|
حليم جوش جو تبصرو ڪراچيءَ جي ابتدائي ادبي تاريخ
جو هڪ باب آهي.جو ذهن ۾ ڪيترين ئي پراڻي يادگيرين
کي تازو ڪريو ڇڏي. ادب جي نئين قاري لاءِ هي هڪ
معلوماتي مواد به آهي. انهي سان گڏ ڊاڪٽر نواز علي
شوق جو تبصرو پڻ نهايت محنت ۽ وسعتِ نظر سان لکيو
ويو آهي. آءٌ انهن تبصرن تي وڌيڪ تبصرو نه ڪندس ،
جيڪي ڪجهه اهي پڙهندڙن آڏو پيش آهي.
پيار ۾ پنهنجو هي اُصول ٿيو
جيڪي سڄڻن چيو قبول ٿيو
07-02-1992 علي محمد
مجروح
ربّ ڪائنات جي حضور
ذري ذري مان نمايان تنهنجي قدرت اي خدا
تنهنجي هر تخليق ۾ آهه تنهنجي عظمت اي خدا
ٻاجهه سان تنهنجي ٻڏل ٻيڙا ڪناري تي رسن
راهبر طوفانِ غم ۾ تنهنجي رحمت اي خدا
ظلمتن کان سو زماني جي نٿو هر گز ڊڄي
جنهن بشر جي دل ۾ روشن نورِ وحدت اي خدا
آهي تنهنجي بندگيءَ ۾ زندگيءَ جي آبرو
سرخرو ٿيو جنهن به ڄاتي هيءَ حقيقت اي خدا
تنهنجي سڪ ۾ جا لـُڇي، تنهنجي تمنا ۾ جِيئي
ڪيئن رهي تنهن دل ۾ دنيا جي محبت اي خدا
جي ٿئي قربان تنهنجي راهه ۾ ٻيو ڇا کپي
زندگي مجروح جي تنهنجي امانت اي خدا
زندگيءَ جي بهار تون آهين
منهنجي دل جو قرار تون آهين
سوز تنهنجو ئي منهنجي نغمن ۾
روح جو رازدار تون آهين
تو سوا ڪنهنجو آسرو مون کي
منهنجو پروردگار تون آهين.
بارگاه رسالت ۾
نانءُ تنهنجو جڏهن ٿو وٺان ڪارڻي
سڪ جو ساگر ٿو بڻجي پوان ڪارڻي
ٿا جيئن جيئن زماني جا فتنا وڌن
ٻاجهه ٻيئڻي ٿو تـُنهنجي ڏسان ڪارڻي
ڳولهي ڳولهي ٿڪس ڪا نه منزل ملي
تنهنجي در کي ڇڏي ڇو رلان ڪارڻي
آءُ به آهيان ٿڪو، رڻ به آهي تتو
ڇانوَ ۾ تنهنجي هلندو هلان ڪارڻي
قرب جي هن قريني کي ڪريو قبول
آهي مون وٽ غزل جي زبان ڪارڻي
لطف تنهنجي هي دل ڪي ڏنو حوصلو
زهر جا ڍُڪ ٿو مـُرڪي پيان ڪارڻي
پنهنجي مجروح تي مهر مـُرسل ڪريو
وقت جا مرحلا بي ڪران ڪارڻي
غزلَ
جيڪي به حسن يار تنهنجيون خوبيون هيون
سي سڀ غزل ۾ پنهنجي مون آڻي جمع ڪيون
مجروح جي ڪهڙي ڳالهه ڪجي، هو ڏاڍو دلبر ماڻهو هو
خاميون به منجهس شايد ڪي هجن پر پوءِ به بهتر
ماڻهو هو
خوشيون به ڏٺائين دنيا ۾ ۽ ڏک به اڪثر ڀوڳيائين
پر ٻڙڪ نه ٻاهر ڪڍيائين هو اهڙو خود سر ماڻهو هو
ڪراچي. 1990ع
پهرين سڄڻ جي سونهن سان سينگار جي سخن
جيڪي وڻن پوءِ جڳ جون ويهي ڳالهيون ڪجن
جن جي ڏسڻ سان روح ۾ ٽڙيو پون گلاب
اهڙا ته رنگ چهري تي اُن جي سدا هجن
وارن جا وَر کلن ته ٿئي شام شهر ۾
رخ تان هٽن ته صبح جا ڄڻ سانگ پيا لگن
مـُرڪي ملي جي دل جا وڌائن ٿا حوصلا
سي منهنجا دل نواز، نه دنيا ۾ ڏک ڏسن
گذري ويا جي خواب جيان لحظا قرب جا
سرهاڻ بڻجي ساهه ۾ سي اڄ به ٿا رهن
مون کي ٻڌايو رات سمنڊ موج موج ٿي
ڪنڌيءَ تي ٿي وهڻ سان ته موتي نٿا ملن
مجروح ڪيئن درد جي هيءَ رات گذرندي
دل ۾ ته ڪنهنجي ياد جا نشتر پيا چڀن
ڪراچي. 17-10-1988ع
اوهان کي ڪهڙي خبر ڪيئن پيا جيون يارو
ٻڌايون حال ته بدنام ٿا ٿيون يارو
اگرچه رات جي اوندهه ۾ ٿا رهون يارو
صبح جي ساکَ زماني کي ٿا ڏيون يارو
اوهان جي دارو رسن تي سدا بهار هجي
اسان ته پاڻ کي الزام ٿا ڏيون يارو
اوهان به لعل و گوهر جا ٿيوَ تمنائي
هي زخم دل جا ڀلا ڪنهن کي آڇيون يارو
ڪڏهن قفس، ڪڏهن مقتل، ڪڏهن فرازِدار
اسان جي ڀاڳ ۾ آهن هي بستيون يارو
اسان جي خون سان آهي چمن جي رنگيني
اسان جي دم سان بهارن جون شوخيون يارو
رُئن اُهي جي هجن سڌڙيا سـُکن جا سدا
اسان ته پاڻ ٿا سورن کي سانڊيون يارو
اوهان جي شهر ۾ آهن ٻيا به ديوانا
اسان ته مفت ۾ بدنام ٿا ٿيون يارو
اچي بهار ته مجروح کي به ياد ڪجو
انهيءَ به هجر ۾ راتيون گذاريون يارو
حيدرآباد. 1962ع
ها جڏهن سوري سڏيندي دوستو
عاشقن جي عيد ٿيندي دوستو
ياس جي ويران راهن تان وري
زندگي مرڪي مٽيندي دوستو
رات ڪاري قهر واري ئي سهي
رات آهي نيٺ ويندي دوستو
جي وڃو مشڪل ۾ سڀ اکيون مٽي
مون کي حيرت ڪا نه ٿيندي دوستو
هاڻي آهون روڪيو، ڳوڙا اُگهو
زندگي الزام ڏيندي دوستو
اڄ ته ڏاڍا وڄ پئي واڪا ڪري
ڪنهنجي گهر مهمان ٿيندي دوستو
سڀ پيا مجروح کي چريو چون
اهڙي ڪا بيداد ٿيندي دوستو
حيدرآباد. 1963ع
هي روز جيئڻ روز مرڻ راند ته ناهي
اي منهنجا سڄڻ پيار ڪرڻ راند ته ناهي
دل خون ٿئي ٿي ته وڃي رات کٽي ٿي
هن درد جي ڏونگر جو ڏرڻ راند ته ناهي
هر لفظ تنهنجي سونهن منهنجو ساهه گهري ٿو
شعرن ۾ اهو رنگ ڀرڻ راند ته ناهي
هي عشق جي عظمت به ته ڪنهن ڪنهن کي ملي ٿي
سوريءَ تي چڙهڻ مـُرڪي مرڻ راند ته ناهي
هر لحظي نئون زخم، نئون درد، نئون داغ
انعام وفائن جو گهرڻ راند ته ناهي
مجروح سان ملندي ته هي محسوس ڪندي تون
انسان جو ٿي شمع ٻرڻ راند ته ناهي
ڪراچي. 06-7-1971ع
دل جي حقيقت ڪو به نه ڄاڻي
ڇا هي محبت ڪو به نه ڄاڻي
حسن جي فطرت ڪو به نه سمجهي
عشق جي قسمت ڪو به نه ڄاڻي
اَئي آهي موٽي ويندي
سـُک جي ساعت ڪو به نه ڄاڻي
مـُرڪ تي شيدا دنيا ساري
لـُڙڪ جي قيمت ڪو به نه ڄاڻي
اَس جي دنيا روشن روشن
ياس جي ظلمت ڪو به نه ڄاڻي
هرڪو اکين جي آس پڄائي
روح جي راحت ڪو به نه ڄاڻي
ياد جا نشتر تير ڏکن جا
دل جي حالت ڪو به نه ڄاڻي
حيدرآباد. 1960ع
ڪشالا راهه جا وسرن ته وهه وا
اڃا ڪي همسفر گڏجن ته وهه وا
ڀرم پوندو کلي خود راهبر جو
وري ڪي قافلا ڀٽڪن ته وهه وا
عجب اوندهه ٿي ڏسجي زندگي ۾
ڪي شعلا حسن جي ڀڙڪن ته وهه وا
اکيون جن جون نشيليون نيهن واريون
ڪڏهن ڪنهن موڙ تي گڏجن ته وهه وا
بچي ها دل فريب دوستي کان
هجن هي دوست جي دشمن ته وهه وا
اسان جو ساهه ئي سوريءَ ۾ آهي
قفس جا ڏينهڙا ڪٽجن ته وهه وا
اهوئي زندگيءَ جو نور آهي
جگر جا داغ پيا جرڪن ته وهه وا
انهيءَ سان حوصلو دل جو وڌي ٿو
اڃا ڪي حادثا گذرن ته وهه وا
سـُکن جون ساعتون، ماضيءَ جون مستيون
رُسي مون کان وري پرچن ته وهه وا
اهي مجروح جا افسانا يارو
وسارڻ سان به جي وِسرن ته وهه وا
حيدرآباد. 23-1-1962ع
آءٌ تنها مٿي تي ڏکن جي ڀري
آهي ڪيڏي پري منزلِ زندگي
منهجي احساس ۾ درد جي تازگي
منهنجي اشعار ۾ پيار جي چاشني
بي رخيءَ سان سهي پر اُها هڪ نظر
نيٺ بڻجي وئي حاصلِ زندگي
مون سان گڏجي هلو ناهي منزل پري
ڇا ڪبي رهبري ڇا ڪندي رهزني
تنهنجي هڪڙي ادا، تنهنجي هڪڙي نظر
زندگي زندگي، روشني روشني
تون ته مجروح جو ڄڻ غزل پيو لڳين
سادگي دلڪشي، نغمگي، نازڪي
حيدرآباد. 1962ع
هي لـُڙڪ جي اکين مان بڻي آب وهن ٿا
هڪ آک لڳائن ٿا جڏهن دل ۾رهن ٿا
سي گردشِ تقدير کان بيگانا رهن ٿا
جي تنهنجي جفائن جا ستم روز سهن ٿا
جي تنهنجي محبت ۾ مرن ٿا نه جيئن ٿا
هن شهر م اهڙا به ڪي ديوانا رهن ٿا
پيغام جڏهن تنهنجي نگاهن جا اچن ٿا
ديوانا وڌي دار جو سينگار ٿين ٿا
طوفان بلاخيز جو نظارو نه ڏس تون
موجن جي اُڇل ۾ ته ڪنارا به ٻڏن ٿا
مجروح جي بربادي جا افسانا ڇڏي ڏي
تون زنده رهين اهڙا ستم روز ٿين ٿا
حيدرآباد. 1961ع
قدم قدم تي نئون روز حادثو آهي
جِيئي ۽ خوش به رهي ڪنهنجو حوصلو آهي
ڪڏهن ڪڏهن جو نهاري ٿو ناز مان مـُرڪي
اِهو ئي پنهنجي جياپي جو آسرو آهي
غزل ۾ تنهنجي جوانيءَ جو شوخ رنگ سهي
مگر هي دل جي حقيقت جو تذڪرو آهي
اِجهو ٿا پهچون اِجهو، حوصلو رکو يارو
ديارِ دوست ۾ ٿورو ئي فاصلو آهي
اسان کي ظلمتِ شام قفس جو خوف ڪٿي
اڃآ ته اَنجمنِ دل ۾ سوجهرو آهي
ستاءِ جيڏو ستائي سگهين ٿو پير فلڪ
اهو به ياد رهي مون سان واسطو آهي
نه مـُرڪ آهي چپن تي نه لڙڪ اکين ۾
الائي منهنجي طبيعت کي ڇا ٿيو آهي
شراب ناهي ته مجروح دل جو خون سهي
اسان کي گردشِ ساغر سان واسطو آهي
حيدرآباد. 1960ع
ستم جيڪي دل تي ٿيا دوستو
اسان کان ته وسري ويا دوستو
هي واعظ هي ناصح هي شيخِ حرم
سڀيئي پرکجي پيا دوستو
اگر بـُت ڪنهن آذرَ جو پـُرزا ٿيو
اشارا سان ڏي ٿيا دوستو
سڏيو ڀل حوادث جي طوفان کي
اڃا ڪي ٻرن ٿا ڏيا دوستو
هئا دشتِ غربت ۾ جي هم سفر
خدا ڄاڻي ڪيڏانهن ويا دوستو
اسان جي نگاهن سان تڪرائجي
ڪي پيمانا ڇلڪي پيا دوستو
سرِ دار پهچي نه پويان ڏسو
وسيلا وڇڙجي ويا دوستو
زماني سان اکيون ملائي هلو
زمانا بدلجن پيا دوستو
حيدرآباد. 1961ع
اسان قرب جا قول پاري ڇڏيا
اسان زلف تنهنجا سنواري ڇڏيا
اوهان دردمندن کان بيزار ٿي
ڪرم جا قـَرينا وساري ڇڏيا
اسان غم جي طوفان جي باوجود
ڏيا آرزوئن جا ٻاري ڇڏيا
اوهان هڪ نظر سان سرِ انجمن
ڪي ماري ڇڏيا، ڪي جياري ڇڏيا
ڪجي ڪهڙو ارمان مجروح جو
زماني ڪئين مير ماري ڇڏيا
حيدرآباد. 1960ع
تنهنجي لب و رُخسار کي عنوان بنائي
ويٺو ڪو زماني جا ستم روز ٻڌائي
هر دم تنهنجي مخمور نگاهن جو تصور
مون کي ته زماني کان ٿو بيگانو بنائي
روڪي ٿو صبا کي نه اچي ڪنجِ قفس ڏي
ڪيڏو نه اسيرن کي ٿو صياد ستائي
هي دور ته دنيا جا اچن ٿا ۽ وڃن ٿا
ساقيءَ کي چئو دور ته ساغر جو هلائي
آخر به ڪندا لڙڪ وهي راز هي پڌرو
ڪو تنهنجي تمنا کي ڀلا ڪيڏو لڪائي
اکين تي اِهي عشق ۾ ناڪاميون ليڪن
هو منهنجي نگاهن سان نگاهون ته ملائي
ڇو بزمِ سخن ۾ هي اداسي پئي ڏسجي
مجروح کي آڻيو ته ڪو محفل کي مچائي
حيدرآباد. 1962ع
هن منهنجي شهر حسن ۾ ٽڙندا رهن گلاب
دنيا جي ڪوسي واهه کان آجا هجن گلاب
مـُکڙن تي دلبرن جي هجن رنگ سونهن جا
مـُرڪن ته ڄڻ بهار ۾ ٽڙيا هجن گلاب
مايوسين جو مـُور نه موسم ڪڏهن اچي
هر ڪنهن اڱڻ تي آس جا کِڙندا رهن گلاب
الله نه آڻي وقت، جو ڌرتيءَ جي آڳ ۾
بي وس ٿي شاخ تي ڪوماڻجن گلاب
مجروح جي ته دل جي دعا آهي اي خدا
ڳاڙها سدائين ڳاڙها ئي ڳاڙها هجن گلاب
ڪراچي 1991ع
سوچي سوچي ٿڪندو آهيان
پاڻ تان پاڻ ئي کلندو آهيان
پهڻ ته ناهيان هن ڌرتيءَ تي
لحظي لحظي لڇندو آهيان
ڏاڍو گهرو سوچ جو ساگر
اڪثر ٻڏندو ترندو آهيان
ڪهڙا هوندا رنگَ گلن جا
موسم موسم سڪندو آهيان
سچ ته آهيان ڪو ديوانو
تو کي پنهنجو چوندو آهيان
ڏوراپا پڻ توکي ڏيان ٿو
آس به تنهنجي رکندو آهيان
وقت جي رڻ ۾ رُلندي رُلندي
شعر غزل جا لکندو آهيان
جتي گڏيا سون تن راهن تي
جوڳي بڻجي رُلندو آهيان
ياد ڪري مجروح جون ڳالهيون
من ئي من ۾ کلندو آهيان
ڪراچي. 1984ع |
