سيڪشن؛  شاعري

ڪتاب: ڪليات حمل

باب --

صفحو :16

(14) نفس آتين شيطان ميڏي تان موڙيئي نهين مُڙيندي

موت، قبر تين قيامت دي، پَئي دڙڪي سخت سُڻيندي

ڏوهه ميڏي وچ روه نه تُلسن،  تيڏا توهه لُڻيدي

ٿيوين مدد مداحي دي، جٿ تلسي تر ميزاني

سڻ فرياد فِراق ميڏي دي، اي محبوب حقاني!

(15) حق ڪون ڇوڙ ناحق ڪُون لَڳُس، باربديان دي چايُم

سَچ سڃاڻ سمورا سَٽيم، ڪُلي ڪوڙ ڪَمايم

روزي، فرض، نمازا دي ڀي رُلدي وقت وڃايم

ڪهڙي ڪهڙي عيب سُڻايان ليکا ليک لِساني

سڻ فرياد فِراق ميڏي دي، اي محبوب حقاني!

(16) ڪر ڪر ياد گناه آکيندا: هئي هئي! ڪِيون مئن ڄايس

اُوهي عيب پلئه پا سڀئي، تيڏي در تي آيس

عيبن نال ڪيتئي چا اپڻا، تيڏي تون تڳايُس

ڍَڪيين ڍَڪڻهار! جي ڪيتم پاپ پڌر پِنهاني

سڻ فرياد فِراق ميڏي دي، اي محبوب حقاني!

(17) دهشت دؤر زماني دي مئن ڏيک تين ڏاڍا ڏردا

ادب، انديشا، شرم حيا ڳيا، هانوَ ڦڦڙ پيا  ڦردا

جمله جماعت نال اساڏا پير! رکين تون پَردا

ڏيوين پاند پناهه اسان ڪون، مرشد ميم مَڪاني!

سڻ فرياد فِراق ميڏي دي، اي محبوب حقاني!

(18) نال اسا ڏي ويري وڳدي جهيڙي جنگ مَچائي

گِلا غيبت پَرپٺ پٽيل وَدِن چُلپل چائي

مَرَن مُنافق مُوذي جِنهين روڪر دِل رَنجائي

پَٽ پٽئين دي پاڙ، پري ڪڍ مار اوهي مَرواني

سڻ فرياد فِراق ميڏي دي، اي محبوب حقاني!

(19) ٻارهين سَن دي ٻيانوي وچ، سال ته تيرهن سن دي

مدح مبارڪ جوڙيم، پوتم داڻي دُر عدن دي

يا وت مشڪ کٿوري عنبر، چُٽڪي چوب چندن دي

رهي هميشان ياد ميڏي ايہ نادَر نقش نيشاني

سڻ فرياد فِراق ميڏي دي، اي محبوب حقاني!

(20) تيڏا لطف لغاري مَنگدئي، تيڏا رحم رِعايت

تيڏي مدد مداحي منَگدا، تيڏي عين عنايت

حاضر وقت  هَلاڻي هو وين، حمل نال حمايت

نال ايمان ڄُلان پڙهه ڪلمان، ظاهر آک زباني

سڻ فرياد فِراق ميڏي دي، اي محبوب حقاني!

”تمام شد

از دست حمل فقير لغاري:

23- ماه رجب سنه 1292هه“
نصيحت نامون-1

(1)

1. ڪر ڪجهه ياد خدا ڪون بندا

ڇوڙ دنيا دا ڪوڙا ڌنڌا

حرص هوا دا تاڻ نه تندا

نيڪ بدي دا سمجهين سنڌا

ڪڍ اندر دا ڊروه دغل

ڪرگهن ڪجهه تون نيڪ عمل

ايها عمر نه آسئي ول

2. عمر وڃايئي سڀ اَجائي

ڪائي نه ڪيتئي ڪار سجائي

حق دا حق هڪ بجائي

پڙهين نمازان لوڪ لڄائي

دل وچ خطري خيال خلل

ڪرگهن ڪجهه تون نيڪ عمل

ايها عمر نه آسئي ول

3. قبر دا پيا سڏ سڏيندا

نال دنيا تون دل گڏيندا

نت نوين اِٿ هنڌ اڏيندا

رات ڏينهان پيا لوڪ لڏيندا

چارين طرف پووي چل چل

ڪرگهن ڪجهه تون نيڪ عمل

ايها عمر نه آسئي ول

4. تيڏي يار جيڪي تئون جيڏي

تيڏي نال جيڪي گڏ کيڏي

سمجهه سنڀال ڳئي ڪل ڪيڏي

اوهي ول نه آسن ايڏي

ڳئي سڀ خاڪ مٽي وچ رل

ڪرگهن ڪجهه تون نيڪ عمل

ايها عمر نه آسئي ول

5. دنيا هيئي ڪوڙ ڪهاڻي

هئي هئي! ويندي رات وهاڻي

سمجهه ڄمار وڃايئي ڄاڻي

تيڪون سوکي ننڊر سيباڻي

پهر نه جاڳيون ڪو هڪ پل

ڪرگهن ڪجهه تون نيڪ عمل

ايها عمر نه آسئي ول

6. ڪڏان نه ڪيتئي رب ڪون ياد

نال دنيا دي ٿيون دل شاد

مٺا لڳئي آل اولاد

عمر وڃايئي سڀ برباد

وقت عبادت دا ڳيئي ٽل

ڪرگهن ڪجهه تون نيڪ عمل

ايها عمر نه آسئي ول

7. ڪتلي عالم رب اُپائي

جوڙ، نپاءِ، اُپاءِ، کپائي

ڪل ڪون چٽڪا  موت چکائي

نيٺ زمين دي هيٺ ڍڪائي

ڳور اندر ڳئي او سڀ ڳل

ڪرگهن ڪجهه تون نيڪ عمل

ايها عمر نه آسئي ول

8. ڪٿان شاهه سڪندر دارا

ڪٿان نادر تنهندا نعرا

ڪٿان نوبت نام نغارا

اوڀي سڀ وڄا ڳئي وارا

سٽ ڪر راڻيان رنگ محل

ڪرگهن ڪجهه تون نيڪ عمل

ايها عمر نه آسئي ول

9. ايهه جڳ سارا خوب نشاني

نا نه ڄلسئي جوڀن جواني

ايها جيڪا جوڙ جهاني

ويسي سڀ فنا ٿي فاني

اَرض وسما تين جمله جبل

ڪرگهن ڪجهه تون نيڪ عمل

ايها عمر نه آسئي ول

10. نال  دنيا دي لايئي ياري

مايا ڪيتي موت وساري

رلدي عمر وڃايئي ساري

اجل گهتيسئي اُوچڪ ڳاري

ڪن رکين ڪا تنهندي ڪل

ڪرگهن ڪجهه تون نيڪ عمل

ايها عمر نه آسئي ول

11. هووڻ حياتي گهڻا سريسين

هئي هئي! ڪرتين هٿ مريسين

آهين ڪڍ ارمان ڪريسين

هنجهان حسرت نال هريسين

جنهن دم آسئي ڪاه اجل

ڪرگهن ڪجهه تون نيڪ عمل

ايها عمر نه آسئي ول

12. مرشد ميڏا نور نرالا

لائق لعل لواري وارا

ميڏي نال هوسي گڏ شالا

ڪوئي نه ڏيسم درد ڪشالا

هادي آئوسي وچ هڪل

ڪرگهن ڪجهه تون نيڪ عمل

ايها عمر نه آسئي ول

13. حمل! هردم حمد هزار

شام صبح تون شڪرگذار

مرشد مهدي هي مهندار

پاڪ پيغمبر چانئي بار

ڪلما تيڏي نال سمل

ڪرگهن ڪجهه تون نيڪ عمل

ايها عمر نه آسئي ول

نصيحت نامون-2

1. سدا ڪر صفت سبحاني

بهردم حمد حقاني

جهين جيها نه ڪوئي ثاني

سڄن سڻ سمجهه دلجاني!

اِيهو جڳ هيئي فنا فاني

2. هميشان ياد ڪر رب ڪون

رسئيندا رزق جو سڀ ڪون

ڦٽا ڪر چيچپي چب ڪون

سڄڻ سڻ سمجهه دلجاني!

اِيهو جڳ هيئي فنا فاني

3. ڦٽا  ڪر چيچپا چوري

اِٿان ظالم! نه ڪر زوري

ٿيسين گورين اندر گوري

سڄڻ سڻ سمجهه دلجاني!

اِيهو جڳ هيئي فنا فاني

4. اَکين پٽ  ويک تون اوڳا

مٿا مچ ڪيون ڦريئي موڳا!

اِٿان آيئين چڳڻ چوڳا!

سڄڻ سڻ سمجهه دلجاني!

اِيهو جڳ هيئي فنا فاني

5. ڪريندئين ڪم  سڀ ڪوڙي

ٻڌيندئين نت نوين ٻوڙي

ويندا هرڪو چائي موڙي

سڄڻ سڻ سمجهه دلجاني!

اِيهو جڳ هيئي فنا فاني

6. تيڪون نت ذوق هي زردا

ٿين عيشي اِهين گهر دا

ايوين ڄاتئي نسي مردا!

سڄڻ سڻ سمجهه دلجاني!

اِيهو جڳ هيئي فنا فاني

7. اَجائي عمر  تؤن هاري

ڏتئي واءِ تي اُڏا واري

پڇون تيڏي ملڪ ماري

سڄڻ سڻ سمجهه دلجاني!

اِيهو جڳ هيئي فنا فاني

8. جنهاندي مال مل ڇڙدي

زمينان تي ودي وڙهدي

قبر دي وچ ڏٺم گهڙدي

سڄڻ سڻ سمجهه دلجاني!

اِيهو جڳ هيئي فنا فاني

9. جنهاندي مال نا مئوندي

کٽان تي پلنگ هي پئوندي

ڪهان ڳئي ول نهين آئوندي

سڄڻ سڻ سمجهه دلجاني!

اِيهو جڳ هيئي فنا فاني

10. لکين لشڪر جنهان آڳي

جاڳن راتين ڏينهان جاڳي

اُوهي تنها ستي ساڳي

سڄڻ سڻ سمجهه دلجاني!

اِيهو جڳ هيئي فنا فاني

11. رنگين محلين جنهان راڻيان

اوچي بنگلي چندن چاڙهيان!

ڳئي سٽ  ماڳ سي ماڙيان

سڄڻ سڻ سمجهه دلجاني!

اِيهو جڳ هيئي فنا فاني

12. ڪجا دولهه، ڪجا دولي

ڪجا مالڪ، ڪجا گولي

ڪئين  ٽرڳئي اِٿون ٽولي

سڄڻ سڻ سمجهه دلجاني!

اِيهو جڳ هيئي فنا فاني

13. ڪجا سڪندر ڪجا دارا

ڪجا نادر ڪجا نعرا

ڳيا هرڪو وڄا وارا

سڄڻ سڻ سمجهه دلجاني!

اِيهو جڳ هيئي فنا فاني

14. ڪجا ڪالي، ڪجا ڳوري

ڪجا ماءُ پيو، ڪجا ڇوري

سڀي ڀُر خاڪ ٿئي ڀوري

سڄڻ سڻ سمجهه دلجاني!

اِيهو جڳ هيئي فنا فاني

15. ڪجا جوسي، ڪجا جوڳي

ڪجا راوت، ڪجا روڳي

ڳيا هرڪو  لکيا ڀوڳي

سڄڻ سڻ سمجهه دلجاني!

اِيهو جڳ هيئي فنا فاني

16. ڪجا معشوق من ڀوندي

ڪجا عاشق عجب ڍوندي

زمين دي پيٽ ڳئي پوندي

سڄڻ سڻ سمجهه دلجاني!

اِيهو جڳ هيئي فنا فاني

17. ڪجا ننڍي، ڪجا وڏي

ڪجا جوانا، ڪجا جڏي

سڀئي هو رهيي هڏي

سڄڻ سڻ سمجهه دلجاني!

اِيهو جڳ هيئي فنا فاني

18. ڪٿان مائي، ڪٿان دائي

ڪٿان ٻانهي، ڪٿان ٻائي

چنگل ماري ويندا چائي

سڄڻ  سڻ سمجهه دلجاني!

اِيهو جڳ هيئي فنا فاني

19. سوين سهڻي مٺي منہ دي

ڪرشمي نال ڳئي ڪهندي

لڏائي موت، ڳئي لهندي

سڄڻ  سڻ سمجهه دلجاني!

اِيهو جڳ هيئي فنا فاني

20. ڪئي نازڪ بدن نوري

چشم مئي مست مخموري

اُوهي کاڌي قبر کوري

سڄڻ سڻ سمجهه دلجاني!

اِيهو جڳ هيئي فنا فاني

21. نه ڪجهه ڏون جڳ اِٿان جيسين

پيالا موت دا پيسين

ڪفن پا وَڃ دفن ٿيسين

سڄڻ سڻ سمجهه دلجاني!

اِيهو جڳ هيئي فنا فاني

22. ڪنهين تون موت نا ٽلدا

ڳيا هرهڪ اِٿون چلدا

اُڏاهون ول نه ڪوئي ولدا

سڄڻ سڻ سمجهه دلجاني!

اِيهو جڳ هيئي فنا فاني

23. دنيا هيئي وڏي ڌوتي

منجهيندي مرد ملڪوتي

لنگهيي لاغرض لاهوتي

سڄڻ سڻ سمجهه دلجاني!

اِيهو جڳ هيئي فنا فاني

24. حمل! حق ياد ڪر هردم

ڦٽي ڪر ڪوڙ دي ٻي ڪم

پڙهو ڪلمان لٿي سڀ غم

سڄڻ سڻ سمجهه دلجاني!

اِيهو جڳ هيئي فنا فاني

داستان ٻيو

[ٽيهه اکريون: هير، سندس ماءُ ۽ عزيزن وغيرهم جي وچ ۾ سوال جواب]

1. ”سي حرفي درباب مُعاملہ و خرخسہ نمودن هير و مادرش و سوال و جواب اوشان

(الف) الف آءِ هيري! گهِن مَت ميري،

نِتِ وَت نَهِين رُلي رُلدي ڙي

چاڪان نال تيرا وڃ چاه لڳا،

بد راه اُتي ڪيوين ڀُلدي ڙي!

اِيها ڳالهه تيري بد چال والي،

قيل قال قبيلي وچ هُلدي ڙي!

اڄ ڪلهه متان پيو کَل لاهِيَئي،

تُون تي تيغ چُوچَڪ دي تُلدي ڙي!

(ب) آکي: ڙي! بي بس ڪراهين بات ڪَنون،

شالا وات سڙئي ڳَهلي ڳالهه تي ڙي!

جيڪا رن ڪائي تيري ڪَن ڀَري،

تون ڀي کُپ کَڙِين تَهِين خيال تي ڙي!

اَڇا سِرِ ٿِيا اڃان هوش نِوِهِي،

هئي هئي تيڏي اِهين حال تي ڙي!

ماءِ لَڄ والي عيب ڪَڄ ٿِيوي،

تون تان جوڙ رکين بديان ٻيٺي ٻال تي ڙي!

(ت) آکي: ڙي! تي تير لَڳَئي شالا هير!

ڪوئي وڏا پير پَلَئي مَدي پير ڪَنُون

ڀَن سير وڃين جهنگ چِير سدا،

تَيڪون شڪ نَهِين نَر شير ڪَنُون

پِيُو ڀرا واندا ڀؤ نِوِهي،

نَڪو ڏَر تَيڪُون ڪَهِين ڏير ڪَنُون

لُڪ ڇَپ لَنگهين جِٿُون گَپ وڏي

شالا گپ مَريِن تَهِين گهير ڪَنُون.

(ث) آکي: ڙي! ثي ثابت گناه ٻاجهوُن،

تون تان نال نماڻيان دي جهيڙ نَهين

ڪَنڊي چاڙه ڪاوڙ دي ڪوپ آوِين،

سُڃي! سيڙه والي ڪر ويڙَه نَهِين

متان ماهي سُڻي مَنجهان  ڇوڙ وَڃي،

تون تان ماهي ٿون مَنجهان نِکِيڙِ نَهِين،

ساڏا چاڪ، سانُون نِگَہ پاڪ ويکي،

کيڙي ڀَيڙي وانگُون ٽُوٽ ٽِيڙِ نَهين

(ج) آکي: ڙي جيم جند وَڃئي،  شالا جُک مَرِين،

ڪيها ڪانَ لَڳُئي کَيڙي خان دا ڙي!

جَنهِنڪون جَڳ ساري مِل پَڳ ڏِتي،

سو تان صاحب هي نام نِشان داڙي

چَاڪين نال مُناڪ رُلاڪ رُلين،

تُون تان شَب وڃايا سَڀو شان دا ڙي!

دِل کوٽ ڪَنُون ڀَر چوٽ ڪِيتئي،

آتين ظاهر زور زبان دا ڙي!

(ح) تَڏان حي حُڪم رک هِير آکِيا،

بَس بَس ڙي! ڪَر هَنبَس نَهين

ڦَٽئي سور وانگون ڪَر شور اَڳُون،

دُرڪ دُرڪ دُوناڙ تي دَس نهين

اَهين سُهري سَس ڪَنون، ميڪُون بَس هيئي،

کَيڙي ڀيڙَي دِيان ڳالهِين ڏَس هين

دِل هِڪ آهي رانجهو يار نيتي،

هُڻ هور ساڏا ڪوئي وَس نَهين.

(خ) آکي: ڙي! خي خُوار خَراب ٿِيوين،

ايها ڪيهي تَؤن ڳالهه اَلائي هي ڙي!

تيري ڪاڻ ته ڄَڃ تَيار ٿَئي،

تِنَان ميندي تين مُشڪ مَلائي هي ڙي!

کَيڙي خان جيها وَرسَٽ مُٺي!

وڃ رانجهي  سُون دل رَلائي هي ڙي1

جَس جَس هووَئي، وڏا وَس ڪِيتئي،

پِيُو ڏاڏي دي پَڳ مَلهائي هي ڙي!

(د) آکي: ڙي! دال دل ميري دلدار نيتي،

هَور مِٺا نِهِين منٺار ڪَنُون،

واري وار وڃان تهين وار اُتون

جهين وار ٿيوان خوش يار ڪنون،

گهر ٻار دي ڪار وِسَار ڏِتي،

ڪَنين ڪُوڪ پَئي ڪَنڌي پار ڪَنون،

ڪانهه ڪَپ دي ڪَپ تين نَپ هٿين،

تَر تَرپ پيان نَدِي تار ڪنون

(ذ) آکي: ڙي ذال زال تيڏي تان مَقال اِيها،

ٻال ٻال دي وات وَچ آئي هي ڙي!

اوڙا پاڙا تان سَڀو سُڻ ٻيٺَئي،

جي ڪو ڀيڻ، ڀرا، ڀَرڄائي هي ڙي!

رَل مِل رَنان کِل کيل آکَن:

”چاڪ نال چُوچَڪ دي ڄائِي هي ڙي!“

تون تان ڪُنواري آوِهين شالا ڪَنڌ ڀَڄَئي،

ڪِيوين ماءُ پِيُو دي لَڄ لَڄائي هي ڙي!

(ر) آکي: ڙي ري روح ميڏي وِچ رانجهو وَسي،

اِهين کَيڙي ڀيڙي نُون تان کَڏ گهَتَان

ايهو کَر مَري وِچُون شر ٽَري

پِڇِين سڀ سَهيليان وچ سَڏ گهَتان

جيڪا ماهي مَينُون اڄ آڻ ميلي،

اُوندي آل اولاد ڪُون اڏ گهَتان

(ز) آکي: ڙي! زي زبان تي زور ڏيندي،

اَتين ٽريڻي ويڻي ٽر هَڙ چا پائي هِنَئي

کيڙي خان جوان داناءَ گهن،

پٽ پلوٽي ڪيهي چائي هنئي

مَنجهِين وال دي نال مَنجهُون لاه کَڙي،

رو رو ڪي حال وِڃائي هِنَئي

اپڻا ڄَم ڄَرَم ته ڪَم آسَئي

پَر ڄائي سو نيٺ پَرائي هِنَئي

(س) آکي: ڙي! سين سلام جِنهڪون دل ڪِيتا

تِنهن ٿُون تِل نَهِين دل رهنديڙي!

جَڏان وَس ڪَنُون بيوَس ٿَيان،

هَس هَس تيڏي طعني سَهندِيڙي!

تون تان چاڪ ڪَنُون آپ پاڪ ڄاڻي،

اُوها پاڪي تان پاڪ ڪوُن ٺَهندِيڙي!

جيڪا پَرتيان دِليان وِچ گهَتي وِڇوڙا،

سا تان جاءِ جهنم وِچ لَهندِيڙي!

(ش) آکي: ڙي! شين شان والا کيڙا خان هيئي،

جنهندا نانءِ مَهمان سُڻ اَوندِ ڙي!

جِٿان ٻوڙ پُلاوان دي کوڙ سدا،

مُڇان موڙ ٻيٺي مانيان کاوَندي ڙي!

هڪ اُٺ گهوڙي پن گهن ويندي،

ٻئي رات ڏينهان ٻيٺي  ڏوم ڳاوندي ڙي!

جَهِين چاڪ نال چَلاڪ تيرا نينہ لڳا،

هِڪي ماني ڪيتي منَجهان چَراوندي ڙي!

(ص) آکي: ڙي! صاد صاحب هي تخت هزاري والا،

ڪَهِين عشق ڪَنُون اِٿان آءِ کَڙا

هِير رانجهي دا تان نام هويا،

آپ نال آکين آپي لاءِ کَڙا

ڪَهِين رنگ ڪِيتي رنگ مَٽ آيا،

ساري جهَنگ دي جَنگ چَاءِ کڙا

”الانسان سِري و آنا سِره“

اِيهو پوش انساني سِر پاءِ کَڙا

(ض) آکي: ڙي! ضاد ضد پِيوئي ڪيها نال کَيڙي،

ڪُوڙي قصي ڪيهي تون چاءِ ٻيٺي

تون تان مَڱ جَهيندي مَنگ خير تهندا،

تيڪون ننگ دي ونگ مئن پاءِ ٻيٺي،

جنهن نال ڍَنگ ڪِيتُم تَنهندي سَنگ سدا

رنگپور دي وِچ رنگ لاءِ ٻِيٺي

زر ڪَنون گهَر هَريا ڀَريا،

تون تان مُفت مَليدي خوش کاءِ ٻيٺي

(ط) آکي: ڙي! طئه طلب نِمِهِين تَنهندي طعام دي ڙي!

لَڳي کام تهين دي طعام ڪَنون

جيڪو هِير ڏٺا وِچ کِير پيالي،

جَمشيد نَهين ڏٺا جام ڪَنون

اِهين چاڪ وچون شاهه پاڪ ڏٺم،

جڳ نَفعا لَڌا جَنهنِدي نام ڪَنون

حمل حق ڏٺا سَڀَئي شڪَ ڳئي،

اَکين نور پايا احمد ڄام ڪَنون

(ظ) آکي: ڙي! ظئي ظاهر ٿِيسي ايها ڳالهه تيري،

اڄ ڪلهه تَه چُوچَڪ سُئدا ڙي!

ميخ وانگُون ڪَل تيغ تِکي،

وِچ سيگهه تيڏي سِري لُڻدا ڙي!

جيها جيڪو هَٿين بيج پوکي،

بس پيش تيها ڦَل چُڻدا ڙي!

پڇين سو آپَئي پشيمان ٿِيسين،

تيڪون اَوکا لَڳي آکِيا هُڻدا ڙي!

(ع) آکي: ڙي! عين علي ولي اُتي لَڄ ميري،

اُوهو ڪَڄ  ٿيسيِي ميري لَڄ دا ڙي!

کيڙي ڏِٺي مَن مُونجهه ٿِيوي،

رانجهو ويک نَهِين روح رَڄَدا ڙي!

روز ميثاق ڪَنُون نِينهن لڳا،

ڪوئي عشق نَهين ڪلهه اڄ دا ڙي!

جو ڪو لِکڻ والي اَڳي لِک ڇوڙيا،

تنهن ٿُون ڪونَه ڪوئي اڄ ڀَڄدا ڙي!

(غ) آکي: ڙي! غين غُرور متان ايهو ڪَرِين،

ته ڪو باپ تَيڪون جيندا ڇوڙ ڏيسي

اِهِين کير تَيڪيون هير! مزا ڏِتَئي،

تَنهِندي ويکَ ڪِيوين جزا جوڙ ڏيسِي

اِهي خام خيال تيري دل والي،

هِڪي پَل ڪَنُون اَڳي تروڙ ڏيسِي

حق ناحق دي ڪَل تَڏان پَؤسَئي

جڏان سخت سامي تيڪون سوڙ ڏيسِي

(ف) آکي: ڙي! في فراقان آڳي مار ڇوڙيا،

هُڻ موت فَوت ڪَنُون ڪوئي ڏرَ نَهِين

پَل پَل تيري بَل بَل پووي،

وَل وَل اِهي قِصي ڪَر نَهِين

هَر هَر تيڪون ٻَر ٻَر اِها،

گهِن زَر اَتين زِر ڀَر نَهين

کَيڙا کَر شالا چُڙ مَر ويسِي،

زوري زور والي ڳالهه بَر نَهِين

(ق) آکي: ڙي!  قاف قَيامت ڏاڍي هيئي،

رَب مار ڪي ڦير جو آوَسِي ڙي!

زمينِ تَپَّ ٽَرَامان تيز ٿِيسِي،

سِج هيٺ نيزي پاند آوَسي ڙي!

آپ خداوند قاضي ٿِيسِي،

حقداران دي حق پُڇاوَسي ڙي!

اُٿَان ڪُوڙ مَڪَر دي جاءِ نَهِين،

تڏا ڪيها تون عُذر اَلاوَسِي ڙي

(ڪ) آکي: ڙي! ڪاف  ڪڏان ڄاپي او قَيام ٿِيسي،

تُون تان اڄي اڄ قيامت لائي هيڙي!

اَڃان سج ڀي اُهين ساڳي جاءِ کَڙئي

تون تان آڳي چا زمين تَپَائي هيڙي!

اِهين رات ڏينهنان والي اُڻتُڻ تيري،

اوڙي پاڙي دي ننڊر ڦِٽَائي هيڙي!

هُڻ ماهي نال ميرا چا نڪاح پَڙهو،

کَيڙا ڀَيڙا تان دِينِ دا ڀائي هيڙي!

(ل) تَڏان لام لا زور سَڀئي هير ڪَنون،

وَل ڳَئي هِير دي سَهيليان ڪَني

[آکي]: هِير تُسان گڏ کِير پيتا،

ڄُل ڌِير ڏيوو، مَتان مَت مني

چوچَڪ اَڳي هي چِڙَاڪ ڏاڍا،

متان وڃ پووي تنهندي ڳالهه ڪَنين

هِڪي ذري وِچ  ٿِيسي ذري ذري

کَن کَن ڪَريسسَ نال کَني

(م) تَڏان ميم مِل سَهيليان هير ڪَني،

ٽُر آءُ ٻيٺيان ڪر جوڙ ٽولي

هَر چَنڊ تِنَان فَن فَند سيتي

پَس پند والي تَر تَند چولي:

”هير! تيڏا پَن پِير رکي،

ٻَن ڏي اِيها مَدي ڳالهه گهولي!

حق ڪر، شالا حق راضي هووئي،

بيشڪ کَيڙا جهُلِيئي تيڪون چنڊر جهولي“

(ن) آکي: ڙي! ”نون نَس ويسان نه تان بَس ڪَرو،

ماءُ مُٺي دي آکئي ڪِيُون لَڳِيان هو!

اِيها ڳالهه ڪِيوين ميري نال ڪرو،

تُسان حال ڀائي ميريان اَڳيان هو!

کِير ويلي هَمشِير اُوهي

جَڏان ڀِيڙ پَئي تَڏان ڀَڳِيان هو!

کَيڙا کَر تُسان گهِن گهَر وَڃو،

آڳي وَرَ ڪَر جي! سڀئي ٺَڳِيان هو!

(واو) تڏان واوَ وَل ڄُليان مَن پَل پِيڇي

هر ڳَل ڪَنُون هِير لَنگهه کَڙي

جَهِين لَنگهه ڪنون هير لَنگهه ڪيتا،

تنهِين لَنگهه اُتي سڀ سَنگ کَڙي

اَنگ اَنگ والي اَنگ ميٽ دِلئون

هِڪي اَنگ اُتي سِر اَنگ کَڙي

اِهين نفس نادان شيطان ڪنون،

پَڙ کَٽ نِڪَل نِسَنگ کَڙي

(هه) تڏان هي هور  سڀئي دعويٰ ڇوڙ کَڙيان،

نَڪ ٻوڙ ٻيٺيان ننگ نام ڪنون

جِنهان وير پايا سيئي زير ٿيان،

جَنگ شير کَٽي خَر خام ڪنون

هير رانجها کَند کير ڏونهين،

اَڪسِير ٿَئي اسي عام ڪنون

سچي سڪِ والي هيڪ حق ٿئي،

ڀَن شَڪ چُٽي دُوئي دام ڪنون

(لا) لا لاف تين ڪاف دا ڪَم نَهِين،

اَوکا بار بِرهه دا چاوڻا هي

سَٽ ساهه دا سانگ پَتَنگ وانگون،

چکِي  چاڙهه ڪي جيءُ جَلاوَڻا هي

هَڏ، چَم، لَحَم، قَدم اُنُون،

سِر گهول صَنَم ريجهاوَڻا هي

اَوَل  آپ ٿِيوڻ جُدا جَڳ ڪنون،

پِڇين پڳ اسي دَڳ پاوَڻا هي

(ء) سو، الف اُٿي رات ويلي،

جنهان ڍونڍ  ٻيلي، ماهي يار ڏٺا

تنهان طول وِهاڻي نه مُول ڀاڻي،

جِنهِان ڀاڻي دا ڀاڻ ٻُهار ڏٺا

کٽ تين پٽ ڪون سٽ گهتيا،

جنهان پٿر پٽ پٿار ڏٺا

عشق واليان ڪيوين عشق ڀاوي،

جنهان غم دي نال گُذار ڏٺا

(ي) ي  ياد رَهينا ڳالهين عاشقان ديان،

جيسي توڙي ته جَڳ جهان هوسي،

اُوهي ڄاڻ هميشه حيات هوسن،

جِنهان باقي ڪو نيڪ بيان هوسي

جيوين هير رانجها مَشهور هوئي

تِيوين ساڏا ڀي شعر نِشان هوسِي

حمل ڪُون، وقت هالاڻي دي

ڪَلمان ثابتِ سَر زبان هوسي.
”ايضاً دفتر دويم در معاملہ خَرخَسہ هِير و ديگر اُقارب، زُنان و همساگان و جواب اوشان بابت ذيل اول سوال مادرش“

1. ماءُ: ماءُ  مت ڏِتي سُڻ هير ڌِيا!

اهي ڪيهي تون ڪم ڪماونديڙي!

مَدي ڳالهه ڪنون جهل جهل رهيان،

پَل پَل ٻيٺي سمجهاونديڙي!

سُتي لوڪ تيڪون ڪيها ٻوڪ چَئيندا،

جهنَگ جهوڪ ڏَهون لنگهه جاوَنديڙي!

ڏُک بُک ڪَنون سَڙ سُڪ رَهِين،

جُک جُک تيري غم کاوَندِيڙي!

2- هير: آکي: ماءُ! مَينُون متَ ڏَسُ نَهِين،

بيوَس ميرا نِينهن لَڳ ڳيا

ڪوئي کِير پِلا اَڪسير جيها

وَڏي پِير دي سُنهُن، دِل ٺڳ ڳيا

مَنجهين وال مَئن نُون باهه ٻال ڏِتي،

رَڳ رَڳ دي وِچ دوُنهان ڌڳ ڳيا

تِس لِکئي وِچُون ڪونه لِکِ لاهي،

جِهڙا روز اَزَل دي وَڳ ڳيا

3. ماسي: تڏان ماءُ ڪَنون پِڇين ماسِي آکيا،

هئي هِير! ڪيها تون ڪم ڪيتا!

جَهِين ڪَم ڪِيتي اسان غم کاڌي،

اُوهو ڪَم اَڳي تُون  تُم ڪيتا!

ڪيڏي دِين ايمان ڌِيان ڳِيوئي،

ڪيڏي شان شعور شَرم ڪِيتا!

ٻيلِي ڄَٽ ڪِيتي مُنهن مَٽ کَڙين،

لَڄ سَٽ تُون ڦَٽ زَخم ڪِيتا!

4. هير: آکي: ماءُ، ماسي! مسَ بسَ ڪيتِي،

وَل تون نوان جهيڙا ياد ڪِيتا

سُتيي آڳ مَتان وَل جاڳ پووي،

ڦُوڪا ڏي تُن ڦير فَساد ڪيتا

جيڪو تاب عُشاقان دي باب ڪَري،

تِنهندا رَب خَراب بُنياد ڪِيتا

آپي سُڻيا هوسَئي، آپ سائين ڪيوين

چا نال ”ثمود“ تين ”عاد“ ڪِيتا

5. ڀيڻ: تَڏان ڀيڻ اُٿي ڏي ويڻ آکيا:

تون سيڻ سَڪي دِلگِير ڪيتي

ڪيهي هير! تيڪون بدَ هير لَڳي،

وڃ سِير ڀَنُئي لَپ کِير ڪيتي؟

مَتَان وِير تيري تقصير سُڻي

تَڪ  تِير مارَئي تقدِير ڪيتي

پِيو پِير ڪَنون تَدبِير ڳَئي،

تيري پِيڙ نپيڙ ظهير ڪيتي

6. هير: آکي: ڀيڻ توڙي لَک ويڻ ڏيوين،

نيڻ لَڳ رَهيي هُڻ وَس نَهين

ماهي هَس ميري دِل کَس ڳِڌي،

هور ڪَس ڏِٺي لَهي ڪَس نَهين

هر ڪَس دي نا عَڪسَ تيرا،

بيڪس سُون ڀِڙ نحَس! نَهين

جيڪو روز ازل دي لِک ڇوڙيا،

سان تان ميري ميٽَڻ دي مَس نهين

7. پڦي: تَڏان ڦير  ڦُڦي وَل پير ڳڌي:

ڪجهه زبر زمين ڏَهُون ڌيان ڪيجي

وِچ پَت، ڪُپت ته گهَت ڌيا!

ڪَر سَت سُپَت سَمان ڪيجي

کَپ کَپ مَتان پِيُو ڪَپ گهَتئي،

ناحق ڪاڻ نه جان زيان ڪيجي


(16) پاپ پڌر پنهاني= ڳجها ۽ پڌرا گناهه.

(17) ڦردا=ڪنبي پيو. مڪاني= مڪان شريف لواري جا.

(7) ڏتئي واءِ تي اڏا واري= اجايو ڍنگهرن تي اٽو هاري ڇڏيئي. اجائي عمر ضايع ڪيئي.

(15) جوسي= هڪ ٻئي جا مٽ. هڪ جهڙا بهادر ۽ همت وارا. جوڳي= اصطلاحا: جهان ديد- تجربه ڪار. راوت= شهزادا؛ بهادر. روڳي= بيمار. اصطلاحا: بي همت.

(23) ڌوتي= چالاڪ رن. منجهيندي مرد ملڪوتي= وڏي منزل وارن مردن کي به منجهائي ٿي ڇڏي. لنگهيي لاغرض لاهوتي= هن ديان مان صرف لاغرض ۽ الله وارا ئي سلامت لنگهي پيار پيا.

(ث) ثابت گناهه ٻاجهون= گناهه جي ثابتي بغير. جهيڙ نهين= جهيڙو نه ڪر. ڪوپ= سنوان ۽ سخت (ڪنڊن جي صفت). سيڙه= ڪنڊن وارا مشهور جانور. منجهان= مينهون= ماهي ٿون= ماهي کان. نکيڙ نهين= جدا نه ڪر. کيڙي ڀيڙي= کيڙي خبيث (کيڙو= هير جو مڱيدو هو). ٽوٽ ٽيڙ= سيٽ ٻٽاڪ وارو.

(ج) جک مرين= چُڙي مرين. مناڪ= منهن لڳ. ملاقي. رلاڪ= رولاڪ- رلندڙ. شب= پردو- ڍڪ اتين ظاهر زور زبان دا ڙي= اڙي! اڃا ويتر زبان تي زور اٿئي، بعضي ويتر وات ٿي ڪرين.

(د) واري وار وڃان= گهوري وڃان. وار= موقعو، وقت. ڪنڌي پار ڪنون= ڪناري جي پريين طرف کان. نپ هٿين= هٿن سان مروڙي. ترپ پيان= ٽپي پئي آهيان.

(ر) سڏ گهتان= سڏوجهان. ڪوٺايان. ميلي= ملائي. اڏ گهتان= مالا مال ڪري ڇڏيان.

 (ز) ٽِريڻي ويڻِي ٽرهڙ= (منهن ۾) شور ۽ گهُنج. پِٽ پلوتي= پٽ پاراتا. منجهون لا. کڙي= ماڳهين لاهي پاهي بيٺي آهين.

(م) هر چند= هر طرح سان. فن فند سيتي= هنر ۽ حرفت سان. پس پند والي ترتند چولي= پوءِ نصيحت وارو هيٺاهون سر يا آلاپ شروع ڪيو. پن پير رکي= پير مرشد تنهنجو پردو رکي. مدي= خراب. گهولي!= کاڻي!

(و) هرڳل= هر ڳالهه. سنگ= سنگت. ان انگ والي= سڱابندي واريون ڳالهيون، ظاهري تعلقات. هڪي انگ اتي= هڪ (حقيقت جي) اکر تي. سِر انگ کڙي= سِر لٽڪائي بيٺي. پڙ کٽ= راند کٽي. نڪل نسنگ کڙي= نڪري نروار ٿي بيٺي.

6. ويڻ= طعنا. هورڪس ڏٺي= ٻئي ڪنهن ماڻهو کي ڏسڻ سان. لهي ڪس نهين= دل جي ڪس نه ٿي لهي. ڍؤ نه ٿو ٿئي. بيڪس سون= بي واه سان. ڀڙ نحس! نهين= اي نڀاڳي! ان سان وڙهه نه.

نئون صفحو --  ڪتاب جو ٽائيٽل صفحو
ٻيا صفحا 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23  24
هوم پيج - - لائبريري ڪئٽلاگ

© Copy Right 2007
Sindhi Adabi Board (Jamshoro),
Ph: 022-2633679 Email: bookinfo@sindhiadabiboard.org