مهراڻ جون چونڊ ڪهاڻيون

حميد سنڌي

”لکي ڏي!“

سندري اتمچنداڻي

                چنڊڙا، تون اڃا بيٺو کلين! شايد تو اها ڳالهه ٻڌي ئي ناهي. ڀلا، ٻڌي به ڇا ڪندين؟ گهر جي ڀتين ته ٻڌي، پوءِ اهي ڇو ڪين لڏيون؟ جنهن وقت ٻنهي ماءُ – پٽن گڏجي چئي هئي اها ڳالهه، تنهن وقت هوا به ته زور شور سان پئي ڦري گهري، پوءِ به چڪ کي منهن ۾ ڦهڪائي هلي وئي!

                مگر نه، چنڊ، تون اهڙو ناهين، تون ٻڌي هان ته ضرور روئي وجهين هان. هيڏا سال تو سان رهاڻيون ڪيون اٿم، سو ڪو  ته ناتو ٻڌجي ويو هوندو! مگر، ڪيئن چئجي، شايد گڏ رهڻ سان به ناتو نه ٻڌبو آهي.

                هاءِ ائين به شايد ٿي سگهندو آهي، نه ته ڀلا هاڻي ڪيئن چونم ها ته  ”لکي ڏي!“ هڪ – ٻن ڏينهن جو ناتو ته ناهي هن سان! هوءَ راهه شاهد آهي.... چوڏهن سال اڳ، ڪهار ڏولي کڻي پئي آيا، تڏهن هن راهه منهنجون سڀ ٻڌيون هيون. ڪيڏي پئي کل آئي ان مهل، انگ انگ ٿي ٺريو! پيرن جي آڱرين تي زيور، هٿن جي آڱرين تي منڊين جا وڪڙ، ٻانهون، ڳچي ..... پر مان ته نڪ جي هيري جي چمڪ تي ئي موهت ٿي پئي هيس! تازي ٽوپيل نڪ سور به ڪيڏو پئي ڪرايو، پر نئين ناتي  جي خوشي ڪا هئي! ڪهڙي سکي هئي، جنهن منهنجي سڄڻ جي ساراهه نه ڪئي هئي: ويندي ائين به چئي ويٺيون ته ”ههڙو جو گهوٽو سهڻو اٿس، سو ٻار به جهڙا پرين جا ٻچا ٿيندس!“ هئي ته عجيب ڳالهه: شام تائين جا ڪنيا هئي، سا ويڏيءَ تي ويهڻ سان ئي امڙ بڻجڻ جي لائق ٿي پيئي!

                مگر عورت ٿيندي ڪيڏو فخر هو! ايڏو ئي وڏو، جيتري اڄ موٽي ڪنيا ٿيڻ جي بي وسي آهي. ڪهارن جو هلڻ ڪيڏو ڌيمو ٿي لڳو. اهو ڳورو ڳورو هٿ، جو ويڏيءَ تي ڏٺو هوم، ان جي چانديءَ جهڙي چهري  واري مالڪ کي ڏسڻ لاءِ ڪيتري نه بيتاب هيس! سوچيم، ”سوني هوندي اها مهل! مگر اها مهل آئي ئي ڪا نه، ۽ جڏهن آئي، تڏهن به سوني بڻجي نه آئي. پتيءَ امتحان ڏنو، پوءِ آئي اها مهل. شاديءَ کي پورا چاليهه ڏينهن گذري چڪا هئا. ايتريون راتيون ڪنهن جي قدمن جي آهٽ ٻڌڻ لاءِ ڪَنَ پريشان رهي رهي، نااميد ٿي چڪا هئا.

                ليڪن هاءِ ڙي ناريءَ جي بيوسي! پوءِ به جڏهن قدمن جي آهٽ آئي، تڏهن ڪن سرلا ڪري، منهن ڍڪي، سڌي ٿي ويٺيس. هن منهنجو گهونگهٽ مٿي کنيو. اها مهل اها گهڙي اچي پهتي. لڄ ڀرين اکين پورو ديدار ڪرڻ به نه ڏنو! الائي ڇا ٿي ويو ان گهڙيءَ کي!

                ”ننڊ ڪا نه ٿي اچئي:“

                اهو به ڪو ڀلا سوال هو! مان کڻي اڻپڙهيل هيس، ته به ڪيترين ساهيڙين کان اهڙيءَ گهڙيءَ لاءِ سوال جواب پڇي رکيا هيم، ۽ هن ڀلا ڪنهن ڪتاب ۾ به ان کان سهڻي ڍنگ جي ڳاهه نه پڙهي هئي! مان ڀلا ڇو چوان ته ”ننڊ ڪا نه ٿي اچيم؟“ چاليهه راتيون ڪهڙي ننڊ آئي هئي، جو اڄ ايندي هوندي. پر مان ڇو کيس ٻڌايان؟ کڻي ڪنڌ ڌوڻيم. بس، هو پوئين پير هليو ويو! ويندي ويندي چوندو ويو، ”سمهي پئه.“

                ڪاش، ان گهڙيءَ انهيءَ سمهي پوڻ جو مطلب سمجهي سگهان هان! تن بدن ۾ آڳ لڳي ويئي. گهر جي چپاٽ وٽ بيهي، چير مان جيڪي ٻڌم، تنهن ته ساري سگهه ستيا ئي ڪڍي ڇڏي: ”هر ڳالهه ۾ ضد ڪندين آهين، امات! پهرين چئه ننهن  کپي، هاڻي ..... بس بس، مون کي هاڻي مئٽرڪ جو امتحان ڏيڻ ڏي.“

                ”هاءِ رام! اڃا به اوسيئڙو ڪڍڻو پوندو!“ سوچيندي سوچيندي دماغ پاڳل ٿي رهيو هو. ڪيترا ڏينهن اکين مان ڳوڙها ئي نه ٿي سڪا، عزيز خويش رحم کائڻ لڳا. ان رحم جي پلئه کي پيار جو پلئه سمجهي، ڇڪي، ان ۾ پاڻ ويڙهي ڇڏيم. وري به کلڻ ڪڏڻ لڳيس، ۽ اميد جي ڏيئي جي وٽ کي به ڏينهون ڏينهن سوريندي رهيس. سکيون سرتيون به ان وٽ کي سورڻ ۾ مدد ڪنديون هيون. سندن مٺا ٻول – ”لاجوءَ جي ته لوڏ ئي لک ٿي لهي! ڀائي! سندس گهوٽ ٿيندو وڪيل، پوءِ ته لاجو اسان سان ڳالهائيندي به ڪا نه!“ ..... هاءِ! ڪيڏا سيسراٽ اڀرندا هئا انهن ٻولن سان! ڪيڏيءَ وڏيءَ پونجيءَ جو انتار هو!

                ۽ مليو ڇا؟ اڙي چنڊ!

                ....... ڏاڍي ٿوري پنجي اٿيئي منهنجي. ان لاءِ به سندس امتحان پاس ڪرڻ تائين ترسندي رهيس. شايد ان ڪري ئي ايڏي پياري اٿم اها پونجي، نه ته ٻالڪ جيڪي اڳڙيون ٿڳڙيون ميڙيندا رهندا آهن، تن کان ڇا وڌيڪ منهنجي پونجي! فقط ڪن راتين ۾ سندس وسواسن جو ڇهاءُ ۽ چپ چاپ ۾ ڪنهن وقت هڪ ٻار لاءِ اٻلاکا! جيءُ جان سان پوري ڪيم سندس گهر، مگر نه رهي سگهيو اهو ٻالڪ به هن جهان ۾. ٻالڪ جي مرتبي تي ئي بس هن کي پتيءَ جي روپ ۾ ڏسي سگهي  هيس – هڪ همدرد انسان جي روپ ۾. ليڪن، ٻئي ڏينهن تي ئي سڀ ڪجهه بدلجي ويو. هڪ ڏينهن لاءِ، کوهڻ ۾ پائڻ جو عجيب درشيه ڏٺم، ۽  بس. ڪيڏي نه وڏي پونجي آهي، چنڊڙا!

                مون کان وڌيڪ ڪروپ نارين کي پنهنجن گهوٽن سان گهر جي هر ڪاريه ۾ ويهي، صلاح مصلحت ڪندي ڏٺو اٿم، پر هائو، سندن گهوٽ ڀل منهنجي پتيءَ کان سندر آهن، ته به منهنجي پتيءَ کان گهٽ پڙهيل آهي. تڏهن ڇا، علم ئي اهو ويڇو پيدا ڪيو آهي، اسان ٻنهي جي جيون ۾؟  سچي هئي منهنجي هڪ سکي، جنهن چيو هو، ”جڏهن پتي پڙهي تيار ٿيندو، تڏهن تنهنجا اوسيئڙا اوجاڳا سمجهندو به ڪو نه!“ پر مان جو چري هيس..... هيترو سندر، هيترو پڙهيل انسان، ڪڏهن منهنجين قربانين کي سمجهي نه سگهندو، اهڙي ڳالهه ته دماغ ۾ويهي  ئي نه پئي سگهي!

                کل نه، چنڊ! ڏاڍو وڏو ڏک آهي هيءُ، خبر ناهي ڪهڙن ڪنن سان سس جا اکر ٻڌم: ”لکي ڏي“ ۽ اکيون کڻي جو پتيءَ ڏانهن نهارين...... هاءِ، هن به ائين ئي چيو، ”لکي ڏيندينءَ، تڏهن ئي ٻي شادي ٿي سگهندي!“

                مري ڇو نه ويس ان مهل! ساري پرٿوي اچي لڏي: اکين جي درياءَ ۾ هر چيز کي لڏندو ٻڏندو ڏٺم، پر نه سمجهي سگهيو ڪوئي هيءَ پيڙا! هڪ سکيءَ ليلا – چنيسر جي ڪهاڻي ٻڌائي هئي. ليلا کي ته سڀڪي مليل هو پتيءَ وٽان. هن پتيءَ جي آزمائش ٿي لڌي. هڪ وڏو ڀرپور وشواس پتيءَ جي راهه ۾ اڇلي، کلڻ ويهي رهي. هاءِ، لٽڪي ويئي! روئي موٽي، مون جيان!

                مگر هيءَ هئي سس! ناري جي ويدنا، ناري به نه سمجهي! جڏهن پتي پڙهڻ ۾ مشغول هو، تڏهن سس کان اسڪول وڃڻ جي موڪل گهري هيم. هن ڀرون تاڻي چيو هو، ”وڏن گهرن جو ننهر به ڀلا اسڪول وينديون  آهن!“

-                                ته وڏن گهرن جون نهر فقط ٻل چاڙهيون وينديون آهن؟

اڙي چنڊ، ڇا لکي ڏيان هن سس کي؟ اهو، ته منهنجي موهه جو ٽڪرو ٻيءَ ڪنهن جو ٿي وڃي! ڪاش! کيس هڪ ڌيءُ هجي ها ۽ ان کي پتي چوي ها: ”لکي ڏي پنهنجي ننڍڙيءَ پونجيءَ جي وصيت!“ ان مهل ماتري هردو ڏري  پوي ها، ڀڙڪي چوي ها، ”نه لکي ڏج! جنهن انسان تنهنجي زندگي برباد ڪري ڇڏي، ٿيڻ ڏي ان جي جيون کي به برباد!“ مگر مون لاءِ ڪيئن ٿو ڪوئي ائين چئي سگهي؟ ماءُ جا ڪانهيم! هيءَ ته ٿي پنهنجي اولاد جي ماءُ...... روز گروءَ جي اڳيان مٿو ٽيڪي جا سڀ پاپ ڌوئي ايندي آهي، سا مون لاءِ ماءُ ڇو، پوتن ڇو نه ٿئي!

                چنڊ، مان ڏاڍي ڪڙي ٿي پيئي آهيان نه، نه ته هن سس لاءِ ايترا ڪڙا اکر ڇو ڳالهايان. جنهن ڳالهه ٿي ڪئي ته سندس شاديءَ جي پورن ڇهن مهينن کان پوءِ جڏهن چوٽ تي بيٺي پنهنجا واسينگ سڪائي رهي هئي، تڏهن اچي ٻڌايائونس ته سندس پتي ٿي ويو جهنگل جي هڪ چيتي جو شڪار! بس، هڪ ٻالڪ جي سهاري ڪاٽي چڪي آهي زندگي هيءَ عورت، جا هئي ساري ڳوٺ جي سونهن. وهم ويڙهي ويس ته سهڻي عورت ڀاڳ هيڻ ٿيندي آهي، ۽ سڪ پائي ورتائين سانوري ننهن. سانوري ننهن. مگر سانوريون به ڀاڳ هيڻيون ٿي سگهنديون آهن: سهڻي سس پتيءَ کان پوءِ ڏهاڳ ڏٺو، ۽ مون ....... پتيءَ جي جيئري!

                                هاءِ، چنڊ، توکي ڏک ٿو ٿئي هي سڀ ٻڌي! تڏهن پيو ويڙهين هيءُ بادل جو آنچل؟ نه لڪاءِ پنهنجو مکڙو. اڄ رات پاڻ سان ڏک ونڊڻ ڏينم،  پنهنجن سيتل ڪرڻن جي بارش وساءِ. هن آڳ لڳل جيءَ کي ٿڌو ٿڻ ڏي، نه ته  ڪيئن گذرندي هيءَ رات! اڪيلي سر ڏک جو پهاڙ کڻي نه ٿي سگهان. تون به مون کان پري گگن ۾ آهين، ۽  پتي به آڪاس کان گهٽ پري ناهي. ليڪن، هڪ ڳالهه ٻڌايان؟. ....... ڪڏهن ڪڏهن هو لوڪ ستي  منهنجي بلڪ ئي ويجهو هليو ايندو آهي – اصل ايترو ويجهو، جيترو ڌرتي ۽ آڪاس جبلن ۽ ٽڪرين وٽ مليل نظر ايندا آهن. ان مهل ڏاڍي رعب سان ائين چئي سگهندو آهي، ”ائين نه سمجهج ته مان پنهنجي غرض لاءِ تو وٽ اچان!“ ان مهل پاڻ کي سمجهندي آهيان ڌرتي، جيڪا ٻين جي لتڙ سهندي به ماٺ رهندي آهي، پاڻ کي خوشحال سمجهندي آهي.

                ڇا ٿئي ها، چنڊڙا، جي هو مون اڻ پڙهيل نينگريءَ سان سک جي زندگي گهاري ها. ڪڏهن مون کي منهنجي اوسيئڙ جو اجورو ڏئي ها: پوءِ اسان جا ٻالڪ پيدا ٿين ها، اسين کين پڙهايون ها! مان جيڪر ننهن پائڻ جو لوڀ نه رکان ها: مان پوءِ اهو ئي لوڀ رکان ها ته منهنجن پٽن جون ونيون اچن، سندن جيان پڙهيل، سندن جيان سندر، ڇا ٿو چوين، چنڊ، مان ڏک نه ڏسان ها ته پنهنجن پٽن کي به اڻ پڙهيل نهر وٺي ڏيان ها؟ پيڙائن مان ئي سڌارو ايندو آهي؟ نه نه، اها بي سمجهي آهي. ڏک سهي انسان ڪڙو ٿيندو آهي. ڏس، ڪهڙا پيئي سڀن کي حرف پٽيان. ائين ٿو لڳيم، جيڪر ساري عالم کي باهه ڏيئي ڇڏيان. اها سيج جا ڪڏهن منهنجي نه ٿي سگهي، ان کي ساڙي رک ڪري ڇڏيان ۽ مٿان هاري ڇڏيان ان تي ڪومل ناريءَ جو خون، جا اڄ منهنجي اندر گهٽو کائي مرندي. اڄ هڪ وڏو خون ٿيندو، ڪوملتا جو، مڌرتا جو خون. ڀلي لڪي وڃ بادلن ۾، نه ڏسج اهو خون! ڏس تارا ته اڃا به الڙ ٻالڪن جيان پيا کلن، پڇن پيا، ”تون هڪ، هن برهمانڊ ۾ آهين ئي ڇا؟“

                هائو، مان آهيان ئي ڇا، نه ته ڪيئن هڪ اڻپڙهيل کان ”لکائڻ“ جي ڪو همت ڪري سگهي ها؟ لکي ته ڪي ڪين ڄاڻان. هائو، آڱوٺي جو نشان وٺندا مون کان. سڌيءَ طرح نه ڏينديس ته اڻ سڌيءَ  طرح مجبور ڪندا. پوءِ ٻن روٽين کان محروم ڪري، شايد گهر کان هڪالي به ڇڏين. ڪجهه عزت بچائڻ لاءِ، ڪجهه بک مري، شايد آڱوٺي جو نشان ڏيئي به وجهنديس. پر انصاف کي ڇا ائين ڪوڙو آڱوٺو ڏيکاري ئي شيطان هميشه دوکو ڏيندو رهندو، ۽، چنڊ، تون ائين ئي چمڪندو رهندين؟

                نه چنڊ، نه، مان مري مٽجي وينديس! ٽيهن سالن جي ته اچي ٿي آهيان. ڪيڏن ارمانن کي گهٽا ڏئي جيئندي رهي آهيان. بک کي به گهٽو ڏيڻ جي ڪوشش ڪنديس، پر آڱوٺي جو نشان ڪين ڏينديس: ڪوڙ کي سچ مٿان سوڀ پائڻ ڪين ڏينديس! هو دروازي کان ٻاهر ڪڍي ڇڏيندا نه؟ ها، ٻاهر نه نڪرنديس. شايد چري ٿي پوان، رستن تي ڦرندي رهان...... ڪئين چريون ائين ڦرنديون ڏٺيون اٿم، جن جي احساس کي نه سمجهي، دنيا کين ان ڪڙيءَ تي پهچائي ڇڏيو آهي.

                چنڊ، پوءِ به تون ماڻهن جي دلين ۾ روشني ڪين ڦهلائيندين؟ چئه، مان ڇا ڪريان، سچ جو گلو گهٽجڻ ڏيان؟ سچ کي ته مون هميشه تنهنجي ئي روپ ۾ ڏٺو آهي. پيارو پيارو، چمڪندڙ ۽ روشن. تو سان ڪيڏيون ڳالهيون ڪندي آهيان. جڏهن هو مسافريءَ تي هليو ويندو آهي، يا هيٺ ٻدريءَ ۾ ڪوئي حساب ڪتاب پيو سنڀاليندو آهي، تڏهن مان توسان ئي ته اچي ڳالهيون ڪندي آهيان. ٻيو ڪير آهي منهنجو هن سڃ منجهه. نه، چنڊ، مان تنهنجو گلو گهٽجڻ نه ڏينديس: نه ڏينديس آڱوٺي جو نشان!، پر، چنڊ، هاڻي هيءَ دنيا منهنجي رهڻ لاءِ ناهي...... ليڪن ائين ڇو؟ بيڏوهي ائين مري وڃن، مون وانگر ارمان گهٽجي گهٽجي جيئن، ۽ هڪ ڏينهن پاڻ کي به گهٽي ڇڏين؟ ڪڏهن نه انصاف جي تارازي به کڻي بيهه! بس،  وس وارا ائين بيوسن کي ڏوهي ٺهرائيندا ڦرن؟ نه، چنڊ، اهو عالم بدلائي ڇڏ، کڻي اچ پنهنجي سهائي، آر پار انهن ڏاڍن جي هردن اندر ڪراچي چاندنيءَ جو ڪومل، سيتل پرڪاش!

(مهراڻ: 2 – 1961ع)

نئون صفحو --  ڪتاب جو ٽائيٽل صفحو

ٻيا صفحا 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13  14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36
هوم پيج - - لائبريري ڪئٽلاگ