ليکڪ: محمد ابراهيم جويو     [سنڌ جي هڪ لوڪ ڪهاڻي]

چترڪار: محمد علي

ٽي ڀائر

ڪنهن سمي ملڪ ۾ ڏڪارَ اهڙو اچي منهن ڪڍيو، جو ماڻهو ته ماڻهو پر جھنگ جي جانورن جا پيٽ به وڃي پٺيءَ سان لڳا. ساوڪ ۽ سرهاڻ اپائيندڙ ڌرتي سُڪي ٺوٺ ٿي ويئي. وڻ ٽڻ، ٻنيون ٻارا، گل ڦل ڄڻ ڪڏهن اُپجندي، سرسبز ٿيندي، کِلندي ٽڙندي ڪنهن ڏٺائي ڪونه هئا. اناج ايترو اڻلڀ، جو ساههُ سنئون به نه ملي. ڪير، جو ڪنهن سان ڏکُ سورُ ونڊي! ڪير، جو ڪنهن سان حال-ڀائي ٿئي! هر ڪو پنهنجو منهن مٿو وٺيو، هڏن جي مُڙهي بنيو، حياتيءَ جي عذاب جون گھڙيون ڳڻيندو رهيو. موت جي منحوس ڏائڻ وات ڦاڙيو هر هنڌ نُوسيندي رهيِ. جيت جناور، پکي پسون، مرون ماڻهو- مطلب ته سڀ ساهوارا، جي جتي سي تتي، پنڊ پهڻ بنيا، وقت جي ڪٺور نگاهن ۾ گھوريندا رهيا. ائين پئي ڏٺو، ڄڻ زندگي ڪڏهوڪو ملڪ مان موڪلائي، هميشه لاءِ ڪنهن اهڙي منهن گم ٿي ويئي هئي، جو هڏانئن پڃرن ۽ مٽيءَ جي ڍيرن کان سواءِ، پوئتي ان جو ٻيو ڪو نالو نشان باقي رهي، سو ممڪن ئي نه هو.

تنهن سمي، انهيءَ ملڪ ۾ هڪڙا ٽي ڀائر رهندا هئا، تن ويٺي ويٺي پاڻ ۾ صلاح ڪئي ته ’ائين هٿ تي رکئي ويٺي رهڻ مان ڪي ڪين ورندو، مُٺي ساهه لاءِ ماڻهوءَ کي ڪجھ ڪرڻ ئي کپي! جيئندا اهي، جي جيئرو رهي ڄاڻندا. مانيءَ وگھي ماڻهو ائين اکيون ٺِپي ٺِپي مري وڃي-حيف آهي اهڙي جيئڻ ۽ مرڻ تي! هونئن به مرڻ کان جيڪي سو جيئڻ مشڪل آهي؛ ۽ جي مرڻو ئي آهي، ته پنهنجي پيرن سيرين ٿي مرجي، ته بهتر جيڪو گھر گھر نه رهي، ۽ ڦِري مرڳو کائڻ اچي، تنهن گھر کي گھر سمجھي چنبڙي ويهڻ مان ڪهڙو سود! مردن لاءِ ملڪ ۾ مال اسباب جي کوٽ ئي ڪانهي. گھر ويٺي بخت به ڪنهن سان ڀيڙو ڪونهي. پاڻ لاءِ داڻو پاڻي جيڪڏهن هِتي لکيل نه آهي، ته ملڪ مولا جو ٻيو به گھڻو ئي پيو آهي. ڏاهن چيو آهي ته پرديس پارس آهي- لوهه مان سون ۽ مٽيءَ مان ماڻڪ ڪنهن کي ڪرڻو آهي، ته وڃي پرديس ڪمائي!‘

ائين سوچيندي سوچيندي، نيٺ پڪو پهه ڪيائون، ۽ همت جو سندرو ٻڌي، ٽيئي ڀائر هڪڙو منهن ڪري اٿي پنڌ پيا. هلندي هلندي، ڪونجن جو هڪڙو وَلر واٽ تي نظر چڙهي وين. تير ڪمان منهن سڀ ڪنهن کي ساڻ هو: شست ٻڌي، ڪشي کڻي پنهنجا تير اڇلايائون. قدرت کي ائين منظور هو: ٽن ڪونجن، ڪَرڪندي، اچي انهيءَ ساعت پٽ تي سندن پيرن وٽ ڦهڪو ڪيو. مئل دلين ۾ ڄڻ نئين سر ساهه پئجي ويا! چي، ’پهرين وٽي کير ڀري، ٻي به آئي ڪي آئي! اٿندي ئي گنج ٿي ويا! اڳتي به پورهئي کي پرواهه ئي ڪانهي!‘ ڪونجن کي ڪُهي، حلال ڪري، کڻي ٿيا اڳتي روانا. ويندي ويندي سج به اچي لٿن، ۽ پيرن به اڳتي چرڻ کان جواب ڏيئي بيهي رهين. ويچار ڪيائون ته ’رات وڳڙو آهي، ۽ هن پَٽ کان به پاڻ واقف ڪين آهيون: چڱائي هن ۾ آهي ته رات جا چار پهر هتي ئي گذارجن.‘

ٿورو پرڀرو، هڪڙو چشمو نظر آين: رڙهي وڃي ان جي ڪپ تي، ڪک پن پاسي ڪري، باهڙي ٻاري، چوداري ڪانڀون ٻڌي، ويهي رهيا. وڏي ڀاءُ چين ته ”پاڻ آهيون سڄي ڏينهن جا ٿڪل ٽٽل؛ ليٽياسون، ته سج اڀري ويندو- سارئي ڪانه ٿينديسون. ننڊ آهي موت جي ننڍي ڀيڻ! ائين نه ٿئي، جو هينئر سمهون، ۽ صبح ٿئي ته هجون ئي ڪونه! ويجھڙائيءَ ۾ ڪا وسنهن به ڪانهي، جتي ڪو پنهنجو سڏ ئي اُونائجي. ڪو وقت نه ڪنهن جھڙو؛ ڪٿي ڪا آفت اچي مٿي کان بيٺي، ته سڀاڻي سڪل هڏيون به پنهنجون ڪنهن کي هٿ ڪين اينديون. ههڙيءَ سڃ ۾، جھنگ جر جي بلائن کان جيڪڏهن بچڻو آهي، ته سنوان نوان ٿي، اجرڪون تاڻي، ائين بي اونا سڀ سمهي رهون، سا ڳالهه سٺي نه آهي- پاڻ مان هڪڙي کي مڙيوئي سجاڳ ويهڻ گھرجي. اوجاڳو برابر بري بلا آهي، پر سر جو جيڪڏهن خير گھرڻو آهي، ته پاڻ مان ڪنهن نه ڪنهن کي جاڳڻوئي پوندو. رات جي چئن پهرن مان پهريون پهر ته ويٺي ويٺي گذري ويو، ٻيا ٽي پهر به گذرڻ ۾ ويرم ڪانه ڪندا. پوئين پهر جو پهرو آءٌ پاڻ تي ٿوکڻان؛ باقي ٻن پهرن مان پهريون پهر ننڍي ڀاءُ جي بلي آهي، ۽ ٽيون پهر وچيون ڀاءُ جاڳي گذاري. هيءَ رات سا ائين خير سان گذري، باقي سڀاڻي سان ڏينهن شينهن آهي، هلي ڪنهن نه ڪنهن بستيءَ ڀيڙا ٿينداسون.“

اها صلاح بيهاري، ٻه ڀائر پٽڪا ڇوڙي مٿن هيٺان ڏيئي، اجرڪون تاڻي سڌا ٿي سمهي رهيا؛ ۽ ننڍو ڀاءُ تير ڪمان پاسي کان رکي، باهه ۾ ٻه سڪيون بنڊيون وجھي، مچ کي جاڳائي، مڳ ٿي ويهي رهيو. دل ۾ چيائين: ’هيڪلائيءَ جي رات آهي ورهيه برابر؛ پهر رات جو به وات ۾ ٿو اچي! ائين واندو ويهڻ ته ننڊ به ڪين ڇڏيندي. اُلوءَ وانگر اکيون ڦاڙي، ڪيستائين آخر ٺلهو باهه ۾ جوهه وجھي ويهڻ سان وقت گذاري سگھبو؟ وقت جو لاڀ آهي وندر. ائين بيڪار اوجھراڻين کائڻ کان ته بهتر آهي ته ڪونج کي پچائي، سيخ ڪري، اڳو پوءِ پيٽ جي تؤڻ ئي پوري ڪري وٺان!‘ انهيءَ خيال ايندي ئي، مچ جا وڏا وڏا متل ٽانڊا ريڙهي هڪڙي پاسي ڪري، پهنهنجيءَ ڪونج کي ڪڍي، کَلي ٺاهي، کڻي انهن تي رکيائين. ڪونج به چوي ته اڄ نه پچان ته ڪڏهن پچان! جيئن جيئن پئي ڪونج پڪِي، تيئن تيئن هن همراهه جو ڏسو ته وات پيو بنهه پاڻي ٿئي. آخر جڏهن ڪونج پچي اچي راس ٿيڻ تي بيٺي، ۽ پچندڙ گوشت جا ٽڙڪا ۽ ان جا هڳاءَ پري پري هوائن ۾ پکڙجڻ لڳا، تڏهن اوچتو ئي اوچتو پري کان ڪنهن شي جي اچڻ جو آواز ٻڌائين. لؤڻو ورائي کڻي جو پويان نهاري، ته ڇا ڏسي ته هڪڙو بنهه آڱر جيڏڙو مڙس آهي، سو ٻليءَ جيڏڙي گھوڙي تي چڙهيو، ٽاپ ٽاپ ڪندو، ڏانهنس ڪاهيندو پيو اچي! ڊپ جي ڳالهه ته هن کي ڌيان ۾ ئي ڪانه آئي: حيرت سا ضرور لڳي ويس ته ’هيءُ هڪڙو اسرار، جو ماڻهو ته ماڻهن جھڙو، پر قد بت بنهه لڀيس ئي ڪونه! گھوڙا به گھڻائي ٻڌاسون ڏٺاسون، پر هيءُ بنهه گرانٺ جيترو گھوڙو ڪٿان جو گھوڙو ٿيو! دنيا ته آهي ئي عجائب گھر، پر هيءَ ته بنهه حد ٿي ويئي! گھر کان ٻاهر نڪري، سير سفر ٿو ڪجي ته ڪهڙيون ڪهڙيون ڪرامتون ۽ عجب عجائب ڏسجن ٻڌجن ٿا! سچ آهي ته گھرجي ڪُئن وانگر منهن لڪائي ڪنڊ پاسي ويهي رهڻ مان ڪي ڪين ٿو وَٽجي، اٽلو انسان کي ٻين جو کاڄ ٿيڻو ٿو پوي؛ ٻاهر نڪري، ڏسڻ ٻڌڻ سان ئي، ماڻهوءَ کي پتو ٿو پوي ته ڪيڏي دنيا ۽ ڪيڏا ان جا عجب اسرار آهن!‘

ايتري ۾، هو حيرت جھڙو همراهه به هڪلي اچي وٽس پهتو، ۽ سلام ورائي بيهي رهيو. چي، ”پري کان پيو ٿو اچان، ۽ اڃا به پري وڃڻو اٿم. پري کان باهه جو مچ ڏٺم، سو لڙي آيو آهيان. خبرون چارون ڪر، ته هڪليان گھوڙي کي، ۽ جيئن آيو آهيان، تيئن پنهنجي راهه وٺي، انهن ئي پيرن تي ٿيان اڳتي روانو.“ ڪونج-ڌڻيءَ چيس ته ”ڀلي آئين، جيءُ آئين؛ پر گھوڙي چڙهئي ڪهڙيون خبرون چارون ٿينديون! اول طعام، پوءِ ڪلام. گھوڙي تان لهي ٿيءُ هيٺ؛ گھڙي پلڪ ترسئين ته ڀولو ڪونهي، سڄي رات پيئي اٿئي پنڌ ڪرڻ لاءِ. خدا جو ڏنو جيڪي حاضر آهي، سو جھڙو منهنجو تهڙو تنهنجو. مڙسن جو نصيب مڙس کائين. تڏي آئي خالي پيٽ ڪو موٽي وڃي، اها اڻٿيڻي آهي. مهمان جي ڪهڙي مجال، جو ماني نه کائي! جي آيو آهين، ته دم ساعت ترسي، مون مسافر جو ڪچو ڦڪو کائي، پاڻيءَ ڍڪ پي، ٿورو ٿڪ لاهه ۽ ساهه پٽ؛ پوءِ جيڏانهن مرضي پويئي، تيڏانهن هليو وڃ!“ ائين چئي، هن کي گھوڙي تان لاهي، وٺي اچي پنهنجي اڳيان ويهاريائين، ۽ سڄي پڪل ڪونج کڻي سامهون رکيائينس. پوءِ ته هو پدمڙو گوڏو کوڙي اچي ڪونج کي لڳو. مڙس بنهه ٺهي ئي ڪونه، پر ڪونج کي کائڻ سان حيلا ڪري ڇڏيائين. کائيندي کائيندي، جڏهن باقي ڪا کنڀڙاٽي وڃي ان جي بچايائين، تڏهن اوگرائي ڏيئي اٿي ٿيو کڙو. چي، ”ادا لک لائق تنهنجا؛ هاڻي الهه واهي، دعا ڪج، جيئرا هونداسين ته اوس ملنداسين!“ ائين چئي، لانگ ورائي، گھوڙي تي چڙهي، اٿي ٿيو اڳتي روانو. ڏهه ويهه وکون مس کنيائين، ته وري موٽي آيو. چي، ”ميان مڙس آهين ٺاهوڪو- جنهن پيار ۽ پاٻوهه سان منهنجي مهماني ڪئي اٿئي، تنهن جي مهابي توکي هڪڙي سوکڙي ڏيو ٿو وڃان. پر ٻه شرط توکان هڪڙا وٺندس: هڪڙو ته سج اڀرئي کان اڳي ڪنهن سان ڳالهه نه ڪندين، ۽ ٻيو ته هن منهنجي سوکڙيءَ کي هميشه پنهنجي ساهه سان سانڍيندين.“ ائين چئي، پنهنجي ڪمر بند ۾ لڳل هڪ عاج جھڙي اڇي بينسري ڪڍي کڻي هن جي هٿ تي رکيائين. چي، ”هِن کي جھڙي تهڙي بينسري ڪري نه ڀانئج. خاص هن جي خوبي هيءَ اٿيئي ته ڪٿي به ويهي هن کي وڄائيندين، ته ان جي آواز تي هڪ ته تنهنجي بت ۾ ڏهن مڙسن جيترو زور پيدا ٿي پوندو، ۽ ٻيو ته جيترا به ماڻهو گھرندين، اوترا هڪدم اچي تنهنجي اڳيان حاضر ٿيندا. پوءِ وڌيڪ تون پاڻ ٿو سمجھين ته پورهئي سان ڇا پيدا نٿو ٿي سگھي!“ پدمڙي جون هي ٻوليون ٻڌي، هي ويچارو هيڪر ته بنهه وسميءَ ۾ پئجي ويو. آخر دل جھلي چيائينس ته ”منهنجا ڀاءُ، تو ته اصل منهنجو آئيندو اَڏي چڏيو. هيڏو جبل جيڏو ٿورو جيڪو مون تي ڪيو ٿو وڃين، سو آخر آءٌ ڪيئن لاهي سگھندس! ٻيو نه، ته هيترو ئي ٻڌائيندو وڃينم ته تون آهين پاڻ ڪير؛ تنهنجي ڪرت ڪهڙي؟ تون پاڻ هيڏڙو؛ تنهنجو گھوڙو هي! هيڏي تڙتڪڙ ۽ هل هلان... آخر ڇا لاءِ؟ پاڻ ته آهيون يار پورهيت مڙس؛ پورهئي ۽ پيار کان سواءِ، ٻي آئي وئي جي پروڙ پاڻ کي مڙيوئي گھٽ اٿيئي.“ تنهن تي هن آڱر جيڏڙي عجوبڙي جواب ڏنس ته ”پورهئي ۽ پيار کان ٻي ڀلا ڪهڙي دنيا ۾ ڀلي شي آهي؟ مون به ته توکي پورهئي جوئي ڏس ڏنو آهي! ٽيئي ڀائر هڪ-مڙهيءَ هوندؤ، ته آئيندو اوهان جو اڏبو پنهنجي پورهئي سان: باقي مون، ڀاءُ منهنجا، توسان اهڙو ڪهڙو وڙڪيو آهي، جو ايترا ٿورن مٿان ٿورا پيو ٿو منهنجا مڃين! تو پاڻ مون سان ڪو گھٽ پير ڀريو آهي- پنهنجي ڳالهه ته توکي ڌيان ۾ ئي ڪانهي! سچ ته پيارُ وٺي ٿورو، مڃي گھڻو؛ ڏئي گھڻو، سمجھي ٿورو! هاڻ کڻي ائين سمجھ ته مان پاڻ به پيار، ۽ آهيان به تو جھڙن پيار وارن جوئي گھوريو. اڄ جڏهن طاقت جو ديو انڌ جي دَنيرَ گھوڙي تي چڙهيو، ملڪان ملڪ وتي ٿو، ’آدم بوءِ- آدم بوءِ‘ ڪندو، دنجندو ۽ ڊوڙندو، تڏهن پيار ئي ته آهي، جيڪو انصاف جي اڀامڙي تي ويهي، جڳهه جڳهه، ويران دلين جي ورونهه ۽ سهميل انسانن جو سهارو ٿي سگھي ٿو! ڪم گھڻو، وقت ٿورو، ۽ هي سپڪڙو ساهه! ڏينهن رات، ويل اويل، بس پنهنجو ڪم، ادا، جي آهي ته اهو آهي، ٻيو ڪونهي. چڱو، هاڻ محبتي مڙسن جون موڪلاڻيون ڪينهن؛ حياتي آهي ته هميشه گڏ آهيون!“ ائين چئي، گھوڙي کي هشيار ڪري، هو ائين واءُ ٿي ويو، ڄڻ ڪنهن ڏٺوئي ڪونه هو.

پويان، هي همراهه ڪا مهل ته اُتي جو اُتي ڪاٺ بنيو رهيو؛ آخر جڏهن مغز جاءِ تي آيس، تڏهن ڪونج جي بچيل کنڀڙاٽي کڻي، ڪوسي ڪري، کائڻ ويهي رهيو. کائيندو وڃي کائيندو وڃي... کنڀڙاٽي کٽي ئي نه! سڄي ڏينهن جي هيس ڀلا بک، سو کائڻ سان بس روهيون ڪري ڇڏيائين. نيٺ کائي جڏهن چڙهه ڪيائين، تڏهن سندس پهر به اچي پورو ٿيو- سو بينسري ور ۾ وجھي، ويٺي ويٺي پنهنجي وچين ڀاءُ کي هڪل ڪيائين، ۽ سري وڃي هن کي هٿ کان جھلي، ڌونڌاڙي، هوشيار ڪيائين، ۽ پوءِ پٽڪو لاهي، ڪنڌ هيٺان ڏيئي، پاسو ورائي، هڪ منو ٿي سمهي رهيو، ۽ سمهڻ سان گھڙيءَ ۾ ننڊ کڻي ويس.

وچين ڀاءُ به ڏٺو ته ويٺي ويٺي وقت ڪين گذرندو- ۽ بک به مڙس کي بنهه بيحال ڪيو بيٺي هئي- سو هن به پنهنجيءَ ڪونج کي ٺاهي جوڙي، اتي جو اتي کڻي ٽانڊن تي رکيو. پچندي پچندي، آخر ڪونج جڏهن اڳئين وانگر پنهنجا هڳاءَ ڪڍڻ شروع ڪيا، تڏهن ڪيڏيءَ مهل اهو ساڳيو آڱر جيڏڙو ماڻهو پنهنجي ٻليءَ جيڏڙي گھوڙي تي چڙهيو، ٽاپ ٽاپ ڪندو، اچي اتي نڪتو. چي، ”ترسڻو مون کي ڪونهي. اڃا ڏس پنڌ جي اڳتي پيئي اٿم. خير جا حال احوال ڪر، ته بيٺي ئي موڪلايون.“ تنهن تي هن جواب ڏنس ته ”تڪڙ مان هوند نه شڪر؛ پري کان پنڌ پئي ٿو ڏسجين؛ خالي پيٽ هوندين. پهرين گرنهه ٻه گرنهه وجھي، ڪجھ ايمان ۾ اچ؛ پوءِ هو پنڌ، هو تون!“ ائين چئي، سڄي پڪل ڪونج کڻي سامهون رکيائينس. پوءِ هي هَوَ جيڏڙو همراهه به گھوڙي تان لهي، هيڏانهن هوڏانهن نهاري، اچي ڪونج کي لڳو؛ نه ڇڏيائينس ڪو هڪڙي سالم ڀنجھر. کائي، هٿ ڇنڊي، ٻيو سلام نه ڪلام، هڪدم ٽپ ڏيئي گھوڙي تي چڙهي ويٺو، ۽ جيئن آيو هو، تيئن هڪلي گھوڙي کي ٿيو اڳتي روانو. ڪا گھڙي نه گذري، ته وري موٽي آيو. چي، ”حال ٻيو ته ڪي ڪين اٿم؛ هيءَ هڪڙي ڳوٿري توکي نشاني ڏيو ٿو وڃان، پر صبح ٿيڻ تائين ڳالهه ڪنهن سان نه ڪج، ۽ ڪڏهن به پنهنجي هٿ کان هن کي پري نه ڪج! هن ڳوٿريءَ جي ڳالهه هيءَ اٿيئي ته جيترو به ناڻو گھرج ۾ هوندئي، اوترو هن مان هميشه پيو توکي ملندو. ناڻو آهي ملهه پورهئي جو: ناڻو آهي ته هر شيءَ حاضر، ناڻي سان ماڻهو به مريد- پيا تو لاءِ پورهيا ڪندا.“ ائين چئي، وٺي جو گھوڙي کي کنيائين، ته اک ڇنڀ ۾ نه تو ڏٺو نه مون ڏٺو- بيٺي بيٺي ائين غائب ٿي ويو، ڄڻ اتي آيو ئي ڪونه هو.

اِتي رات جو پويون پهر به اچي سهڙيو: وچون ڀاءُ سمهي پيو، ۽ وڏو ڀاءُ اٿي پنهنجو وارو سنڀالي ويهي رهيو. ڪا مهل نه گذري، ته اهو ساڳيو آڱر جيڏڙو مڙس پنهنجي ساڳئي ٻليءَ جيڏڙي گھوڙي تي چڙهيو، ٽاپ ٽاپ ڪندو اچي اُتي نڪتو. هو ته اويلو مهمان، پرن هيڏانهن به ويرم ئي ڪانه لڳي. سڄي جي سڄي پڪل ڪونج هڪدم هن جي اڳيان اچي حاضر ٿي، جنهن کي وٺي، اُتي جو اُتي چٻاڙي، ڪُرٽي، کائي، باقي ڪا ان جي هڏي اڌ بچائي، نه ڳالهه نه ٻولهه، جھڙو تکو آيو هو اهڙو تکو، همراهه پٺي ورائي هڪلي ٿيو اڳتي راهي. سٽ پنڌ جي ئي نه ڪيائين، ته اُنهن ئي پيرن تي مڙس موٽي آيو، ۽ اچڻ سان پنهنجي ڪلهن جي چادر لاهي کڻي وڏي ڀاءُ کي هٿن ۾ ڏنائين. چي، ”هيءَ اٿيئي خوشيءَ جي اُڏند چادر خوشي جهڙي دنيا ۾ ڪا شي ڪانهي. ماڻهو ميڙي به ٿو خوشي لاءِ، خرچي به ٿو خوشيءَ لاءِ. خوشي آهي ته سڀڪجھ آهي. خوشيءَ کان سواءِ پورهيو، ناڻو سڀ بيڪار- ماڻهو بنهه موڳي جو موڳو. خوشي اياڻپ جي به ٿئي، سياڻپ جي به ٿئي. هن چادر جي خوبي هيءَ آهي ته جيتر ساڻ هونديئي، تيتر خوشيءَ جي خزانن سان گڏ، ڏاهپ جا نت نوان رستا به پيئي توکي ڏيکاريندي،- ۽ اها ته توکي خبر آهي ته ڏاهپ جا پَرَ وجھي، ماڻهو آسمانن تائين اڏامي سگھي ٿو. هونئن به، وڇائي مٿس ويهي رهندين، ته جتي به چوندينس، اک ڇنڀ ۾ هيءَ نيئي توکي اُتي ڇڏيندي.“ ائين چئي، انصاف جي گھوڙي تي آيل پيار جو هيءُ پدمڙو، ڏسندي ڏسندي، ائين الوپ ٿي ويو، جو وڏي ڀاءُ کي اعتبارئي نه پيو اچي ته گھڙي ٻه گھڙيون اڳي اُهو عجوبڙو بنهه سندس اکين اڳيان اُتي بيٺو هو.

نئون صفحو --  ڪتاب جو ٽائيٽل صفحو
ٻيا صفحا 1 2 3 4 5 6 7 8  9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
هوم پيج - - لائبريري ڪئٽلاگ