حکايت نقل شيخ ذوالنون مصري عليه الرحمہ

نقل آيا نظر وچ معنوي دي،

ڏٺوسي خوب تر فِي المثنوي دي.

اَها هڪ شخص حاسد بي فضيلت

پڇيس ذوالنون مصري ڪنون حقيقت.

ڪيتس صوفي رسم دي ٻهه شڪايت
                        ڏتس ذوالنّون هڪ وِينڊا بدستت.
آکيس وڃ نان حلوائي ڪونه وِکلا

ڪرا قيمت اُنهين دي آ تون ول چا.

ڳيا جڏان پيش حلوائي دي جلدي
                        سڻيس ڪجهه مختصر قيمت دي ولدي.
آيا ول پيش صاحب شيخ دي چا

ڪيتس تقرير حلوائي دِي سڀڪا.

تڏان ول شيخ آکيس خوب سِکلا
                        سِگهان وڃ جوهري دي پيش وِکِلا.
ڏِ کايس ني جڏان وت جوهري ڪون

آيا ڏاڍا پسند اُنهين گوهري ڪون.

آکيس انهين جوهري ڪا خوب قيمت
                        سڻايس شيخ ڪونه بازيب زينت.

تڏان سڻ شيخ آکيس اي منافق

ڪيهي تئيڪون خبر صوفي دي منطق.

عقل تيڏي دي نهين حاجت اٿاهين
                        صوفي دي پنڌ دِي منزل جٿاهين.
عقل جزوي تيڏي تون ڄاڻ ڪر پَڪ

مثل هي نان حلوائي دي بيشڪ.

خِجل ٿيا سڻ اِها ساري حقيقت
                        آکيس ٻهه شيخ ڪونه ٿي صاف نيت.
لڳا رووڻ آکيس توبہ مئين ڪيتي

اجائي عمر مئين اِنهين حال نيتي.

مئيڪون ڪر ڪا هدايت دِي تون تلقين
                        نه ٿيوي دل ميڏي انهين حال غمگين.
گهتيس ذوالنون حالت ڏيک احوال

ٿيا وچ قلب تنهن دي فيض في الحال.

ٿيوُون قربان صوفي دي قدم تون
                        جنهين تحقيق ڪر سمجها عدم ڪون.
عروج نزول صوفي دي دا مطلب

مثل خورشيد مشرق تا به مغرب.

گذران دؤر دنيا وچ قلندر
                        رهن مخفي ايوين جيوين ’ليل قدر‘.
ٿيندي نزديڪ سڻ ڏس ’نَحنُ اَقرب‘

’اَنا الحق‘ ڪَهه چڙهن بردار مَنسب.

وجودي سير هي صورت پرستي
                        لهيندا جسم تؤن ڪُل بار هستي.
ربوبيت دي ٿيندي حال ماهر

عبوديت دا رکدي پوش ظاهر.

ڪريندي ياد دم دل تي سبق دا
                        جوهي ’اِنّي اِنَا الله‘ ذڪر حق دا.
ٿيندي گم آپ ڪر ثابت اسم ڪونه

ڪرن اثبات معنيٰ ڏي جسم ڪُون.

مئي وحدت دا پيندي جام ڀر ڪر
                        اڳون ساقي دي ٿيندي خوب خوشتر.
ڇوڙيندي سمجهه ڪر ناسوت دي حد

جا هي طالب ڪونه اول حال بيخود.

پِڇي واقف ٿيندي وچ سير ملڪوت
                        رکن دل دي اَندر اُميد جبروت.
ڪَرن لاهوت دِي منزل دا سعيا

ٿيندي منظور رک شہ عشق رايا.

اهو ڪُل سير مخفي وچ شهودات
                        گذر هئي عاشقان دا نال ذڪرات.

ڏتي اِنسان ڪونه حق رمز ذاتي

سڀو تنهن ڪونه کِايس سر صفاتي.

حکايت در بياد حضرت آدم و خلقت

ملائڪ و انسان

پُڇيا درگاهه حق هڪ شيخ ڪامل،

جو ها دائم ذڪر دي نال شامل.

ڪيوين ظاهر مُلڪ ٿِي پاڪ ٿيان

آکيس پيدا ڪيتم ڪنون نور اِنسان.

وَلا ٻيهر پُڇيس درگاهه حق دي
                        ڪيوين انسان ٿيا پيدا خلق دي.
وڏا انسان دا درجا ڪيتوئي

ڪنون مَلڪين شرف زياده ڏتوئي.

اڳون هاتف آکيس اِنسان دا دم
                        جوڙيم ڪنون نور اپڻي جسم آدم.
پڇيس آدم دي قالب دِي حقيقت

آکيس هاتف جوڙيم صورت تي صورت.

عجب انصاف ڪيتوسي اٿاهين
                        ڏٺا اسرار عُشاقان جٿاهين.

نقل عجيب

لکيا هي ’شيخ رُڪن الدين‘ عارف،

جنهين دا القاب هي عارف معارف.

ڳيس مئين بر زيارت شيخ منصور

آها جنهين دا طبل معروف مشهور.

ڏٺم منصور وچ درجہ عِلّيين
                        ڏٺم فرعون دا ارواح سِجّين.
پيس حيرت دي وچ پڇيم ڪنون ربّ

معنيٰ اِنهين ڳُجهه ساري دِي دا مطلب.

جنهين دعويٰ آهئي ڏونهين برابر
                        تفاوت ٿيا ڪيوين ڪم بيش صادر.
ڪيتا فرمان حق اي مرد عاقل

ڪيتم منصور ڪونه جَنات داخل.

جو ڪيتس آپ ڪون گم نال محنت
                        ڪيتس اثبات مئيڪون نال محبت.
ڪيتا فرعون گم مئيڪون بحالت

ڪيتس چا آپ ڪونه ڪر آپ ثابت.

اِنهين حالت ٿيا منصور پُر نور
                        پيا فرعون وچ دوزخ ٿي مغرور.
آخر هستي واليان دا نال تڪبر

ٿيسي احوال بيحد حال ابتر.

آهي هر دو جهان بي فيض بيحال
                        هوسن ساري عمر وچ حرص دي نال.

جنهان ڪونه حق ڪريسي آپ ڪنون دور

تنهان ڏيسي دنيا دولت دا مغرور.

جنهان دا حق ڪريسي آپ ڏهين رُوء
                        تنهان دي پئي سُڻيسِي خوب خوشبوءِ
جنهان دي باب هي مشڪواة دي وچ

ڪيڏي تعريف فقرا دي يعني سچ.

چو فرمايا رسول الله ظاهر
                        ڪيتوسي سير ٿي جَنّات ماهر.
ٿيوسي اطلعت في الجنت الحال

ڏٺم فرائيت اڪثر خوب خوشحال.

آئي اڪثر نظر فقرا اُٿاهين
                        نه ڏيکڻ وچ آيا ڪو ٻيا جٿاهين.
وڏا ڪو رحم حق دا هي فَقر تي

جنهن دا احوال سڻ دل پئي اَثر تي.

اسان دامن ڳڌي فقرا دي سُڻ ڪر
                        ٿِيسي مطلب اساڏا خوب خوشتر.
جيڪي باصدق دل اِنهين فال ٿيسن.

هميشه خادم الفقرا سَڏيسن.

آخر هوسن اُهي وچ دؤر شاڪر
                        جنهين ڪنهين حال وچ صَبّور صابر.
جو هي فرمان حق آيات اِنهين وچ

ڪر ’اِنَّ الله‘ مَعَ الصّابرين‘ وچ.

در بيان هستي اًغنيا

و مد نظر فقرا از درگاه حق تعاليٰ جل شانہ‘

آئِي هڪ ڏينهن صنّا ديد قَريش،

اڳون حضرت دي با آداب انديش.

ڪيتوني حال سڀ ٻَهه ڪر خلاصا

سُڻو مطلب اساڏي دل دا خاصا.

اسان جنهين وقت آوون پيش تيڏي
                        جماعت فَقر ڪونه ڪر منع ايڏي.
جو آوندِي هي اسان ڪونه بوءِ بَدتر

ڪنون پوشاڪ فقرا دي سبب ڪر.

ٻيٺا حضرت جڏان اها سُڻ حقيقت
                        فڪر ڪيتس اندر دل با جمعيت.
آندي آيت وَحِي ’وَ الصبِر و نَفسڪ‘

لاٿس حضرت دي دل تؤن خيال بيشڪ.

حڪم آيا ڪنون درگاهه ربّ دي
                        تُسان دائم رهو فُقرا طلب دي.

اُهــــي مغـــرور هــــن فاسق دنيــا وچ

تنهان دي قلب هن حرص و هوا وچ.

ڪيتم غافل تنهان ڪونه ڏي زرو سيم
                        ذڪر ڪنون آپڻي ڪر غرق شب نيم.
حسد واليان دي رٿ منسوخ ٿي پئي

جماعت فَقر دي منطور ٿي پئي.

وڏا درجا ڪيتا حق اهلِ دل دا
                        جو ’لا خوفءٌ عليهم‘ لقب ڪل دا.
جيڪو رهسي تنهان دي وچ جماعت

ٿيسي آخر تنهين حق دي عنايت.

مگر اِنهين ڳالهه دِي مشڪل هي بازي
                        جو هي طلسم دنيا دِي خوب سازي.

ٿيوڻ اِنهين دؤر دنيا دي ڪنون دور

بنان مرشد نه ٿيسي قلب پُرنور.

جو گهنسي شيخ ڪامل دي طريقت
                        ٿيسي معلوم تنهن ڪونه سڀ حقيقت.
”ولي محمد“ تون ڪر توڪل علي الله

آيت ’لا تقنطوا مِن الرّحمت الله‘.

صوفي هوسي سدا تئين نال شامل
                        تيڏا بنگلي ڌڻي وُه شيخ ڪامل.
تمت بالخير ٿيا تيڏا رسالا

هٽيا ڪُل وهم هستي دا ڪشالا.

تون ڀر ڪلمان دل اندر جوڙ قائم
                        نفي اِثبات دا رک خيال دائم.
                لا الہ الالله محمد رسول الله.

مثنويون

(فارسي)

رب يسر بسم الله الرحمان الرحيم و تمم بالخير

اين نصيحت گوش کن ائي دل مدام،

کس نه کرده کار دنيا را تمام.

اين جهان مثلِ حباب است ائي پسر

اين جهان را در فنا فانِي شمر.

عيش عشرت خواهشِ شيطان بود
                        رو را از رنج و غم درمان بود.
”لَيس فيها لذةً‘ اين روح را

درد مرهم دان دلِ مجروح را.

درد اول تلخ باشد چون زهر
                        عاقبت با تو دهد شيرين ثمر.
روز شب درکار حق بيدار باش

صوفي ابن الوقت شؤ هوشيار باش.

راه درويشي کلي از اوست دان
                        نيسي راه عين از همہ اوست دان.
گر گُلِ رعنا تو بيني در بدن

مي رسد بوئي ازان حّب الوطن.

مشورت با نفس خود سنجيدہء
                        منفعت درکارها او ديدهء.

اوست رهزن دائما درکار حق

مي کند در بحرها غفلت غرق.

در حقيقت دُور کن از دل دوئي
                        ور نه بيني سِر پس منصف توئي.
اين همه جز عشق کارِ مشکل است

راه اين معنيٰ تعلق بردل است.

عشق اصلاً بيقراري ميدهد
                        باخزانيها بهاري ميدهد.
عشق چشمِ صاف را پُر خون کند

عشق دانشمند را مجنون کند

عشق ظاهر راز پنهاني کند،
                        چون ”اناالحق“ موج قرباني کند.
گاهه ويراني گهي بُستان کند

گاه مفلس را لقب سلطان کند.

هرکہ را ديدار رباني شود
                        پائي بر تختِ سليماني تهد.
در صفاتِ عشق گفته مولوي

کرد ظهار در کتابِ مثنوي.

هرچہ گويم عشق زان برتر بود
                        عشق امير المؤمنين حيدر بود.
گر ترا شوق است سيرو لامکان

مَحو شو در ذات تابيني عيان.

ذکر حق شيرين ز شکر شير هست
                        هر دلِ را قوتشِ اکسير هست.
در وجودِ خود بہ بيين اي بوالهوس

تا تو يا بي فيض در ذکر حسن.

هست دنيا ساعہءٌ اي بيخبر
                        ”لَيس فيها راحةءٌ“ شام و سحر.
ايس وطن را بيوطن دان اي پيسر

”کُل شيءَ“ ميکند زينجا گذر.

دُور شو از حّبِ دنيا دور شو
                        جامِ وحدت نوش کن مخمور شو.
حرص را باصد هوس پرود

صاحبِ خود خانه را گم کردهً.

اين عجب از کار نادانّي تو
                        اين دليل نيست اِنسانّي تو.
يار با تو هست مي پرسي کجا

در وجودِ نمي بيني کجا.

حکايت تمثيل

زنکهُ يک بود کودک در برش،

در شهر مين رفت بيجا شد سرش.

نالها کرد باّوازِ بلند

گفت مردم را اي مردّ هوشمند.

گم شد امروز فرزندم ز دست
                        از فراقش خاطر من شد شکست.
در تعجب آمده هر خاص و عام

زنکَ ئي ديدند در شورش قيام.

جستجوئي کرد عالم در شهر
                        تا نداده هيچ کس باوئ خير.
آن نسائي را يکي پر سيد چيست

در بر تو هست اين فرزندِ کيست.

گفت زن او را کہ اين فرزند مااست

آنکہ گم گشته هم اين کودک همانست.
هر کہ را بسيار خنده شد پديد

اين تماشئي کسي گاهي نديد.

زن پشيمان شد ازين حالءِ بَتر
                        کرد از شرمندگي خود زير سر.
مرد شو، هوشيار مثل اين زن مکن

در وجودِ خويش يار گم مُکن.

با يقين کن کعبہء دل را سجود
                        تا توبيني سر حق را در وجود.
سر حق پنهان است در دل هائي تو

تو نمي داني ائ نادان وائي تو.

ذکر حق دل را صفائي ميدهد
                        هرکسي را تاج شاهي مينهد.
ذکر حق دل مرده را زنده کند

همچو باران غنچه را خنده کند.

قطع کن از دل مرادِ اين جهان
                        نامرادي را بکن وردِ زبان.
گنج قارون است اين دنيائ دون

هر دل را ميکند آخر زبون.

گر کني بر اين نصيحتها نظر
                        ميشود دل را ازين حرفي اثر.
جز خدا ديگر همہ کارِ هوس

آيتِ ’لا تقنطوا‘ بهر تو بس.

کن خيال اين نصيحت را تمام
                        نفس عزة ميشود با ايمن کلام.
اين نصيحت کي کند در دل اَثر

تا نه بر حرفِ يقين دارِي نظر.

جزِ يقين در راه وحدت کي روي
                        جز يقين تو مرد طالب کي شوي.
بايقين رؤدر خراباتِ مغان

هست آنجا ساقيء کوثر عيان.

از يقين طواف کن ميخانه را
                        تا تو بيني صحتِ مستانه را.
ساقيا مي ده کہ آزادي کند

از وصالِ يار آبادي کند.

ساقيا مي ده کہ سر جوشي دهد
                        از خيالِ نفس بي هوشي دهد.
ساقيا مي ده کہ در جوش آور

از حديثِ عشق در گوش آورد.

ساقيا مي ده کہ انساني دهد
                        در دلم ديدار سبحاني دهد.
ساقيا مي ده کہ عمرم مي رود

ڪوس رحلت درد ماغم مي رسد.

ساقيا جامي بده از مي بقا
                        هست دل را در دوائي تو شفا.
هر کہ شد از حال خود حيران بشر

جز وصالِ يار کي دارد خبر.

عاشقان را هست اين دردِ دوا
                        مي رسد زين درد هر دل را صفاء
هيچ مذهب ما ندارم در جهان

مذهبِ ما هست لا مذهب بدان.

در طريقه عشق مذهب کي روا است
                        پيش عاشق اين سخن گفتن خطا است.
هست مذهب از برائ عاميان

نيست مذهب از برائي عاشقان.

عاشقان را هست مذهب از خدا
                        جز خدا ديگر همه دانند لا.
مرد آن باشد کہ هوشياري کند

در حقيقت طلب بيدار کند.

گر شوي در ذوق محبت ها غرق
                        اسم اعظم مي شود هردم سبق.
خواب رابگذار بيداري بگير

هست بيداري تماشائي ضمير.

ره روان باشد مثل آبِ روان
                        آب استاده بود آخر خزان.
گر مسافر خواب در ره مي کند

بردر آنجائي مقصد کئي رسد.

مرد مان گيرند از خورش اثر
                         طالبان را خورشِ از خونءِ جگر.
رسمياتِ اين جهان باطل بدان

حرف ”لا مقصود“ را بادل بخوان.

تا توئي کئي يار آيد در نظر
                        چون کني گم خويش را يابي خبر.
در ره هستي لقب شيطان بود

در طريقه نيستي انسان بود.

کُلُّ موجودات را فاني بدان
                        ماسويٰ الله را ناداني بدان.
کاسہء حرص و هوا بشکن زدست

تانگيرد قطرهً محبت شکست.

چون کسي را ذوق محبت شد نصيب
                        دمبدم بيند تماشائي عجيب.
از محبت اين جهان مشهور گشت

وز محبت هردلِ پر نور گشت.

دمبدل کن ياد اصل خويش را
                        از محبت فهم کن پس پيش را.
گفت پيغمبر بر هر مرد وزن

شيوهُ ايمان بود حب الوطن.

شيخ را از ديدهّ دلها ببين
                        سجدهً آدم بود بهرِ يقين.
صورت شيخ است هادي رهنما

مي شود هر کار تو مشکلکشا.

نقش صورت شيخ در معنيَ شُمر،
                        از دليلِ شرک کن کلي، گذر.
چون نمودي خويش را از شرک پاک

پس نداري از خيالِ نفس باک.

اوليا پاک است او را پاک دان
                        در حضورش خويش را چون خاک دان.
هرچهہ با رد خاک گيرد مزهء

سنگ کي گيرد ز باران سبزً.

نيستي دان شيوہء پيغمبري
                        عزت هستي بُود چون آذري.
حکم سجده کرد چون رب الودود

هر ملائک کرد آدم را سجود.

مي نمود ابليس دعويٰ با خدا
                        شد ز هستي از در رحمت جدا.
صوفيان را روز شب اين ورد بس

’اَلاَمر فوق الادب‘ دانند بس.

کي شناسد زاهد اين احوال را
                        از حجابِ خود نه بيند حال را.
اوست ظاهر بين ز باطن بي اثر

ازرهِ باطون کي دارد خبر.

مي نشيند بر مصليٰ با غرور
                        اَز حديثِ عشق مي مانند دور.
                        کن گذر اين قصه اهلِ حجاب
                        روء به ميخانه بکن خواهش شراب.
گر ترا گويند کافر مي شوي

از طريقه زهد بيجا مي روي.

زهد را بگذار دامن عشق گير
                        مي شود آخر ترا آو دستگير
شد زليخان نا اّميد از هوش خود

ترک از تدبير کرد و ترک زهد.

با توکل عشق را کرده کمال
                        کرد او را عشق با يوسف وصال.
عشق برسر هر کہ آيد بيگمان

مي برد او را بسوئي لامکان.

عشق بيمثل است او را مثل نيست
                        عاشقان دانند جائي عقل نيست.
من چه گويم از زبان تقرير او

کل شيءِ نيست جز تاثير او.

قصہ را کوتاه کن اندر کتاب
                        ختم کن والله اعلم بالصواب.

مناقب مرثيا

﷡

منقبت درشان حضرت علي المرتضيٰ عليہ السلام

تصنيف

فقير نواب ولي محمد خان لغاري ’ثاني‘ صوفي القادري

هر مومنون کي حق مين مُشکلکشا علي هي

يون شب کي ستارون مين بدرالدجيٰ علي هي

جسکو هي حب اُسکي باطون اور ظاهر،

دونون جهان مين اُس کا پس رهنما علي هي

فرقان مين جسي کا القاب هي يُطهر،

تحقيق اسکي معنيٰ در اِنما علي هي
جب روز قيامت حشر هو ويگا ظهور،

اُس کا منصف زيب و ضياء علي هي
کعبه هي قلب مؤمن باطن مين بيت رَبّي،

اُسکٿ مشاهدي کا قبل النما علي هي
ختم النبي کي گهر کا مالڪ هي مشتهر،

مذهب محمدي کا هم پيشوا علي هي
ساقي هي طهورا کا وم حوض کوثري،

اب جانو في الحقيقت ارض و سما علي هي
دنيا مکان فاني جس مين نهين کوئي راحت،

اس دؤر بيوفا کا دارو دوا علي هي
بني آدم کا نشان هي ولقد ڪَرمنا،

ليکن اُسي کا جلوه آل عبا علي هي
معراج کا نشان هي اَسريٰ بِعَبدہ،

اور لحمک لحمي کا نشان اقربا علي هي
بازوئي مصطفيَ کا اور دين کا امام،

هر جنگ هر جهاد مين شيرِ خدا علي هي
صفت النبي مين ديکهو پنجتن کي شان مين،

يٰس وصف مرسل اور هَل اَتيٰ علي هي
شاهِ نجف کا جوئي طالب هي بااليقين،

اُسکو سِري کي سير مين دم دم لقا علي هي
والي هي ولايت کا ساري زمين اوپر،

وحدت وجودي کا هم صوفي صفا علي هي
ور مشکلات کا وظائف هئي لي خَمَستہ،

المصطفيٰ کي نور سي اُتفي بِها علي هي
ساري دنيا اگر هي هفتاد دو ملت،

ليکن اُسيکا مطلب شمس الضحيٰ علي هي
شيخي مشاخي گرچه هئي دنيا مين زيب وَر،

لُدني کا هر اُمور مين رندي قبا علي هي
خوش هو ولي محمد دائم شکر مين رَه،

تيرا وسيلا آج بدر البقا علي هي

مناقب (2) درشان حضرت علي المرتضيٰ عليہ السلام

تصنيف فقير نواب ولي محمد خان لغاري

با شاه تيرا ربه محشر مين کوثري هي،

روئي زمين اوپر القاب حيدري هي.

مري زبان کا ورد هي شب روز يا علي،

دل کي لقا مين مجهکو ديدار دلبري هي
داخل هئي پنجتن مين تيرا نام مشتهر،

جس ڪي سبب سي تجه پر شانِ پيمبري هي
ختم النبي ني بولا نادِ علي کو پڙهه کر،

تها امتحان جس کا فتح تو خيبري هي
دائم هي تيرا غلبا کفارون کي جنگ مين،

تحقيق اُسکي معنيٰ زور غضنفري هي
هر مؤمنون کي حق مين روز جز تلڪ،

دل مين مراد تيري يون حج اکبري هي
يا شاهه تيري شان کا کيسا بيان کرون،

باتون جناب حق مين کس کي نه همسري هي
دونون جهان کا مطلب اهل اليقين سي

تيري صفت کي گويا طاعت سي بهتري هي
شير خدا لقب هي تيرا جگ مين نامور،

ارض و سما مين جلوه اور دين برتري هي
ور خاص و عام جو هي اُمت محمدي،

سب سي کلام تيرا زيباچو گوهري هي
اسلام کي حسن کا شکر خدا کهون،

ساري جهان مين روشن بوئي تو عنبري هي
رکهتا ولي محمد دل پر خيال سي،

شاه نجف کي زيارت باطن مين رهبري هي

نئون صفحو --  ڪتاب جو ٽائيٽل صفحو
ٻيا صفحا 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13  14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
هوم پيج - - لائبريري ڪئٽلاگ