|
تاج جويو
محمد
عثمان ڏيپلائيءَ جي علمي ۽
ادبي خدمتن جو خاڪو
تعارف:
نالو: محمد
عثمان ميمڻ
والد جو نالو: حبيب
الله ميمڻ
جنم جو هنڌ: ڏيپلو،
ضلعو ٿرپارڪر
جنم جو سال: 13-
جون، 1908ع
وفات: 7-
فيبروري، 1981ع
تعليم:
* ست درجا سنڌي ڏيپلي ۾ پڙهيائين. ڪلاس ۾ اڪثر
پهريون يا ٻيو نمبر کڻندو هو.
* اردو، فارسي، عربي، گجراتي، هندي ۽ گُرمکي ذاتي
شوق سان سکيائين.
* اديب فاضل، (1957ع ۾) سنڌ يونيورسٽيءَ مان
ڪيائين.
* مئٽرڪ (1968ع ۾)، 60 ورهين جي ڄمار ۾، سيڪنڊري
بورڊ، حيدرآباد مان ڪيائين.
* علم جفر، نجوم، رمل ۽ سامدرڪ (هٿ ڏسڻ جي علم) جي
به ڄاڻ رکندو هو.
خانگي ڌنڌا ۽ ملازمتون:
* ٽنڊي باگي ۽ لاڙ جي مختلف شهرن ۾ واپار ڪيائين.
* ٽنڊي باگي، بدين، کپري، ميرپور خاص ۽ عمرڪوٽ جي
مختلف زميندارن وٽ ٽيهارو سال منشي/ ڪلارڪ ٿي
رهيو. ]مرحوم
خانصاحب عطامحمد پليءَ وٽ پڻ وڏو عرصو ملازم رهيو.
ڏيپلائي صاحب جا پرائمريءَ ۾ استاد:
* ماستر عبدالله
* ماستر پونم چند
* ماستر رامجي مل
* ماستر حاجي ابو طالب
* ماستر عبدالرحيم
* ماستر پيرمحمد
* ماستر هيمراج
* ماستر مولشنڪر
پهرين اخبار (دستي): 19- 1918ع ۾، پرائمريءَ ۾
پڙهڻ دوران ’فرحت آثار‘ نالي سان هڪ دستي اخبار،
هم ڪلاس دوستن واسطي ڪڍيائين.
پهريون مضمون: 1924ع ۾ 16 سالن جي عمر ۾ محمد بن
قاسم بابت. لکيائين، جيڪو دهليءَ مان نڪرندڙ اردو
رسالي ’مناديءَ‘ ۾ ڇپيو.
پهريون افسانو: ’چنڊ سهڻو يا انسان‘ عنوان سان
لکيائين، جيڪو ’ترقي‘ رسالي ۾، 1927ع ڌاري ڇپيو.
پهريون ڊرامو: ’غيرت عرف نورجهان جو پٽ‘ (1941ع ۾)
لکيائين.
پهريون ڪتاب: ’قرآني دعائون‘ عنوان سان لکيائين،
جيڪو مسلم ادبي سوسائٽيءَ 1935ع ۾ ڇاپيو ۽ انعام
ڏنو.
پهريون افسانن جو مجموعو: ’گلشن عبرت‘ جي نالي سان
شايع ٿيو.
پهريون ناول: ’سنگدل شهزادي‘، 1938ع ۾، پنهنجي
اداري اسلاميه دارا لاشاعت، ميرپورخاص، مان
ڇپايائين.
پهريون ضبط ٿيل ناول: ’ڏاهري رنگ محل‘ (1942ع)
پسنديده اديب ۽ شاعر:
جي. ايم سيد، محمد ابراهيم جويو، شيخ اياز،
حيدربخش جتوئي، ڪامريڊ سوڀو گيانچنداڻي، ابراهيم
منشي، فيض احمد فيض، علامه اقبال، ڪرشن چندر سعادت
حسن منٽو، خواجه احمد عباس، جوش مليح آبادي، ديوان
سنگهه مفتون، گوربخش سنگهه، ميجر آفتاب حسن، پرل
ايس بڪ، دوستووسڪي، ۽ مئڪسم گورڪي.
ڪتاب: (جن کان متاثر ٿيو)
(1) ’جيئن ڏٺو آهه مون‘: از- جي. ايم. سيد
(2) ’امڙ‘ (ناول): از- گورڪي، جنهن کي سنڌيءَ ۾
ترجمو ڪيائين.
(3) ’جديد معلومات سائنس‘: از- ميجر آفتاب احمد
(4) ’دارورسن کي آزمائش‘: روسي ناول، جنهن جو
اختصار ’سسي نيزي پاند‘ جي نالي سان ترجمو ڪيائين.
(5) محمد ابراهيم جويي جا ترجمو ڪيل ڪتاب: تعليم،
ايميلي، گليلو، وحشي جيوت جا نشان ۽ ٻيا
(6) ’بهشت برين‘: از: عبدالحليم شرر
(7) ’غبار خاطر‘: از: ابوالڪلام آزاد
(8) ’پريت مارگ‘: از: گوربخش سنگهه
(9) ’ناقابلِ فراموش‘: از: ديوان سنگهه مفتون
پسنديده فلمون:
(1) نيا سنسار
(2) زندگي يا طوفان
(3) مدر انڊيا
(4) بيجو باورا
(5) ويٽ نام
(6) دوبيگهه زمين
ادارا، اخبارون، رسالا، ڪتابي سلسلا، جيڪي ڏيپلائي
صاحب جاري ڪيا:
* اسلاميه دارالاشاعت، ميرپورخاص: 1938ع ۾، پنجاهه
رپين جي موڙيءَ سان شروع ڪيائين.
* قرآن ڪمپني 1949ع
* ماهوار ’عبرت‘ جو ڪتابي سلسلو: 1941ع ۾ شروع
ڪيائين.
* هفتيوار ’عبرت‘: 1943ع ۾ ڪڍيائين.
* قرآن پريس: 1948ع ۾ قائم ڪيائين.
* اداره لطيفي: 1949ع ۾ شروع ڪيائين.
* اداره انسانيت: 1952ع ۾ شروع ڪيائين.
* روزاني ’عبرت‘: 1953ع ۾ ڪڍيائين.
* ماهوار ’انسان‘: 1957ع ۾ ڪڍيائين.
* روزاني ’عبرت‘، قاضي عابد ۽ قاضي محمد اڪبر کي
وڪرو ڪيائين: اپريل، 1958ع ۾
* ’رسالو ’انسان‘ هفتيوار: مئي 1959ع ۾ ڪڍيائين.
* ماهنامه ’ساڻيهه‘ ڊائجيسٽ: 1969ع ۾ ڪڍيائين.
* روزاني سنڌ ٽائيمس: 1969ع ۾ ڪڍيائين.
خاص ڳالهيون:
* پهريون ڀيرو چشمو پاتائين: 1929ع ۾ (21 ورهين جي
ڄمار ۾)
* پهريون ادارو قائم ڪيائين: اسلاميه دارالاشاعت،
ميرپور خاص، 1938ع ۾
* اسلاميه دارالاشاعت ۽ قرآن پريس کي ساڙيو ويو:
1972ع جي لساني فسادن دوران.
* جماعت اسلاميءَ جي رُڪنيت اختيار ڪيائين: 1943ع
۾
* جماعت اسلاميءَ کان علحدگي اختيار ڪيائين: 1948ع
۾
* ڏيپلائي صاحب، جيل ۾ ٽي ڀيرا ويو:
1. 1958ع
۾،
2. 1961ع
۾، ۽
3. 1975ع
۾
آخري ڪتاب:
* انقلابِ ايران
انعام يافته ڪتاب:
1. ’قرآني
دعائون‘ (سنڌي مسلم ادبي سوسائٽي)
2. ’گلشن
عبرت‘ (سنڌي ادب جي صلاحڪار بورڊ)
3. ’امڙ
(ناول): (’سنڌي ساهت‘ جو انعام يافته)
4. ’سانگهڙ
(ناول): (پاڪستان رائٽرز)
5.’انقلاب
ايران (پاڪستان رائٽرز)
ضبط ٿيل ڪتاب:
(1) ڏاهري رنگ محل
(1942ع)
(2) گلستانِ حسن
(1952ع)
(3) 1857ع جي آزاديءَ جي جنگ (1957ع)
(4) غازي انورپاشا
(1957ع)
(5) جپاني گُڏي
(1957ع)
(6) امڙ (ناول)
(1957ع)
(7) شيخ المشائخ (1975ع)
پابندي وڌل اخبارون ۽ رسالا:
(1) هفتيوار اخبار ’انسان‘
(2) روزاني ’سنڌ ٽائيمس‘
ڏيپلائي صاحب جا مختلف رسالن ۾ ڇپيل اهم مضمون،
تبصرا، جائزا وغيره.
ماهوار ’نئين زندگي‘ حيدرآباد
* ’سنڌي ادب جا قديم اشاعت گهر‘ (1)
ڊسمبر، 1961ع
* ’سنڌي ادب جا قديم اشاعت گهر‘ (2) ڊسمبر،
1961ع
* ’سنڌي ادب جا قديم اشاعت گهر‘ (3) اپريل،
1962ع
* ’سنڌي ادب جا قديم اشاعت گهر‘ (4) جون،
1962ع
* ’سنڌي ادب جا قديم اشاعت گهر‘ (5) آڪٽوبر،
1962ع
* ’پاڪستان جي تعمير‘ آگسٽ،
1967ع
* ’برک سائنسي کوجنائون ۽ ايجادون‘اپريل،
1982ع
سماهي ’مهراڻ‘
* ’تاريخ ريگستان‘: رائچند راٺوڙ (تبصرو)
1/ 1956ع
* ’جهان آرا‘: عبدالرزاق عبدالسلام
(تبصرو) 1/ 1956ع
*’آفتاب ادب‘: حڪيم فتح محمد سيوهاڻي (تبصرو)
1/ 1956ع
* بلو کوکر‘: صاحبسنگهه شاهاڻي (تبصرو)
1/ 1956ع
* ’خوش خصلت خاتون‘: بيگم بادام ناتوان
(تبصرو) 1/ 1956ع
* ’سڌارٿ‘: پروفيسر ايسرداس (تبصرو)
1/ 1956ع
* ’سنڌ جو سينگار‘ عبدالڪريم سنديلو (تبصرو)
1/ 1956ع
* ’عشق نه آهي راند‘: (تبصرو)
1/ 1956ع
* ’ڪامل جو ڪلام‘: جهمٽمل ڀاوناڻي (تبصرو)
1/ 1956ع
* ’ڪنول ڪلي‘: اداره ’انسانيت‘ حيدرآباد
(تبصرو) 1/ 1956ع
* ’گل ڦل‘: پرمانند ميوارام (تبصرو)
1/ 1956ع
* ’پڇاڙي چابڪ‘: عبدالرحيم جوڻيجو (تبصرو) 2/
1956ع
* ’ڦل ڦل‘: هريرام ماڙيوالا (تبصرو)
2/
1956ع
* ’موجود سياسي مسئلا‘: جي.ايم. سيد (تبصرو)
2/ 1956ع
* ’اڃا رات باقي آ‘: پرڀات پبليڪيشن، بمبئي
(تبصرو) 2/
1956ع
* ’چمڪندڙ زندگي‘: اداره انسانيت، حيدرآباد
(تبصرو) 2/ 1956ع
* ’راحت ڀري زندگي‘: ڊيل ڪارنيگي (تبصرو)
2/ 1956ع
* ’راسيلاس‘: نولراءِ شوقيرام آڏواڻي
(تبصرو) 2/ 1956ع
* ’سدائين جوان، سدائين نروڳو‘: هندستان ڪتاب گهر
(تبصرو)2/ 1956ع
انعام يافته ڪتاب:
-
’قرآني دعائون‘ (سنڌي مسلم ادبي سوسائٽي)
-
’گلشن عبرت‘ (سنڌي ادب جي صلاحڪار بورڊ)
-
’امڙ (ناول): (’سنڌي ساهت‘ جو انعام يافته)
-
’سانگهڙ (ناول): (پاڪستان رائٽرز)
-
’انقلاب ايران (پاڪستان رائٽرز)
ضبط ٿيل ڪتاب:
(1) ڏاهري رنگ محل
(1942ع)
(2) گلستانِ حسن
(1952ع)
(3) 1857ع جي آزاديءَ جي جنگ
(1957ع)
(4) غازي انورپاشا (1957ع)
(5) جپاني گُڏي
(1957ع)
(6) امڙ (ناول)
(1957ع)
(7) شيخ المشائخ
(1975ع)
پابندي وڌل اخبارون ۽ رسالا:
(1) هفتيوار اخبار ’انسان‘
(2) روزاني ’سنڌ ٽائيمس‘
ڏيپلائي صاحب جا مختلف رسالن ۾ ڇپيل اهم مضمون،
تبصرا، جائزا وغيره.
ماهوار ’نئين زندگي‘ حيدرآباد
* ’سنڌي ادب جا قديم اشاعت گهر‘ (1) آڪٽوبر
1961ع
* ’سنڌي ادب جا قديم اشاعت گهر‘ (2) ڊسمبر،
1961ع
* ’سنڌي ادب جا قديم اشاعت گهر‘ (3) اپريل،
1962ع
* ’سنڌي ادب جا قديم اشاعت گهر‘ (4) جون،
1962ع
* ’سنڌي ادب جا قديم اشاعت گهر‘ (5) آڪٽوبر،
1962ع
* ’پاڪستان جي تعمير‘ آگسٽ،
1967ع
* ’برک سائنسي کوجنائون ۽ ايجادون‘اپريل،
1982ع
سماهي ’مهراڻ‘
* ’تاريخ ريگستان‘: رائچند راٺوڙ (تبصرو)
1/ 1956ع
* ’جهان آرا‘: عبدالرزاق عبدالسلام
(تبصرو) 1/ 1956ع
*’آفتاب ادب‘: حڪيم فتح محمد سيوهاڻي (تبصرو)
1/ 1956ع
* بلو کوکر‘: صاحبسنگهه شاهاڻي (تبصرو)
1/ 1956ع
* ’خوش خصلت خاتون‘: بيگم بادام ناتوان
(تبصرو) 1/ 1956ع
* ’سڌارٿ‘: پروفيسر ايسرداس (تبصرو)
1/ 1956ع
* ’سنڌ جو سينگار‘ عبدالڪريم سنديلو (تبصرو)
1/ 1956ع
* ’عشق نه آهي راند‘: (تبصرو)
1/ 1956ع
* ’ڪامل جو ڪلام‘: جهمٽمل ڀاوناڻي (تبصرو)
1/ 1956ع
* ’ڪنول ڪلي‘: اداره ’انسانيت‘ حيدرآباد
(تبصرو) 1/ 1956ع
* ’گل ڦل‘: پرمانند ميوارام (تبصرو)
1/ 1956ع
* ’پڇاڙي چابڪ‘: عبدالرحيم جوڻيجو (تبصرو) 2/
1956ع
* ’ڦل ڦل‘: هريرام ماڙيوالا (تبصرو) 2/
1956ع
* ’موجود سياسي مسئلا‘: جي.ايم. سيد (تبصرو)
2/ 1956ع
* ’اڃا رات باقي آ‘: پرڀات پبليڪيشن، بمبئي
(تبصرو) 2/
1956ع
* ’چمڪندڙ زندگي‘: اداره انسانيت، حيدرآباد
(تبصرو) 2/ 1956ع
* ’راحت ڀري زندگي‘: ڊيل ڪارنيگي (تبصرو)
2/ 1956ع
* ’راسيلاس‘: نولراءِ شوقيرام آڏواڻي
(تبصرو) 2/ 1956ع
* ’سدائين جوان، سدائين نروڳو‘: هندستان ڪتاب گهر
(تبصرو)2/ 1956ع
* ’سنڌ جو سفر‘: لطف الله گجراتي، مترجم: قادربخش
نظاماڻي (تبصرو)2/ 1956ع
* ’سنڌي ٻوليءَ جي تاريخ‘: ڀيرومل مهرچند آڏواڻي
(تبصرو) 2/ 1956ع
* ’سون ورنيون دليون‘: لالچندامر ڏنومل (تبصرو)
2/ 1956ع
* ’شاهه جا گمُ ٿيل بيت‘: شيخ محمد سومار
(تبصرو) 2/ 1956ع
* ’شوڀدا‘: شرت چندر چئٽر جي
(تبصرو) 2/ 1956ع
* ’تاني‘: گوبند مالهي
(تبصرو) 3/
1956ع
* ’اشرف العلوم‘ (مثنوي مولانا روم جو سنڌي
ترجمو): دين محمد فيروزشاهي (تبصرو) 3/ 1956ع
’سنڌ گورنمينٽ ڪاليج آف ڪامرس ۽ ايڪانامڪس جو
ڪاليج مخزن‘- سال 1956- 1955ع: (تبصرو)
3/
1956ع)
* ’مهراڻ جون موجون‘: پاڪستان پبليڪيشن، ڪراچي
(تبصرو) 3/ 1956ع
* شرم ٻوٽي‘: گوبند مالهي، (تبصرو)
* ’گل‘: ڪيولرام سلامتراءِ آڏواڻي
(تبصرو) 3/ 1956ع
* ’ هدايت الانشاء‘: مولوي هدايت الله مشتاق
(تبصرو) 3/ 1956ع)
* ’ بهار ادب‘: رسول بخش خمار
(تبصرو) 4/ 1956ع
* ’ادبي خط‘: محمد عثمان ڏيپلائي
(تبصرو) 4/ 1956ع
* ’پنج تنتر‘: نارائڻداس بليجا
(تبصرو) 1- 2/ 1957ع
* ’ايسپ جون آکاڻيون‘:
(تبصرو) 1-2/
1957ع
* ’خورشيد‘ (ڊرامو): مرزا قليچ بيگ
(تبصرو) 1-2/ 1957ع
* جناب سيد غلام مرتضيٰ شاه سنائي، سماهي مهراڻ،
سوانح نمبر، 3-4/ 1957ع
* آنجهاني ڊاڪٽر ٽلومل
(تبصرو) 2- 3/
1961ع
* ’اسلام جا ڏنل بنيادي انساني حق‘: خطبة الوداع
(مضمون)، 3- 4/ 1980ع
هفتيوار ’انسان‘، حيدرآباد، جا ڪي خاص نمبر
* ’شهيد انسانيت‘ (ابراهيم لنڪن)
نمبر 3- مئي، 1959ع
* ’جنگ آزادي (1857ع) نمبر‘
11- مئي، 1959ع
* شهيدِ ڪربلا
نمبر
13- 20- جولاءِ، 1959ع
* شهزادو ڪريم آغا
نمبر 27-
جولاءِ، 1959ع
* ’آزادي ۽ ڀٽائي
نمبر 17-
آگسٽ، 1959ع
* قائداعظم
نمبر
28- ڊسمبر، 1959ع
شاهه لطيف
نمبر
8- آگسٽ، 1960ع
* عيد ميلادالنبي
نمبر 5-
سيپٽمبر، 1960ع
ٽالسٽاءِ
نمبر
12- ڊسمبر، 1960ع
قائداعظم
نمبر
26- ڊسمبر، 1960ع
* سچل
نمبر
27- فيبروري، 1961ع
جيل جا مشاهدا
ڏيپلائي صاحب، مختلف وقتن تي (1958ع ۾، 1961ع ۾ ۽
1973ع ۾) جيل ياترا ڪئي، ان دوران پاڻ ’جيل جي
مشاهدن‘ تي مشتمل ڪيترا مضمون ۽ افسانا لکيائون،
جن مان ڪن جو تفصيل هن ريت آهي:
* جيل جو تيل (جيل جا مشاهدا): هفتيوار ’انسان‘،
حيدرآباد، سنڌ، 18- مئي، 1959ع
* جيل جون ٻيڙيون (جيل جا مشاهدا): هفتيوار
’انسان‘، حيدرآباد، سنڌ، 1- جون، 1959ع
* ڪاڪوس هڙتال (جيل جا مشاهدا): هفتيوار ’انسان‘،
حيدرآباد، سنڌ، 29 جون، 1959ع
* جيل جو ڊاڪٽر (جيل جا مشاهدا) هفتيوار ’انسان‘،
حيدرآباد، سنڌ، 6- ج-ولاءِ، 1959ع
* ڍڳي..... ڪِ گڏهه؟ (جيل جا مشاهدا): هفتيوار
’انسان‘، حيدرآباد، سنڌ، 13- 20- جولاءِ، 1959ع
* نئون ڳاڻيٽو (جيل جا مشاهدا): هفتيوار ’انسان‘،
حيدرآباد، سنڌ، 27- جولاءِ، 1959ع
* جيل جو جمعو (جيل جا مشاهدا): هفتيوار ’انسان‘،
حيدرآباد، سنڌ، 17- آگسٽ، 1959ع
* اُٺ پوڙهو ٿيو ته به (جيل جا مشاهدا): هفتيوار
’انسان‘، حيدرآباد، سنڌ، 14- سيپٽمبر، 1959ع
* ڳُجهه! (جيل جا مشاهدا): هفتيوار ’انسان‘،
حيدرآباد، سنڌ، 16- نومبر، 1959ع
* جيل جي جهڙتي
* اسپيشل امام (افسانو):
* مهربان خوني (افسانو): سماهي مهراڻ،
ماهوار/ هفتيوار ’انسان‘ جا ڪجهه اهم ايڊيٽوريل
* نوان جمهوري حق (ايڊيٽوريل): هفتيوار ’انسان‘،
29- جون، 1959ع
* لوممبا جي شهادت (ايڊيٽوريل): هفتيوار ’انسان‘،
20- فيبروري، 1960ع
* مسٽر کهڙي جي آزادگي (ايڊيٽوريل) هفتيوار
’انسان‘، 7- مارچ، 1960ع
* هڪ هيبناڪ انڪشاف (ايڊيٽوريل): جناب ذوالفقار
علي ڀٽي بيان ڏنو هو ته ’تعليمي ڪميشن‘ جي سفارشن
جي عمل ۾ اچڻ سان سنڌي زبان کي ڪوبه نقصان نه
رسندو‘- ان جي جواب ۾ ايڊيٽوريل لکيو ويو. هفتيوار
’انسان‘، 9- مئي، 1960ع
* سنڌ جون رڙيون (ايڊيٽوريل): هفتيوار ’انسان‘، 8-
آگسٽ، 1960ع
هفتيوار/ روزاني ’عبرت‘ جا ڪي اهم ايڊيٽوريل
* علامه وفائيءَ جي گهٻراهٽ (ايڊيٽوريل): هفتيوار
’عبرت‘، 24- مئي، 1946ع
* سنڌ وزارت جي تبديلي- خوش آمديد آغا غلام نبي
خان (ايڊيٽوريل): هفتيوار عبرت، 8- فيبروري، 1950ع
* عظيم پنجاب جو نذرانو (ايڊيٽوريل): روزاني عبرت،
26- اپريل، 1957ع
هفتيوار ’انسان‘ ۾ ڇپيل ڪجهه اهم مضمون، تبصرا، ۽
تنقيدون
* ’وري آباد مئخانا ٿين ٿا‘: هفتيوار ’انسان‘
3 مئي، 1959ع
* ’سنڌي قوم‘ بعد ’سنڌي ثقافت‘ ۽ ’سنڌي زبان‘:
هفتيوار ’انسان‘، 22- جون، 1959ع
* نوان جمهوري حق (ايڊيٽوريل): هفتيوار ’انسان‘،
29- جون، 1959ع
* لوممبا جي شهادت (ايڊيٽوريل): هفتيوار ’انسان‘،
20- فيبروري، 1960ع
* مسٽر کهڙي جي آزادگي (ايڊيٽوريل) هفتيوار
’انسان‘، 7- مارچ، 1960ع
* هڪ هيبناڪ انڪشاف (ايڊيٽوريل): جناب ذوالفقار
علي ڀٽي بيان ڏنو هو ته ’تعليمي ڪميشن‘ جي سفارشن
جي عمل ۾ اچڻ سان سنڌي زبان کي ڪوبه نقصان نه
رسندو‘- ان جي جواب ۾ ايڊيٽوريل لکيو ويو. هفتيوار
’انسان‘، 9- مئي، 1960ع
* سنڌ جون رڙيون (ايڊيٽوريل): هفتيوار ’انسان‘، 8-
آگسٽ، 1960ع
هفتيوار/ روزاني ’عبرت‘ جا ڪي اهم ايڊيٽوريل
* علامه وفائيءَ جي گهٻراهٽ (ايڊيٽوريل): هفتيوار
’عبرت‘، 24- مئي، 1946ع
* سنڌ وزارت جي تبديلي- خوش آمديد آغا غلام نبي
خان (ايڊيٽوريل): هفتيوار عبرت، 8- فيبروري، 1950ع
* عظيم پنجاب جو نذرانو (ايڊيٽوريل): روزاني عبرت،
26- اپريل، 1957ع
هفتيوار ’انسان‘ ۾ ڇپيل ڪجهه اهم مضمون، تبصرا، ۽
تنقيدون
* ’وري آباد مئخانا ٿين ٿا‘: هفتيوار ’انسان‘
3 مئي، 1959ع
* ’سنڌي قوم‘ بعد ’سنڌي ثقافت‘ ۽ ’سنڌي زبان‘:
هفتيوار ’انسان‘، 22- جون، 1959ع
* ’مهراڻ‘ جو سالگرهه نمبر (تبصرو): هفتيوار
’انسان‘، 7- ڊسمبر، 1959ع
* نئين دنيا- سنڌيت نمبر (تبصرو): هفتيوار
’انسان‘، 29- فيبروري، 1960ع
* ’لوڪ ادب سان حيرتناڪ هاڃو (تنقيد/ تبصرو):
هفتيوار ’انسان‘، 13- جون، 1960ع
* تعليمي ڪميشن جي رپورٽ، پنهنجي ئي اکرن جي آئيني
۾‘: هفتيوار ’انسان‘، 13- جون، 1960ع
* شاهه جو سه آتشو (مضمون): هفتيوار ’انسان‘، لطيف
نمبر، 8- آگسٽ، 1960ع
* سنڌي- سنڌي ڊڪشنري (ن. ب. ب. بلوچ)- تبصرو:
هفتيوار ’انسان‘، 6- نومبر، 1960ع
* ٽالسٽاءِ: موجوده دور جو هڪ عظيم انسان (مضمون):
هفتيوار ’انسان‘، ٽالسٽاءِ نمبر، 12- ڊسمبر، 1960ع
* لطيفي ديڳ جو ڍڪڻ لاهيندڙ- حضرت سچل سرمست
(مضمون): هفتيوار ’انسان‘، 27- فيبروري، 1960ع
* مهراڻي مينڌرا: ظهور انصاري (تبصرو)- 29-
فيبروري، 1960ع
* اردو يا سنڌي- يا- اردو ۽ سنڌي؟ (تنقيدي خط جو
جواب): هفتيوار انسان، 9- مئي، 1960ع
* ’مهراڻ‘ جو نئون نمبر (تبصرو): هفتيوار ’انسان‘،
9- مئي، 1960ع
اداره انسانيت‘ جا ڇپايل مختلف اديبن جا ڪي اهم
ڪتاب:
* پيغام لطيف: جي. ايم سيد
* نئين سنڌ لاءِ جدوجهد (2 ڀاڱا): جي. ايم سيد
1953ع
* آمريڪي شاعر (ڊان ويسٽ): مترجم، احسان بدوي،
اداره ’انسانيت‘-
* هاريءَ جي سجاڳي (ناول): از- ڪرشن چندر، مترجم:
عبدالغفور انصاري، ماهوار ’انسان‘، 28- سيپٽمبر،
1953ع
* ڏکڻ مان ٿو سج اُڀري (ناول): از- ڪرشن چندر،
مترجم: سراج الحق ’بسمل‘، ماهوار ’انسان‘، 8-
فيبروري، 1954ع
* چار داڻا: ابن حيات پنهور
* شاهه جا گُم ٿيل بيت: ماستر محمد سومار شيخ،
’اداره انسانيت‘، آڪٽوبر، 1957ع
* روس جا چاليهه سال: قادر بخش نظاماڻي، ’اداره
انسانيت‘، آڪٽوبر، 1957ع
* ماڻهو ۽ ڌرتي: غلام حيدرڄامائي، ’اداره
انسانيت‘،
* روزه رسولي (ترجمه صيام محمدي) مترجم: مولوي
محمد بلوچ
* پاره الم (قرآن شريف، سنڌي ترجمي سان بيتن ۾
سمجهاڻيءَ سميت):
از- مولانا احمد ملاح: اداره تبليغ قرآن،
حيدرآباد، سنڌ
*پاره سيقول (قرآن شريف، سنڌي ترجمي سان بيتن ۾
سمجهاڻيءَ سميت):
* پاره عم (سوليءَ سنڌي ترجمي ۽ سمجهاڻيءَ سان)،
قرآن پريس، حيدرآباد، سنڌ
* انتخاب صحيح بخاري: مترجم- مولانا دين محمد
وفائي، مرتب: محمد عثمان ڏيپلائي، اسلاميه
دارالاشاعت، حيدرآباد، سنڌ
ڏيپلائي صاحب جي ڪجهه ڪتابن جا اردو ترجما:
* غازي صلاح الدين: مترجم- محمد حفيظ الرحمان حفيظ
بهاولپوري، عزيز المطابع بهاولپور
* غازي احمد شاهه ابدالي: مترجم- محمد حفيظ
الرحمان حفيظ بهاولپوري، عزيز المطابق بهاولپور
* نور توحيد: مترجم- محمد حفيظ الرحمان حفيظ
بهاولپوري، عزيز المطابع بهاولپور
* شوکت اسلام: مترجم- محمد حفيظ الرحمان حفيظ
بهاولپوري، عزيز المطابع بهاولپور
* عروج اسلام: مترجم- محمد حفيظ الرحمان حفيظ
بهاولپوري، عزيز المطابع بهاولپور
* فتح اسلام: مترجم- محمد حفيظ الرحمان حفيظ
بهاولپوري، عزيز المطابع بهاولپور
* سيرة محمدي: مترجم- محمد حفيظ الرحمان حفيظ
بهاولپوري، عزيز المطابع بهاولپور
* مجاهد مصر: مترجم- محمد حفيظ الرحمان حفيظ
بهاولپوري، عزيزالمطابع بهاولپور
* اورنگزيب عالمگير: مترجم- محمد حفيظ الرحمان
حفيظ بهاولپوري، عزيزالمطابع بهاولپور
* سانگهڙ (ناول): مترجم: ثريا ڏيپلائي، فکشن
هائوس، لاهور
ڏيپلائي صاحب جي ڪتابن جي موضوع وار لسٽ:
(الف) اسلامي تاريخي ناول
* روم جي راڻي عرف شڪست حسن
* هوشربا نازنين
* ڪارا ڪافر
* نازنين يورپ (ٻي صليبي جنگ)
* دخترانِ اسلام
* شاهه امان الله
* فتح فلسطين
* نيل ڪنوار عرف فتح مصر
* غازي صلاح الدين
* فتح اسپين عرف عصمت جي قيمت
* آخري اميد
* ڪاشيءَ جا پاپڙ
* ڪنيز اسلام
* ٽيپو سلطان
* حيدرعلي
* ايراني شهزادي
* شير شاهه ۽ همايون
* نورِ توحيد
* شوڪت اسلام (ٻه حصا)
* عروج اسلام (ٻه حصا)
* جلوه اسلام
* فتح اسلام
* گمراهه مسلمان عرف هندو- مسلم اتحاد
* فتح ايران
* سومناٿ جي سندري عرف گجڻيءَ جي دانهن
* غازي محمود غزنوي
* غازي اورنگزيب
* گلستان حسن عرف ڪوهه ڪاف جي پري
* هوشربا شهزادي
*سنگدل شهزادي
* نازنين سمرنا
* حور بغداد
* آفريقا جي شهزادي
* شيوا جي شيش محل
* چين جو چنڊ
* قسطنطنيه جي شهزادي
* جنگ ترڪ و جرمن
* فتح المقدس
* انقلاب سنڌ عرف فتح پاڪستان
* احمد شاهه ابدالي
* مينا بازار
* ڏاهري رنگ محل
* سبڪتگين ۽ جئه پال
* فتح يرموڪ
* بلبل ايران
(ب) ناول (مختلف موضوع)
* هندستان
کان پاڪستان (خواجه احمد عباس جي ’سردار جي‘؛
ڪرشنچندر جي ’پشاور ايڪسپريس‘؛ قدرت الله شهاب جي
’يا خدا‘ ۽ ٻئي مواد جي آڌار تي لکيل)
* ڪُتي جو......؟
* افضل شهيد
(ت) ناول: قومي آزاديءَ بابت
* 1857ع جي آزاديءَ جي جنگ
* شير ايران
* غازي مصطفيٰ ڪمال
* جپاني گُڏي (پرل ايس. بڪ جي ناول جو
ترجمو ۽ اختصار)
* غازي انورپاشا
* ڪنول ڪلي
* سانگهڙ
* سمرقند جو صوف (چار حصا)
* سسي نيزي پاند (روسي ناول ترجمو ۽ اختصار)
* ڪوريا جي ڪنوار
* مجاهد ڪشمير
* انقلاب ايران
* ريف جو مجاهد
* سوڊان جي سونهن
(ث) ناول: روزنامه ’عبرت‘ ۾ قسطوار صورت ۾ ڇپيل،
پر ڪتابي صورت ۾ نه اچي سگهيا.
* زلف چين
* مصري جاسوس
(ج) اڻپورا ناول
* مڪليءَ جون محفلون (محمود غزنويءَ جو ملتان تي
حملو) روزنامه ’عبرت‘ ۾ قسطوار ڇپيل
* جي ڪاڪ نه جهليا ڪاپڙي (ابنِ رشد جي حياتيءَ
بابت) هفتيوار ’انسان‘ ۾ قسطوار ڇپيل.
پر رسالي بند ٿيڻ ڪري، وڌيڪ قسطن ڇپڻ جو سلسلو
منقطع ٿي ويو.
(ج) ناول (اهم ترجما)
* امڙ: مئڪسم گورڪيءَ جي ناول ’مدر‘ جو ترجمو (چار
حصا)
* سسي نيزي پاند (روسي اديب دوستو وسڪيءَ جي ناول (How
the steel was tempered) جو
اختصار ۽ ترجمو)
* چوڏهين صديءَ جا چار دوريش
* جپاني گُڏي (پرل ايس. بڪ جي ناول جو ترجمو ۽
اختصار
(ح) ناٽڪ
* غيرت عرف نورجهان جو پُٽ (1941ع)
* ڪانگريس ناٽڪ (1945ع)
* ڪانگريسي ڄار (1946ع)
* نجومي (1948ع)
* اسلام تي مقدمو (نعيم صديقيءَ جي ڪتاب تان ورتل-
1949ع)
* سجائي موڙي (1951ع)
* شاهدي: مهراڻ، اونهارو (1955ع) ۾ دوباره ڇپيل
* ڏڪار (1956ع)
* واڀيڙو: مهراڻ- 1(1956ع) ۾ ڇپيل
* ڪورٽ ناٽڪ (1957ع)
* ڊاڪٽر (1957ع)
* آزاد چونڊ (1959ع)
* پنئچاتي پدمڻي (60- 1959ع)
* بي وقتي ٻانگ: ڪتاب ’سک جي وستي‘ (1991ع) ۾ ڇپيل
افسانا ۽ افسانن جا مجموعا
* خيبر جون خوبانيون (مجموعو)
* رنگارنگي دنيا (مجموعو)
* درگاهه شريف اردوءَ مان ترجمو: شوڪت ٿانوي
* شان مسلم
* بغداد جو ڌاڙيل
* مجاهدانِ اسلام (مجموعو)
* گلشنِ عبرت (مجموعو)
* اُبتو ڦيرو
* اسپيني شهزادو
* اسپيشل امام
* اقبال جي ڀيڻ
* اڪيلو مُنارو
* اورنگزيب جو انصاف
* اوليائن جي مار
* بابر جو قاتل
* بزدل نورجهان
* ٻئي گدرا
* پارس
* پنج گُڏيون
* مڪليءَ جون محفلون (محمود غزنويءَ جو ملتان تي
حملو) روزنامه ’عبرت‘ ۾ قسطوار ڇپيل
* جي ڪاڪ نه جهليا ڪاپڙي (ابنِ رشد جي حياتيءَ
بابت) هفتيوار ’انسان‘ ۾ قسطوار ڇپيل.
پر رسالي بند ٿيڻ ڪري، وڌيڪ قسطن ڇپڻ جو سلسلو
منقطع ٿي ويو
(ج) ناول (اهم ترجما)
* امڙ: مئڪسم گورڪيءَ جي ناول ’مدر‘ جو ترجمو (چار
حصا)
* سسي نيزي پاند (روسي اديب دوستو وسڪيءَ جي ناول (How
the steel was tempered) جو
اختصار ۽ ترجمو)
* چوڏهين صديءَ جا چار دوريش
* جپاني گُڏي (پرل ايس. بڪ جي ناول جو ترجمو ۽
اختصار
(ح) ناٽڪ
* غيرت عرف نورجهان جو پُٽ (1941ع)
* ڪانگريس ناٽڪ (1945ع)
* ڪانگريسي ڄار (1946ع)
* نجومي (1948ع)
* اسلام تي مقدمو (نعيم صديقيءَ جي ڪتاب تان ورتل-
1949ع)
* سجائي موڙي (1951ع)
* شاهدي: مهراڻ، اونهارو (1955ع) ۾ دوباره ڇپيل
* ڏڪار (1956ع)
* واڀيڙو: مهراڻ- 1(1956ع) ۾ ڇپيل
* ڪورٽ ناٽڪ (1957ع)
* ڊاڪٽر (1957ع)
* آزاد چونڊ (1959ع)
* پنئچاتي پدمڻي (60- 1959ع)
* بي وقتي ٻانگ: ڪتاب ’سک جي وستي‘ (1991ع) ۾ ڇپيل
افسانا ۽ افسانن جا مجموعا
* خيبر جون خوبانيون (مجموعو)
* رنگارنگي دنيا (مجموعو)
* درگاهه شريف اردوءَ مان ترجمو: شوڪت ٿانوي
* شان مسلم
* بغداد جو ڌاڙيل
* مجاهدانِ اسلام (مجموعو)
* گلشنِ عبرت (مجموعو)
* گلشنِ عبرت (مجموعو)
* اسپيني شهزادو
* اسپيشل امام *
غدار جي عزت
* اقبال جي ڀيڻ *
غيرت جو ٽهڪو
* اڪيلو مُنارو *
قلندر جو هندورو
* اورنگزيب جو انصاف *
مرشد جي ڪهاڙي
* اوليائن جي مار *
اوليائن جي مار
* بابر جو قاتل *
ڪاليءَ جي ڪرپا
* بزدل نورجهان *
ڪاوڙيل مريدياڻي
* ٻئي گدرا *
کدڙيءَ جي گادي عرف مرشد جي ڪِڪي
* پنج گُڏيون *
کنڊ جون ڳوڻيون
* پوڙهو اُٺ
*
کيپتار جو ٻڪر
* ڀڳل موٽر *
گڏهه جو پيءُ
* ڀلي ولايت *
ڳُڙ جو سير
* تپيدار جي رپورٽ (ترجمو *
لڏيندڙن جون نشانيون
* ٺاڪوءَ جي
ڦڪي *
مرشد جو اُٺ
* ٺٽي جا ڏاڙهون *
مرشد جو ٻڪر
* ٽِٽ شاهه *
مرشد جون ٽنگون (مجموعو)
* جيل جو تيل *
مرشد جو چاليهو
* جيل جو ڊاڪٽر *
مرشد جو حج
* جوڙي (ترجمو) *
مرشد جو ڪنڊو
* حضرت خالد جو روزو *
مرشد جو گهوڙو (مجموعو)
* چنڊ جو جبل *
مرشد جي پڳڙي (ترجمو)
* چنڊ سهڻو يا انسان؟ *
مرشد جي ڌيءُ (مجموعو)
* حق جو رعب *
مرشد جي ڏاڙهي (مجموعو)
* دستگير جي يارهين *
مصري عامل
* ڏاڏا جي سارنگي *
معصوم مجاهده
* ڍڳن جو لشڪر *
نانگي شاهه جو ڪنڊو
* راضي شاهه جي روڪ *
نڀاڳي مريدياڻي
* رڍ بيبي *
نڀاڳي مڱ
* سائنس جو پٽ *
نٿ جو حج (مجموعو)
* سڃي جوسر *
نر ماديءَ جو فرق
* شاهه جي ڏگري *
نقارن جا قيدي
* شاهي پروانو *
نيت جو ڦل
* شرڪ ناس (مجموعو) *
وڏيري جي رات
* علماء حق جو شان *
ووٽن جي پيتي
* غدار دکن *
هلر (ترجمو)
* آخري سبق (مجموعو) *
بخارا جو ختمو
* ڍڳن جو لشڪر *
لال جهنڊو
* راجا هري سنگهه جي درٻار *
تاريخ بهادرانِ اسلام
* رت پياڪ رهزن تنقيد
* بهادر مسلمان *
بقول اياز
* دل ۾ لٿل درد *
شيخ المشائخ
* مظلوم مهاجر (ترجمو) لطيفيات
* ديکو مجهي جو ديده عبرت نگاه هو! *
شاهه جو رسالو (مڪمل)
* جيل جي جهڙتي *
شاهه جو رسالو (پاڪيٽ سائيز)
* ڳُجهه *
ککر ۾ کڙو
* گابڙو نفسيات
* ڦلڙي *
چمڪندڙ زندگي (ترجمو)
* آفيم جو جبل *
راحت ڀري زندگي (ترجمو)
* ڪونڍير *
بهتر زندگي (ترجمو)
* جيل جو جُمعو شخصيات
* شينهن مار شيدي (ترجمو)* سيرت محمدي
* مسلمان بادشاه (مجموعو) *
سيرت الرسول
* وتعزمن تشاءُ *
سيرت حيدر
* سيد جو اُٺ *
سيرت الصديق
* مجاهد جي اک *
سيرت الفاروق
* سيد ۽ ڪنڀر *
سيرت عثمان
* ٽيٽياڻي (مجموعو) *
ارشاد الخلفاء
* شريف ڪمانڊر *
سيرت الفاطمه
* بلوچ جي چماٽ *
شهيدِ ڪربلا
* مصطفيٰ جو قيدي *
سيرت امام حسين
* لڳيءَ جي لپاٽ *
شاهه جيلان
* پُٽ جي قيمت *
وهابين جو بابو
تاريخ
* انسان جي تاريخ
* هندستان جي سچي تاريخ
* دنيا جي تاريخ
* فتوحات اسلام
* هندستان جي اسلامي تاريخ (انتخاب تاريخ ڊاڪٽر
تاراچند)
* سرفروشانِ اسلام
دينيات
* قرآن شريف (سنڌي ترجمو)
* قرآني دعائون
* قرآني خزانو
* قرآني انقلاب: از- مولانا ابوالاعليٰ مودودي
(ترجمو)
* اسلامي حڪومت: از- مولانا ابوالاعليٰ مودودي
(ترجمو)
* اسلام جو سياسي نظريو: از- مولانا ابوالاعليٰ
مودودي (ترجمو)
* سلامتيءَ جو رستو: از- مولانا ابوالاعليٰ مودودي
(ترجمو)
* صداقت القرآن
* مطلب القرآن
* ارشاد القرآن
* اسلام ۽ ايمان: از- مولانا ابوالاعليٰ مودودي
(ترجمو)
* ايمان جي ڪسوٽي (ترجمو)
* ايمان مفصل (ترجمو)
* پنج سورتون
* تعليم القرآن
* جهاد جي حقيقت (ترجمو) (مودودي ترجمو)
* حج جي حقيقت (ترجمو) (مودودي ترجمو)
* حقيقتِ اسلام (ترجمو) (مودودي ترجمو)
* حقيقت قادياني (ترجمو) (مودودي ترجمو)
* خطبات اسلام: از- مولانا ابوالاعليٰ مودودي
(ترجمو) (مودودي ترجمو)
* روزي جي حقيقت (ترجمو) (مودودي ترجمو)
* دين جي حقيقت (ترجمو) (مودودي ترجمو)
* زڪوات ۽ خيرات (ترجمو) (مودودي ترجمو)
* سچو ايمان (ترجمو) (مودودي ترجمو)
* عبادتون (ترجمو) (مودودي ترجمو)
* ڪلمو پاڪ (ترجمو) (مودودي ترجمو)
* ڪلمي پاڪ جي حقيقت از- مولانا ابوالاعليٰ مودودي
(ترجمو)
* مسلمان ٿيڻ لاءِ علم جي ضرورت (ترجمو) (مودودي
ترجمو)
* مسلمان عورت (ترجمو) (مودودي ترجمو)
* نماز جي حقيقت (ترجمو) (مودودي ترجمو)
* يارنهن سورتون ۽ نماز (سولي سنڌي ترجمي سان)
نوٽ: (1) محمد عثمان ڏيپلائيءَ جي ڪتابن جي هيءَ
لسٽ سندس فرزند محترم مُحمد علي ڏيپلائيءَ کان
حاصل ٿيل معلومات موجب ترتيب ڏئي ڏني آهي. هن ڪتاب
۾ اها لسٽ سن وار ڏيڻ جو ارادو هو، پر ڪتابن جا
مختلف ڇاپا ملڻ (۽ اڪثر پهرين ڇاپن جي اڻهوند) سبب
ائين ٿي نه سگهيو.
(2) ڏيپلائي صاحب جيئن ته ’بسيار نويس‘ (گهڻو
لکندڙ) ليکڪ هو، اُن ڪري سندس ڪي ڪتاب/ افسانا هن
لسٽ ۾ درج نه ٿي سگهيا هوندا، بهرحال ڪوشش ڪئي وئي
آهي، ته وڌ ۾ وڌ ۽ تصديق ٿيل معلومات هجي. |
