|
هير: آکي: ڙي!
ڪاف
”ڪُن“ ڪَنُون اِيهو ڪم ٿيا،
اڄ ڪَلهه ڪَنُون اِيهو ڪم نهين
جيڪو ڪم قلم رقم ڪيتا،
اِهين ڪم رقم دا غم نهين
اُهِين ڪم ڪَنُون ڪؤنه ڪم ڪَري،
ڪَنهن ڪونڪم ڪرڻ دا دم نهين
جيڪو شاه گدا ڪوئي اِٿِ آيا،
ڪَنهن تي عشق دا آک قدم نهين؟
ماءُ: آکي: ڙي!
لام
لوچ قلم دي ڏَس ڏيندين،
اِيهو علم ڪِٿُون تون پڙهِيا ڙي!
اِيها آک ڪِٿُون تينُون سَگهه پَئي،
جو چُونڊ چَڱا چَگهه ڦَڙِيا ڙي!
آپ ڏِٺا آپي وَر ڪَرِين،
شالا سِرِ تيڏا سَڙي! سَڙِيا ڙي!
آک ڪنهين ايهو دَڳِ ڳِڌا،
ڪِنان تؤن نَوان دَڳ گهَڙِيا ڙي!
هير: آکي: ڙي! ميم ماهي اُستاد ميڏا،
اِيهو عِلم اُهين ڪَنُون پَڙهِيَان ڙي!
جيڪو سَبق سانُون سُهڻي يار ڏِتَا،
اُهِين قاعدي تي قابو کَڙِيان ڙي!
سَتي وانگُون، صِف عاشقاندي،
ڏُک ڏاگهه والي چکِ چڙهيان ڙي!
سَتيان ستَ
والِي تڏان پَت رَهِي،
سَٽ سانگ سَڀي جَڏان سَڙِيان ڙي!
ماءُ: آکي: ڙي! نون
نَوان تَينُون عِشق لڳا،
ڪَنهِين آڳي ڀي عِشق ڪَمائِيا ڙي!
لَکين لاک لَنگهِي آڳي عاشِقاندي،
ڪَنهِين ڪَنهِڪُون ناڪوڪ سُڻائيا ڙي!
ڪَڏان ساه ٺَنڊا نا آهَه ڪَڍيا،
توڙي ڪُلهِين توون ڪَنڌَ ڪَپائياڙي!
پَر تُؤن جيهي نا ڪَري ڪوئي،
جِيوين تَتِي! تون مُلڪ تَپائِياڙي!
هير: آک: ڙي! واو
وَسِيلا وِچ دا ٿِي،
هُڻ وير سَڀي تُون وِڍ مائي!
رَنج تين روٺ آموٽ سَڀي.
ڪُل کوٽ اندر ٿُون ڪَڍِ مائي!
تون ماءُ ميرِي مَئين ڌي تيري،
تون تان دل دا ڏاڍا ڏَڍِ مائي!
آپڻي آپ اولاد پِڇُون،
نَهين لاءِ ڍَنڍورا ڍَڍِ مائي!
شاعر: تَڏان، هي
هُل هَنگامي ڪُل ڦِٽي ڪَر،
ماءُ ساڳِي محتاج ٿَئِي
آڳي هير دي ڪاڻ حَلاج آهي
وَل آپ حَلاج، عِلاج ٿَئي
باز آهي وَل باز آئي،
ڦِر بَحري دي دَست دَراج ٿئي
اُهو رَهزن وَل رَهَبر ٿِيا،
جَڏان ٻاجهه والي ڪَنُون ٻاج ٿَئي
ايضاً: سو، لا ”لا“
دي نال سَڀ لاه سَٽِين،
جيڪي خَطري هِن خِيال مِيان!
نفس نادان شيطان سَڀَئي،
وِچون دِل دي هِن دَلال مِيان!
سي مار سَڀَئي منُقاد ڪَرِين،
پَڻِي پيرن دي هيٺ پائِمال مِيان!
تَڏان ڄاڻ تَيڏا تَڪرار ٿَيسي،
ول واحِد نال وِصال ميان!
ايضاً: الف ”اَلستُ“ آواز والا،
”قالو بليٰ“ دا واعِدا وَل ياد رَکين
اُسي ذوق تين شوق وچ شاد رَهِين،
ٻي هَور نه مَن مُراد رَکِين
غَير خُدا جو ڪو غِير هيئِي،
تَنهن تُون اپڻا آپ آزاد رکين
حمل يار! جو دَم حيات هووين،
دل عشق دي نال آباد رکين،
ايضاً: ي يار
دي نال يَڪرنگ رَهِين
ڪَڍ دُوئي دُورنگ ڪُون دُور مِيان!
دوست سَدا دِل پارکو هيئِي،
ڏاڍا غَيرَتناڪ غَيورَ مِيان!
اُسي پاس نَهِين، آک ڦير ڪيڏي،
توڙي هووَن لَکَ ضَرورُ مِيان!
اِيها مَت هيئي ربَ پَت رَکِي،
تيڏي حمل! وِچ حَضُور مِيان!
”تمام شد از دست حمل فقير لغاري
12 صفر سنه 1283هه“
داستان ٽيون
[سي حرفي در بيان خطاب و التجا بحُضور محبوب
+]
(الف) الف آءُ سُهڻا جانِي يار ميرا،
ڳل لَڳ ڪَرون مِٺيان ڳالهِيان جَي!
تُسان ٻاجهه، آرام حرام هويا،
تيري مار وِڇوڙي تان ڳالِيان جي!
اوڙا پاڙا جِهڙا مِهڻي ڏيندا،
تنهن نون ڏي تون آءُ يار! ڏِکاليان جي!
نال حمل! في الحال مِلو،
ڌُوتيان سڀ ٿِيون سَڙ ڪاليان جي!
(ب) بي
بات بره دي رات ڏينهان،
هيهات! هيڪَلي نُون ڇوڙ ڳَيون
ڏي غم، وَهم، اُلم، اَساڏا
لِڱ لِڱ ڀي سڀ اُلوڙ ڳَيُون
وِچِ آس، اُداس، پِياس پِيا،
رَت ماس هَڏان تون ڀي روڙ ڳَيُون
هِڪواري هَس نال حمل،
پِڇين مُنهن مُبارڪ موڙ ڳَيُون
(ت) تي تيري دِل ناهي وو دلبر!
اسان نال اکيان ڪِيُون ليندا هُون؟
ايهي بَنڀيان، ڪجلِيان، ڪالِيان،
ڏُکان واليان ڏَهون ڪيون چينداهُون؟
پِڇين جي تينون وَفا دي ناهي،
جَفا ڪيتي ڪيُون کِل اَلَينداهُون؟
هُڻ تان
حمل ٿُون گهُنڊ ڪَريندئين،
آڳي تان ڪول ٻِلهَيندا هُون؟
(ث) ثي
ثواب گُناه والي دَنگ
لَنگهه ڏوهين دِل دور پَئِي
هِڪِئي گهُور تيڏي چَڪچور ڪيتا،
پؤ پُور تين وَڃ وَهلور پَئي
ڪيهي ڏوهه سانُون سَٽ ڏُور ڳَيُون،
سَائين! سان ٿُون ڪا قَص قُصُور پَئي
حمل! حُب جِنهِندي تنهن نال حُج ڪيهي،
سانُون پَالڻ پِرت ضَرور پَئي
(ج) جيم جَڏان
رُوح پيدا هوئي،
تَڏان مَئن تيڏا سلام ڪيتا
”الست بِربکم“ رَب ڪَهِيا،
اَسان ”قالُو ابليٰ“ دا ڪَلام ڪِيتا
روُحان رَب ڪُون سَجدا ڏِتا
اسان عشق ته اڳون اِمام ڪيتا
هُڻ هُور حمل ڪُون ڪو دُور نَهين
نِت ِورد وَظِيفا تيرا نام ڪيتا
(ح) حي حُسن
تيري هَلان ڪيتي،
تَڏان ڇُٽ پِيان تيريان لَک ڇَلان
جيڏي چَڙهن تيڏي وڃ لَڙن،
گهُمر گهير گهَتديان ني تيريان گهَلان
اِيهي نَينِ تيري ته تُفنگ تِکي
جَنگي جوڙ کڙي هِنئي ڪَشي ڪَلانَ
حمل هيئي ته غُلام تيرا
لک هَور ڀَريندي ني تيريان ڍَلان
(خ) خي
خُدا ڪَنُون ڏَر سائين!
خُونِي نِين آپني جهَل مِيان!
وَل وَل غَريبان دي ڳَل پوندي
چائي وديني خون خَلل مِيان!
هِڪ اَصُل اَجهَل ٻيا گهتيئي!
ڪاڻ اَجَل ڪجَل مِيان!
سچ آک سُهڻا! سڀ نال اينوين،
ڪ ِ نا هيلي ني ڪاڻ حمل ميان!
(دال) دال
دوا ديدار تيرا
گفتار بيماراندي ٻُڪي هي
رَت ماس ته آس پياس پيتا،
وڃ ساس
رَهيا لُڪ لُڪي هي
نال نِگاهه نواز سائين!
ٻي ٻُڪي طبيباندي چڪي هي
هُڻ هور حمل! حڪيم رَهيي،
آءُ جهولي تُساڏڙي جهُڪي هي
(ذ) ذال
ذوق تُسادي زور آندا
شر شور پيا وچ شُومياندي
زَنگي زَنگ زُلف دي جنگ جوڙي،
رنگ رُوپ جيوين رُخ رُومياندي
مڙگان دي مُرچي مارڻ آون
جيوين اُلٽن اُرد اُتومياندي
حمل! فوج حُسن دي هَلان ڪيتِي،
زوري زور لَڙَن زُري زُومياندي
(ر) ري
رُسڻ دي ريت تيڪون،
ايها ڪِهڙي پَليت پَڙهائي جي؟
ايها فوج تيري اينهان عاشقان تي،
چُغل ڪهِڙي تان چول چَڙهائي جي؟
بُولي تيز ڪَٽَڪَ ڪُولا ڪيتا
بَينسر ڪِيُون لَبان تي لَڙائي جي؟
حمل! هَٿ نه آنديئي مَت مَينون،
جهِڙي ويل مَئن دِل اَڙائي جي؟
(ز) زي
زُليخا دي خواب وانگون،
سانون خُواب وِکا بيخُواب ڪيتئي
طورسينا والي نُور وانگون،
تجلي تاب وِکا بيتاب ڪيتئي
ٻاجهه حساب قَصاب وانگون
زيري ٻيري چا ڪَپ ڪَباب ڪيتئي
حمل حال حوال دا سُوال ڪِيتا،
تَنهنِدا کَڙ نَه ڦيرءِ جَواب ڪِيتئي
(س) سين سَنيهي مئن تان مُنجي رَهِيان
جانِي! تيرا ڪوئي دُعا سلام نَهين،
رات ڏِينهان تيري راه ڀالان،
اِنهان اکِيان ڪون ڪوئي آرام نهين
وقرهيه ماه ڳَئي مُد گهَڻِي هوئي،
اڃان آوَڻ دا ڪوئي انجام نَهين،
نال اَلہ دي مُڙ آوِين وي ڍولڻ!
حمل دا هُور حُڪام نَهين
(ش) شين شالا جاني يا آسي،
ٿيسي ويڙها ڀي باغق بَهار ميان!
هار هارَ هَنجهون دي مئن هار پوتي،
ڪر آئوسي ڀي هار سينگار ميان!
ڍول آئوسي، تان
مَئن ڍل وَڄا
ڏيسان ڦيرڙيان لَک هزار ميان!
حمل! هِڪواري جانِي يار مِلي،
اُٿِي وڃي ته ڪُل آزار ميان!
(ص) صاد
صبر ڪَران صَبر هُوندا نَهين،
ٻَهان ٻَهڻ نَهين آوندا جي!
اُٺِيا گهُمِيان ڀي آرام نَهين،
سُمهڻ سيج اُتي نَهين ڀاوندا جي!
هار سينگار ماهي يار ٻاجهون
هار مار وانگون ماهيو! کاوندا جي!
حمل! هَٽ هزار آزار وڃي،
جَڏان يار مينون ڳل لاوندا جي!
(ض) ضاد
ضَرور سِگها آوين سائين!
تيري ڪاڻ سَدا دل سِڪِدي هي
تُسَان ٻاجهه جَهان ويران ڏسي،
ڪَهِين جاءِ ٽڪاڻي نه ٽِڪدي هي
جُک جُک جَاڳدي رات وڃي،
ڪَنون چَاڪ وِڇوڙي پَئي چِڪدي هي
هوران نُون حمل! هور سُجهيي،
سانون تاري تَڳا رَب هِڪِدي هي
(ط) طئي طلَب
تُساڏڙي تار هوئي،
ڪِهڙي وار آسين، ٻيٺي وار ڳڻان
لُڪ ڇَپ نَهين هُڻ لوڪ ڪَنون
نِتِ نِتِ ٻيٺي نِروار ڳَڻان
اِهين راه اُتُون ڪِتين آندي جاندي،
ٻيٺي پيادي تين سو سوار ڳَڻان
حمل! حُب جِنهندي اُهو يار آوي،
ٿوري يار دي لک هزار ڳَڻان.
(ظ) ظئي
ظاهر سُئيا هي سَڀ سِيالين،
پَئي نه سُڌ سَهيليان نون
تَر تار ويسان ماهي يار ڏهون
سَٽ پَٽ تين هنڌ حويليان نُون
پووان ٽَرپ، تين ڏيون ڊرپ،
ڪالي ڪَپ تان ڪانهه ڪُويليان نُون
جِنهان لَڳي هوسي سُڌ تنهان نون
حمل! ڪيهي سُڌ سَهيليان نُون.
(ع) عين عشق آيا اَکين لڳ رهيان،
آ عِشق عقل دي جَنگ لڳي،
عشق عقل ڪُون تَنگ ڪِيتا،
آ جنگ ته رَنگ بَرنگ لَڳي
ٿي تنگ عقل جنگ هار ٻيٺا
جڏان عشق دي توب تُفنگ لڳي
حمل! هوش هُنر فراموش ٿِيا،
جَڏان نيڻاندي نَوڪ نِسَنگ لَڳي
(غ) غين
غَريب نِماڻيان ڏَهُون
ڪَر ڀيرا آپ ڀَلاءِ سائين!
ڪانگان لک ڪي ڪانگ اُڏاءِ ٿَڪي،
وَل واڳيان تُون ڦير وَلاءِ سائين!
هِڪ هِڪَلي نُون ڇور ڳَيون،
جيءَ جوشاندي وچ جلاءِ سائين!
تُسَان ٻاجهه حمل دا هور نَهين،
آتين ڏُور نه ڏِينهڙي لاءِ سائين!
(ف) في
فِراق فَنَا ڪيتا،
وَڃ هڏ رَهيي هُڻ هَڏيان ني
سَڏ سَڏ ڪي هَڏ هلاڪ هوئي،
هَڏ هَڏيان هويان جَڏِيان ني
دل دا ديرا لُٽ ڪي سُهڻا!
عشق اوطاقان اَڏِيان ني
وَهلا وَل ته وَل حمل جيوي،
نه تان وِٿِيان پِيان وِچون وَڏِيان ني
(ق) قاف قاصِد!
وڃ يار ڪولُون،
پَهلون پاند ڳچي وِچ پاوڻا هيئي
ٻاهان ٻَڌ ڪي ڪَنڌ نِواءِ اڳُون،
ساڏا حال حَوال سُڻاوڻا هيئي
آکين: مُئي هوسي نَه تان مَرجاسي،
سِگا آءُ سائين! جي آوڻا هيئي
ڪَر ڪَرم تين ڀَر قَدم ڄُلو،
جي ڪودم ”حمل“ جِواوَڻا هيئي
(ڪ) ڪاف
ڪَان آسي سُهڻا يا ميرا،
ٻيٺي روندي تين راه ڀَليندِيان مَئين
سيج وِڇا سَدا يار ڪِيتي،
ٻيٺِي تارِيڪِ تيل ٻَلندِيان مَئين
اُهِين سيج اُتي سهڻا يار ٻَهسي،
اِهي ٽيڪَان ڏي ڏُک ٽَلينديان مَئين
پَل پَل ديوچ حمل! ايوين،
ٻيٺي ڳوڙهي ته ڳَل ڳَليندِيان مَئين
(ل) لام
لاڏ سُهڻي دا لَک لَهي،
لَک لَهنديئي لوڏ لَٽَڪ دي جي!
نال لَٽَڪ ڪَٽَڪ چڙهي،
ڪَر فوج ته ناز نَٽَڪ دي جي!
لَٽ پَٽ ڪَٽَڪ اَٽڪ پووي،
جيوين جَنگ ڪَٽَڪ اَٽڪ دي جي!
هَٽ هَٽ حمل هُٽَڪَ
رَهيئي،
نَهِين نال هَٽَڪ هَٽڪدي جي!
(م) ميم
مَينُون مَتان مَتيان ڏيوو،
ٿَيان مَست ”الست“ آواز ڪَنُون
روز مِيثاق رانجهو بار ڏِتَا،
پُر پييالا تَه مَئي مجاز ڪَنُون
اُسِي دِن دي مئين ته اُداسِ ڦِران،
نِسِي مهرم رانجهو دي راز ڪَنون
حمل! هِير هميشه حيران ڦري،
جهَل نائُڪ نيڻاندي ناز ڪَنُون
(ن) نون نَوين اڄ آئي نِياپي،
يار سڄڻ دي پار ڪَنُون
اَڄ ڪلهه
تؤن نال مُلاقات ٿيسي،
جُدا دِن لنگهيي لاچار ڪَنون
دلگير دي دِل سڌِير ٿَئي،
دِلڌير مِلي دلدار ڪَنون
حمل! حَمد هزار هميشه پَڙهي،
لَٿا غمين دا بار بيمار ڪَنُون
(و) واؤ وَلِي نِي واءَ وِصال والي،
ٿَئِي اُميد عجيب دي آوڻي دي
هڪ خوشي ته خير سين آوندا هي،
ڏُوجهي نال ڳِچي ڳَل لاوَڻِي دي
ٽِريجهي خوشي ته خوف خَللَ ويسي،
چوٿي خوشي ته کِل اَلاوڻي دي
حمل نُون نِتِ هميشه ڀاوي،
مِٺي ڳالهه مِٺي مَن
ڀاوڻي دي
(هه) هي
هُل پيا وِچ ڪُل سيالين،
يار ميري گهَر آئيا جي
دل شاد ز غم آزار ٿَئي،
وَل ويڙها چا رب وَسائيا جي
جهِڙيان اَکيان ويکڻ ڪاڻ رُنيان
اُنهان اکِيان نُون رب وکائِيا جي
حمل! هُن حبيب طبيب مِليا،
دُک دل دا سَڀ سِڌائيا جي
(لا) لا حِجاب لنگهه دوست آيا،
تَن مَن ميرا مَسرور ٿِيا
خوشي خوب ٿَئي محبوب مِليا،
سَهيو! سَوال ميرا منظور ٿِيا
جسي سير ڪَنُون ڀَرَ پير آيا،
اُوهو سير ڪُلئي پُر نُور ٿِيا
حمل! حُب والا محبوب مِليا،
سانُون حاصل حج حَضُور ٿيا
(ءِ) الف اڄ
اسان ڪنَ عيد ٿَئي،
رب آس اميد پُڄائيي جي!
آئي عيد تين غَم بَعِيد ٿَئي،
جَاندلبر ديد وِکائيي جي!
واه واه جو وقت وِصال والا،
ٻي سَڀ ڳَئي عمر اَجائيي جي!
حمل! غم جايا عيسيٰ دم آيا،
جِسي مئي چا جند جَوائِي جي!
)ي)
يي
يار سانُون اڄ آءُ مِليا،
جَنهندي ڪاڻ آسي سدا ڳولِڙي ڀي
سدا ساه ڪَنُون نيتي نيڙي وَسي،
پَئي سُڌ، آيا ڀَن اولِڙي ڀي
جَنهندي سِڪي سانُون سوئي آءُ مليا،
هُڻ ڀَڄ پَئي سَڀي ڀولڙي ڀي
حمل نال وِصال بحال ٿِيا،
ڳَئي وِچ والي رَنج رولڙي ڀي.
داستان چوٿون
[بيت: قادر جي قدرت، مرشد جي تعريف ۽ بندي کي
هدايت]
(فصل- 1)
[قادر ۽ سندس قدرت]
(1)
وَه جو خالِق خَلق اُپائي، قادر قُدرت والي
روز يندا هي هَرڪُون، توڙي وره جبل وِچ جالي
ويسر موليٰ مُول نه ڪَردا، ڪل ڪُون کاڄ کَوالي
طِفلين ڪون ڀي طَعام ڏيندا هي، مادر پيٽ وچالي
بَر بَحَر وِچِ بَحرا بخشي، ماهي مُور مثالي
هَڙده هَزاران عالم ڪُون، او صاحب آپ سنڀالي
ڪَم زياده قسمت ڪيتُس، هرڪون روز حوالي
هِڪ رُلدي رزق نه لهندي، هڪڙيان ڏيوي نوم نوالي
هڪ پِندي ڀي پادشاهه ڪري، ڏي مالڪ مال اٽالي
هِڪڙيان ڪون سٽ تخت ڪَنون، چا ڏيندا درد ڪَشالي
ڏيک حمل! ايهه دور زمانا، ڪَر ڪيا رنگَ ڏِکالي!
(2)
اي دل! ڏيک عَجائب ربَ دي، ڪيا ڪيتُس ڪيا ڪرسي!
هي مُختار مُلڪ دا موليٰ، جو چاهي سو سرسي
آپو آپ عَليم اصل دا، عِلم نسي ايهه درسي
جو ڪجهه جَنهن دي باب لِکايُس، آخر اُسپر ڍرسي
ڪَنهن ڪُون رَنج رَسايو نانهين، ترت ڪَرو رب ترسي
ماڻهو، جن، ملائڪ، پريان، طفل، توڙي صد برسي
مُرغ، مرون، تين جيت، جَناور، هِڪواري هرمر سي
ڪوئي نه رَهسي رُوءِ زمين تي، موت ڪُلي ڪُون چَرسي
خاڪ سيتي رل خاڪ ويسي، پَئي باقي خاڪ اُڏرسي
رَهسِي رب رحيم هِڪو، جو لفظ ”لِمن“ دا پَڙهسي
قيامت ٿيسي ”نفسي“، ”نفسي“، بيد وانگون هر ڦرسي
مير محمد ڪورسي اُٿان، سَرس نَبييان وِچ سرسي
بخش ٿيسي هر مومن تي، ڪُل نال فضل دي ترسي
حمل! ڏيک لِقاءِ حقاني، جان، جُسا، تن ٺرسي.
[فصل- 2]
[مُرشد]
(1)
مُرشد ڪامل قلب اندر، هي سنيني وِچ سَدائي
نَهين وِچُون هِڪ وِٿي ڪا، نا ڪا جَؤ جُدائي
ساهه پَساهُون نيڙي وَسدا، آئي واهه! وَڌائي
حمل! هادي حاضر هردم، ڪَر تون ادب اَدائي.
(2)
مرشد دا مٽ ڪوئي نه ڄاڻان، نا ڪو مرشد جيها
جيها مرشد مندي ها سي، رب مِلايا تيها
تنهن دي نال لَڳي لئون ساڏي، نِينهن نِهايت نيها
حمل! هادي حق دا مِليا، نال ٻنِهان ڪَم ڪيها.
(3)
مرشد ميڏا ڪَعبا قبلا، مرشد نُور حقاني
مرشد دا مُنهن ماه مُنور، مُرشد شمع نُوراني
مرشد هي اِسرار اِلاهي، مرشد سِر سُبحاني
مرشد رهبر راهه هدايت، مرشد گنج مَعاني
حمل! ويک هَميشان اوها، پَل پَل پاڪ پيشاني.
[فصل-3]
[حقيقت ۽ هدايت]
(1)
دورُنگا دعويٰ ڇوڙ دُوئي، ٿِي وَهدت نال وِصالي
ذات وِڃا تان ذات سُڃاڻين عالي لايزالي
مسجد تين مئيخاني دي، هيئي وِچون واٽ نرالي
حمل! حق سُڃاڻن ٻاجهون ڪُوڙي قِيل مُقالِي.
(2)
خودي خُدا نون مُول نه ڀاندي، خودي خدائُون پَلي
خُودي ڪيئي خَراب ڪيتي، ڳَئي تحت الثري دي تَلي
خُودي جيهي خطا نه ڪائي، مار خودي نون کَلي
حمل! حُب حقاني هووي، ڇوڙ خُودي ”خود“ مِلي.
(3)
خُودي خُدا نون مُول نه ڀاندي، خُود خدائُون کاري
خُودي خُدا نُون دُور ڪريندي، خُودي خدا وِساري
خودي ڪيتيان ”خود“ ناملدئي، خُودي خُلُم خَساري
حمل! حق سڃاڻي سو جو خود ٿُون خودي گُذاري.
(4)
تسبيح اُتي تڪڙ گَهڻِيري، وَل وَل مَڻڪي ڦيرين
شوق تيڪون نِتِ شيخ دا، مَن آءُ پووي ڪو پيرين
سِر ڏِتي سر حاصِل، توڙي سهس سَڳي تون سيرين
حمل! حَق هَڪيا وِچ اندر، تُون ڳولين زبرين زيرين.
(5)
پَڙهه پڙهه مُسلي پاپ ڪريندئين، ڏيندئين ڏر ٻناهان
”آکڻ سؤکا پالڻ اَؤکا“ آکيا دُرسر داناهان
ڪَهڻي اُتي رَهڻي رهڻا، ايهو ڪم ڪناهان
نفس شيطان تي ڪاوڙ
تيڏي، ڪيها ڏوه ڏُناهان
غرض تيڪون غلطان ڪيتا چا غافل ويچ گُناهان
حمل! جنهن حق حاصل ڪيتا، کَٽيا پِڙ تناهان.
(6)
ڪَر ڪَر مَسلي مُلڪ مٺوئي، ڪُوڙان دا ٿيون قاضي
مُڇان مُڇ، مڪَر دي ڪيتي، جوڙ ٻيٺون بم بازي
نَڪو تيڪون عِشقُ الہ دا، نڪا موج مجازي
رام جپڻ دي ويلي روڳي، غريب ڦُرڻ دا عازي
قَلَب ڪَٽيوئي نال ڪُفر دي، مُنهن وِچ نيڪ نمازي
تَوَڪَل ڇوڙ طَمعَ ڪُون لڳون، ڪيتئي دست درازي
حمل! حيلي حال نه حاصل، آپ ٿيوي رَب راضي.
(7)
تيڪون حِرص هَلاڪ ڪيتا، تين گهڻي دي پِڇون ڀڄدا
رات ڏينهان رب روٽي ڏيندا، اَڃان نَهين تُون رڄدا
سو رب يڪون ياد نَهين، جو عيب تيڏي ڪُل ڪَڄدا
حمل! حِرص هَوائي ڦِٽا ڪرَ، موت نَغارا وَڄدا.
(8)
گهَڻان گهَڻان ڳَئي گهڻي ڪريندي، گهڻا ڪنَهين
ناڪيتا
وَت جي ميل گهڻان ڪَنهن ڪيتا، تنهن ڀي نال نه نيتا
دُنيا دولت ڇوڙ تنهان ڀي موت پيالا پيتا
حمل! اَکين نال ڏِٺوسي، ڪَفن تِنهاندا سيتا.
(9)
تقدير براڳون تدبير نه چَلدي، سهس ڪَرين تقريران
تدبير اُتي تقدير هي غالب، ويکو وچ تفسيران
روز ازل دي لکئي، ڪنهن ناميٽي پير فقيران
حمل! هو هوشيار بَڻي تي، ڇوڙ ڪُوڙيان تدبيران.
(10)
ڳَئِي وَهي وَل هَٿ نه آسي، ڳئي عُمير نا آندي
هِڪ گُذري ٻي گذري ويندي، رات ڏينهان پئي جاندي
ساريان راتين سُک ٿي سُمهندئين، ڏي ڪر ٻانهه
سِراندي
حمل! هڪ ڏينهن ني پُريسن، چاءَ ڪُلهي تي ڪانڌي.
(11)
ساه اُتي ويساهه َنهين ڪو، ڪُوڙي دَم دي ياري
باز وانگُون پرواز ويسي ڪَر، هڪ ڏينهن ڏي اُڏاري
اَٺئي پَهرَ اَجَل کَڙا هي، اُنون تيغ اُلاري
حمل! هَرڪُون نصيحت ڏيندئين، تُون ڪيون موت وساري؟
(12)
اِهين زَمين
سِر صاحب آهي، ڪا هيئي ڪل تِنهاندي؟
ڪير آهي ڳَئي ڪيڏي، تون آ ٻيٺؤن جاءِ جنهاندي؟
هرهِڪ ڳِيا اوهه هيٺ زمين دي، خاڪ ڳَئي ڪُل کاندي
لَک ڪِروڙين لَڏ ڳئي، ڪَنهن وَلدي خبر نه آندي
حمل! هڪڙي ڇوڙ ويندي، وَل آندي وار بنهاندي.
(13)
دُنيا ڌُوڙ دورنگي ڌوتي، دُنيا لَک ڌُتائي
جَنهن ڪون کيل ڪي خوش ڪريندي، اُس ڪون رَت روائي
ڪُلفت گهَت ڪُپتي ڪُتي، پيو تين پُتر وڙهائي
اِهين رهزن راهه مَريندڙ، ڪِتين ڀڙ ڀُلائي
حمل! هي هشيار اُوهو جو هرگز هَٿ نه لائي.
(14)
خَلقت وِچُون خُلق ڳيا، تين مُلڪ ڏِٺُم ويرانا
سَڪِيان تَروڙ سڱاوت سُٽي، ياران تروڙ يارانا
مِهر مَروت ڇوڙ ڳئي، ڪو لَڳا سخت زمانا
دوست حمل! ڦر دشمن ٿئي، ايهه ڏيکو رنگ ربانا.
(ل)
چگهه= يار. ڦڙيا ڙي= ورتو اٿيئي. ڪيو اٿيئي.
آپ ڏٺا= پنهنجي ڏٺي تي. ور ڪرين= مڙس ٿي ڪرين.
(ن)
لکين لاک= لکن جا لک. ڪنهين ڪنهڪون ناڪوڪ
سڻائيا ڙي!= ڪنهن به (عاشق) ڪنهن کي به دانهون
ڪري (پنهنجو درد) ڪونه ٻڌايو.
ورد
وظيفا= ورد وظيفو. هميشه لاءِ ورائي ورائي
پڙهڻ جو عمل.
(ذ) شوميان دي= شوم رقيبن منجهه. زنگي=
ڪارن وارن (آفريڪا جي فوجن
سان مشاهبت). رخ روميان دي= روم باشند جا چهرا
(محبوب جو منهن) ۽ مڙگان= پنبڻيون مرچي مارڻ
آون= (بندوق جي) چرن جا ميڙ مارڻ پيا اچن.
جيوين الٽن ارد اتو ميان دي= جئن اتومين(؟) جا
ڪٽڪ پلٽجي پون. هلان ڪيتي= ڪاهه ڪئي. زري= زار
(تيز شڪاري پکي)- اصطلاحا: تيز ۽ جنگجو جوان.
زومياندي= زومين؟ جا.
(ر)
بولي تيز ڪٽڪ ڪولا- الخ= تنهنجي بولي انهيءَ
حسن جي تيز ڪٽڪ کي ڪنئرو ڪيو، (۽ انهي حالت ۾)
نٿ کي ڇو چپن مٿان ويڙهائڻ لاءِ تيار ڪيو
اٿئي(؟)
(ز)
ٻاجهه حساب= بنا حساب. قصاب وانگون= ڪاسائي
وانگر.
(س)
منج رهيان= موڪلي رهي آهيان. راه ڀالان= راه
پئي نهاريان. حمل دا هور حڪام نهين= حمل جو
ڪوبه ٻيو حاڪم ڪونهي. هلائڻ وارو ڪونهي.
(ش)
هار هار
هنجهون دي مئن هار پوتي= هنجهون هاري هاري مون
انهن جا هار پوتا آهن.
(ص)
صبر هوندا نهين= صبر نٿو ٿئي. اٺيان گهميان ڀي
آرام نهين= اٿندي گهمندي به آرام ناهي. نهين
ڀاوندا= نٿو وڻي. ماهي يار ٻاجهؤن= ماهي يار
کانسواءِ. هار مار وانگون ماهيو! کاوندا جي=
اي يارو! ڳچي جو هار سو نانگ وانگر مون کي
کائي ٿو.
(ض)
ويران ڏسي= برباد ڏيکارجي ٿو. جک جک= جلي جلي.
ڪنون چاڪ وڇوڙي پئي چڪدي هي= يار جي وڇوڙي
سبب، دل درد ۾ چڪي پئي. هوران نون= ٻين کي.
[فصل-1]
(1) بهرا بخشي= بخره يا رزق جو ڀاڱو بخشي.
ماهي= مڇي. مُور= ڪِيُڙي. ڏيوي نوم نِوالي=
ننڊ ۾ گراه ڏئي يعني بنا محنت آرام ڪندي، کاڌي
پيتي جا سامان موجود ڪري ڏئي.
ڏناهان= ٻنهي
جو. کٽيا پڙ تناهان= تن ميدان کٽيو.
(10)
وهي= جواني. نا آندي= نٿي موٽي. ني پريسن=
نيئي پوريندا، وڃي دفن ڪندا. ڪانڌي= ڪلهي ڏيڻ
وارا.
(13) ڌتائي=
ڌتاريا. رت روائي= رت رئاري. پيو تين پتر=
پيءُ ۽ پٽ. راه مريندڙ= واٽ تي حمله ڪري
ماريندڙ. ڪنين ڀڙ ڀلائي= ڪيترائي هوشيار
منجهائي ڇڏيا.
|
