استغنيٰ جي واديءَ جو بيان

چوٿين وادي، استغنيٰ جي آهي، جنهن متعلق ڪوبه ڊاڙ هڻي نٿو سگهي. هتي بي نيازيءَ جو جهولو اهڙو ته سخت ٿو لڳي، جو هڪ پلڪ ۾ جهان کي نابود ڪري ٿو ڇڏي. ان اڳيان ست بهشت ۽ دوزخ ڪا معنيٰ ئي نٿا رکن، ۽ نهايت عجب جي ڳالهه آهي جو هن واديءَ ۾ هڪ ڪئلي به سؤ هاٿين جي طاقت رکي ٿي. هتي تون ڪو عمل ڪرين يا نه ڪرين، هيءُ جهان ئي بي نيازيءَ جو آهي. هن هنڌ جيڪڏهن هزارين جانيون ڪري پون ته اهي سڀ هڪ بي پايان سمنڊ ۾ هڪ شبنم جي قطري برابر آهن. جيڪڏهن هي سڀيئي آسمان ۽ تارا، ذرا ذرا ٿي پون، زمينون ۽ آسمان معدوم ٿي وڃن، ٻنهي جهانن ۾، جنن ۽ انسانن جو نشان ئي نه رهي ۽ جيڪڏهن هيءُ ساري مخلوق خاڪ ۾ ملي وڃي ته ان استغنيٰ جي دنيا کي ڪا پرواهه ڪانهي اها جيئن آهي تيئن رهندي. هاڻي نصيحت خاطر مان توکي ٻه چار حڪايتون ٻڌايان ٿو.

هڪڙي جوان جي حڪايت

اسان جي ڳوٺ ۾ محمد نالي هڪڙو چنڊ جهڙو خوبصورت جوان کوه ۾ ڪري پيو. ڪرڻ سان مٿس گهڻي مٽي پئجي ويئي، مگر ڪنهن شخص اچي کيس ٻاهر ڪڍيو، ليڪن ان وقت، هو پوين پساهن ۾ هو. پڻس هي حالت ڏسي چوڻ لڳوته .اي بابا، تون مون پيءُ سان ته مهرباني ڪري ٻه ٽي لفظ ڳالهاءِ.“ ان جواب ۾ چيس، ته محمد هجي يا ڪو ٻيو·، هتي ڳالهائڻ جي جاءِ ڪانهي. بس، ائين چئي هن دم ڏنو.

اي سالڪ! ڪجهه غور سان ڏس؛ ڪٿي محمد ۽ ڪٿي آدم جو اولاد، ڪٿي جزئيات ۽ ڪٿي ڪُليات، هتي ته سڀ گم آهن ۽ ڪنهن جي به هلي نٿي!

شيخ يوسف همدانيءَ جي حڪايت

يوسف همداني، جو انهيءَ راهه کان آگاهه هو، تنهن هڪ شخص کي چيو، ته جيڪڏهن تون عرش تي وڃي وري واپس زمين تي موٽي اچين ته اهو به آسان آهي ۽ جو ڪجهه ٿيو ۽ ٿيندو، نيڪي خواه بدي، سڀ ان درياءَ جو هڪ قطرو آهي، ليڪن هيءَ وادي ڏاڍي اوکي آهي ۽ تون محض نادانيءَ کان ان کي سهل سمجهي ويٺو آهين. هن جهان ۾ تون ڪيترو به رستو طئي ڪندين، ته به ڏسندين ته اهو اڃا تنهنجو پهريون قدم آهي، ڇاڪاڻ ته هن رستي جي نه ته ڪا انتها آهي ۽ نه هن درد جي ڪا دوا. تون ان اندر ڪيترو به هلندو ۽ ڊوڙندو وڃين، مگر قيامت تائين تون گهنڊ جو آواز نه ٻڌندين (درٻار عالي تنهنجي وهم ۽ گمان کان ئي پري آهي). تون هر حالت ۾ هن جهان جي بي نيازيءَ ۽ بيپرواهيءَ کي لحاظ ۾ رکيو اچ، ڇالاءِ جو هن درٻار ۾ استغنيٰ جي اها بجلي ٿي چمڪي، جنهن جي گرميءَ کان سوين جهان هڪ پلڪ ۾ سڙي ڀسم ٿي وڃن ٿا.

هن جهان جي دشواريءَ جي حڪايت

هڪڙو ڏاهو حڪيم (نجومي)، جيئن مٽيءَ جي تختيءَ تي سيارن ۽ ثابت ستارن، آسمان ۽ زمين جا نقوش ڪڍي، انهن تي پنهنجو فيصلو مرتب ڪندو آهي، ۽ سعادت يا نحوست جا چٽ ڪڍندو ۽ موت ۽ ڄم جا خانا بنائيندو آهي، ۽ بعد ۾ جڏهن نحوست جو حساب  سعادت سان بدلجي ويندو آهي، تڏهن انهي تختيءَ کي وٺي ڇنڊيندو آهي، ڄڻڪ اهي نقوش اصل هئائي ڪونه، تيئن هن دشوار جهان جو نقشو به آهي. تون، جيڪڏهن ان جو تاب جهلي نٿو سگهين ته ان جي چوڌاري چڪر ڪاٽيندو رهه ۽ وڃي ڪا ڪنڊ وساءِ.

شخص جنهن اڳيان پردو هٽايو ويو، تنهن جي حڪايت

هڪڙي عارف، ڪنهن شخص کي چيو ته عالم اسرار تان پردو هٽايو ويو آهي. غيب کان فوراً آواز آيو ته اي ٻڍا! جو ڪجهه گهرڻو هجيئي سو جلدي گهري وٺ.“ ٻڍي جواب ۾ چيو، ته مون ٻڌو آهي ته نبي سڳورا هميشه هر ڪنهن قسم جي تڪليف ۾ مبتلا رهيا آهن، هاڻي جڏهن نبين سڳورن جي هيءَ حالت هئي، تڏهن هن غريب ٻڍي کي ڪٿي ٿي راحت ملي سگهي؟ مان نه عزت ٿو چاهيان ۽ نه ذلت، ڪاش! مون مسڪين کي هن عاجزيءَ ۾ ڇڏيو وڃي!

هڪڙيءَ مک جي حڪايت

هڪڙي مک، جيئن پنهنجي ثمر لاءِ وڃي رهي هئي، تيئن ڪنهن ڪنڊ ۾ ماکيءَ جو مانارو ڏسي مٿس شائق ٿي پيئي ۽ چوڻ لڳي ته ڪو آزاد مخلوق هجي، جو مون کان هڪڙو جؤ وٺي، مون کي هن ماناري ۾ آڻي اندر ويهاري. ڪنهن شخص هيءَ ٻڌي، ان کان جؤ وٺي کيس اندر جاءِ ڏني؛ پر جڏهن مک جو وڃي شهد سان ڪم پيو، تڏهن ان ۾ ڦاسي پيئي ۽ جيترو پاڻ ڇڏائڻ جي ڪوشش ڪيائين، تيترو سوگهي ٿي ويئي. هيءُ حال ڏسي رڙيون ڪرڻ لڳي ته مان ته مصيبت ۾ اچي ويئي آهيان ۽ شهد ته مون لاءِ زهر کان به زياده ڪڙي ٿي پيئي آهي. مان هاڻي هڪ جؤ جي عوض ٻه جؤ ڏيان ٿي ته جيئن هن قيد کان ٻاهر نڪري اچان.

اي برادر، هن واديءَ ۾ ڪوبه شخص هڪ گهڙي به شال فارغ نه هجي، ۽ هن واديءَ جو سالڪ به ڪو پختو صوفي هجي!

هڪ گودڙيءَ جي عشق جي حڪايت

هڪ مشهور گودڙيو، ڪنهن شڪاريءَ جي ڇوڪريءَ تي بيتاب عاشق ٿي پيو ۽ ان جي منهن لاءِ انهيءَ جي گهٽيءَ جي ڪتن سان رات جو گڏ گذاريندو هو. جڏهن ڇوڪريءَ جي ماءُ کي اها خبر پئي، تڏهن چيائينس ته اسان جو ڌنڌو آهي، ڪتا ڌارڻ ۽ پالڻ، ۽ جيڪڏهن تون اسان جو ڌنڌو اختيار ڪرين ته سال کان پوءِ تون نڪاح ڪري سگهين ٿو. شيخ ڇاڪاڻ ته عشق ۾ مضبوط هو، تنهنڪري گودڙي اڇلائي، ڪتي کي هٿ ۾ وٺي، بازار ويندو رهيو ۽ سال کن اهوئي ڪم ڪندو رهيو. هڪڙي ڏينهن هڪ رفيق صوفيءَ هيءَ حالت ڏسي، کيس چيو ته ٽيهه سال تون پورو صوفي هئين ۽ هاڻي هيءُ تو ڇا ڪيو آهي؟ جواب ڏنائين ته تون اڃا غافل آهن، بهتر آهي ته تون هن ڳالهه کي ڊيگهه نه ڏي، ڇاڪاڻ ته الله تعاليٰ رازن کان چڱيءَ پر واقف آهي، ٿي سگهي ٿو، هو جڏهن تنهنجو مون کي متواتر طعنو ۽ تنڪو ڪندو ڏسي، تڏهن هن ڪتي کي منهنجي هٿ کان ڇڏائي تنهنجي هٿ ۾ ڏئي!

حضور قلب جي حڪايت

هڪڙي مريد، جڏهن مرشد کان حضور قلب بابت نڪتو دريافت ڪيو، تڏهن هن کيس جواب ڏنو ته توهان سڀيئي منهن ڌوئي اچو ته مان اهو نڪتو بيان ڪريان. توهان جڏهن ته نجاست ۾ ٿڦيا (لت پت ٿيا) پيا آهيو، تڏهن ان نڪتي ٻڌائڻ مان طرفين کي ڪهڙو فائدو؟

توحيد جي واديءَ جو بيان

پنجين وادي، توحيد جي آهي ۽ هيءَ تفريد ۽ تجريد جي منزل آهي، جڏهن هن واديءَ ۾ سالڪ منهن مٿي کڻندا، تڏهن هڪئي گريبان مان سر ٻاهر ڪڍندا. هتي وڏو عدد يا ننڍو، سڀ هڪ آهي. هوحد ۽ عدد کان بالاتر آهي، تنهن ڪري ازل ۽ ابد کان نظر ڦيري ڇڏ. هوئي موجود ۽ واجب الوجود آهي ۽ هن کان سواءِ ٻيو ڪجهه آهي ئي ڪونه. چڱو هاڻي تون ٻه چار آکاڻيون ٻڌي ڇڏ، جن ۾ تنهنجي ڀلائي آهي.

هڪڙي شخص جو ديواني کان سوال

ڪنهن شخص، هڪڙي ديواني کان پڇيو ته هن جهان جي سمجهاڻي ته ڏي ته اهو ڪهڙو آهي؟ جواب ڏنائين ته ماکيءَ جي ڳنڍيل مکين جيان رنگارنگي آهي. جيڪڏهن ڪو شخص انهن کي هٿ ۾ وٺي مليندو ته اهي سڀ موم بڻجي وينديون. هاڻي جڏهن اصل ۾ هي سڀ موم هيون، تڏهن ايترن رنگن جي ته ڪا حقيقت ئي ڪانهي. جڏهن سڀ هڪ آهي ۽ ٻيائي ڪانهي، تڏهن هتي ’تون ۽ مان‘ جو ڪو سوال ئي پيدا نٿو ٿئي.

هڪ پوڙهيءَ جي آکاڻي

هڪڙي ٻڍڙي، ابوعليءَ وٽ هڪڙو سونهري ڪاغذ کڻي آئي، ليڪن هن کانئس وٺڻ کان انڪار ڪندي ٻڌايو ته مون عهد ڪيو آهي ته الله تعاليٰ کان سواءِ ٻئي ڪنهن کان به ڪا شيءِ نه وٺندس. ٻڍڙيءَ کيس فوراً جواب ڏنو ته هيءَ تنهنجي ٽيڏائي آهي ۽ جيڪڏهن تون واقعي ٽيڏو نه آهين ته ڪيستائين غير (ٻئي) کي ڏسندين؟ پخته صوفيءَ جي نظر ۾ ته هتي غير آهي ئي ڪونه، ڇا لاءِ جو هتي نه ڪعبو آهي ۽ نه ڪليسا. هو ڪڏهن انهيءَ ۾ ته ڪڏهن انهيءَ مان ته ڪڏهن انهيءَ سان آهي. هر شخص پوءِ هو عيبدار هجي يا بي عيب، غيب جي گريبان اندر (پاڻ سان هڪ) آفتاب رکي ٿو. آخر هڪ ڏينهن اهڙو ايندو، جڏهن هو ان کي پاڻ ڏانهن ڇڪي وٺندو ۽ پوءِ جو به ان آفتاب اندر پهچي ويو، سو يقيناً نيڪيءَ ۽ بديءَ کان آزاد ٿي ويو، ڇا لاءِ جو جيستائين انسان پنهنجي هستيءَ ۾ گرفتار آهي، تيستائين ته هن مان نيڪي ۽ بديءَ جو رڳڙو هلندو رهندو.

اي بندا، تنهنجي جسم اندر اڪيچار گندگي آهي ۽ منجهس نانگ ۽ وڇون لڪا پيا آهن. جيڪڏهن تون ڪا ڪوشش ڪري انهن مان هرهڪ کان ڪو ڇوٽڪارو حاصل نه ڪندين ته اهي توکي (مرڻ بعد قبر ۾) قيامت تائين ڏنگيندا رهندا.

سالڪ جڏهن هن هنڌ پهچي ٿو، تڏهن اهو هنڌ ۽ سالڪ ٻئي گم ٿي وڃن ٿا. هو هتي گم ٿئي ٿو، ڇالاءِ جو گم ٿيڻ ۾ ئي هو ظاهر ٿئي ٿو ۽ گنگو ٿي وڃي ٿو، ڇاڪاڻ ته گنگي ٿيڻ ۾ ئي هو گويا بڻجي ٿو. هو جزو ٿي ڪل ٿي وڃي ٿو، پوءِ نه ڪل رهي ٿو نه جزو. عقل هن درگاهه جي دروازي کان ٻاهر ڪريو پيو آهي ۽ مادرزاد انڌي ۽ ٻوڙي مثل آهي، جو به شخص هن درگاهه کان ذرو به واقف ٿيو، تنهن ٻنهي جهانن کان منهن ڦيري ڇڏيو.

شيخ لقمان (سرخسيءَ) جي مناجات

هڪ دفعي لقمان (سرخسي)، دعا ۾ چئي رهيو هو ته ”اي منهنجا موليٰ، مان هينئر ٻڍو، پريشان ۽ صفا جهور ٿي ويو آهيان. مون کي هينئر ڪا خوشي ۽ آزادي عطا ڪر. غلام به جڏهن پوڙهو ٿي ويندو آهي تڏهن ان کي آزاد ڪيو ويندو آهي. غيب مان آواز آيس ته ”جو شخص بندگيءَ کان آزادي چاهي ٿو ته ان جو عقل ۽ تڪليف (شرعي قيد) ٻئي محو ٿي وڃن ٿا. هاڻي تون انهن ٻنهي کي ترڪ ڪري اڳتي قدم وڌاءِ.“ هي ٻڌي عرض ڪيائين ته اي منهنجا پروردگار! مان هميشه (لاءِ) توکي چاهيان ٿو، مون کي عقل ۽ تڪليف گهرجن ئي نه. بس پوءِ انهن ٻنهي کي ڇڏي نچندو ۽ تاڙيون وڄائيندو چوندو ويو ته مان نه ڄاڻان ته مان ڪير آهيان. بندگي ويندي رهي ۽ ان سان گڏ آزادي به، نه دل ۾ ڪو غم آهي ۽ نه خوشي. مان هينئر عارف برابر آهيان، ليڪن معرفت کان خالي. مان نٿو ڄاڻان ته آيا تون منهنجي جاءِ ۾ آهين يا مان تنهنجي جاءِ ۾ آهيان. ها، جڏهن مان تو ۾ محو ٿي ويس تڏهن (پوءِ) ٻيائي ڇاجي؟ (ويندي رهي).

هڪڙي معشوق جو پاڻيءَ ۾ ڪِرڻ

اتفاق سان هڪ معشوق پاڻيءَ ۾ ڪري پيو. عاشق هي ڏسنديئي کڻي پاڻ اندر اڇلايو. جڏهن پاڻيءَ ۾ هڪٻئي سان مليا، تڏهن معشوق عاشق کي چوڻ لڳو ته جيڪڏهن مان کڻي قضا سان پاڻيءَ ۾ ڪِري پيس ته آخر توکي ڪهڙي اچي لاچار ورايو هو (جو تو به کڻي پاڻ اڇلايو). عاشق جواب ڏنس ته مون اهوانهيءَ ڪري ڪيو جو مان پاڻ کي توکان سواءِ سڃاڻان ئي نٿو (مان پاڻي کي به تنهنجي ئي ذات سمجهان ٿو). ڪنهن زماني کان مون کي هڪ شڪ آهي ته تون مان آهيان ۽ مان تون آهين. مان ۽ تون هڪ آهيون، اسان درميان دوئي آهي ئي ڪانه، يا تون مان آهيان ۽ يا مان تون آهين. جيستائين ٻيائي قائم آهي تيستائين شرڪ باقي آهي، جڏهن اها ويئي تڏهن توحيد مڪمل طور حاصل ٿي والسلام.

سلطان محمود ۽ اياز جي آکاڻي

هڪڙي مبارڪ ڏينهن سلطان محمود، حسن وزير ۽ اياز سان گڏ، جيئن پنهنجي بي انداز لشڪر جو جائزو وٺي رهيو هو تيئن هن اياز کي چيو ته هي سارو لشڪر تنهنجي ملڪيت آهي ۽ منهنجو بادشاهه به تون ئي آهين، ليڪن اياز تي انهن لفظن جو ڪوا ثر ڪونه پيو ۽ هن ڪنهن به قسم جو ادب بجا نه آندو. حسن کان هي ڏٺو نه سٺو. تنهن چيس ته آخر تون بادشاهه جو غلام آهين، اهڙيءَ بي ادبيءَ سان بيهڻ قطعاً نامناسب ۽ حق شناسيءَ جي بالڪل خلاف آهي. ان تي اياز ٻڌايس ته هن جا ٻه واجبي سبب آهن. هڪڙو هيءُ آهي ته جو به شخص بادشاهه جي خدمت خلوص ۽ بيريائيءَ سان ڪري ٿو اهو ان اڳيان ذلت ۽ عاجزيءَ سان بيهي ڳالهه ڪري ٿو. هاڻي پاڻ کي بادشاهه کان مٿي يا هيٺ ڪري ڏيکارڻ به هڪ طرح کان بادشاهه سان مقابلو ۽ برابري ڪرڻي آهي (پاڻ کي گهٽ ڪري ڏيکارڻ به هڪ قسم جي خوديءَ جي نشاني آهي). اياز به انهيءَ جي ملڪيت آهي، ته خلعت به انهيءَ جي ملڪيت آهي، ۽ مان ڪجهه به نه آهيان ۽ فرمان سارو انهيءَ جو آهي. جا مهرباني هي بادشاهه هر روز ڪري ٿو سا گويا اڄ اياز سان ڪئي. انهيءَ جو ٿورو ٻئي جهان نٿا لاهي سگهن. حسن ان جي هن جواب کي ڏاڍو پسند ڪيو ۽ چوڻ لڳو ته تون هر وقت سون ۽ هزارن انعامن جو لائق آهين. جڏهن کانئس ٻئي جواب بابت پڇيائين تڏهن اياز ٻڌايس ته اهو تنهنجي اڳيان ٻڌائڻ مناسب نه آهي. جيڪڏهن مان ۽ بادشاهه پاڻ ۾ اڪيلا هونداسين ته پوءِ هن راز جي گهڻي حفاظت ڪنداسون؛ پر ڇاڪاڻ ته تون رازدار نه آهين ۽ نه وري بادشاه ئي آهين. بادشاه انهيءَ دم حسن کي روانو ڪري ڇڏيو ۽ اياز کي چيو ته هينئر خلوت ميسر آهي تنهن ڪري اهو راز ۽ جواب مون کي ٻڌاءِ. اياز عرض ڪيو ته جو به (شخص) بادشاه جي ڪمال مهربانيءَ کان مون مسڪين ڏي نظر کڻي نهاري ٿو ته انهيءَ هڪ نگاه جي عڪس جي روشنيءَ ۾ منهنجو سارو وجود محو ٿي وڃي ٿو. هاڻي جڏهن بادشاه جي آفتاب اڳيان منهنجي وجود جو نالو ئي نٿو رهي تڏهن مان ڪيئن تنهنجي اڳيان نياز ۽ نوڙت ڪريان. جيڪڏهن تون ان وقت ڪنهن کي ڏسين ته اهو مان نه هوندس بلڪ بادشاه محمود پاڻ هوندوآهي. هاڻي جڏهن بندو پنهنجي ذات کان ئي فاني ٿي ويو ته پوءِ هاڻي جيئن تنهنجي دل چاهي تيئن ڪر.

حيرت جي واديءَ جو بيان

جڏهن تون حيرت جي واديءَ ۾ پير پائيندين، تڏهن سدائين پاڻ کي درد ۽ حسرت ۾ ڏسندين، آهه ۽ سوز ۾ پيو سڙندين. ڏينهن ۽ رات جي توکي ڪا خبر ڪانه رهندي. انهيءَ واديءَ جو سالڪ هڪ وسايل باهه جي طرح، ان جي درد کان خوب پچيل ۽ سڙيل هوندو آهي .توحيد جي واديءَ جو ڪجهه سندس دل تي لکيو هو سو سڀ هتي گم ٿي وڃي ٿو ۽ کيس پتو ئي نٿو رهي ته هو آهي ڪٿي ۽ ڇا آهي؟ نه هن کي باقي هئڻ جو ڪو علم رهي ٿو ۽ نه فاني هئڻ جي ڪا ڄاڻ؛ ۽ جيڪڏهن کانئس پڇيو ويندو ته جواب ۾ چوندو ته مان قطعاً نٿو ڄاڻان ته مان ڇا آهيان، ڪجهه آهيان به يا نه. عاشق آهيان، ليڪن اها خبر ڪانه اٿم ته ڪنهن تي، مان نه مسلمان آهيان ۽ نه ڪافر، خبر نه آهي ته ڇا آهيان! هاڻي مان توکي ٻه چار ڪهاڻيون ٻڌايان ٿو ته جيئن تون هن حقيقت کي چڱيءَ طرح سان سمجهين.

بادشاهه جي ڌيءَ جو هڪ غلام تي عاشق ٿيڻ

هڪڙي بادشاهه وٽ، هڪ چنڊ جهڙي ڌيءَ هئي، سندس سونهن ۽ سوڀيا اڳيان پريون پئي شرمايون. سچ پچ هوءَ يوسف ثاني هئي ۽ حسن ۽ جمال جو هڪڙو مجسمو هئي. هن جي هڪ ئي نگاهه ڏسندڙن کي ڦٽي ۽ دائمي داغ لڳائي ٿي ڇڏيو. هڪ دفعي هڪڙو غلام، بادشاهه وٽ نوڪريءَ لاءِ آيو ۽ هو به اهڙو ته مليح ۽ موچارو هو جو سج ۽ چنڊ سندس اڳيان بي نورپئي ٿيا ۽ هو پنهنجي خوبصورتيءَ ۾ پنهنجو مٽ پاڻ هو. اتفاق سان هڪ ڏينهن ان ڇوڪريءَ جي، ان ڇوڪري تي نگاهه وڃي پيئي. بس سندس دل سندس هٿان هلي ويئي. عقل ۽ هوش کانئس موڪلائي ويا ۽ عشق مٿس مڪمل قبضو ڪري ورتو. ڪجهه ڏينهن ته فڪر ۽ خيال ۾ رهي ليڪن شوق ماريل، فراق سڙيل آخر بيچين ۽ بيرقرار ٿي پئي. وٽس ڏهه ڳائيندڙ ٻانهيون هيون، جي ڳائڻ ۾ داؤدي فن رکنديون هيون. لاچار ٿي انهن سان پنهنجو حال اوريائين ۽ کين چيائين ته مان هن غلام لاءِ تڙپي رهي آهيان، مان هن جو وصال چاهيان ٿي، ليڪن اهڙيءَ طرح جيئن هن کي خبر ئي نه پوي. هيءَ ڳالهه ٻڌي سڀئي کيس دلداري ڏيندي چوڻ لڳيون ته اسان ان کي رات جو ڪنهن مهل اهڙيءَ طرح لڪائي وٺي اينديون سين جو هن کي خبر ئي نه پوندي. نيٺ هڪڙي ٻانهي وڃي کيس شراب پيارڻ ۾ ڪامياب ٿي ويئي، جنهن سبب هو مست ۽ بيخبر ٿي ويو. بس جلدئي کيس هڪ بستري تي سمهاريندي کڻي آڻي ان ڇوڪريءَ اڳيان پيش ڪيائونس، جتي وري هن کي هڪ سوني تخت تي ويهاريو ويو ۽ مٿس هيرا ۽ جواهر گهوريا ويا. اڌ رات جو جڏهن نيم مستيءَ ۾ هن پنهنجون نرگس مثل اکيون پٽيون، تڏهن هڪڙو عجيب محلات ڏسي حيرت ۾ اچي ويو، جو ساروئي خوشبوءِ سان پئي ٻهڪيو. انهيءَ دم راڳيندڙين پنهنجو راڳ شروع ڪيو جنهن (راڳ) عقل ۽ هوش ٻنهي کي لٽي ڇڏيو. ڇوڪرو ساري رات انهيءَ ڇوڪريءَ جي مهن ڏسڻ ۾ ئي گم هو ۽ کيس خبر نه هئي ته هو ڪٿي آهي. سينو عشق سان لبريز، زبان گونگي ۽ سندس دل شوق کان پئي تڙپي. جنهن وقت سندس اکيون معشوق جي منهن ۾ کتل هيون ۽ موسيقارن جو سريلو آواز ڪنن ۾ پئي آيو ۽ سندس دل ۽ دماغ خوشبوءِ کان معطر هئا، تنهن وقت انهيءَ ڇوڪريءَ ان کي هڪڙو شراب جو گلاس پياريو ۽ دل کولي چمي به ڏني. ان جون اکيون ڇوڪريءَ جي منهن ۾ لڳل هيون ۽ پاڻ ان اڳيان حيران هو ۽ ڇاڪاڻ ته سندس زبان ٻولي نٿي سگهي، تنهن ڪري ان اڳيان ڳوڙها ڳاڙيندو ۽ ڪنڌ نوائيندو رهيو. هوڏانهن ڇوڪري به هر وقت سندس منهن تي لکين لڙڪ وهائيندي، سندس چپن کي چميون ڏيندي، سندس وارن سان راند کيڏندي ۽ سندس جادو ڀريل اکين ۾ گم ٿيندي پئي ويئي. هو مست غلام معشوق اڳيان اکيون کليل، بيهوش پيو هو، تان جو اچي صبح ٿيو؛ ليڪن صبح جي مٺڙي هير وري هن کي سمهاري ڇڏيو ۽ پوءِ انهيءَ حالت ۾ کيس آڻي پنهنجي جاءِ تي پهچايائونس. جڏهن ڪجهه هوش سنڀاليائين، تڏهن ڪجهه شور ڪرڻ ۽ پريشان حاليءَ جو مظاهرو ڪرڻ لڳو، ۽ پنهنجا ڪپڙا ڦاڙڻ، وار پٽڻ ۽ مٿي تي مٽي وسائڻ لڳو. جڏهن کانئس ان بابت پڇيو ويو، تڏهن جواب ڏنائين ته مان هن قصي کي ظاهر ڪري نٿو سگهان. هيءُ هڪ عجيب راز آهي جو ڪڏهن وقوع ۾ ئي نٿو اچي سگهي. هوءَ هڪڙي خواب جهڙي حالت هئي، ليڪن نه ظاهر نه باطن. اها نه ته هڪ گهڙي لاءِ دل تان محو ٿئي ٿي ۽ نه وري مان ان جو ڪو پتو ئي ٿو لڳائي سگهان. مون هڪ اهڙي حسين هستي ڏٺي. جنهن جهڙي دنيا ۾ آهي ئي ڪانه. مون جيتوڻيڪ ان کي ڏٺو، پر منهنجو ڏسڻ نه ڏسڻ جي برابر آهي. هاڻي مان هنن ٻن حالتن جي وچ ۾ پريشان ۽ حيران آهيان!

هڪڙي ماءُ جي ڪهاڻي

هڪڙي ماءُ، پنهنجي نياڻيءَ جي قبر تي پئي رني ته هڪ عارف هي ڏسي چوڻ لڳو ته هيءَ عورت مردن کان بازي کڻي ويئي، ڇا لاءِ جو برخلاف اسان جي هوءَ چڱيءَ طرح سمجهي ٿي ته ڪنهن گم ڪيل شيءِ کان پري پيئي آهي ۽ ڪنهن کان هن کي ايتري بي صبري آهي. اها مبارڪ زال آهي جا اصل حال کي ڄاڻي ٿي ۽ ان سان گڏ ان کي به جنهن لاءِ روئڻ جڳائي. مشڪل ۾ ته مان آهيان جو رات ڏينهن مصيبت ۾ پيو آهيان ۽ هي معلوم نه اٿم ته آخر ڪنهن ڪاڻ روئان ٿو ۽ نه اهائي خبر اٿم ته مان ڪنهن کان نکڙي پري پيو آهيان.

هڪڙي صوفيءَ جي ڪهاڻي

هڪڙو صوفي، جيئن وڃي رهيو هو تيئن ڪنهن شخص جو آواز ڪنين پيس، جو چئي رهيو هو ته مون پنهنجي ڪنجي وڃائي آهي جيڪڏهن ڪنهن لڌي هجي ته ڏئي، جو منهنجو دربند پيو آهي، آخر مان ڪيترو وقت ٻاهر ويٺو رهندس. صوفيءَ هي ٻڌي کيس چيو ته جڏهن تون دروازي کي ڄاڻين ٿو تڏهن اهو ڪافي آهي، ڀلي بند پيو هجي، ضرور ڪونه ڪو اچي ان کي کوليندو. تنهنجو ڪم ته آسان آهي، ليڪن مشڪل ۾ مان اچي پيو آهيان جو حيرت کان منهنجي جان جلي رهي آهي. منهنجي ڪم جو نه آهي منهن نه سر، نه ان جو ڪو دروازو آهي ۽ نه ڪا ڪنجي، ڪاش، هيءُ صوفي هميشه تلاش ۾ ڊوڙندو رهي ها ۽ هڪ ڏينهن وڃي ان دروازي کي لهي کولي ها!

نئون صفحو --  ڪتاب جو ٽائيٽل صفحو
ٻيا صفحا 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
هوم پيج - - لائبريري ڪئٽلاگ