|
عبدالجبار جوڻيجو
پُتلي
نالو ته ڪو ٻيو هوس، پر کيس پتلي سڏينداسين.
گهر جي ڏاڪڻ کي ڪل چار ڏاڪا هئا، پر پتليءَ جي عمر هئي ڏيڍ_ٻه
سال. هوءَ جڏهن ماءُ جي بي خبريءَ جو فائدو وٺي در
تائين ايندي هئي ته ڏاڪا لهڻ جي ڪوشش ڪندي هئي ۽
گهر جي سامهون سيڌي جي دڪان وارو چاچو خيرو ٽپ
ڏيئي دڪان تان هيٺ لهندو هو ۽ کيس پڪڙي مٿي چاڙهي
اٽڪل سان اندر روانو ڪري در ٻيڪڙي ڇڏيندو هو. اڃا
ڪنهن گراهڪ لاءِ سيڌو تورڻ لاءِ ساهمي هٿ ۾ کڻندو
مس هو ته پتلي وري به در کولي ڏاڪڻ تان هيٺ لهڻ جي
ڪوشش ۾ ڏسبي هئي. هُو ساهميءَ مان هٿ ڪڍي وري به
ساڳي ڊيوٽيءَ تي لڳي ويندو هو. ڏينهن ۾ اهو عمل
الائي ڪيترا ڀيرا ورجائبو هو.
پوءِ هن پتليءَ کي پيرڙين کڻندي ڏٺو، اسڪول ويندي ڏٺو. هُن
پتليءَ جي مئٽرڪ ۾ پاس ٿيڻ تي مٺائي ورهائي. هُو
ڏاڍو خوش ٿيو، پر دل ۾ هڪ خواهش هيس ته پتلي ڪاليج
۾ نه پڙهي ۽ پردو ڪري، گهر ۾ اندر رهي ۽ پنهنجن
وڏن جي پيروي ڪري. چاچو خيرو به عجيب ماڻهو هو.
هوءَ پرائي اولاد ۾ به ايڏو موهه رکي ويٺو هو.
هُو پراڻن خيالن جو ماڻهو هو. پتليءَ جا مائٽ به هئا ته پراڻن
خيالن جا؛ پر زماني جي رفتار ڏسي پئي ٻڏيا ۽ تريا.
اڃا هو ڪجهه سوچين تنهن کان اڳ پتليءَ خود پنهنجو
فيصلو ٻڌائي ڇڏيو ۽ پيءُ کي چيائين ته ”زماني جي
رفتار سان هلڻو آهي. آءُ جاهل رهڻ نٿي چاهيان“...
چاچو خيرو ڪهڙي ليکي ۾ هو. هُن به اِها بد خبر ٻڌي ۽ ڪجهه سوچي
تنهن کان اڳ هُن پتليءَ کي ڪاليج ڏانهن ويندي ڏٺو.
هوءَ اڃا به چادريءَ ۾ هئي. البت پتليءَ جي نئين
چادري ڪجهه ٻيءَ طرح جي هئي. گهٽيءَ مان لنگهندڙ
جو گهڻو ڌيان چادريءَ ڏانهن ڇڪجي پئي ويو. اڳتي جي
خبر چاچي خيروءَ کي به نه هئي.
حقيقت م ڪاليج جي شروعاتي مهينن ۾ پتليءَ ۾ ڪو خاص فرق ڪونه آيو
هو. هُن جو لباس ڪجهه ٿوروئي فئشني ٿيو هو. البت
پراڻي طرز جو لباس پائيندڙ ۽ بدصورت ڇوڪريون، توڙي
ليڪچرراڻيون کيس گهڻو پسند ڪونه هونديون هيون ۽
هوءَ ڪاليج جي انهن ڇوڪرين کي به پسند ڪونه ڪندي
هئي، جيڪي کانئس سونهن ۽ فيشن ۾ سرس هيون.
چاچو خيرو ته هروڀرو پيو اندر ئي اندر پڄرندو هو. پرائي ڌيءَ کي
پنهنجي ڌيءَ سمجهڻ ڪري هُن پنهنجو پاڻ کي کڻي
تڪليف ۾ وڌو هو. سندس پراڻا خيال کيس ستائي رهيا
هئا. هُو پتليءَ کي ڪاليج ويندي ۽ موٽندي ڏسندو هو
ته کيس ايتري خوشي نه ٿيندي هئي، جيتري پتليءَ جي
ننڍي هوندي جي زماني ۾ ٿيندي هيس. خوشي ته خوشيءَ
جي گهر پر هاڻ ته گراهڪن کي کنڊ بدران لوڻ توريندو
ڏيندو هو. ڪو هڪل ڪري چوندو هوس: ”چاچا، چريو
ڌتورو ته ڪونه پيتو اٿئي؟“ تڏهن هو ڄڻڪ ننڍ مان
سجاڳ ٿي پوندو هو.
پتليءَ کي ڪاليج ڏانهن ايندي اڪثر ڪن ڇوڪرن جي تيز نظرن، اشارن
۽ تازن فلمي گانن جو شڪار ٿيڻو پوندو هو. هُن جو
خيال هڪدم پنهنجي وڏي ڀاءُ ڏي هليو ويو، جنهن چيو
هو ته ڪاليج جي پڙهائي ضروري نه آهي. اِهو به
سوچيائين ته منهنجو ڀاءُ به ته ڪنهن کي ڏسي گانا
ڳائيندو هوندو. اِهو خيال ايندي ئي رستي ۾ ملندڙ
هر ڏنگي ڇوڪري کي معاف ڪري ڇڏيائين. هِن ته معاف
ڪيو پر هنن مان هڪ ڇوڪري کيس بلڪل معاف نه ڪيو.
گهٽيءَ مان نڪري روڊ تي ايندي هئي ته هُن کي اُتي
پنڊ پهڻ وانگر بيٺل ڏسندي هئي. پتلي ٿورو اڳتي
نڪرندي هئي ته اُن پنڊ پهڻ ۾ ڄڻڪ ساهه پوڻ شروع
ٿيندو هو ۽ نوڪر وانگر ڪاليج جي گيٽ تائين پيو
پٺيان ايندو هو.
پتليءَ ڪوبه خيال نه ڪيو، ڇو جو اُهو ڇوڪرو پري هوندو هو. البت
ڪڏهن ڪڏهن کٽڪو ٿيندو هوس. اُن جو ذڪر پتليءَ
شازيا سان ڪيو، جيڪا سندس ڪلاسي هئي.
پتلي رڳو شازيه سان گهري هئي. شازيه شاهوڪار ماڻهوءَ جي ڌيءَ
هئي. ٺاهه ٺوهه ۾ به پتليءَ کان چهري هئي. اُن کي
ڏسي پتليءَ پنهنجو روپ بدلائيندي پئي ويئي. سال جي
آخر ۾ هُوءَ سچ پچ پتلي بڻجي پيئي ۽ شازيا سان گڏ
هلڻ چلڻ جي قابل بڻجي ويئي. پتليءَ جو پيءَ مالي
حيثيت ۾ شازيا جي پيءَ کان گهٽ هو؛ پر ساهيڙين
اِهو ويڇو نه رکيو. سنگت چئبو ئي اِن کي آهي ته
اوهين کليءَ دل سان دوست کي چاهيو. چاهڻ آهي چاهڻ
سان. سياڻا، جيڪي هاڻ قبرن ۾ ستل آهن، تن جو ته
چوڻ آهي ته هُو نه چاهي ته اوهين چاهيو. اهڙا
سياڻا جي هن مشيني دور ۾ هجن ها ته کين پنهنجو
رايو بدلائڻو پوي ها. نه چاهڻ سان به چاهجي؛ سو
ناممڪن ته ڪونهي؛ پر مشڪل آهي ۽ پاڻ کي ٻه ڀيرا
ماري ائين ڪري سگهجي ٿو. هنن ٻنهي ساهيڙين جا خيال
ڪجهه اهڙن ئي دائرن ۾ هئا. شازيه ڪابه ڳالهه ڪندي
هئي ته پتلي اُن کي فلسفي جو ويس ڍڪائيندي هئي،
اُن ڪري ها ۾ ها ملائيندي رهندي هئي. اڪثر پتلي
انساني لاڳاپن ۽ رشتن ناتن تي به شازيا کي وڏا وڏا
ليڪچر ڏيندي هئي. شازيا انهن مان ڪجهه هضم ڪري
سگهندي هئي، ڪجهه فلسفو رڳو هن جي ڪنن جي پاپڙين
تائين پهچي سگهندو هو. شازيا کي اهو معلوم نه ٿي
ٿيو ته پتلي ايڏا وڏا وياکياڻ ڪٿان سکي؟ هڪڙي
ڏينهن پتليءَ کان پڇيائين: ”ڪير ٿو توکي اِهي
ڳالهيون پڙهائي؟“
”ڪتاب.“
”فقط ڪتاب!“ شازيا پڇيو. پوءِ پتليءَ کيس پنهنجي سوچڻ جي قابليت
کي ڪم آڻڻ جي فن بابت ڪجهه ٻڌايو، ته به شازيا جي
دماغ ۾ ڪا ڳالهه نه ويٺي. هونئن ته هوءَ چڱي
موچاري چرچائڻ ۽ چالاڪ ڇوڪري هئي.
هڪ ڏينهن پتليءَ جو پيڇو ڪندڙ نوجوان همت ڪري اڳتي وڌي آيو ۽
سلام ڪلام ٿي ويو. هن کي اِهو سلام ڪلام ايترو
خراب به نه لڳو، ڇو جو انهيءَ وچ ۾ هوءَ ڪي ناول،
ڪا ڪهاڻي ۽ ڪي شعر پڙهي چڪي هئي. وي سي آر به ڏسي
چڪي هئي. هوءَ هاڻ ايتري تنگ نظر نه هئي. اهو سلام
ڪلام جئين ئي ٿورو وڌيو ۽ پتليءَ جي جذبن جي سمنڊ
۾ لهرون اُٿيون ۽ هُن شازيا جي اڳيان حقيقت حال جي
پڌري ڪري ڇڏي. شازيا لاءِ پتليءَ جي شخصيت ۾ هڪ
نئين جازبيت پيدا ٿي پيئي. هن کانئس هڪ ڊگهو
انٽرويو، جيڪو ڪنهن جا جذباتي، نفسياتي، سماجي بلڪ
سياسي خيال به ظاهر ڪري وجهندو آهي. ائين ئي ٿيو ۽
پتلي هڪ بلڪل واضع شخصيت سان ظاهر ٿي پيئي.
ملاقاتون وڌنديون ويون ۽ هر ملاقات جي رپورٽ به
شازيا کي ملڻ لڳي. ڳالهه ايستائين پهتي جو پتليءَ
۽ ارسطو جي لاڳاپن ۾ شازيا به اهم ڪردار بڻجي
پيئي. ارسطوءَ شازيا کي ننڍي ساليءَ جو اعزازي
عهدو ڏيئي ڇڏيو.
هوءَ ان اعزازي عهدي جي ڪري خوش هئي ۽ ابتدا ۾ هن پنهنجي عهدي
جي حدن کان اڳتي سوچيو به ڪونه. بظاهر هوءَ راضي
هئي؛ پر آهستي آهستي جيئن سندس گهرائي ارسطوءَ سان
وڌندي ويئي، تيئن سندس جذبن ۾ به اُٿل پٿل شروع ٿي
۽ پتليءَ کي اڻ لکوئي سهي، پر آگرو لڳو، ته به هن
شازيا سان اهڙو اظهار ڪونه ڪيو. ڪجهه وري ”ادا“
چوڻ جي فئشن ڪري به شڪ ڪونه ڪيائين.
سياڻن چيو آهي ته عشق ۽ مشڪ لڪا نٿا رهن. خاص طور مشڪ جا هڪ کان
وڌيڪ ٽڪرا ڪجن؛ پر سياڻن کي ڪير ٿو پڇي، بيوقوف به
ائين ٿا چون. انهن بيوقوفن کان ئي سياڻن سکيو آهي.
غرض ته پتليءَ ۽ شازيا جي ساهيڙپ جي عظيم الشان
عمارت ۾ ڏار پوڻ شروع ٿيا. اُهي ڏار ابتدا ۾ ائين
هئا، جيئن هڪ ڀت ۾ پهرين پهرين ڏار نظر اچي ۽
آهستي آهستي اهي ڏار وڌندا ويا ۽ ان جو اظهار
پتليءَ هڪ ڏينهن کليو کلايو ڪيو. شازيا به ان جو
اهڙو ئي جواب ڏنو. هن جو جيڪو خيال هو، سو هن صاف
لفظن ۾ بيان ڪيو_ يعني هيءَ هڪ اهڙي ريس هئي، جنهن
۾ تيز ڊوڙڻ وارو ئي اڳتي نڪري سگهيو ٿي. وري حالتن
تي به مدار هو. جيڪي ڳالهيون ڳڻپ ۾ آيون ٿي، انهن
مان ڪي پتليءَ ۾ نه هيون؛ پر شازيا ۾ هيون. شازيا
پتليءَ جي دل جو ڪوبه خيال نه ڪيو. هن کيس صاف صاف
ٻڌايو ته پنهنجا پنهنجا ”گٽس“ آهن. تو ۾ مون کان
وڌيڪ گٽس هجن ته ميدان اڃا به کليل هو. پتليءَ جو
فلسفو جيڪڏهن ميدان ماري سگهيو ٿي، ته شازيا کي
ڪوبه اعتراض نه هو؛ پر هاڻي بال ٻئي طرف هو. پتلي
هڪ هارايل جواريءَ مثل هئي. هوءَ پنهنجي پياري
ساهيڙيءَ کان هارائي چڪي هئي. اهڙي هار، جنهن کي
پڙهيل ڇوڪريون ڪافي وقت تائين نه مڃنديون آهن ۽ جي
لاچاري حالت ۾ قبول ڪري ورتائون، ته سٽ نه سهي
سگهنديون آهن. نه رڳو نروس
(Nervous)
بلڪ توائي ٿي وينديون آهن. پاڇي سان وڙهنديون آهن.
پنهنجي من گهري خوشبوءِ بدلائي ڇڏينديون آهن. هڪڙن
بدران ٻيا ڪتاب پڙهنديون آهن. پتليءَ به ائين ڪيو
۽ بي. اي ته پاس ڪري ويئي.
شازيا بي. اي ۾ ناڪام ٿي. ٿورو گهڻو پيار جو چرچو به ٿي ويو.
پاڙي جو هڪ واندو جوان ديسي دلبر معاملي کي مشهور
ڪرڻ لڳو. ڳالهه اڃا شازيا جي پاڙي ۾ هئي. پتليءَ
جي پاڙي تائين نه پهتي هئي. جي پهچي ها ته چاچو
خيرو پنجن سيرن جو تورو کڻي ارسطو جي مٿي ۾ وڃي
هڻي ها.
ڪهاڻيءَ جي پڄاڻي ڪا ڇرڪائيندڙ ڪانه ٿي، جيتوڻيڪ ٿيڻ کپي ها،
ڪهاڻيءَ جي شروعات ۽ اُن کان پوءِ جي واقعن مان
انجام جي خبر پئجي ويندي آهي. جيتوڻيڪ انجام کان
ماڻهو اڪثر بي خبر ٿيندا آهن. باهه کي باهه،
پاڻيءَ کي پاڻي ۽ طوفان کي طوفان نه سمجهندا آهن ۽
جڏهن مٿان اچي ڇپ ڪرندي اٿن، ته پوءِ ويٺا قسمت کي
لوئيندا آهن ۽ اڪثر انهيءَ روڄ راڙي ۾ اصل ڏوهاري
بدران ڪنهن گس ويندڙ بي ڏوهيءَ کي ڏوهي ٺهرائيندا
آهن؛ پر پتلي ائين ڪونه ڪيو.
ارسطو شازيا جو سڱ گهريو. پتليءَ کي اها سُڌ به پيئي. مائٽن
غريب ڇوڪرو ڏسي انڪار ڪيو، سو به پتليءَ ٻڌو.
شازيا آپگهات جو دڙڪو ڏنو، سوبه پتليءَ ٻڌو. دڙڪي
دهمان جي نتيجي ۾ هائوڪار ڪيائون، سو به پتليءَ
ٻڌو. هن لاءِ انهن ڳالهين ۾ خوشيءَ يا ڏک جو ڪو
چٽو پهلو ڪونه نڪتو.
البت چاچي خيروءَ کي پتليءَ جي ڏک جي خبر دير سان پئي. جڏهن
پهريون ڀيرو هن ڏٺو ته پتلي گهر ڏي موٽي ته پرس هٿ
تي نچندو ڪونه پئي آيو. اُها شازيا ۽ ارسطو جي
شاديءَ جي رات هئي. باوجود دعوت ۽ زور ڀرڻ جي به
پتلي شاديءَ تي وڃي ڪونه سگهي. سڄو هفتو هن جي
حالت خراب رهي. نيٺ هوءَ گهر کان نڪتي. هن
يونيورسٽيءَ ۾ داخلا ورتي. ڳالهين ڪندي دير ڪونه
ٿي لڳي، پر وقت پنهنجي رفتار سان ٿو گذري.
هڪڙي شام جو چاچي خيروءَ جي هٿ مان مورڳو گيهه جي پيالي سوڌي
ساهمي ڪري ٿي. هن جي اکين ۾ چمڪ اچي ويئي. دنيا
ڪيڏي نه وسيع هئي. پتلي پرس هٿ تي نچائيندي پئي
آئي. ٻانهن ۾ پرس جو ڪشو ڦرندو ويو. ڌرتيءَ گردش
پئي ڪئي. جاگرافي پڙهيل ڪونه هو، پر هن اکين سان
ڏٺو ته ڌرتيءَ گردش پئي ڪئي.
ڪيهر شوڪت پُل تي ويٺل هڪ نوجوان
هاڻي هُو گهر کان ئي نه پر ڳوٺ کان به ٻاهر نڪري آيو. بند تان
چڙهي، واه جي ڪڙ ڏئي، مال جي ڌوڙ کان بچندو اچي
پُل تي نڪتو ۽ پل جي ٺهيل دڪي تي ويهي رهيو. هن جي
چهري تي پريشاني ۽ اُداسي ڇانيل هئي ۽ هو ڪنهن
گهريءَ سوچ ۾ گم هو. پل تان لنگهندڙ مال، گاڏين،
ڌنارن يا هارين نارين ڏانهن هن جو ڪنهن به قسم جو
ڌيان نه هو. ڪافي دير انهيءَ حالت ۾ ڪنڌ هيٺ ڪيو
ويٺو رهيو ۽ پوءِ هن نگاهون مٿي کنيون، ته هن جي
پريشان ۽ اُداس حالت الائي ڪيڏانهن گم ٿي وئي ۽ ان
جي بدران هن جي مُک تي سرور ۽ شانتيءَ پنهنجا پر
ڦهلائي ڇڏيا. لهندڙ سج، وهندڙ واهه. هوا ۾ جهولندڙ
وڻ ۽ نيڻ نهار تائين ساوڪ ۽ فطرت جو الستي ۽ سرمدي
راڳ. هو ان ۾ کوئجي ويو. اهنج ايذاءَ، سور، سزائون
سڀڪجهه ڀلائي ڇڏيائين. پر ڪجهه وقت کان پوءِ هن کي
انهيءِ سڀڪجهه ۾ به ڪنهن قسم جي ڪشش يا چمڪ نظر نه
آئي. هن ۾ وري بيزاري ڀرجي آئي ۽ هن کي اهو سڀ بي
معنا، کوکلو، اجايو چيڙائيندڙ ۽ واهيات لڳو:
So you are going to your paradise my old boy. Am I wrong?
ڪجهه ڏينهن لاءِ سڪون آرام جو مزو، کائڻ پيئڻ جو ڪوئي اونو نه،
گهر جون خوشيون، مائٽن مٽن سان گذرندڙ پيارا لمحا،
ڳوٺاڻا دوست، جنت ناهي ته ٻيو ڇاهي؟
Wish you good luck my old boy.
”ادا اچي ويو، امان! ادا اچي ويو، ادا، ادا......“
ننڍڙو ڀاءُ ۽ ڀيڻس کيس ڏسي ڊوڙن ٿا. هن کي چنبڙن
ٿا ۽ هو هنن کي پيار ڪرڻ لڳي ٿو.
”ادا آئين؟“ پنهنجين وڏين ڀينرن سان ملي ٿو. ”تون خوش آهين نه
فرحت، تون ڪيئن آهين راحت؟“ ”ها ادا....... تون
ڪيئن آهين؟“
”مان به خوش آهيان. تون ته خوش آهين نه جاويد!“ ”ها خوش آهيان“.
”بابا توهان تي ڏاڍو ڪاوڙيل آ: چيائين پئي ته ٻن مهينن کان وٺي
اسان ڏي پائي به ڪونه ٿو موڪلي. باقي پاڻ ڪراچيءَ
۾ عيش ڪندو وتي. اسان هتي ويٺا بک مرون. سچي توتي
ڏاڍي ڪاوڙ اٿس.“ راحت سندس گهر ۾ گهڙڻ واري سموري
خوشيءَ کي تباهه ڪري ٿي ڇڏي.
”امان، جاويد سان نه ملندينءَ؟“ فرحت ماءُ کي چوي ٿي.
”نه، مان ڪونه ڳالهائينديمانس، ڪو ڪراچيءَ ۾ اهو خيال به اچيس
ٿو، ته گهر جي ڇا حالت هوندي. ڪراچيءَ وڃي اسان کي
صفا وساري ويهي ٿو، ٻه ٻه مهينا ٿي وڃنس ٿا ته
ڪوڙي پائي به موڪلي ٿو؟ آخر پڻهين جي پينشن ۽
توهان جي ڀرت مان ڪا پورت ٿئي ٿي؟ هڪ شيءِ وٺ ته
ٻيءَ لاءِ سڪ. پُٽ هوندي به پيا تڪليفون ڏسون!“
”امان...“
”ڇڏ ابا ڇڏ، مون کي تنگ نه ڪر.“ ماڻس پهريائين هن جي ڀاڪر مان
پاڻ ڇڏائڻ جي ڪوشش ڪري ٿي، ۽ پوءِ الائي ڪهڙي جذبي
جي اثر ۾ اچي، هِن کي به ڀاڪر ڀري اميو پيار ڪري،
کيس چُمين سان وهنجاري ڇڏي ٿي. هاڻي ماڻس ۽ سندس
ڀينرن جي اکين ۾ ڳوڙها آهن ۽ ننڍڙا ٻار حيرت مان
هنن ڏانهن ڏسن ٿا.
”ادا، بابو ٿو سڏئي.“
”ڇو؟“ راحت کان پڇي ٿو.
”الائي، بس رڳو اهو چيائين ته ڀاءُ کي سڏي آءُ.“
پيءُ ڏانهن اچي ٿو. پڻس هڪڙي پاسي کان سڳي ٻڌل عينڪ پايو، سندس
آندل ڪالهوڪي اخبار ۾ منهن وجهيو ويٺو آهي ۽ چانهه
جي خالي ڪوپ تي مکين جي لشڪر جو حملو آهي.
”بابا، توهان سڏايو؟“ پڻس هن ڏانهن ڏسي، اخبار پڙهڻ بند ڪري، هٿ
جي اشاري سان هن کي پنهنجي ڀر ۾ ويهڻ جو اشارو ڪري
ٿو. هُو پيءُ جي کٽ جي ڀرسان پيل ٻيءَ کٽ تي ويهي
رهي ٿو.
”چانهه پيتئي؟“
”ها، بابا.“
”ابا، کير مهانگو ٿي ويو آهي، انڪري شام جو سليماني چانهه
پيئندا آهيون. توکي ته سليماني چانهه وڻي به الائي
ڪونه؟ ڇا ڪجي!“ پڻس جو لهجو ڏاڍو ڏکارو آهي.
”نه بابا، مان پاڻ سليماني چانهه کي وڌيڪ پسند ڪندو آهيان،
توهان ڪو خيال نه ڪيو.“
”ادا اسان کي ته اِها سليماني چانهه وڻي ئي ڪونه! پر ڇا ڪيون،
کير ۽ کنڊ لاءِ پئسا ڪونه هوندا آهن، ته ٻيو ڇا
ڪبو!“
”بس ابا، مِڙئي پيا زندگيءَ جا ڏينهن پورا ڪيون. قبر ۾ ڪو سک
نصيب ٿئي ته بي ڳالهه آهي، باقي هتي ته مان هاڻي
سکين ڏينهن اچڻ جو آسرو ئي پلي ڇڏيو آهي!“ پڻس جا
لفظ ويڻ بڻجي سنگين جيان سندس سيني ۾ گهڙي وڃن ٿا.
هو انهيءَ تي دانهن ڪرڻ چاهيندي به دانهن ڪري نٿو
سگهي. نه ئي پيءُ کي ڪوڙي آٿت ڏيڻ تي سندس دل ٿي
ٿئي. ڪجهه دير جي چُپ کان پوءِ پڻس وري ڳالهه چوري
ٿو.
”ابا، اڳهون غلام محمد جي دڪان تان لنگهيم، ته تنهنجي اچڻ جو
ٻڌي قرض جي واپسيءَ تي تِهائين وڌيڪ زور ڀريائين.
بابا، هن جو ڏوهه به ته ڪونهي نه، ٻه ٻه ٽي ٽي
مهينا ڪير ٿو قرض رکي، هن کي به ته دڪان هلائڻو
آهي نه!“
هو پيءُ جو مقصد سمجهندي پئسا کڻڻ وڃي ٿو. پڻس به هن جي اُٿڻ کي
سمجهي ٿو.
”پُٽ، هن ڀيري تمام گهڻن پئسن جي ضرورت آهي، سو مڙئي اهو خيال
ضرور ڪجان. تنهنجي پگهار ته تولاءِ ئي مس پوري
آهي، ان جو مون کي احساس آهي؛ پر ڇا ڪجي، جڳ سان
به ته هلڻو آهي نه.“ پڻس هميشه وارو رٽيل جملو
اوڳاڇي ٿو.
هو ڪمري ۾ اچي، بيگ کولي، ڪراچيءَ موٽي وڃڻ جيترو ڀاڙو رکي،
باقي پئسا کڻي پيءُ ڏانهن اچي ٿو. ”بابا، هان هي
پئسا وٺو.“
پڻس کانس پئسا وٺي ڳڻڻ لڳي ٿو. ”بس هي!“ پڻس جي پيشانيءَ تي
گهُنڊ اچي وڃي ٿو.
”بس بابا، اهي ئي اٿو، مون پاڻ لاءِ رڳو ڪراچيءَ موٽي وڃڻ جيترو
ڀاڙو رکيو آهي، ٻيو جيڪي ڪجهه هُيو، اهو توهان جي
حوالي ڪيو اٿم.“
”پر هنن پئسن مان ٿيندو ڇا! تون آخر پگهار ڪرين ڪاڏي ٿو؟“ پڻس
چڙي چوي ٿو. هاڻي هِن کان سويل واري سندس اها
ڳالهه وسري وڃي ٿي، ته پگهار ته تولاءِ به پورو
ڪونهي.
”بابا، اُتي ڪراچيءَ ۾ مسواڙ ڀري، ڪجهه قرض ڏنم ۽ باقي جيڪي
ڪجهه بچيو آهي، سو کڻي اچي هت نڪتو آهيان.“ پيءُ
کي هميشه جيان سمجهائي ٿو.
”بس، توکي آهي عيش ڪرڻو. اسان هتي دنيا آڏو خراب خوار پيا
ٿيون، ان جو توکي ڪوئي احساس به ڇو؟ ٻه ٻه مهينا
ٽيڊي پائي به نه موڪلين. سڀ پئسا کپائي، پوءِ هتي
اچي ٿو ڪوڙ سٽين! نه پنهنجي عزت جو اونو، نه اسان
جي اڇن وارن جو خيال. مون ته ماستريءَ هوندي به
پنهنجي گهر جي خرچ کان اکيون نه پوريون هيون،
تنهنجو ضمير ڇو ٻڏي ويو آهي؟ مان ته ....“
”ڇاهي؟ ٻچڙي سان ڇا تي ٿو وڙهين؟“ ماڻس جيڪا مٿي جي سور ڪري وڃي
اندر ستي هئي، سا مڙس جي گوڙ تي ٻاهر نڪري اچي ٿي.
پڻس، ماڻس کي ڪوئي جواب نٿو ڏئي.
”ڇاهي آخر؟“ هوءَ وري ڌيئرن کان پڇي ٿي.
”پئسن جي ڳالهه آهي، ٻيو ڇاهي.“ راحت تيزيءَ مان ماءُ کي جواب
ڏئي ٿي.
”بابو چوي ٿو ته هنن پئسن مان ڇا ٿيندو!“
”ابا، پوءِ تون به ته خيال ڪر نه، ڀلا تون نه ڏيندين ته ٻيو ڪير
ڏيندو؟ اسان آخر ڪاڏي وڃون. تو ۾ ئي اميدون آهن
نه. ڪو ٻيو ويٺو آهي جو اچي اسان کي کارائيندو؟
ڪجهه هجئي ته ڏينس. ابا مان کي به روز ڪُڻس پئي
ٿئي، جي پئسا هجنئي ته جيڪر مان به ڊاڪٽر کي پاڻ
ڏيکاري اچان!“
”آخر توهان مون کي سمجهيو ڇاهي؟ ملڪ جو ولي؟ بادشاهه؟ هڪ
ڪراچيءَ ۾ ڪلارڪيءَ ڪري روز روز ويٺو ذليل ٿيان،
ٻيو هتي ڳوٺ اچان ته به ڪو سک نصيب نه ٿئي! مان ته
هِن زندگيءَ مان ئي بيزار ٿي ويو آهيان! نه ٿو موت
اچي نه ڪا ٻي ڳالهه ٿي ٿئي! هفتي جي موڪل وٺي آيو
هوس، ته ڳوٺ وڃي ڪو سک ماڻيندس، پر هت اچ ته هت به
ساڳي مصيبت. ويتر ڏچو. ٽمجهڻ. مان ڪاڏي وڃان“ آخر
مان ڪاڏي وڃان!“ هن جو گلو ڀرجي اچي ٿو ۽ پنهنجي
نڙيءَ ۾ ڪو ڳنڍو اٽڪيل محسوس ٿو ڪري. هن کان وڌيڪ
ڳالهائڻ نٿو نڪري سگهي ۽ هو ڪمري ۾ هليو وڃي ٿو ۽
پنهنجي بيگ کڻي ٻاهر نڪري اچي ٿو. ”هان، هي پئسا
وٺو، مان ڪراچيءَ ٿو وڃان، منهنجي هتي رهڻ جو ڪوئي
ضرور ڪونهي!“ هو پيءَ جي کٽ تي پئسا اڇلي ٻاهر وڃڻ
لڳي ٿو، ته ماڻس ۽ سندس ڀينرون چنبڙي پونس ٿيون ۽
وڃڻ کان روڪڻ لڳنس ٿيون.
”ابا خدا جي واسطي ائين نه ڪر...“
”ادا ڏس ائين وڃين ٿو.“
”ادا اڃا ڪالهه ته آيو آهين!“
ماڻس بيگ کسي وٺيس ٿي.
”ڇڏ امان ڇڏ. مان هتي ڪونه رهندس، ڪونه رهندس، ڇڏ مون....“
”ابا خدا کي ڏس. پنهنجي پيءُ ماءُ سان به ڪاوڙ؟ اڃا ڪالهه ته
آيو آهين. اسان جي پوري سڪ به نه لٿي آهي، ته تون
وڃڻ جا سانباها پيو ڪرين! نه ابا نه ايئن نه ڪر،
رب جي واسطي.“ آخر گهڻي مٿاڪُٽ، ڇڪ ڇڪان ۽ منٿن
کان پوءِ بيگ مان هٿ ڪڍي ٿو. ماڻس بيگ کي اندر رکي
موٽي اچي ٿي. هو ماءُ ۽ ڀينرن کي روئندو ڇڏي، اندر
کٽ تي ڪري ٿو ۽ اونڌي منهن ليٽي پوي ٿو. ٿوريءَ
دير کان پوءِ هو پنهنجي مٿي تي ڪنهن جو هٿ محسوس
ڪري ٿو. هٿ، جيڪو هن جي وارن تي گهمي رهيو آهي. هو
منهن ورائي ڏسي ٿو. پڻس آهي. هو وري منهن کي وهاڻي
۾ لڪائي ڇڏي ٿو. پڻس هليو وڃي ٿو. هن جي اندر مان
هڪ سڏڪو اڀرڻ چاهي ٿو، پر اهو اڀري نٿو سگهي.
در تي سڏ ٿيڻ سان ٻاهر نڪري اچي ٿو. سندس دوست آهن. هنن سان ملي
ٿو.
”ٻه_ ٽي ڏينهن آئي ٿيا ٿئي، پوءِ به منهن ڪونه ڏيکاريئي. اڄ به
جي چاچو نه ٻڌائي ها، ته اسان ائين ئي لاڙڪاڻي
هليا وڃون ها“ انور چويس ٿو ”ڇا پئي ڪيئي گهر ۾؟“
”بس ائين ئي پيو هوس.“
”ائين ئي يا ڪراچيءَ جا ٿڪ پئي لاٿئي. ها سائين ڪراچيءَ جون
جوانڙيون ته چڱن ڀلين جي چيلهه چٻي ڪريو ڇڏين، تون
ته پوءِ به سنگل پاسري آهين. بس بابا عيش ٿو
عيش__ موج ڪر من موج!“ رزاق چويس ٿو.
”نه، اهڙي ڪائي ڳالهه ڪونهي. توهان هروڀرو غلط ٿا
سوچيو، اتي ته.....“
”اڙي هاڻي ڇڏ ڇڏ. اسان توکان کسي ڪونه ٿا وٺون اهي ملوڪڙيون،
توکي نيبهه هجن ميان. هاڻي وڃ تيار ٿي آءُ ته
لاڙڪاڻي هلون. ’روميو جوليٽ‘ به ڏسي اچون ته يارن
دوستن سان به ملي اچون. وڃ جلدي سنڀري آءُ.“ انور
ڪلهي تي هٿ رکيس ٿو.
”پر مان لاڙڪاڻي ڪونه هلي سگهندس.“
”ڇو؟“ ڪوئي سبب؟“
”مون وٽ ناڻو ڪونهي! جيڪي هو سو گهر وارن کي ڏئي ڇڏيم.“
”اڙي هاڻي اهو هميشه وارو رينگٽ ڇڏ. سدائين ائين ڪنجوسي، چڱو
هاڻي تيار ٿيءُ، پئسن جو ڪو فڪر نه ڪر. ڊڄ نه،
تنهنجي کيسي تي بار ڪونه وجهبو.“ هو ان ٽوڪ جي وهه
جو ڍڪ هاري نه ٿو، پي ٿو وڃي.
”ڏسين ڇا ٿو بيٺو، وڃ نه. اسان به ته تنهنجا دوست آهيون. ڪي ڌار
ڪونه آهيون. وڃ جلدي آءُ.“ منظور گهر ڏانهن ڌڪيس
ٿو.
”نه مان ڪونه هلندس. توهان ٿي اچو، مون کي ڪجهه پڙهڻو آهي.“
”چڙي وئين؟ بابا يارن سان به ڪاوڙ ۽ ليکا، وڃ تيار ٿي جلدي
آءُ.“
”چيم نه ته مان ڪونه هلندس، توهان ٿي اچو.“
”چڱو شام جو ڪچهريون ڪبيون، ٺيڪ آ؟“
”ٺيڪ.“ گهر اچي ٿو.
”يوليسز“ پڙهي رهيو آهي.
”ادا“
ڪتاب تان نهار هٽائي سامنهن بيٺل ننڍڙيءَ ڀيڻ ڏي ڏسي ٿو.
”ڇاهي؟“
”ادا، پئسا ڏي، شئي وٺنديس__ هان ادا!“ ڀيڻس
نماڻين نگاهن سان ڏسيس ٿي. |
