باب ڏهون

هيءُ ئي هو، جنهن اِيئن چيو

اليوشا اندر اَچي، ايون کي ٻڌايو ته ڪلاڪ کن ٿيو ماريا ڪانڊريٽوينيا، سندس ڪمري ۾ آئي هئي ۽ کيس خبر ڏني هئائين، ته سميرڊياڪوف پنهنجو اَنت آندو آهي. ”مان سماور کي صاف ڪرڻ لاءِ ويس، اُتي ڏٺم ته هو هڪ سيخ ۾ لڙڪيو پيو هو جا ديوار ۾ لڳل هئي. اليوشا جي پڇڻ تي هن پوليس کي اُن جو اطلاع ڏنو آهي يا نه؟ هن کيس جواب ڏنو ته هن ڪنهن کي به نه ٻڌايو آهي. پر هوءَ ڀڄندي وٽس آئي آهي ۽ سڄو وقت ڊوڙندي رهي آهي. هوءَ بلڪل پريشان ٿي ڏٺي ۽ پن وانگر ٿي لرزي. جڏهن اليوشا ساڻس گڏجي جهوپڙي ڏي ڊوڙيو ته هن سميرڊياڪوف کي اَڃا به لڙڪيل ڏٺو، ميز تي هن هڪ ڪاغذ ڏٺو. جنهن تي لکيل هو ته ”مان پنهنجي حياتي، پنهنجي مرضي ۽ خواهش سان پوري ڪريان ٿو. جيئن ڪنهن ٻي جي مٿان الزام نه اَچي.“ اليوشا هن بيان کي ميز تي ڇڏيو ۽ سڌو پوليس ڪپتان ڏي ويو ۽ کيس اُهو سڀ ڪجهه چيائين جو ٻڌو ۽ ڏٺو هئائين. اُن کان ٿي مان سڌو تو ڏي آيو آهيان. اليوشا کيس چيو. آخر ۾ هو ايون جي چهري ڏانهن نهاريندو رهيو. آکاڻي ٻڌائيندي. سندس اکيون اُن جي چهري ۾ کـُـپيون رهيون. ڄڻ ته ان مان ڪنهن حقيقت جو اظهار ٿي رهيو هو.

ڀاءُ، هن اوچتو واڪو ڪري چيو، ته تون سخت بيمار ٿو ڏسجين، مان توکي جو ڪجهه به چيو آهي، تون اُن کي سمجهي نه سگهيو آهين.

ڏاڍو چڱو ٿيو، جو تون آئين، ايون کيس اِهڙي حالت ۾ چيو ڄڻ ته هو اوجهڙاٽيون کائي رهيو آهي ۽ اليوشا جي گفتگو کي ٻڌي ئي نه رهيو هو. مون کي خبر آهي ته هـُـن ڦاهو کاڌو آهي.

ڪنهن کان ٻڌو اَٿئي؟.

مون کي خبر نه آهي، پر مان ان حقيقت کي ڄاڻان ٿو. ڇا مون کي اُن جي خبر هئڻ کپي؟ ها، اُن ئي مون کي ٻڌايو آهي، اُن ئي.“

ايون ڪمري جي وچ ۾ بيٺو هو، اَڃا به هـُـو ساڳي ريت کائيندي، گفتگو ڪري رهيو هو. هو هيٺ زمين ڏي نهاري رهيو هو.

اِهو اُن - ڪير آهي؟ اليوشا، غير ارادي طرح چوڌاري ڏسندي چيو.

 ”هو ترڪي ويو.“

ايون مٿي کي کنيو ۽ مشڪندو رهيو.

هو توجهڙي ڪبوتريءَ کان خوف کائيندو رَهيو. تون هڪ پاڪيزه فرشتو آهين. هيءُ ئي هو.

دمتري توکي فرشتو سڏيندو آهي. فرشتو ..... تون آسمانن جي تهه به تهه بلنديءَ جو عظيم سرمست آهين، هيءُ آسمانن جا بلندي وارا تهه ڇا آهن؟ شايد سڄوئي ستارن جو ميڙ، پر ستارن جو ميڙ فقط ڪيميائي طور تي سالم مادو شمار ٿئي ٿو، پر تون سج ۽ شينهن جي ستارن جو ميڙ آهين، ڇا توکي اُنهن جي خبر نه آهي؟

اليوشا خطري ڀري آواز ۾ کيس چيو، ته ڀاءُ خدا جي واسطي ويهي رَهه. صوفي تي ويهي رهه! بدحواس نظر ٿو اَچين. تون وهاڻي تي مٿو رکي سمهي پؤ، ڇا تون مٿي تي پاڻيءَ سان ترٽوال رکڻ پسند ڪندين؟ شايد اِهو توکي فائدو ڏئي.

 ”تون ٽوال ڏي“  ”اِهو ڪرسيءَ تي پيو اَٿئي. مان هاڻي اُن کي اُتي ڦٽو ڪيو هو.“

 ”اِهو اِتي ڪونهي اِجهو هتي.“  اليوشا کيس چيو. هن ڪمري جي ٻيءَ ڪنڊ ۾ ايون جي ڊريسنگ ٽيبل جي خاني ۾ تهه به تهه ٽوال کي کڻي ورتو. جو استعمال ۾ ئي نه آيو هو. ايون عجب مان ٽوال کي ڏٺو. ٿوري ويرم لاءِ کيس ڪا يادگيري اچي وئي.

 ”ترس.“ هو صوفي تان اُٿي بيٺو. ”ڪلاڪ کن اڳي مان اهو ٽوال اُتان کنيو هو ۽ اُن کي پاڻي سان تر ڪري، پنهنجي مٿي جي چوڌاري ويڙهيو هو، ۽ اُن کي اِتي ڦٽو ڪيو هيم. هيءُ پوءِ ڪيئن ٿيو. مون وٽ ته ٻيو ٽوال به ڪونه آهي“

تو هن ٽوال کي پنهنجي مٿي تي رکيو هو؟“  اليوشا کانئس پڇيو.

 ”هائو، مان هن ڪوٺيءَ ۾ ڪلاڪ کن ٿيو، هيڏي هوڏي ڦريس...... هي شمعون اِيئن ڇو ٻري ويون آهن. هاڻي وقت گهڻو ٿيو آهي؟“

 ”قريب قريب ٻارنهن.“

 ”نه، نه“ ايون واڪو ڪري چيو. ”هو خواب نه هو. هـُـو هتي هو. هو هتي ويٺو هو. اِنهيءَ ئي صوفي تي جڏهن تون دريءَ کي کڙڪائي رهيو هئين، ته مان مٿس گلاس کي اڇلائي هنيو هو .......“

 ”اِجهو هن کي. هڪ منٽ ترس. مان برابر ننڊ پيو هوس. پر هيءَ خواب، خواب نه هو. هن ۾ صداقت هئي. مان گهميس ٿي، ڳالهايم ٿي ۽ ڏٺم ٿي ..... اُن هوندي به مان ننڊ ۾ هوس. هو حد کان وڌيڪ ڊنل ۽ بيوقوف هو، اليوشا.“ ايون اوچتو کلڻ لڳو ۽ فرش تي زور سان پيرن سان ڌڪ هڻڻ لڳو.

ڪير بيوقوف آهي؟ ڀاءُ تون ڪنهن جي لاءِ ڳالهائي رهيو آهين؟ اليوشا وري انتطار مان کانئس پڇيو. شيطان. هو منهنجي ملاقات لاءِ آيو هو. هو هتي ٻه ڀيرا آيو آهي اڃا به ٽي ڀيرا. هو وڏي شيطان نه پر شيطان جي حيثيت ۾ غصي مان مون تي طنز ڪندو رهيو. هو گرم پـَـرن کنوڻ ۽ گجگوڙ سان نه هو. پر هو شيطان به نه هو، هيءُ ڪوڙ آهي. هو دغاباز هو. هو سادو خبيث هو - هـُـو هڪ حقير ۽ بي لطف خبيث هو. هو حمامن ۾ ويندو آهي. جيڪڏهن تون اُن جو لباس لاهيندين ته مون کي پڪ آهي، ته توکي سندس هڪ ڊگهو ۽ لسو پـُـڇ، دينمارڪ جي ڪتن جهڙو نظر ايندو. وال ڊگهو ۽ بد رنگ ..... اليوشا تون ٿڌو ٿي ويو آهين تون برف مان آيو آهين. چانهه پيئندين، ڇو سردي آهي؟ ڇا مان چوان ته هو چانهه آڻين؟“

اليوشيا، پاڻيءَ جي گهڙامنجي ڏانهن ڊوڙيو، ٽوال کي پاڻيءَ سان تر ڪري ۽ ايون کي ترغيب ڏنائين، ته وري ويهي رَهي ۽ پوءِ آلو ٽوال سندس مـَـٿي جي چوڌاري ويڙهي ڇڏيائين. پاڻ سندس ڀرسان ويهي رهيو.

ايون وري ڳالهائڻ شروع ڪيو. هاڻي لـِـزي پسند آهي. مان اُن جي لاءِ ڪي بيهوديون ڳالهيون چئي ويس. اُهو سڀ ڪوڙ هو .... مون کي هوءَ پسند ايندي آهي. مون کي سڀاڻي لاءِ ڪٽيا کان خوف ٿو ٿئي. مون کي ٻين سڀني کان وڌيڪ، هن کان خوف ٿو ٿئي، ته مستقبل ۾ اَلائجي ڇا ٿيندو؟ هو سڀاڻي مون کي هڪالي ڇڏيندي ۽ پيرن ۾ مهٽيندي، هوءَ سمجهي ٿي ته مان رقابت کان متيا کي تباهه ڪري رهيو آهيان، هائو، هوءَ اِيئن ئي سمجهي، پر اِيئن نه آهي. سڀاڻي اَڏي پڇا ته اُهي، پر ڦاسي ڪانه آهي. نه مان ڦاهو کائيندس. توکي خبر آهي، اليوشا ته مان ڪڏهن به خودڪشي نه ڪندس، متيا ايئن ڇو آهي. ڇاڪاڻ ته مان خود غرض آهيان نه.“ پر مان بزدل نه آهيان. هيءَ شايد زندگي جي پيار کان آهي. مان ڪيئن سمجهان ته سميرڊياڪوف پاڻ کي ڦاهو ڏنو آهي. هاڻي اِهو هيءَ ئي هو، جنهن مون کي ٻڌايو هو.

 ”ڇا توکي يقين آهي ته هتي ڪو هو؟“  اليوشا کانئس پڇيو.

هائو هن ڪنڊ ۾، صوفي تي هو، توکيس هڪالي ڇڏيو. تون جڏهن پهتين ته هو غائب ٿي ويو. اليوشا مون کي تنهنجو چهرو پسند آهي. توکي خبر آهي، ته مان تنهنجي چـَـهري کي پيار ڪندو آهيان. اليوشا اُهو ماڻهو مان ئي آهيان. اليوشا مون وٽ جا به خودغرضي آهي، سا هيٺانهين درجي واري ۽ نفرت جهڙي آهي. هائو، مان روحاني انسان آهيان هن اُن کي سمجهي ورتو هو ..... جيتوڻيڪ هن منهنجي بيعزتي ٿي ڪئي. هـُـو حد کان وڌيڪ بيوقوف هو، پر اُن مان سندس ئي فائدو هو. هو مڪار هو ۽ جانورن جهڙو مڪار، کيس خبر هئي ته هو مون کي ڪهڙي ريت جوش ۾ آڻي، هو انهيءَ لاءِ مون تي طنز ڪندو هو، ته مان سندس وجود کي تسليم ڪريان ۽ اِهوئي سبب هو، جو مون کي، هـُــن ڌيان ڏيئي ٻڌڻ لاءِ مجبور ڪيو ٿي. هـُـن ٻار وانگر مون کي بيوقوف ٿي بڻايو. هن ڪيتريون شيون، مون کي، منهنجي لاءِ ٻڌايون، جي سڀ سچيون هيون. جيتوڻيڪ مان اُنهن کي ڪڏهن به پنهنجو نه ٿي سمجهيو توکي اُن جي خبر آهي. اليوشا؟“ ايون هيءَ حقيقت بلڪل انتظار ۽ يقين واري آواز ۾ چيو ته مون کي ڪيڏي نه خوشي ٿيندي، جڏهن مون کي خبر پوندي ته اِهو مان نه هوس، پر هو هو.

هن توکي ٿڪائي ڇڏيو آهي. اليوشا کيس چيو. هـُـو ڀاءُ کي انتظار مان نهارڻ لڳو. هـُـو مون سان ڳالهيون ڪري رهيو هو، پر نهايت سياڻپ سان، ضمير! هيءَ ضمير ڇا آهي؟ مان هن کي پنهنجي لاءِ پاڻ تيار ڪريان ٿو. مون کي کانئس ڇو عذاب پهچي رهيو آهي؟ شايد اِهو عادت کان هوندو. انسانيت جي ڪائناتي عادت کان، جا ستن هزارن ورهين جي جهوني آهي. هاڻي، اُن کي ڇڏڻ کپي ۽ خود ديوتا بڻجڻ گهرجي. اهو به انهيءَ کي ٿي چيو. اِنهي ئي.“

۽ تون نه تون نه، اليوشا روئڻ کان پاڻ کي روڪي نه سگهيو. هو ڀاءُ کي آزاديءَ سان ڏسڻ لڳو. اُن جي پرواهه نه ڪر، ڪيئن به هجي، تو هن سان نڀايو آهي ۽ هاڻي کيس وساري ڇڏ، ڀلي ته هو پاڻ سان اُهي سڀئي شيون کڻي وڃي، جن کي تون هاڻي پنهنجي لاءِ پاراتو ٿو سمجهين، هو وري نه ايندو.

هائو، پر هو نفرت جهڙو آهي. هو مون تي کليو ٿي ۽ هو بيحياءُ آهي، اليوشا، ايون هيءُ لفظ گناهه جي خوف جهڙا چيا. پر هو ڪيترين شين ۾ مون سان بـُـرو ٿي هليو. هن منهنجي سامهون، منهنجي بابت گهڻائي ڪوڙ ٿي ڳالهايا. اڙي تون بهادراڻي طور - ڪارنامن کي وجود ۾ آڻي رهيو آهين! هن مون کي چيو ٿي، ته تو پنهنجي پيءُ کي قتل ڪيو آهي ۽ تنهنجي ئي اشاري تي تنهنجي نوڪر، اُن کي قتل ڪيو آهي. اليوشا وچ ۾ ڳالهائيندي چيو، ته، ڀاءُ پاڻ کي آرام ڏي اِهو تون نه هئين، جنهن اُن کي قتل ڪيو آهي. اِهو ڪوڙ آهي.

اِهوئي ته هن چيو ٿي ۽ کيس اُن جي خبر هئي. هن چيو ٿي ته تون بهادراڻو ڪارنامو عمل ۾ آڻي رهيو آهين. جيتوڻيڪ تون حسن سيرت ۾ اعتماد نه ٿو رکين، اِها ڳالهه توکي عذاب ۽ چڙ ڏياري رهي آهي. اِهوئي سبب آهي، جو تون منقدم بڻجي ويو آهين، هن اِهي ڳالهيون مون کي، منهنجي بابت ٻڌايون ٿي ۽ هن کي خبر هئي، ته هو ڇا چئي رهيو آهي.

 ”اِهو توئي چيو ٿي نه.“ اليوشا ماتمي آواز ۾ کيس چيو. تو ايئن ڇو چيو؟ ”ڇاڪاڻ ته تون بيمار ۽ بيهوشيءَ ۾ مبتلا آهين. تون پاڻ کي عذاب ڏئي رَهيو آهين.“

 ”نه، هن جيڪي چيو ٿي، اُن جي کيس خبر هئي. هن مون کي چيو ٿي ته تو وٽ غرور آهي. تون محڪم رَهي، اِيئن چوندين ته مان ئي آهيان، جنهن اُن کي قتل ڪيو آهي. پنهنجي جسم کي خوف کان مروڙين ڇو ٿو؟ تون ڪوڙ ٿو ڳالهائين، مان تنهنجي راءِ کي نفرت سان ڏٺو ۽ تنهنجي خوف کي به! هن اِهو منهنجي لاءِ ٿي چيو ۽ هي به ٿي چيائين، ته توکي خبر آهي، ته تون چاهين ٿو، ته ٻيا به تنهنجي تعريف ڪن، ته تون ڏوهي آهين، قاتل آهين، پر تنهنجو احساس تعريف جي لائق آهي. هي ڀاءُ جي نجات لاءِ، سڀني ڳالهين جي قبوليت ڏيندو. اهو، هن ڪوڙ ڳالهايو هو اليوشا! ايون اوچتو غصي سان چيو ۽ سندس اکيون چمڪي رهيون هيون. “ مان چاهيان، ته هيءَ جا حقيقت شخص منهنجي تعريف ڪري هيءَ خصوصيت سان ڪوڙ ڳالهائي رهيو هو. مان قسم کڻي چوان ٿو، ته اِيئن نه آهي. اِهو سبب هو، جو مان مٿس گلاس اُڇلائي هنيو هو، جو سندس بدنما چهري تي لڳي ڀڄي پيو هو.

 ”ڀاءُ،هاڻي آرام ڪر! اهڙيون ڳالهيون نه ڪر.“ اليوشا کيس دلاسو ڏيندي چيو، ”هائو، هن کي خبر آهي ته ٻي کي عذاب ڪيئن ڏجي. هو ظالم آهي.“ ايون، اليوشا ڏي ڌيان کان سواءِ ڳالهائيندو ويو. جڏهن هـُـو پهريائين آيو هو، ته مون کي اُن جي لاءِ تمام ٿوري ڄاڻ هئي. هو چوندو رَهيو ته ايئن کڻي قبول ڪجي، ته تون غرور کان راهه تي وڃي رهيو آهين ۽ اڃا به توکي اُميد آهي ته سميرڊياڪوف مري چـُـڪو هو. هن پاڻ کي ڦاهو ڏنو آهي. توکي اِها به اميد آهي، ته سميرڊياڪوف کي سزا ايندي ۽ کيس سائبيريا موڪليو ويندو. متيا آزاد ٿي ويندو ۽ اُن وقت توکي فقط اخلاقي سزا ايندي. (ٻڌين ٿو، هو اُن وقت کلي رهيو هو) ڪي ماڻهو تنهنجي تعريف ڪندا. هاڻي تو اڪيلي تي ڪير اعتبار ڪندو؟ پر اُن هوندي به تون ويندين تو فيصلو ڪيو آهي، ته ويندين. تون هاڻي ڇا جي لاءِ وڃي رهيو آهين. اِها گفتگو نهايت خطرناڪ هئي. اليوشا مان هنن سوالن کي برداشت ڪري نه ٿو سگهان. ڪنهن کي طاقت ٿي سگهي ٿي ته اِهڙا سوال مون کان ڪري؟

اليوشا، وچ ۾ ڳالهائيندي کيس چيو ته ڀاءُ سندس دل خوف کان ٻڏي رَهي هئي. پر کيس اَڃا اُميد هئي ته هـُـو ايون کي درست ڪري سگهندو. هن ڪهڙيءَ ريت، منهنجي اَچڻ کان اڳ ۾ توکي سميرڊياڪوف جي موت جي خبر ٻڌائي هئي. جڏهن ته ڪنهن کي خبر به نه هئي ۽ نه وري اِهڙو وقت هو، جو ڪنهن کي خبر پئجي سگهي؟

 ”هن مون کي ٻڌايو.“ ايون ڪنهن به شڪ جو انڪار ڪندي کيس مضبوطيءَ سان چيو. هن اِهوئي ٿي ڳالهايو. هن چيو ٿي ته جيڪڏهن تون حقيقت تي پهچندين، جي تون ڪنهن گل تي اعتبار رکين ٿو، ته سڄي حقيقت توکي صحيح نظر ايندي. ڀلي ته هو توتي اعتبار نه ڪن، تون ته پنهنجي اُصول لاءِ وٽن وڃين ٿو. پر تون به فيودورپاولووچ وانگر ننڍڙو احمق آهين. تنهنجو ’گڻ‘ سان ڪهڙو واسطو؟ تنهنجي اَڻ بڻ ڪرڻ مان ڪهڙو فائدو؟ جيڪڏهن تنهنجي قرباني، ڪنهن جي لاءِ به فائدي واري نه آهي؟ ڇاڪاڻ ته تون خود به نه سمجهي سگهيو آهين، ته تون اوڏانهن ڇو ٿو وڃين! اڙي توکي ته گهڻو ڌيان ايڏانهن ڏيڻ گهرجي، ته تون پاڻ کي سمجهين ته اوڏانهن ڇو وڃي رهيو آهين! ڇا، تون پختو ارادو ڪري چڪو آهين؟ تون سڄي رات ڄاڻي ٻجهي هن اُڻ تڻ ۾ رهندين، ته تون اوڏانهن وڃين يا نه وڃين، پر تون ويندين. مان ڄاڻان ٿو ته تون ويندين. توکي خبر آهي ته تون جو فيصلو ڪندين اُن جي بجاءِ فيصلو توتي ڇڏيل نه آهي. تون ويندين. ڇاڪاڻ ته تو ۾ همٿ ئي نه آهي. ته نه ويندين! ڇا، تو ۾ همٿ جو فقدان آهي؟ انهيءَ جو پاڻ ۾ توکي سراغ وٺڻ گهرجي. هيءَ تنهنجي لاءِ هڪ ڳجهارت آهي. هو اُٿيو ۽ هليو ويو. تون آئين ته هو هليو ويو. اليوشا، هن مون کي بي همٿ به سڏيو. ڇا، مان بي همٿ آهيان. هن وڌيڪ هيءُ به چيو ته هيءُ انهن عقابن لاءِ نه آهي، ته زمين تي اُڏامن. سميرڊياڪوف به ايئن ئي ٿي چيو. هن کي مرڻ کپندو هو. مون کي مهينو کن ٿيو آهي، جو مان ڏسندو رهيو آهيان، ته ڪٽيا منهنجي توهين ڪندي رَهي آهي. اِهڙي ريت لـِـزي به منهنجي توهين ڪندي! تون ئي آهين جو تعريف جي لائق آهين، پر هيءُ هڪ بي رحم ڪوڙ آهي! تون به ته منهنجي توهين ڪري رهيو آهين. مان هاڻي وري توسان نفرت ڪري رهيو آهيان! مان اُن ببلا سان به نفرت ڪريان ٿو. مان اُن ببلا کي ڪڏهن به نه بچائيندس. ڀلي ته هو سائبيريا ۾ بڇڙو ٿئي. هن هاڻي خدا جي حمد جو نغمو ڳائڻ شروع ڪيو آهي. اَڙي مان هاڻي ويندس ۽ انهن سڀني چهرن تي ٿڪون اُڇلائيندس!

هـُـن جنوني حالت ۾ ٽپو ڏنو. ٽوال کي ڦٽو ڪيائين ۽ وري ڪمري ۾ هيڏي هوڏي گهمڻ لڳو. اليوشا کي ياد آيو، ته هـُـن هاڻي ڇا ٿي چيو. مان ڄڻ ته ننڊ ۾ جاڳي رهيو آهيان .... مان گهمان ٿو ۽ ڏسان ٿو ۽ ڳالهايان ٿو، پر ننڊ ۾ آهيان. هاڻي به ايئن ئي ڏسڻ ۾ ٿو اچي. اليوشا کيس نه ڇڏيو. سندس دل ۾ خيال پيدا ٿيو ته هو ڊاڪٽر ڏي ڊوڙي وڃي، پر کيس پنهنجي ڀاءُ کي اڪيلو ڇڏيندي خوف پئي ٿيو. اُتي ڪوبه ڪونه هو، جو اُن جي آسري تي کيس ڇڏي. آهستي آهستي ايون کان هوش ڇڏائيندو ويو ۽ هو صفا بيهوش ٿي ويو. هو اَڃا به ڳالهائي رهيو هو، ۽ سندس گفتگو ۾ ڪو به ربط ڪونه هو، پر بلڪل وضاحت سان، هرهڪ لفظ ڌار ڌار ڪري ڳالهائي رهيو هو. البت ڳالهائڻ ۾ کيس هٻڪ پئي ٿي. اوچتو سندس ٽنگون وچڙيون پر اليوشا کيس وڌي سنڀالي ورتو ۽ کيس بستري تي ليٽايائين. هو ٻه ڪلاڪ سندس مٿان ويٺو رهيو، مريض هاڻي آرام سان سمهيو پيو هو، منجهس ڪابه چرپر ڪانه هئي ۽ هو صاف ريت سان ساهه کڻي رهيو هو. اليوشا هڪ وهاڻو کڻي، صوفي تي پئي رهيو.

جيئن هو ستو، هن ايون ۽ متيا جي لاءِ دعا گهـُـري ۽ ايون جي بيماريءَ تي غور ڪرڻ لڳو. هٺيلي فيصلي جي هيءَ ذهني تڪليف هئي. هڪ سنجيده ضمير! خدا، جنهن کي هن نه ٿي مڃيو. اُن جي صداقت هاڻي سندس دل تي قبضو ڪري رهي هئي، جا اَڃا به هو مڃڻ لاءِ تيار نه هو. ’هائو‘، خيال اليوشا جي دل تي ترڻ لڳو ته هائو. سميرڊياڪوف مري چڪو آهي. هاڻي ايون جي شاهديءَ تي ڪير اعتبار ڪندو؟ پر هو ويندو ۽ اِها ڏيندو.“ اليوشا، سادگيءَ سان مشڪيو. هن خيال ڪيو ته خدا جي نيٺ فتح ٿيندي. هن خيال ڪيو، ته هو يا ته صداقت جي روشني ۾ اُٿندو .... يا هو نفرت ۽ انتقام وٺڻ جي جوش ۾ ختم ٿي ويندو. هيءُ اهو عمل ڪري رهيو آهي، جنهن ۾ سندس اعتماد ئي نه آهي. اليوشا غم کان اِيئن چوندي، ايون لاءِ وري به دعا گهري.

dc

نئون صفحو --  ڪتاب جو ٽائيٽل صفحو
ٻيا صفحا 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27
هوم پيج - - لائبريري ڪئٽلاگ