن رب جي عبادت وڌ ڪئي .

هو ئي جي عالم، چوي تڏهن شڪ بنان ،

  آهي هي علم ۽ عمل ۾وڌ مُنکان .

۽ جي جاهِل هو ّئي تھ چئي بهتر ٿيو هي ،

جو گناهن ۾ پيو نادان ٿي .

۽ ڪيا ڄاڻي ٻجهي پي مون گناهه،

حال ڪهڙو ٿئيم نڪرڻ وقت ساهَه ؟

۽ جي هُو ڪافر هجي تا پڻ چوي ،

شايد آخر هي وڃي مومن ٿئي .

۽ پوان ڪافر ٿي آخر آءٌ خراب،

۽ مرڻ کان پوءِ ملي مون کي عذاب .

اِن طرح پيارو ٿئي او خلق جو ،

عاقبت ٿئي برگزيدو حق سندو .

دين ۽ دنيا ۾ افضل سو ٿئي،

زُهد ۽ تقوى ۾ اڪمل سو ٿئي .

 

169.انبيا ۽ اوليا معصوم

 انبيا، معصوم آهن اصل جيئن،

اَوليائن کي بھ سمجهن صوفِي اِئين .

”واجب العصمتھ“چون پر انبيا ،

”جائز العصمت“ چون سي اوليا .

انبيا، معصوم ليکڻ ۾ اچن ،

اوليا، محفوظ سڀ ٿا ليکجن .

 

170.اجل، اٽل آهي

شغل دنيا جو رکين ٿو هر مَحل ،

تون ڊگهي اُميّد تي ٺڳجِي نھ هل ُ .

عمر غفلت ۾ وڃائِي تو سڄي ،

هاڻي تو کي آيو ڏس ويجهو اجل .

موت ايندو اوچتو ۽ تنهنجو پَئي ،

قبر جي صندوق ۾ سڀڪو عمل .

هيبتن تي اُن جي هاڻي صبر ڪر ،

جو اجل آهي مقرّر ۽ اَٽَل .

 

171.ابوالفتح ۽ آبوالياس

لُوڻ پهرين چکبو آهي منجهه طعام ،

اِن ڪري آهي ”اَبو الفَتح“ اُُن جو نام .

تيئن اَبُو اليَاس آهي سڏبو پان کي،

جو انهيءَ کان طعام پوءِ ٿئي ٿي تمام .

چلمچي ڪوءئرو ٻئي ٿيا، جو اُهي ،

ڪن اچي مُنڍ ۽ پڇاڙيءَ ۾ سلام .

172.شاعرن جي وصف

شعر جا، شاعر سَڀئي ڄاڻن ٿا راز َ ،

شعر گو ٿيا، شعر سنج ۽ شعر ساز .

(1) جن لاءِ عصمت جو وجوب لازمي آهي . (2) جن لاءِ عصمت جو هجڻ ضروري آهي

شاعرن وٽ شعر جا آهين گنج ،

شعر گو ٿيا، شعر ساز ۽ شعر سنج .

نت رهن خُوش خُلق شاعر نيڪ خو ،

شعر ساز ۽ شعر سنج ۽ شعر گو .

 

173.رحمت جي اُميد

ٿو ڏسان پنهنجا گهڻا حَد کان گناهه ،

پر انهيءَ کان رَب  جِي رحمت وئي وڌي .

ڪيئن چڱن عملن تي ٿئي مون کي اُميد ؟

طمع مُون نِت رب جي رحمت ۾ رکي .

منهنجو مولى سو، جو خالق منهنجو آهه ،

منهنجي لائق ٻانهپ آهي، عاجز ِي.

پوّءِ جي بخشي هُو  تھ رحمت ٿِي سنديس ،

جي نھ بخشي، منهنجي وَس َ ۾ ناهي ڪِي .

174.آزادي، شڪاريءَ جي

اصمعي، رستو ڏيو ڪٿ ٿي ويو ،

شَهر اُن ۾ هڪ شڪاري تنهِن ڏٺو .

ساري رستي کي ٻهاري ٿي ڏنئين،

خوش ٿي پي ڳايئين اتي ۽ هيئن چيئين :

نفس منهنجا پيارا ! رکُ تون ڌيان ُ ڪو ،

نيچ ڪم کان تو کي مون آزاد ڪيو .

تو کي عزّت آبرو سان ٿو رکان ،

ڪم ڪِنو يا بد نه توکان ٿو وٺان .

هِي ٻُڌِي، حيرُان ٿي ويو اصمعي ،

چيائين اُن کي، ڪهڙي هيءَ ٻولي تو ڪئِي ؟

تون شڪاري، ڪم ڪِنو دائم ڪرين ،

ڪيئن وري تون نفس کي ايئن ٿو چوين ؟

ان کان وڌ، دنيا ۾ ناهي ڪم خسيس ،

ڪنهن کي ايندي ڪين تنهنجي ڪم تي ريس.

هن چيو، آزاد پورهيو  منهنجو ٿيو ،

در تي تو جهڙي جي آءٌ بيهان نٿو .

  جيڪو ٻئي آڏو ٻَڌي هَٿ ٿو بيهِي ،

منهنجو ڪم ان کان ويو بيشڪ وڌي .

 

175.ڏينهن فقط اڄ

ڏينهن اڄ آهي، اَي صوفي ! ڪر ڌيان ،

ڪونهي هت ڪالهه ۽ سڀاڻي جو نشان.

حق کان جيڪو ناهي غافل هڪڙو پل ،

ماضي، مستقبل هوّئي حآل ان جو ندان .

 

176.خدا حاضر ناظر

ڪيئن نھ ڏسندو رب، سڀئي جڳ جون شيون ؟ !

سّج، چنڊ تارا سڀئي ان جون اکيون .

ڪيئن نھ سو ڄاڻي سڀئي دل جون رٿون ؟ !

ساهه ۽ رت سان لنگهي اندر منجهئون .

 

177.حضرت محمّد صلي الله عليه وآله وسلم جي تعريف

صدر ِ عالم[3] ٿيو مُحُمّد، شمس دين ،

عرش اعظم ان اڳيان ٿو جيئن زمين .

هڪ پيادو ، ان پٺيان ٿيو عقل ڪل ،

هڪ سوار، ان جي اڳيان روح الامين[4].

کان ازل، مامور ٿيو خير البشر [5]،

تا آبد. مشهور ختم المرسلين [6]:

آءٌ چوان ڇا نعت ان جي ؟ جو خدا ،

ڪوٺيو ان کي رحمت العالمين[7] .

 

178.قدر واري کي قدر پوي ٿو

باز کي سڪ ڪين ٿئي ٿي گل سندي ،

ڪانگ ڄاڻي ٻولي نا بلبل سندي .

چِٻ نھ ڄاڻي، ڇا هي سيمرغ[8] ۽ هما ؟

سُڌ سڄِي حيدر کي ٿي دلدل سندي .

 

179.عشق، ازل کان آهي

منجهه وجود آيس جڏهن آءٌ کان عدم،

عشق جو مون ۾ رهيو هر دم ٿي غم .

مون تي پاڇو باهه جو پيو نور جو ،

رنج ، راحت مون مٿان سڀ دور ٿيو .

عشق تنهنجو مون اندر هو کان الست ،

هو تڏهن، جڏهن آءٌ اڃا ٿيو هُس نه هست .

 

180.ترقيءَ لاءِ مدت ۽ محنت گهرجي

مُشڪ جو ٻيڙو پئي رَتُ سال ڪي ،

مس تڏهن خوشبو منجهس پيدا ٿئي .

شيشو پگهري باهه ۾ ان لاءِ ٿو ،

جام يا مئي جِي صراحي تا ٿئي .

 

181.چار ٿنڀ، پنج در، ڇهه پاسا، نو تنبو

ترس، تا عالم جا هي پردا ڪِرن ،

۽ نون تنبن[9] جا رسا سڀ ڇڄن .

هي ڇھ طرفي[10] پنج دري ماڙي سڄي ،

ٿي پوي ويران، سان چئني ٿنڀن[11].

 

182.آءٌ ۽ هو جي نسبت

آهيان ڇا آءٌ،  دوست سان تا ٿيان آءٌ تُل[12]،

 آءٌ هو ناهيان، هو آهي آءٌ ، بلڪ ڪُل ؛

هو ۽ آئون آهي سڀ وائيءَ جو ور ،

 کَل ۽ مکري ڇا ڪبي ؟ وٺ مغز گل .

 

183.مرد ۽ نامرد جو فرق

گهرجي ڪو پُردل، کڻي جو غم جو بار ،

جو ڪِٽيءَ سو ڌي اها مئي پِي وڃي .

زال زر[13] کان پڇ خبر سيمرغ جي ،

رخش ڪو گهرجي، جو رستم کي کڻي .

 

184.عشق ۽ عقل جو مقابلو

جنگ جاري آهي عشق ۽ عقل جي ،

جڳ اندر ، پر عقل ڪيئن سگهندو پُڄي ؟

جو ڪري ديوانو پاڻهئي پاڻ کي ،

تنهن کي لذّت عشق جي معلوم ٿئي .

عقل چئي، ڪر فڪر ڪنهن ڪم ڪار جو ،

عشق چئي، ڪر فڪر پنهنجي يار جو .

عقل چئي ، ٿيو وصل دلبر سان محال ،

عشق چئي، هر دم رهي ان سان وصال .

عقل چئي، پنهنجي نگهداري چڱي.

عشق چئي، پنهنجي گرفتاري چڱي .

عقل چئي، تون غم کان نت آزاد رهه ،

عشق چئي، ٻانهو ٿي تون دلشاد رهه .

عقل چئي، دانا ۽ سُو فسطائي ٿي ،

عشق چئي، نادان ۽ سودائي ٿي .

عقل چئي، سک علم حڪمت ۽ فنون ،

عشق چئي، ڪر ترڪ سڀ ۽ وٺ جنون .

عقل چئي، رهه خوش ۽ وٺ دل جو فراغ،

عشق چئي، رک دل تي تازو غم جو داغ .

عقل چئي، حرفت، هنر جي ڏي ثبات ،

عشق چئي، ڪر پاڻ کي تون پاڻ مات .

عقل چئي ، پيادو ڪريان چاڙهي سوار ،

عشق چئي، ٿيو راند هارڻ ۾ نھ عار .

 

185.معشوق جي خبر عاشق کي

شمع جو احوال، پرواني کان پُڇ ،

گل جو، بلبل مثل ديواني کان پُڇ .

پُڇ نماز ۽ روزي جو، زاهد کان تُون ،

عاشقن جو ڏَس ُ تون ميخاني کان پُڇ .

جوهِريءَ کان قدر جوهر جو پڇج،

چِٻ جو سڀ احوال ويراني کان پُڇ .

 

186.زمانو پائدار ناهي

اصل کان ناهي زمانو پائدار ،

وڃ ُ ۽ ڇڏ مون کي، پري مون کان گذار .

نيڪ، بد جي لاءِ وٺ تڪليف ڪانھ ،

جو ڀلائيءَ جو نه اُن تي ٿيو مدار .

 

187.ماٺ جي تعريف

سون َ کي جو ماٺ وارو ٿا چون ،

مان ُ اُن جو هو ّئي وڏو جت ڪٿ تمام .

باهه ۽ پاڻيءَ ۾ جو اُن کي وجهن ،

قدر قيمت وڌ ٿئي اُن جو مدام .

188.بردباريءَ ۽ تحمّل

رهُه جبل وانگي اي دل ! تون بُرد بار ،

جي گهرين تا کاڻ ِ مان لعلون لهين .

تُون تحمّل ۾ سدا رهه استوار ،

صحبتي تا اهل معنى جو تون ٿين .

ڪين پوندئي معرفت جِي ڪا خبر ،

جيسين حيوانن جان طمع ۽ چِڙ رکين .

 

189.عقل جي اک بينا

عقل جي اک جنهن سندي بينا هجي ،

پردو هر شيءِ تان ڪِري پئي، ٿئي پَڌر .

ڪا ڪَڙائِي يا مٺائي ڏسجي ڪِين ،

فرق ڏُک سک جو نھ نڪري منجهه نظر ؛

واءَ جا سڀ شيءِ کان سو بي طمع هو ئي ،

هوّئي جو پاڻيءَ وانگي سڀ سان سازگر .

 

190.خاص ۽ عام جي وچ ۾ فرق

’بُو لَهب‘[14] مَحرم نبيءَ جو ڪيئن ٿئي ؟

موتي، کيسي ۾ گدا جي ڪيئن لڀي ؟

اهڙيون ڳالهيوُن ڪيئن ٻُجهن منجهه خاص عام ؟

اک ۾ ڪنهن انڌي جو توتيو ڪيئن پوي ؟

 

191.عاشق پاڻ کان بھ لڪل

پاڻ کان عاشق هلي ٿو پڻ لِڪِي ،

پير َ پنهنجي جان ِ تي هوريان رکِي .

پاڻ وانگي جي هلي دنيا اندر ،

ٻانهي ۽ حق جِي نھ پئي ڪنهن کي خبر .

رنگ هُن جو، حق جان بيرنگي هجي ،

عاشق ۽ معشوق جو ڪيئن فرق هوّئي ؟

 

192.عشق جو راز سڀڪنهن کي نھ معلوم

سر نوشٽ آهي اسان جِي بيسري ،

عشق جي هيءَ واٽ ناهي سرسري .

راز هِن جو ناهي محرم هر حريص ،

ناهي هر  احمق جِي لائق افسري .

 

193.عشق ۾ آرام ڪونهي

عشق ۾ ڪنهن کي ڪڏهن آرام ناهه ،

نفس ڪنهن جو دام هِن ۾ رام ناهه .

ڇڏ مُراد ۽ نامُراديءَ جو خيال ،

ڪو بھ سان تسليم هت ناڪام ناهه .

جيسين ڳالهائين تون، آهين منجهه خودي ،

ڇا هي ٻيو سَودا سنديءِ جي خام ناهه .

 

194.محبت جو اُڃيو

 بَحر دل جي جو ڦُڙو جيحون هوءِ ،

هن ۾ پاڻي آهي، هُنَ ۾ خون هوءِ .

جو محبت جو اُڃيو ، سو رت ُ پئي ،

جو اُڃيو پاڻيءَ جو، اُن کان رد ٿئي .

 

195.پاڻ کي سڃاڻڻ

 مولوي آهين، نھ سُڌ ايءَ ٿو رکين ،

ڪير آهين، ڪٿ رهين، ڪيڏي وڃين ؟

جي نھ ڄاڻي پاڻ کي، ٿين بي شعور ،

علم تي پنهنجي ڪرين ڪيئن ٿو غرور ؟

 

196.آدميت ڇا  آهي؟

آدميّت نا اٿئي اي آدمي !

جو دل آزاريءَ ڪري ٿئي بيغمي .

آدميت، خود رضا ٿِي دوست جي،

ٿي نشاني ڪين، گوشت ۽ پوست جي .

آدميت، زور جو جي هوئي پَهُه .

آدميءَ کان هوءِ ڀلو گهوڙو ، گڏهه .

 

197.حسن جي بقا

ٿيو ڳُلن جو سبزو ۽ گل جهڙو ڳَل ،

سهڻو پر گم ٿئي، اچي جڏهين اجل .

رنگ ۽ بوءِ گل جي جڏهن جاويد ناهه ،

تڏهن بقا تُنهنجي جي پڻ اميد ناهه .

 

198.عشق جي باهه

باهه جو مچ عشق، عاشق، ڪک مثال ،

عاشقي ٿيو عام جي لاءِ ڪم محال .

باهه ٻاري عشق  جنهن دل ۾ سڄاڻ ،

خاڪ ڪيائين ان کي، پوءِ ٿيو خاڪ پاڻ .

199.خالق ۽ مخلوق جي دوستي

دوستي مخلوق جِي ڪنهن ڪم جِي ناهه ،

دوستي، خالق سان تون پنهنجي نباهه .

حشر ۾ هر ڪنهن تي جڏهن پوندو و بال ،

ڪهڙو تڏهن هوندو اسان سڀني جو حال ؟

 

200.نرگس جون اکيون عيب نھ ٿيون ڏسن

رات گذري، باغ ۾ هُس آءٌ ستل ،

هڪڙو هو محبوب منجهه منهنجي بغل .

ٻَئِي اڪيلا هئاسين ۽ ٻيو ڪو نھ هو ،

ڌارا نرگس جي، جنهين تي ات ڏٺو .

پڻ اکيون اُپٽيل سندس، بيدار هُئي ،

ڄڻ اسان جي اصل واقفڪار هئي .

ان اڳيان محبوب سان بوس و ڪنار ،

ٿيو ڪرڻ مشڪل منکي کان شرم، عار .

مون چيس، پنهنجون اکيون پورج ذرو ،

تا ڏسين تون ڪين اسان جو عيب ڪو .

تڏهن کلي نرگس چيو : اي بيخبر !

ڏسجين ديوانو ٿو، نااهل نظر .

باغ ۾ آهيون تماشائي اسين،

ناهيون غوغائي، يا هرجائي اسين .

هت سدا مذهب اسان جو ماٺ آهه،

عيب جوئيءَ  جو اسان مان شڪ تون لاهه .

ٿا ڏسون هن باغ ۾ سڀ نيڪ بد،

ٿا ڍڪيون اک ۽ ڪريون ڪِي ڪين رد .

عيب جوئي، عجيب گوئي جي ڪريون ،

دشمني، ڪک ۽ ڪنڊي سڀ جي کڻون .

گرچھ آءٌ پنهنجون اکيون نِت ٿِي پٽيان ،

عيب چين آءُ ناهيان، نت پردو رکان .

 

201.تون ڪِي ڪين آهين

پاڻ کي پاڻهئي ڏٺو ٿَئِي، ڄاڻين تون ،

آهين تون ڪي ڪين، ڪي ڪين آهين تون .

آيو آهين جڏهن هتي، مردانو ٿيءُ ،

شمع تي منهن دوست جي پروانو ٿيءُ .


[1]  عقل ۾ ايندڙ شين جو پتو

[2]  عقل کان مٿي ۽ ٻاهر محسوس ٿيندڙ چيزن جو پتو.

[3]  ڪائنات جو پيشوا

[4]  جبرئيل

[5]  ماڻهن ۾ سڀ کان ڀلو

[6]  مرسلن جي سسلي کي ختم ڪندڙ

[7]  سڀني عالمن لاءِ رحمت

[8]  سيمرغ عطار جي منطق الطلير ڪتاب ۾ پيشوا طور آيل آهي. ”هما“ برڪت وارو پکي، جو بادشاهن وٽ هوندو آهي.

[9]  نو آسمان

[10]  پنج حواس

[11]  چار عناصر

[12]  برابر

[13]  رستم پهلوان جو پيءُ.

[14]  مشهور ڪافر

نئون صفحو --  ڪتاب جو ٽائيٽل صفحو
ٻيا صفحا 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36
هوم پيج - - لائبريري ڪئٽلاگ

© Copy Right 2007
Sindhi Adabi Board (Jamshoro),
Ph: 022-2633679 Email: bookinfo@sindhiadabiboard.org

 

oFootnoteText" dir="rtl" style="direction: rtl; unicode-bidi: embed; word-spacing: 0px; text-indent: 0px; line-height: 30px; margin: 0px 10px" align="justify"> [14]  مشهور ڪافر

نئون صفحو --  ڪتاب جو ٽائيٽل صفحو
ٻيا صفحا 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36
هوم پيج - - لائبريري ڪئٽلاگ

© Copy Right 2007
Sindhi Adabi Board (Jamshoro),
Ph: 022-2633679 Email: bookinfo@sindhiadabiboard.org