|
نسيم کرل
ڪني آڱر
وڏيري نور محمد خان جي ڌيءَ رات اوچتو بيمار ٿي
پيئي هئي، سو ڳوٺ جون زائفون پڇڻ آيون هيس. نينگري
سـَوَڙ ۾ ويڙهِي سيڙهِي سمهي پيئي هئي. ڪي زائفون
مٿن کان ڪي پيرانڌيءَ کان ويٺيون هيس، ۽ ڪن کيس
زور پئي ڏنا، ته ايتري ۾ پڦي نوران لمڪا ڏيندي اچي
نڪتي. چيلهه تي هٿ رکي، زائفن ڏي منهن ڪري چيائين،
”ٻيو ٻڌو!“
”ڇا؟“ ٻن ٽن زائفن جي وات مان نڪتو.
”زينب کي پوليس ٻَڌي ويئي!“
”هان!“ زائفن جا وات ڦاٽي ويا. پيِلا پيِلا ڏند
ڏيکاريون ڏيڻ لڳا.
وڏيري جي ڌيءَ جا اڳي ئي پيِلي ٿي ويئي هئي، تنهن
جو ويتر رت ڇڏي ويو. ويچاريءَ سوَڙ کي ڇڪي کڻي
مٿان وڌو. ان کال اڳ ته ڪا زائفان پڦيءَ نوران کان
ان جو سبب پڇي، نانيءَ حاجل ناس جي دٻلي وَرَ مان
ڪڍي ان کي آڱر سان ٺهڪائيندي پڇيو، ”ڇو؟“ ان ’ڇو‘
تي سڀني پنهنجون اکيون کڻي پڦي نوران ۾ کپايون.
وڏيري جي ڌيءَ به سوڙ ۾ چـُرپـُر ڪئي – هن کي به
شايد سبب ٻـُڌڻ لاءِ آنڌ مانڌ هئي.
”ٻار ڄائو هوس، ڪوڏر سان کڏ کڻي پوريائين پئي، ته
ڪنهن مـُڙ سالوءِ ڏسي ورتس ۽ وڃي ٿاڻي ۾ رپورٽ
ڪيائين.“
ائين چپ ٿي ويئي، ڄڻ ڪو راڪاس گهمي ويو هو. وڏيري
جي ڌيءَ به چرڻ پرڻ ڇڏي ڏنو؛ صفا پِنڊ پهڻ ٿي
ويئي. وري به شابس نانيءَ حاجل کي، جنهن ناس جي
چپٽي کن نڪ کي ڏيئي، پنهنجي هوش کي جاءِ ڪيو.کٽ تي
سري جاءِ ڪيائين: ”آءٌ، نوران، هت ويهه؛ سڄي ڳالهه
پيرائتي ڪري ٻڌاءِ.“
”نه، ماسي، ويهڻ جي واند ڪانهي، گاهه تي ٿي وڃان.“
پڦيءَ نوران وڏائي ڪئي.
”گهَڙي ته ويهه، ڇوري!“ مـُلياڻيءَ پنهنجيءَ عينڪ
جا ڌاڳا ٺاهيا.
پڦيءَ نوران به هاڻي ڳالهه کي چڱيءَ طرح ٻڌائڻ
کانسواءِ وڃڻ واجب نه سمجهيو، سو ويهي رهي.
”ڇا ٻڌايانءِ، ماسي،“ پڦيءَ نوران ڳالهه کي لانڍ
سان شروع ڪيو: ”جماندار اهڙي مار ڏنيس، اهڙي مار
ڏنيس، جو منهنجي توبهه..... ڄُنڊا ئي ڄـُنڊا
پَٽيائينس!“
”ڇو نه ماريندس جماندار، اهڙو ڪم ته ڪسبياڻين کان
به نه پڄي!“ صفوران اندر جو ساڙ ڪڍيو.
”پر مائي اها به بدنامي، اوڙي پاڙي وارا ٻڌي ڇا
چوندا!“ حاجل چيو.
”ڀلا اڳي گهٽ بدنامي هئي ڇا؟ ڪاٿي رهي نصر پور،
ڪاٿي رهي خميسي جي وانڍ! سڀني کي ته سندس افعالن
جي خبر هئي.“ مـُلياڻيءَ ڳالهه کي ٽيڪ ڏني.
مـُلياڻيءَ جي ڳالهه سورهن آنا سچ هئي. تر ۾ گهڻو
ڪري سڀ کي سندس افعالن جي ڄاڻ هئي. ڀلا ڳوٺ جو
ڪهڙو ڳڀرو جوان هن کان بچيل هو. هن جنهن سان به هڪ
حرف ڳالهايو، يا ڇـَڙي اک ملائي، ته چندر جي رڪارڊ
مصداق ان جي منٽن ۾ صفائي ٿي ويندي هئي؛ ۽ پوءِ
اهو همراهه پنهنجن مائٽن کان ميلي جي بهاني ڳچ
ڏوڪڙ وٺي، يا پيءُ کان چوريءَ پنهنجي اَن جي ٻار
مان ڪجهه حصو کلومل جي حوالي ڪري، پر جي ائين به
نه پڳو ته ڀرواري ڳوٺ مان ڪنهن جي وڇيري ڍڳي ٻڌي
مهاديءَ واري کي اڌ قيمت ۾ ڏيئي، شهر ۾ هن لاءِ
شبن ململ جا گهَگهرا ۽ ملائي جون سٿڻون سبرائيندو
نظر ايندو هو. اهي سوکڙيون عطر ۾ ٻڏل سائي ڳاڙهي
ريشمي رومال ۾ ٻڌي، زينب ڏي موڪلبيون هيون؛۽ ان
جي جواب ۾، ’چنڊ لـَٿي‘ يا ’ڪڪڙن جي پهرئين دس
وقت‘ملڻ جو انجام ايندو هو. پوءِ اهي ملاقاتون ان
وقت تائين پيون هلنديون هيون، جيستائين ان همراهه
جي پيءُ کي پنهنجيءَ ٻار ۾ کوٽ نظر نه ايندي هئي،
يا جيستائين ان ڍڳي وڇير جو مالڪ ڍور سڌو ڪري،
باڪو وٺي، همراهه جي گهر جو در نه اچي جهليندو هو.
زينب جي مـُئي پيءُ – ماءُ کي شدمد سان گاريون
ڏيئي، اها چٽي ڀربي هئي. ان همراهه جي جيڪڏهن شادي
ٿيل هوندي هئي، ته جوڻس جا مهڻا ئيکيس هميشه لاءِ
توبهه ڪرائي ڇڏيندا هئا؛ نه ته ٻيءَ حالت ۾ پيِر
مٺل شاهه سائينءَ کي ميڙ ڪري ان همراهه لاءِ برادر
مان سنڱ وٺبو هو. ٻن ٽن هفتن اندر ان گهر مان
شاديءَ جا لاڏا ٻـُڌجڻ ۾ ايندا هئا. همراهه نئينءَ
ننڍيءَ ڪنوار کي هٿ ڪري خوش ٿي ويندو هو، ۽ زينب
ان کان آسرو پلي ڪنهن ٻئي ڳڀرو جوان کي پاڻ ڏي
ساهيندي هئي. ائين تعداد وڌندو رهيو. وڏيري جي وڏي
ڪمدار ايوب ته هڪ ڏينهن ’نور مٺي‘ جو قسم کڻي چيو
هو ته ڳوٺ ۾ ٻن ٽن گهرن کانسواءِ ڪو اهڙو گهر بچيل
ڪونهي، جو زينب جي مرڻ بعد سندس جنازي کي ڪلهو
ڏيئي سگهي. اها ڳالهه ٻڌي زينب کي جيڪو شرم آيو،
اهو ته خير رهندو. پنهنجي ساهيڙيءَ ڪريمت کي، جا
ٿورين گهڻين پارين پاڻ جهڙي هيس، ڏند ٽيڙي چيو
هئائين: ”اميد آ الله ۾ ته اهي ٻه ٽي گهر به نه
ڇڏينديس!“
سندس بدچاليءَ ڪري ڳوٺ جي ڪنوارين ۽ جوان زائفن کي
سندس گهر وڃڻ ته پري رهيو، پر ساڻس ڳالهائڻ جي به
منع ڪيل هئي. جي اتفاق سان گاهه ڪندي يا پَلي
پَٽيندي ڪنهن ڇوڪري جو روح سٽ ڏيندو هو، ساڻس به
حرف ڳالهائيندي هئي، ۽ خدا به ڪري خير، جي اها خبر
ان ڇوڪري جي ڪنهن وڏي ڀاتيءَ کي پوندي هئي، ته
گهڙي کن ان گهر ۾ ٻرڙاٽ ٻڌبو هو، ۽ڇوڪري گيسيون
ڪري توبهه ڪندي هئي. ويچارا مائٽ به ايترو خيال ڇو
ڪن؟ ڪريمت جومثال سندن اڳيان هو. زينب سان ساهيڙپ
رکڻ کان اڳ هو ڏاڍي شريف ڇوڪري هئي،مجال جو ڪنهن
مرد ماڻهوءَ سان اک کڻي ڳالهائي؛ پر جڏهن کان زينب
جي صحبت ۾ آئي ته کري خراب ٿي پيئي. اهڙيءَ ڳالهه
کان پوءِ، ڳوٺ جي پرين مڙسن کي نانگ ته ڪو نه کاڌو
هو جو پنهنجين جوان جماڻ زائفن کي زينب ڏانهن وڃڻ
ڏين!
زينب عمر جي اڌ، رنگ جي سانوري هئي. سندس چپ مساڳ
هڻڻ ڪري هميشه ڳاڙها نظر ايندا هئا. پنجن ٻارن جي
ماءُ هئي. چار ته پنهنجن نالن سان سڏبا هئا، پر
پنجون ’منڊو منڊو‘ ڪري سڏبو هو. ان ويچاري کي به
الله منڊو ڪيو پر زينب ڪيو. ڳالهه ٿِي هيئن، ته
راند کيڏندي پٽهنس هڪ يتيم ڇوڪري کي مار ڏني. اهو
ڇوڪر روئندو وٽس آيو ۽ کيس دانهن ڏنائين. ٻارن جي
فطرت، گهڙيءَ ۾ وڙهڻ گهڙيءَ ۾ پرچڻ. ڀلا ان ۾ ڪهڙو
قياس ٿو ٺهي؟ پر هن پنهنجي پٽ کي اچي ڏنڊن سان
ورتو. ڪي ڌڪ رحماني ڪي ڌڪ شيطاني؛ وري ٻار جو به
ڪهڙو قوت .... لڳي جو ڇوري کي او لو ڌڪ، ته ڄنگهه
سـُڄي هِت ٿي وئي! ڪنڀر ڏاڍيون لـپريون ٻڌيون پر
ڄنگهه ڪا نه ٺهي، ڇوڪر هميشه لاءِ منڊو ٿي ويو.
سندس ٻارن جا رنگ به عجيب هئا. ڪي ڀـُورا باهه
جهڙا، ته ڪي ڪارا ٺڪر. انهن ٻارن جي نسل بابت هوءَ
ڪڏهن ڪڏهن ڪريمت کي ٻڌائيندي هئي. مثال طور، جڏهن
کيس پريل ڄائو هو ته ڪريمت کانئس پڇڻ آئي هئي.
ڇوڪري کي ڏسي چيو هئائين، ”ڇوري پٽ ته واه جو ڄڻيو
اٿئي!“ زينب کلندي جواب ڏنو هو، ”ڇو نه سهڻو
هوندو، پڻس به ته سهڻو آهي!“ ۽ پوءِ ڪريمت کي ڪن ۾
ٻڌايو هئائين ته صديق سان رستي رکڻ بعد مهيني اندر
ئي کيس پيٽ ٿيو هو. ڪريمت کي اها ڳالهه دل سان لڳي
هئي، جو صديق ڳوٺ جي ٺاهوڪن جوانن مان هڪ هو.
اهڙيءَ طرح، جڏهن کيس فريد ڄائو ته هن ڪريمت کي
چيو هو، ”مڙئي ليک لکيل هو، ادي ڪريمت، نه ته امين
ڪو منهنجو هيسي جيسي هو! هي ڇورو به هن تي ويو
آهي.“ وري نفرت سان ڀر ۾ سمهيل فريد کي ڏسي چيو
هئائين رنگ کي ته ڇڏ، جو مان به سانوري آهيان، پر
منهن جي تختي ۽ چُنجهين اکين کي تڪي ڏسينس ته
سـُود امين آهي!“ ڪريمت ٿوري دير ڇوڪري کي تڪي چيو
هو، ”هائو ڙي برابر، تر به ماريي امين مان نه لاٿو
اٿس!“ ڪريمت جو جواب ٻڌي، زينب پِچڪ ڪري زمين تي
ٿـُڪ اڇلائي هئي. ڪريمت کي خبر هئي ته زينب اها ٿڪ
زمين تي نه پر حقيقت ۾ امين جي زال صفوران جي منهن
تي اڇلائي آهي، جو هوءَ ان وقت زينب سان گڏ هئي،
جڏهن صفوران زينب کي پنهنجي کوهيءَ تان پاڻي
ڀريندي گاريون ڏنيون هيون ۽ زينب ماٺڙي ڪري،
بادشاهه پير دستگير جو قسم کڻي، ڪريمت کي چيو هو
ته هوءَ صفوريءَ کان انهن گارين جو ضرور پلئه
وٺندي.... تان جو زينب امين جهڙي ڪاري ر ُم سان
رستو رکي کيس اهڙي ته مار ڏياري هئي، جو ڪيترا
ڏينهن هوءَ کٽ تي پئي هئي.
زينب جو مڙس خدا بخش ويچارو جيستائين جيئرو هو،
تيستائين هن پنهنجيءَ زال کي سمجهائڻ کان نه
گهٽايو. هن گهڻا ئي ڀيرا زال کي انهن افعالن تان
ماريو هو، هڪ ڏينهن ته ڪهاڙيءَ سان کيس صفا خون
پئي ڪيائين پر زينب جي رڙين تي همراهن اچي کانئس
ڪهاڙي کسي. مٽن مائٽن جي صلاحن جي باوجود هن زال
کي طلاق نه ڏني. ڳالهه اصل هيئن هئي ته زينب جي
نالي سرڪاري رڪارڊ ۾ ڏهه جريب زمين هئي، جا خدا
بخش آباد ڪندو هو. جي زال کي طلاق پئي ڏنائين ته
اها زمين به پئي هٿن مان وئيس. مڙئي دڙڪي داٻ ۾ ڪم
ٽپائيندو پئي آيو – تان جو وڃي پنهنجي ڏيهه پهتو.
مڙس جي فوت ٿي وڃڻ بعد زينب کي ويتر ڇوٽ ملي ويئي.
اهي ئي حال، ا ُهي ئي افعال. البت اولاد جي خواهش
سو ڇڏي ڏنائين. ڪجهه داين جي صلاح، ڪجهه دوائن جي
مدد – مڙيئي ڪم ٽپندو پئي آيو.
”پر، پڦي نوران، ادي خدابخش کي گذري به ٻه ٽي سال
ٿيا، تنهن بعد هوءَ هميشه ان ڳالهه جو خيال رکندي
هئي. ايترن سالن ۾ کيس ڪجهه نه ٿيو، ۽ هاڻي اهو
وري ڪيئن؟ مون کي ته ڪا ٻي ڳالهه ٿي نظر اچي.“ هڪ
زائفان عقل ويڙهايو.
وڏيري جي ڌيءَ سوڙ مان منهن ڪڍيو. سڄي پگهر ۾ وٺجي
ويئي هئي.
”مائي، اهو قدرت جو ليک آهي، جنهن کي نه دايون
ٽاري سگهنديون نه دوائون.“ ناني حاجل مولوي ڪهاڙي
جي انداز ۾ چيو.
”پر، ماسي، پاڻ به سچي ڪئي اٿس ته ٻار سندس آهي!“
پڦي نوران چيو.
وڏيري جي ڌيءَ اهو جملو ٻڌي ٿڌو اونهو شوڪارو ڀريو
– ائين، ڄڻ هن جي سيني تان ڪو بار لهي ويو هجي؛ پر
سندس اکيون ڪنهن عجيب احساس جو اظهار ڪرڻ لڳيون،
ڄڻ هن جي ڪا املهه شي وڃائجي ويئي هجي – ڪا اهڙي
شيءِ، جا هن جي پنهنجي وجود جو حصو هجي.
گهڙي کن ماٺ ڪري، پڦيءَ نوران وري ڳالهه کي چوٽ
چاڙهيو:
”هڪڙي سپاهيءَ پئي چيو ته ست سال ٽيپ ملنديس.“
”ست سال!“ هڪ زائفان کان چيِٽ نڪري ويئي.
وڏيري جي ڌيءَ جون اکيون به اهو ٻڌي ڀرجي آيون.
وري گهڙي کن سانت ٿي ويئي.
”هڪ ڳالهه ۾ ته اهو چڱو ٿيو، ناني مـُلياڻي!“ هڪ
زائفان چيو.
”ڪهڙيءَ ڳالهه ۾؟“
”زينب کان جند ته ڇٽي پئي!“
”ها، اها ڳالهه چئه؛ هوئن به ڪِني آڱر وڍي ڀلي!“
وڏيري جي ڌيءَ شور مان ملياڻيءَ کي ڏٺو. سندس ذهن
۾ ور ور ڪري ’ڪني آڱر‘ جا لفظ ڦرڻ لڳا. هن سَوڙ کي
ڇڪي کڻي پنهنجي مٿان وڌو. هن جي اکين مان شڪر
گذاريءَ جا ڳوڙها وهي، وهاڻي کي پسائڻ لڳا. هن جي
چپن ڀڻڪيو“: ”زينب، ماسي زينب.....!“
موهن ڪلپنا
جواب
واٽ تي ننڍي پڦيءَ چيو: ”ڪيئن ڀائي، مليئه ڪا
نوڪري؟،“
”نه.“
”ڪوشش ڪندو آهين؟“
”ڪندو آهيان.“
”پوءِ به نوڪري نٿي مليئي؟“
”نٿي ملي.“
”توکان پوءِ جن ميٽرڪ پاس ڪئي آهي تن کي ته ملن
پيون، توکي ڇو نه؟“
......... مان چپ.
”تون سچيءَ دل سان ڪوشش نه ڪندو آهين!“
.......... چپ.
”توکي ته وات ۾ گرهه کپي!“
......... چپ.
ٻئي ڏينهن ڏاڏيءَ چيو: ”رات رڪمڻيءَ ٿي ڳالهه ڪئي
ته تنهنجو منهن لٿو پيو هو!“
”ڪالهه ساڻس چرچا ڪو نه ڪيا هئم.“
”ڀلا، اڄ تنهنجي شڪل روئڻ جهڙي ڇو آهي؟“
”منهنجي شڪل ئي اهڙي آهي.“
”ماني کائيندو آهين؟“
”ڪالهه هڪ دفعو کاڌي هيم.“
”توکي ڏسي روئڻ ٿو اچيم!“
......... چپ.
ڪجهه ڏينهن پوءِ، وڏيءَ پڦيءَ چيو:
”نرمل !“
”هون.“
”ٻڌائيندين ته توکي نوڪري ڇو نٿي ملي؟“
”توهين ٻڌايو.“
”ان ڪري، جو تون ا ُهو نٿو ڪرين جيڪو هڪ ميٽرڪ پاس
ڪيل کي ڪرڻ کپي.“
”دادي!“
”چئه.“
”ڪالهه رڪمڻيءَ ٿي چيو ته مون کان پوءِ جن ميٽرڪ
پاس ڪئي آهي، تن کي ته نوڪريون ملن پيو.“
”صحيح آهي.“
”۽ جن مون سان اڳ پاس ڪئي آهي؟“
”تن کي به ملن پيون.“
”۽ جن مون کان اڳ پاس ڪئي آهي؟“
”تن کي به“
”گهڻائيءَ کي يا ٿورائيءَ کي؟“
......... هوءَ چپ.
”توهين ٿورائيءَ کي ڏسو ٿا!“
......... چپ.
”جيڪو جبل چڙهي وڃي ٿو، ان کي ڏسو ٿا!“
......... چپ
”جيڪي ڪِرن ٿا، تن کي نٿا ڏسو!“
.........چپ.
”ڏسو ٿا، پر نظر انداز ڪريو ٿا!“
......... چپ.
”توهين ٿورائيءَ کي ڏسو ٿا، ۽ گهڻائيءَ کي نظر
انداز ڪريو ٿا!“
......... چپ.
”توهين ٿورائيءَ کي ڏسو ٿا اها سـُٺي ڳالهه آهي؛“
......... چپ.
”مگر مڪمل طور سٺي نه.“
”ڪيئن؟“
”توهين انهن ٿورن کي وساري ٿا ڇڏيو، جيڪي نوڪريءَ
نه ملڻ ڪري آپگهات ڪن ٿا!“
......... چپ.
”جن مون کان اڳ ميٽرڪ پاس ڪئي آهي، تن مان ڪيترن
ئي آپگهات ڪيو آهي.“
......... چپ.
”جن مون سان گڏ ڪئي، تن مان به.“
......... چپ.
”جن مون کان پوءِ ڪئي، تن مان به.“
......... چپ.
”توهان جي ماروٽ پارپتيءَ پنهنجي پٽ جي ماني بند
ڪئي، ڇو ته هو ميٽرڪ پاس هوندي به بيروزگار هو.
ياد اَٿوَ ته ٽرين جي پٽن تي سمهي آپگهات ڪرڻ کان
اڳ لکيل چٺيءَ ۾ هن اها ڳالهه صاف لکي هئي!“
......... چپ.
”سڀ ٽوڪيندا هئس.“
......... چپ.
”مون کي به ٽوڪيو ٿا!“
”نرمل........“
مون کي وات ۾ گرهه کپي!“
نرمل....!“
”ڇاڪاڻ جو سچيءَ دل سان ڪوشش نٿو ڪريان!“
”نرمل، چپ ڪر!“
”ڇو ته گهر ۾ سڀني کي بک مرندي ڏسي کلان ٿو!“
”بس، نرمل!“
”ڇو ته روئي نٿو سگهان!“
”نرمل، تون چريو ٿي پيو آهين!“
”نوڪري نٿي ملي!“
......... چپ.
”دادي!“
”چئه.“
”نوڪري نه ملندي.“
”ڇو؟“
”اڄ هندوستان ۾ چريا (بيروزگار) وڌي ويا آهن!“
”تنهنجو مطلب؟“
”هندستان ۾ چرين جون اسپتالون ٿوريون آهن!“
”تون سچ پچ چريو آهين!“
”اسپتال ۾ جڳهه ڇو نٿي ملي!“
......... چپ.
حنيفه حملاڻي
’زندگي حسن جي حڪايت آ‘
گذريل رات کان وٺي لاڳيتي برف وسي رهي هئي. ڀِنل
وايو منڊل نهايت سرد هو. هر طرف خاموشي هئي . رکي
رکي ڪي مرد ۽ عورتون ماڪوڙن ۽ ڪِولين جيان هيڏي
هوڏي ٿي ڊڪيا، ۽ وري مسلسل ماٺ – ڄڻ ته زندگيءَ ۾
اوچتو ماٺائي ۽ اداسائي رچي ويئي هجي. هو ڪنهن مهل
کان بالڪنيءَ ۾ بيٺو رهيو. سرديءَ ڪري سندس ڪن ٺري
ويا هئا، ۽ اوور ڪوٽ جا ڪالر کڙا ڪري، ڪنن کي گرم
ڪرڻ جي ڪوشش ڪري رهيو هو. هن سوچيو ته هِن ماٿريءَ
۾ سياري جي آمد ڪهڙي نه من موهڻي آهي. ڪوهيڙي ۾
ويڙهيل وڻن جون ويڳاڻيون قطاريون، برف پوش ننڍڙا
مايوس ٻوٽا، ۽ کير جهڙيءَ اڇيءَ برف سان ڍڪيل
راهون ۽ پيچرا..... ۽ پوءِ اهي راهون ۽ پـُرپيچ ور
وڪڙ رستا سندس شعور تي نمايان ٿيندا ويا: ا ُهي
رند ۽ لنگهه، جتي هو صفيه جي پويان آهستي آهستي
لڪندو ويندو هو ۽ سندس تعاقب ڪندي تمام پري نڪري
ويندو هو، ۽ جڏهن ڏسندو هو ته صفيه هن ڏانهن توجهه
نٿي ڏئي ته هر ڏينهن پڪو پهه ڪندو هو ته ’آئيندي
ائين نه ڪندس.‘ بالڪنيءَ ۾ بيٺي بيٺي هن جون
ڄنگهون ڄڻ ڄمي ويون هيون، ۽ هو سوچڻ لڳو ته ’اها
ڪهڙي شي آهي جنهن جو حصول مون لاءِ ايترو اهم آهي،
جنهن منهنجو ذهني خواهه روحاني سڪون برباد ڪري
ڇڏيو آهي - ؟“ پر جواب ۾ صفيه جو هلڪو تصوراتي
چهرو، صفيه جا ٻه ڪجل سان تر ننڊا کرا نيڻ، صندلي
هٿڙن تي حِنا جي هلڪي تحرير صفيه جا سدا مشڪندڙ
چپڙا، ۽ صفيه جي هلڪن موسيقي نواز ٽهڪڙن جو پڙادو
سندس روح جي تنهائين ۽ من جي ويرانين ۾ گونجي
ويندو هو.
هن سال جي ئي ڳالهه آهي. هو گرميءَ جون موڪلون
گذارڻ پهاڙ تي آيو هو، ۽ اتي ئي سندس واقفيت صفيه
جي مائٽن سان ٿي، جي پڻ پنهنجي بنگلي ۾ لٿل هئا.
پهاڙ وارو بنگلو فقط اونهاري جي مند ۾ استعمال
ڪندا هئا، نه ته خالي رهندو هو. صفيه جي مائٽن سان
ٿوريءَ ڄاڻ سڃاڻ جو نتيجو اهو نڪتو جو هن کي به
پاڻ سان گڏ رهڻ ۽ رهائڻ تي راضي ٿي ويا، ۽ هاڻ هو
به سندن گهر جو هڪ ڀاتي ٿي پيو. دراصل هي پهريون
دفعو نه هو، هن کان اڳ به هو ڪئي ڀيرا صفيه کي
يونيورسٽيءَ جي باغيچي ۾ ڏسي چڪو هو. ڪيئي دفعا
ورانڊي ۾ لنگهندي کيس ڏٺو هئائين، ڪئي مرتبا
لئبرريءَ ۾ ڏسي چڪو هو، تڏهن به هوءَ سندس لاءِ
اجنبي هئي، حالانڪ هيءُ به يونيورسٽيءَ ۾ پڙهندو
هو. هڪ دفعي صفيه سينيٽ هال ۾ ليڪچر ٻڌڻ آئي هئي.
کيس ڳاڙهو وڳو پهريل هو. لعل ڀنڀوريءَ جي پَرڙن
وانگر ڳچيءَ ۾ پيل سفيد رَئو هوا ۾ اڏاڻو ٿي آيو.
سڀئي شاگرد شرارت آميز نگاهن ۽ مسڪراهٽن سان هڪٻئي
ڏانهن ڏسڻ لڳا هئا. ڪنهن چيو، ”جهڙا گل گلاب جا
تهڙا مٿن ويس!“ ٻئي کان به رهيو نه ٿيو ۽ چيائين،
”پسيو سونهن سيد چي، نينهن اچن نيش!“ ۽ هو ’شاهه‘
جي ان بيت جي مفهوم ۾ صفيه جي شخصيت کي محسوس ڪري
سگهيو هو.
”صفي!......“ هن آهستي اُچاريو.
پـُر افسوس اکڙين واري صفيه، جنهن جي ريشمي پلڪن ۾
خزان جون اداس شامون پوشيده هيون – انهن نگاهن سان
نظرون اڙائيندي، هن کي ائين محسوس ٿيندو هو ته هو
ڪنهن جي ڳولا ۾ صفيه جي نيڻن ۾ نهاري ويٺو. اها
نامعلوم ۽ اڻکٽ تلاش هن کي ڏاڍي مايوس ڀاسندي هئي،
ليڪن سندس تحت الشعور ۾ ڪيئي- لاسا، ڪيئي سهارا ۽
ڪيئي آٿتون اُڀري اينديون هيون - ۽ اهي سڀئي
همدرديون ۽ همت افزائيون صفيه جون انيڪ مورتون
بڻجي وينديون هيون؛ ۽ پوءِ هو انهن تصويرن ۾ صفيءَ
جي بيداغ صندلي رخسارن کي ڇهي سگهندو هو، ۽ صفيه
جي چَڳـُن ۾ آڱريون وجهي سندس وارن سان کيڏندو هو.
صفيه سندس زندگيءَ ۾ ڪيئن داخل ٿي، اهو سوال خود
سندس سمجهه ۾ اڄ سوڌو نه آيو هو. بس، اهڙي ئي غير
محسوس طريقي کڻي چئجي، ڄڻ آڌيءَ رات جو جڏهن آسمان
تان نور جي ندي وهي هيٺ ٿي اچي، خاموشيءَ ۾ هرڪا
چيز ڪن لائي ڪائنات جا آواز سڻي ٿي، چڪور چنڊ لاءِ
پَرَ کوهي نستو ٿيندو آهي.... بلڪل ان وقت،
بنسريءَ تي ڳايل ’شاهه‘ جو ڪو مٺڙو بيت ساهه ۾
سمائجي وڃي..... بلڪل اهڙيءَ طرح، ائين، صفيه سندس
دل جي پاتار ۾ پيهي ويئي هئي.
هڪ ئي گهر ۾ رهندي، هو جلد ئي صفيه جي ماءُ ۽ صفيه
جي ڀائرن سان بي تڪلف ٿي ويو هو. رات جو دير تائين
صفيه جي ماءُ ۽ سندس ننڍڙن ڀائرن کي دلچسپ آکاڻيون
ٻڌائيندو هو. وتائي فقير جي ٽوٽڪن تي بنگلي جا
ڪمرا ٽهڪن سان گونجي ويندا هئا – ڄڻ ته خوشيءَ ۽
بيفڪريءَ جي لهر سڄي بنگلي کي پنهنجيءَ لپيٽ ۾ آڻي
ڇڏيو هجي. سڀئي ڀاتي کيس پوريءَ دلچسپيءَ سان
ٻڌندا هئا، پر هڪ صغيه ئي هئي جا بيزاري ظاهر ڪندي
هئي. سندس تغافل ۽ بي نيازيءَ تي هن کي ڪاوڙ به
ايندي هئي، پر ڪري به ڇا ٿي سگهيو؟ - پاڻ سندس در
تي ڪِريل هو!
هڪ رات جيئن معمول مطابق صفيه بيخياليءَ ۾ مگن
هئي، ته هن ڪهاڻي شروع ڪئي: ”....... ۽ جڏهن هڪ
هزار هڪ راتيون گذري وييون ۽ ويچاريءَ شهر زاد جي
داستان طرازيءَ جو سحر انگيز سلسلو ختم ٿيو، ته
شهريار جي اکين مان ننڊ ر ُسي ويئي. شهر يار صفا
ٻارن وانگر هوندو هو. جيسين ڪا ڪهاڻي نه ٻڌندو هو،
ننڊ نه ايندي هيس. هڪ رات جيئن بيچينيءَ ۾ پاسا
بدلائي رهيو هو ته شهرزاد سندس خوابگاهه ۾ داخل
ٿي، ۽ سـُريلي آواز ۾ چوڻ لڳي: ’ اي خوش بخت
بادشاهه! ڇا، اڃا اهو وقت نه آيو آهي جو اسين
خوابن جي آسمان کان لهي ڌرتيءَ تي اچون، ۽ مسرور ۽
غمزده انسانن وانگر بسر ڪريون؟‘“ صفيه اهو اشارو
پاڻ ڏانهن سمجهيو، ۽ يڪدم پنهنجي ڪمري ڏانهن هلي
ويئي. هن جي دل ۾ اڻلَکي خواهش شدت پڪڙيندي ويئي
ته صفيه به ٻين وانگر سندس ڳالهين ۾ دلچسپي وٺي.
ڏيڍ مهينو اڳ جڏهن صفيه ۽ پاڻ گهمڻ نڪتا هئا ته
صفيه حسب معمول سنجيده ۽ خاموش هئي. هن دل جهلي
کيس چيو: ”صفي، مان نهايت بدقسمت آهيان؛ شايد
زندگيءَ جي راهه ۾ ڪوئي به منهنجو ساٿي نه ايندو،
۽ هيءَ عظيم شاهراهه اڪيلي ئي طي ڪرڻي پوندي!
درحقيقت منهنجو هن دنيا ۾ ڪوئي ڪونهي جو مون کي
’پنهنجو‘ ڪري سمجهي، منهنجي من جي گهرائين ۾ جهاتي
پائي ڏسي. مون کي ڏسڻ واري اگر ڪنهن کي ديد آهي،
منهنجي ساٿي ٿيڻ جي اگر ڪوئي اهل آهي، ته
فقط.....“ هن اڃا ايترو مس چيو ته صفي چالاڪيءَ
سان موضوع بدلائي ڇڏيو. ۽، اهڙيءَ طرح، جڏهن به هو
پنهنجي من جي مراد ظاهر ڪرڻ چاهيندو هو، ته صفيه
هر دفعي نهايت چالاڪيءَ سان ڳالهه نٽائي ويندي
هئي، ۽ هيءُ پاڻ ئي پاڻ ڦڪو ٿي رهجي ويندو هو.
بنگلي جي گول ڪمري ۾ سڀئي ڀاتي ريڊيو ٻڌي رهيا
هئا. رکي رکي لاپرواهه ٽهڪڙن جي آواز هن کي ڇرڪائي
ٿي ڇڏيو. لاشعوري طور سندس ڪن صفيه جي آواز ٻڌڻ
لاءِ آتا ٿيا. هن گهڻو ئي ڪن لاتو، پر صفيه جي ٽهڪ
جو آواز ٻڌڻ ۾ ڪو نه آيس. ”تڏهن صفي ڪٿي آهي؟“ هن
خود کان سوال ڪيو، ۽ بيدليءَ وچان سگريٽ دکائي،
بالڪني ڇڏي ا ُن ڪمري ڏانهن ويو، جتي سڀئي ٽهڪن
مٿان ٽهڪ اڇلائي رهيا هئا. صفيه کي نه ڏسي، هن کي
بيحد روحاني اذيت ٿي ۽ کيس ڳولڻ لاءِ ٻاهر نڪتو.
هن ڏٺو ته صفيه وڻ جي ٿـَڙ کي ٽيڪ ڏيو ويٺي آهي، ۽
وسيع خلائن ۾ ڄڻ ڪجهه تلاش ڪري رهي آهي. ان وقت
نارنگي رنگ جي ننڍن ننڍن ڪڪرن ماحول کي انتهائي
رنگين بنائي ڇڏيو هو، ليڪن صفيه جي چهري تي ياس ۽
ارمان جا نشان نمايان هئا. اداس هوندي به ڪيتري نه
سندر هئي! وارن جون رولاڪ چڳون، لرزي لرزي سندس
موهيندڙ مـُکڙي سان حرڪت ڪري رهيون هيون، ۽ صفيه
نهايت بيدليءَ سان چڳن کي هٽائيندي ٿي رهِي. هوءَ
ڪجهه جهونگاري رهي هئي:
”تو لئه ساهه ائين سيڏائي،
جهونجهڪڙي جو جيئن واجهائي،
ڄانڀي لاءِ تلور –
ڪيسين رهندين دور!
منهنجي آس، ڏکن جو ڏِيئڙو،
منهنجو هر سانجهيءَ اوسيڙو،
مري نه سگهندو مور –
ڪيسين رهندين دور !“
سندس آواز ۾ وياڪلتا ۽ اوسئيڙي پئي لَکايو. هن جي
اکين آڏو خانه بدوشن جا اڻکٽ قافلا وسيع رڻن پٽن
مان لنگهڻ لڳا. چانگن جي چَڙن جا آواز ننڍيون
ننڍيون ٻيڙيون ۽ بتيلا بڻجي سندس احساس جي مهاساگر
تي ترڻ لڳيون. اوچتو اهي ٻيڙيون جدا جدا ٿي وسيع
سمنڊ ۾ گم ٿي وئيون، ۽ انهن جا ننڍڙا سفيد سڙهه ۽
ڊگها ونجهه ڌنڌلو غبار بڻجي سندس ذهن ۽ روح جي افق
تي ڇانئجي ويا. صفيه سان ڳالهائڻ بغير هو واپس
وريو. هلندي هلندي هن کي ائين محسوس ٿيو، ڄڻ صفيه
کيس پوئتان ويٺي ڏسي. لاشعور طور هن منهن پٺتي
ڦيرايو .... پر صفيه ته پنهنجن خيالن ۾ گم هئي!
جيتريقدر ا ُها سانجهي هن لاءِ اداس هئي، ان جي
رات وري اوتري ئي رنگين، هو گهڻي دير سوچيندو
رهيو: ’صبح سان اُٿندي ملي، سندس ماضي بابت ضررو
پڇندس‘... ’شايد ڪنهن کان ڌڪاريل ٿي معلوم
ٿئي‘.... ’هوءَ ڇا ٿي گهري؟‘.... ’ڪهڙي قسم جي
ڇوڪري آهي؟‘ اهڙي ڪيئي سوال سندس ذهن ۾ گونجڻ لڳا.
سورن کي ساز ۾ مدغم ڪرڻ لاءِ هن وائلن هٿ ۾ کنيو،
۽ بي اختيار سندس آڱريون تارن مٿان ڦرڻ لڳيون. ساز
۾ سوز وڌندو ويو. هو سوز جي ڄَر ۾ سڙڻ لڳو.
خوابگاه جا ڀورا ريشمي پردا هلڪيءَ اوندهه ۾ لهرون
هڻي رهيا هئا. ٻاهر هوائن ۾ خنڪي هئي. هن جون
آڱريون تيز هلڻ لڳيون. موسيقيءَ جو ڄڻ درياهه وهي
هليو هو، ۽ اٿلي پوڻ تي هو. ان درياهه جي تيز
وهڪري ۾ هن ڪمري جي هر چيز کي لڙهندي محسوس
ڪيو...... تان جو خود سندس وجود به ان سير ۾ لڙهي
لهوارو ٿيو. هلڪي ۽ زور دار سنگيت جا لاها چاڙها،
هن جي اداس ۽ مايوس جذبات سان هم آهنگ ٿيندا ويا.
تيزيءَ سان دروازو کليو، ۽ صفيه پَرن سڙيل پتنگ
وانگر سندس قدمن ۾ ڪري پيئي. راڳ جي مالائن جي ڏور
ڇڄي پيئي، ۽ سارو ڪمرو سڏڪن سان ڀرجي ويو. صفيه
سندس قدمن ۾ پئي هئي. سندس صفي، مٺڙي صفي، زخمي
ڪونج وانگر ۽ اڃايل هرڻ وانگر هن جي پيرن ۾ ڦٿڪي
رهي هئي. بي اختيار ٿي هن صفيه کي پنهنجي سيني سان
لاتو. صفيه ڪيهون ڪري روئڻ لڳي. اوڇنگارون ڪمري ۾
پڙلاءُ ڪري رهيون هيون. |
