سيڪشن؛ شاعري

ڪتاب: ڪليات امين

صفحو :17

 

ماڳن مڪانن جا نالا

(الف)

اجن شاهه                                      31، 34

ايران                                            83    

افغانستان                                      242                          

(ب)

بمبئي                                 236  

بغداد                                  1

بلوچستان                                      289  

(ٻ)

ٻاروچو باغ                                     46

(ڀ)

ڀنڀور                                   105                   

­(ٽ)

ٽنڊوالھيار                                      32

(پ)

پوني                                   236

پير جھندو                                     254                  

پنج مورو                                       254

(ج)

جمڙائون واھه                                   31

(ڄ)

ڄام ڏاتار                                      31

(جھه)

جهڏو گدام                                    30

(چ)

چوڪنڊي                                      22    

(ح)

حيدرآباد                       246، 247، 35، 52، 100

(خ)

خيرپور                                 31

(س)

سنڌ                                            7، 19، 23

سعيدآباد                                      30            

سانگهڙ                                        30، 31، 72

سنجهورو                                      31

سکر                                           78    

سيد جو ڳوٺ                                  43

سدا واھه                                        33

سيد حسن جو مقام                           28

(ش)

شهدادپور                                      28

شاهپور                                 34    

شاهه ڪريم                                    107  

شڪارپور                              230، 234، 242

(ڪ)

ڪاٺياواڙ                                       298

ڪوٽ ڏيجي                                   31

ڪورين جو پڙ (حيدرآباد)                     234

(ک)

کاڻي راڄڙ                                     72

کپرو                                           72    

کورواھه (شھر)                                 256

(گ)

گرهوڙ                                  107          

گوني(تعلقو)                                   256  

گل سائين جا ڪِڙ                             29

(ڳ)

ڳڙهي ياسين                                  289

(ل)

لاڙڪاڻو                                        46

لاهوت                                 66

لنڊو                                            32    

(م)

مصر                                           138  

مانُ ڪُن (نذاڻي)                              29    

مصروف ڀنڀرو                                  29

(ن)

نواب شاهه                                     275  

نواب ولي محمد                               93    

نارو (واهه)                                      33    

(و)

ونجهيري                                      294  

(ھه)

ھالا پراڻا                                       43

ھالا                                            43

ھالا بيراج                                      21

 

 

 

ڪتابن جا نالا

اردو ۽ فارسي ڪلام           سائين پکن ڌڻي              7     

الشارة اھل الا شارة             مير علي نواز علوي   242

اسماء الحسنيٰ                         پير رشيد الدين                295 اسماء الحسنيٰ (مترجم)          پير اسدالله شاهه صاحب   297

آخر ظھر                              پير اسدالله شاهه صاحب       298  

المعرفة المحدية                         پير اسدالله شاهه صاحب      298

الفارقة بين اھل الله و بين العارفين  پير اسدالله شاهه صاحب298

اڪسيرا لا حمد في اسرار الجعفرمولوي محمد نوزنگ زادو257

(ب)

بياض            رئيس تاج محمد نظاماڻي          6

بياض                   محبوب علي چنه             6

بينات القرآن           مولوي محمد نوزنگ زادو                     257

بسمل           حافظ محمد يوسف ٽکڙائي          286  

بيعت نامه سنڌي      پير رشد الله صاحب          295 بيعت نامه مردن لاءِ     حاجي فتح محمد نظاماڻي             295  

بيعت نامه عورتن لاءِ     حاجي فتح محمد نظاماڻي         295

بياض خادمي          امام بخش خادم مرحوم              239

(ت)

تاريخ بغداد            محب الدين انجارفي           2

تحفة الڪرام  مير علي شير قانع ٺٽوي                     16

تحفة الا وليا و فرع الا صول  (قلمي)   آخوند حاجي

محمد صالح بن آخوند ويڌو   17    

تاريخ سنڌي ادب جلد 2      خانبهادر الحاج محمد

                                صديق ميمڻ           51

تنوير الايمان           مولوي محمد نوزنگ زادو  256      

تڪمله مقالات الشعرا فارسي     خواجه پير محمد سيد

 لنواري وارو            290

توحيد نامه                             حاجي فتح محمد نظاماڻي    295

تحفة السلام          مولوي محمد نورنگ زادو             257

(ث)

ثمر آخرت                      پير رشد الله شاهه صاحب     297  

(پ)

پريت نام                      حاجي محمد حاتم ڏهر        289

پنج گنج ارشاد                 پير رشدالله شاهه صاحب      297

(ج)

جنگ نامو                     شاهه محمد مرحوم            302

جنگ  (فتوائن جو گلدستو)  مولانا غلام محمد صديقي    285

                                                         مرحوم شھداد ڪوٽي

جان عالم انجمن آرا           آخوند لطف الله لطف  248

 

(ح)

حيدري گنج    بياض سائين غلام حيدر رحه         6     

حالات غوث اعظم     مولوي محمد نورنگ زادو            257

حضرت مخدوم نوح    مسلم ادبي سوسائٽي                16    

(د)

ديوان فاضل            محمد صديق مسافر           5      

ديوان عاجز  آخوند حاجي فقير محمد عاجز

 حيدرآبادي            246، 247

ديوان حافظ            حافظ شيرازي                  247  

ديوان رمضان فقير     رمضان فقير واڍو               256، 200

دلگير                  حافظ محمد يوسف ٽکڙائي           284

ديوان فاضل            مسلم ادبي سوسائٽي حيدرآباد       51

ديوان مفتون             مولوي عبدالغفور همايوني            266

(ر)

ريلائي پير             علي محمد ميال                      16

رسالو فتحي           خانداني قلمي نسخو          43

لائبريري ”طالب الموليٰ“

رتن جوت              موتيرام ايس رامواڻي          78

(س)

سرها گل                شمس العلماء ڊاڪٽر دائود پوٽو      5

سنڌ جو شاهاڻو درويش          موتيرام ايس رامواڻي        78

سنڌ جو شاهنامو                هزهائينس مير حسن علي

خان مرحوم    236  

سڪندر نامه           مرتضائي ٺٽوي                        241

سياڻن لاءِ خوشخبري          مير علي نواز علوي   242  

سنڌي انگريزي ڊڪشنري     سيد حاجي حافظ حڪيم     228

                                                         سيد ميران محمد شاهه

سنڌ سڌار اخبار                حيدرآباد مان شايع ٿيندڙ     248  

سيف الملوڪ                   شاهه محمد مرحوم   302

(ش)

شھنشاهه نامه ياحملا حيدري  هزهائينس

مير حسن علي مرحوم                        236

شاهنامه  مرتضائي ٺٽوي                      241

(ص)

حيدري ڪلام     فقرا سروري                        6

مقال العنمائر  خواجه پير محمد سعيد لنواري وارو    290

(ظ)

ظھور نامه  مولوي محمد علي ”طالب“                        226

(ع)

عمر مارئي  شاهه محمد مرحوم                       302

عمليات صديق (قلمي)  مولانا غلام صديق

مرحوم شھداد ڪوٽي                                 280

(ف)

فتاويٰ همايوني  مولوي عبدالغفور همايوني                   243

فتوح الغيب سنڌي  مولوي محمد نوزنگ زادو               257

(ڪ)

ڪچڪول  مخدوم محمد زمان طالب الموليٰ        5      

ڪليات امين خانداني قلمي نسخو طالب الموليٰ لائبريري   607

ڪشف الاسنار عرف رجال  پير رشدالله شاهه صاحب         298

معاني آثار

ڪانگ جا ڪلما  رمضان فقير واڍو                    254، 255

ڪلام حسن بخش  سيد حسن بخش شاهه             276، 277

ڪليات صوفي مخدوم محمد ابراهيم صوفي              240، 241

ڪليات گدا  گدا شاهه                                 245

ڪليات خادم امام بخش خادم مرحوم                      239

ڪليات مير علي نواز علوي                          242

ڪافين جو ڪتاب مرحوم سيد فاضل شاهه                           72

ڪافين جو وڏو ڪتاب امين سائين                    100

ڪجھه سينگار جا بيت شاهه محمد مرحوم                 302

(ل)

لوائح ۽ تحفة الاحرار عبدالرحمان جامي                        116

لطيفي سير ڀيرومل مھر ڇند                          146

ليليٰ مجنون  سيد حيدر شاهه                         235

(م)

ماهنامه فردوس ۾  قبله طالب الموليٰ                 43

(سنڌ جو گمنام شاعر)

مھراڻ رسالو          سنڌي ادبي بورڊ                                78

منطق الطّير          فريد الدين عطار                         115

مثنوي رومي          جلال الدين رومي                       116

  مثنوي گلشن راز  محمود  شبستري                        116

مفرح القلوب  غلام علي سبز پوش                   232

مختار نامه        هزهائينس مير حسن علي خان مرحوم             236

منھناج العاشقين مولوي غلام محمد خانزئي                259

مثنوي يوسف زليخا سنڌي ترجمه     مولانا مجاهد سيد تاج محمود امروٽي                                              288, 289

مسدس رشدالله          حاجي سيد الله بخش نظاماڻي                      295

(ن)

نو فلا طو نيت  شيخ اڪبر محي الدين ابن

العربي اندلسي                                115

(و)

وفيعة الاعيان              ابن خلڪان                        1

ويھين صدي             شاهه محمد مرحوم                302

(ي)

يوسف زليخان               شاهه محمد مرحوم              302

يوسف زليخان         مرتضائي ٺٽوي                241

ياد رفتگان                   قبله مخدوم طالب الموليٰ           68 ــ 73

 

 

ذاتيون

(الف)

آخوند                                  232، 248،

246                                   ، 247

انصاري                                30، 35، 54، 56، 58، 60

(پ)

پورگر                                           76

پٺاڻ                                                    273

(ج)

جلباڻي                                         71

جويو                                                   8

(ڄ)

ڄام                                                    31

(چ)

چنه                                                     1، 3، 9، 6

(ح)

حاجاڻو                                         30

 

(خ)

خانزئي                                         259

خواجه                                           107  

خرقاني                                         27

(د)

دائود پوٽو                                      5، 15، 18، 101

(ڏ)

ڏاهري                                          34

(ر)

راڄڙ                                            12، 72

رباني                                          116

راشدي                                         268

(س)

سيد                                            1، 124، 28،

29، 104، 95،

 249، 250

سوڍو                                   149، 170

سومرو                                          9

سانگي                                         258

سرهندي                                               1

(ص)

صديقي                                                282

(ع)

علوي                                          242

(ق)

قاضي                                 228، 112،

 106، 74،

280

قريشي                                 280

(ڪ)

ڪنڀر                                  99، 252

(م)

مگسي                                 71

مرزا                                            101

منڱريو                                 16

(ن)

نيازي                                  42

نظاماڻي                                       6، 9، 80

(و)

واڍو                                            254

 

 

 

 

 

ڪتاب جا فوٽ نوٽ هيٺ  ڏنل آهن

 

*ڳوٺن جا نالا

(1) قاضي  عبدالله بن قاضي محمّد، سائين پروڄام وٽ عام مختيار هو، تنهن ڪري ان صاحب وٽ هن خاندان جا ناياب نسخا موجود آهن، افسوس ته هاڻي يا ته اڏوهي جو نذر ٿي ويا آهن يا ته دستبرد زماني ڪري نابود ٿي ويا آهن!مؤلف

گهٽڙن جون ڀٽون ۽ ڪُٻ شاهپور وارا.

(1) آديسي اڳڻ اچي،

(1) ديوان فاضل صفحو 50-51. (2) پير ميان غلام حيدر لاڙ وارو.لاڙ ۾ مير پور بٺوري جي طرف سروري پيرن جي شاخ آهي. (3) ديوان فاصل صفحو 109.

(1) باشي يا باز کي ڦاسائڻ دام وجهبو آهي.ان کي ڳَلو چئبو آهي. ڳلي جي هيٺ مٿان سنيهڙيون رسيون ٿينديون آهن. انهن کي ”رانئيون“ سڏيو آهي.

(1) ”ياد رفتگان“ – قبله مخدوم ”طالب المولى“ صاحب صفحو 12

(1) مذڪوره بيت ۽ ڪافي، حاجي محمّد بچل جلباڻي ساڪن جلباڻي ڳوٺ ڀريا کان مليا.

(1) هي ڪافي مرحوم سيد فاضل شاهه ”ڪافين جي ڪتاب“ صفحو 153 تان نقل
ڪئي وئي.

(2) سڌ سڄڻ (ٻي پڙهڻي)

(3) هي ڪافي، قبله طالب المولى سائينءَ کان عنايت ٿي.

(1) هي احوال اسان کي محترم آخوند محمّد قاسم، مير منشي قبله مخدوم صاحب جن کان مليو

(1) ڏسو رسالو” مهراڻ“ نبرا،جلد 5، صفحو 239. ”سنڌ جو شاهاڻو درويش“ از موتيرام، ايس رامواڻي ۽ ساڳئي صاحب جو ڪتاب ”رتن جوت“

(1) ”يادرفتگان“ از قبله ”طالب المولى“ صفحو 29

(1) ماندو= رنج- بيزار، (2) ٻجھن = معلوم ٿين. (3) راهونڊ = راهونڊ واري- انهن پکن يا  جاءِ ڏي اشارو، جتي مخدوم امين محمّد رحه زڪر ور رياضت ڪندا هئا. (4) لاهوتي =لللّهيت وارا- سچا صوفي فقير. (5) لاڻ = داغ. (6) سڌارڻ = فنا ڪرڻ. (7) وِٿي = تفاوت خال.

* مانڌو (گ- ص) † سانڍيم –(غ-ت) ”سانڍيم“ سُر توڙي بحر جي لحاظ کان صحيح آهي

(1) هنودي = هندو، (2) وانسگ واهگرو = اهو ديوتا جنهن جي ڳچيءَ ۾ وانسگ
نانگ هجي، (3) ڀيت = طرز نمونو، (4) راهي = گمراهه ڪري. (5) مَن = مغروري
-پاڻ.

* وارسنگ (ت) † ) مَنُ (ص)

(1) گهنگهرو گذارڻ = (محاوره (غم ۾ گهارڻ. (2) غزلان = هرڻ جهڙيون. (3) تالان = لُٽَ (4) ڪبڪ زوالان = تترن کي فنا ڪندڙ. (5) موتو اقبل الموت = (حديث، موتو قبل ان  تموتا = مرڻ کان اڳي مرو. (6)اهڃاڻ = نشان- ڏَس. (7) سانگ = سانگو- سفر- جاءِ (8)وٿاڻ = رهڻ لاءِ جاءِ- ڀاڻ (نياڻ = پاڻيءَ جو تڙ. (11) ڏانوڻ انعام.

(1) لاعبدي = مان ٻانهون نه آهيان، (2) ادنى = گهٽ حالت (انسان کان ٻيون جيڪي حالتون گهٽ آهن، مثلاً حَيَوانات- نباتات- معدنيات). (3) عبدي= عبديت- ٻانهپ. (4) پارا پارا= ٽُڪرَ ٽُڪرَ. (5) نارا نائڻ = واهڙ واهائڻ. (6) وار ڪرڻ- هَر هَر اچڻ- وار ڪرڻ- حملا ڪرڻ. (7) واريون= گرد وارا.

* واڙيون ت- م). * êجيءَ ۾ جاليون (ت م). نت نت پير انهن ڏي پاليون (ص)

دهلا= ڊَپَ. (2) ورنَھَ= بهادر (3) وهلا = جلد- سگهو. 4 ڪلس= گنبذ جي ڪلنگي جي چوٽي. 5 آڙ = اوٽ. (6) رومي= روم ولايت جو بهادر. (7) زنگي = حبش ملڪ جو بهادر- حبشي يا شيدي. (8) پورپشنگ = پشنگ جو اولاد (پشنگ، افراسياب بادشاهه،ايرانواري جو پيءُ هو، جو ڏاڍو پهلوان هو.)

(1) سرس = سخت (2) گهٽ گهٽائڻ = ماري مات ڪرڻ. (3) روسي = روس ملڪ جا. (4) رخت = ساز سامان. (5) فرنگي = انگريز. (6) بانگ الست ربّي = هي ڌڻي تعالى جي هن سوال ڏي اشارو آهي، جو روحن کان دريافت ڪيو ويو هو: قرآن ڪريم ۾ فرمايل آهي ته سوال ٿيو ته اقلسُتُ بربّڪم (آءٌ اوهان جو ربّ نه آهيان ڇا؟) سڀني هڪ آواز ٿي جواب ڏنو ”بلى“ (هائو). (7) ڪونتل ڪڏائڻ = هٿ ۾ لغام وٺي گهوڙي کي هلائڻ. (8) نيڻنارا وهائڻ = زار زار روئڻ. (9) رائي = راءِ رستو. (10) بطحى = اکري معنى پٿريلي ۽ هيٺانهين فراخ زمين (هت) مڪّه معظمه جي هڪ وادي يعني مڪّه شريف ڏي اشارو آهي.)

(1) ماه ڪنعان= ملڪ جو چنڊ،- حضرت يوسف ڏي اشارو (2) پنهان = لڪل به نهان = (3) جفعل = هي لفظ اصلي جَفّرُ آهي جو مڪه معظمه ۾ هڪ هنڌ جو نالو آهي، مگر هت غلط استعمال ڪري جفعل سڏجي ٿو. (4) ڪامراني = حڪومت (5) لاريب = بنا ڪنهن شڪ جي (6) لن تراني = تون مون کي ڏسي نه سگهندين،  (قرآن شريف ۾ حضرت موسى جي حق ۾ آيل آهي ته جڏهن حضرت موسى بارگاهه ايزديءَ ۾ سوال ڪيو). (7) اَرني= مون کي (پنهنجو ديدار ڏيکار ته بارگاهه باري تعالى مان مذڪوره جواب ”لَن تَرانيءَ“ جو آيس. (8) الائڻ = ڳالهائڻ- چوڻ. (9) تبر = جنگ جي ڪهاڙي. (10) سنان= نيزو ڀالو. (11) فرخياب = بختاور.

        * سنڀايو (غ)

(1) رچڻ= رڱڻ- رڱجڻ- برابر يادرست ٿيڻ- ڳاڙهو ٿيڻ (2) سِرّي= هن حديث قدسيءَ ڏانهن اشارو: الانسان سرّي ؤانا سّره (انسان منهنجو ڳجهه آهي ۽ آءُ سندس ڳجهه آهيان) (3) تِڇڻ = ڦٽڻ- ڪپڻ- وڍڻ (4) پر= ڳجهه- رمز (5) لڇڻ= بي آرام ٿيڻ. (6) لامرگ= بنا موت جي-  موت کانسواءِ (خمدار = پيچ وارو.

(1) ولهين = بيواهن.  (2) خوءِ = بوءِ- عادت (3) ٻيل، ٻيلهه = گَڏُ. (4) اُلهي= لهي. (5) اويل = اوير (ضد: سوير). (6) ڍيل، (ڍيلڻ= ڇڏڻ. (7) رائو= واري. (8 ريل= ساوڪ وارو پٽ- گاهه جو ميدان. سائي جُوءِ (9) سيل، سيلهه = ڪنڊا. (10) ويلو ڪرڻ = دير ڪرڻ (11) سيڻ مائٽ.

(1)جوڙي= ٺاهي. (2) سرور= سردار- هت مخدوم نوح رحه ڏي اشارو. (3) نرمل= پاڪ- روشن. (4) اصلات، (واحد: اصل)= پاڙون- بنياد- جڙون. پر هت واحد جي معنى ۾ ڪم آيل آهي. (5) وصلات (ضد: فصل= ميلاپ- سنجوڳ.

* هٿانء- ت- م)

 

(1) مصلات= (صلواة مان) عبادتگاهه- پر جيڪڏهن مصلحت مان ڦريل لفظ وٺجي ته ان جي معنى صلاح ٿيندي. (2) اَنَامِنَ النّاس= مان ماڻهن مان آهيان. (3) فصلات= فصل- جدائي (ضد؛وصل)، (4) رسلات = پهچڻ. هامَ= خواهش- دم- دعوا (6) حصلات = حاصل ٿئي.

* مَڪِي- (ت- م) ê هلين- (س) ê*هَڻُ (غ-ص)

(رائي= ريگستان- واريءَ جو علاقو. (2) ڪوهيارو= جبل وارو، اشارو پنهونءَ ڏي، يا پياري ڏي. (3) توڏا = اُٺ- گورا. (4) تاڻو تاڻ = ڇِڪ ڇڪان، اُٺ تکا ڪاهيندا ۽ ڇڪيندا وڃن ٿا.

* ته سوا تنهن جي ڪيئن سَري (غ-ص)

(1) هيهات = هاءِ- افسوس. (2) يَرزُق= قرآن شريف جي آيت جي هڪ لفظ جو استعمال- يعني هو (الله) ڏي ٿو. (3) لاَتخفُو = خوف نه ڪريو (قرآن) (4) مَحبوس مَن يًشاءُ = عربي ۾ هڪ سٽ چيل. (جنهن کي چاهي ان کي قيد ڪري) (5) ڪلوا واشربوا= کائو ۽ پيو (قرآن) پلر = مينهن جو پاڻي. (8) احداً رايت = هڪڙو ڏٺم. (8) ڀاڻو ڀيٽڻ= جاءِ ۾ گهمڻ پاڻ ۾ لهڻ.

* چوندا (ت- ص)

(ڪاري= جڳائي. (2) اصبعين= آڱريون (3) لاتتحرّڪُ ذرّةَ الابازن الله (عربي محاورو)= هڪڙو ذرو به الله تعالى جي حڪم کانسواءِ نٿو چُري. (4) اِذنُ= اجازت- موڪل. (5) سينو ساهڻ = سامهون ٿيڻ. (5) آرياڻي= آري ڄام- پنهونءَ جي ذات.

        * اصل کان (غ)

(1) جيهي تيهي = جهڙي تهڙي (2) احد = ربّ تعالى (پر جيڪڏهن ٻي ٻولي مطابق عهد آهي ته ان جي معنى انجام يا وعدو ٿيندي) (3) سانول = پيارو (4) وندر = مرزا قليچ بيگ جي چوڻ موجب، جبل ۽ نئي جو نالو. مسٽر ڀيرو مل مهر چند پنهنجي شهره آفاق ڪتاب ”لطيف سير“ ۾ جو ڪجهه وندر بابت آندو آهي، اهو زياده محقّق آهي.

(ڏسو حاشيه ص 143)

* بڻڇيون –(ت –م )w عهد- (غ-ت)

اسان ان مان ڪجهه اختصار پڙهندڙن لاءِ ڏيون ٿا. (مؤلف) ”وند“ هڪ نَئي جو نالو آهي، جا پٻ جبل مان نڪري ٻٽيهه ڪوهه وهي، سونَ مياڻيءَ جي ڏکڻ پاسي عربي سمنڊ ۾ اچي ڇوڙ ڪري ٿي. هن جو پيٽ ڪراچيءَ واري لياري نئي کان به وڏو آهي، حب نديءَ کان وندر ڏي وڃبو ته اول بردو لڪ ۽ پوءِ کارڙي ناڪو ايندا. انهيءَناڪي تي لسٻيلي جي ڄام طرفان محصول ورتو ويندو آهي. وندر کان سون مياڻي ٻه ڪوهه پري آهي“

 (1) پرٽياڻي= ڌوٻياڻي. (2) حميد = تعريف (3) شنيد ڪرڻ = ٻڌڻ (4) هوتان= هوت کان- پياري کان. (5) رسيد ڪرڻ= پهچڻ.

(1) ٽڪر ٽولڻ= محاورو ڇپر ڇلڻ= ڏونگر ڏورڻ يا ڏولڻ. (2) حب= ندي جو نالو (3) رند = رستا (4) ڀولي وڃڻ = خطري ۾ وجهڻ. (5) اولڻ = لاهڻ- اڇلڻ- ڦاسڻ (6) جهولڻ= ساڙڻ. (7) چولڻ = چولي ۾ ٻاراڻي وهيءَ ۾. (8) الاس =لاٽ. (9) ٻولڻ= ٻولائي- چٽائي سان چئي وڃڻ.

* مون کي- (ت- م)ê ڪير (ع-ص)

(پاند= پَلؤ (2) کڙي= بيهي. (3) ڪثرت = گهڻائي. (ضد: قِلّتَ- ٿورائي، وحدت= واحدانيت-هيڪڙائي) (4) نائم= ستل (ضد: بيدار) (5) صائم= صائم روزه دار- روزي رکڻ وارو. (6) نفي= انڪار- روڪڻ- عدم. (ضد: اثبات- هاڪار- ثابت ڪرڻ- ثبوت) (7) نائف= ڪوشش ڪندڙ. (8) خفي= پوشيد- لڪل (ضد: جلي- ظاهر) (9) خائف =ڊڄندڙ. (10) ثبات = اثباتي، مٿي معنى ڏنل. (11) صائف = سرگرم. (12) پنج و شش (پنج ۽ ڇهه) وسوسا. (13) ذات = (مراد) ذات حقيقي.

*ڌرئون- (ت-ص)

(1) قربت = قرب- ويجهڙائي. (2) ساگي= ڪشش ڪري. (3) مثباتي = ثابت. (4)وجهڪ= (عربي لفظ) تنهنجو منهن. (5) الف+لام= الله. (6) لباس الناس= ماڻهن جو لباس. (7) الا الله= ڪلمي شريف جي پهرين حصي جو ٻيو ڀاڱو- يعني سواءِ الله جي (ڪلمي شريف جي پهرين ڀاڱي لاالھ (ناهي ڪو الله) کي نفيءَ وارو حصو سڏبو آهي؛ ٻئي ڀاڱي الاالله (سواءِ الله جي) کي اثباتي وارو حصو سڏبو آهي) (8) عبدي = ٻانهپ. (9) بيراڳ، ويراڳ= وڇوڙو- ترڪ ڪرڻ- پريشان- ويران- حيران. (10) لا= نفي جو ڪلمو.

* ساڳيو (غ- م) ê سٺئيون (ط-غ) هَئِي هَئِي (ص)

(1) راسا= راس- ڪامل (2) پنئون ٻارنهن ٿيڻ= بازي کٽڻ- ڪامياب ٿيڻ. (3) کورا= هڪ ته آهي کُورا: پٺيون؛ ٻيو آهي کورا= هور کورا- فڪر – هول. (4) شرف = عزت- شان. (5) هُوَ= الله جي ذات جو نالو. (6) هيڪاندا= گڏيل-مليل-واصل. (7) ورهه، برهه= فراق- ڏک- عشق. (8) مماتي = مئل.

* جِي (ت) ê ڪيئن (غ)

 

(ڊڍو= جڏهن ڪانُو انّ تي ورڻ جي ويجهو ٿيندو آهي ۽ ان ۾ گل وانگر مکڙي ظاهر ٿيندي آهي، ان کي ڊڍو چئبو آهي؛ وري ٻُوران جو جهليندي آهي، يعني ڊڍي کان بعد، اُن کي چونڪ سڏبو آهي. (2) ارٿ = نار. (3) آڌار = آسرو- توڪل (4) بگو = پورو- اڇو. (5) نائڪا = اڏون. (6) ٻَروڻي= ٻه ڀيرا ريج ڪرڻ، پڪو ريج (7) نُسوري آيا= اڀري آيا.

* نائڪا ê (ص) ڪنيا (ت-م) ڪَڻا (ص) $ مُڙهين (ت) *  êدونهن جا ڌنڌڪار.

(ت-م) سٽڻ (ت- م)

(1) ڳوڌا= وڏا ڏاند. (خسرو= عادل بادشاهه. (3) خاور = اولهه جو بادشاهه (سج). (4) ڪاڪل = زلف- سر جا لٽڪيل وار. (5) ڪمند = ڦنڊ- وڪڙ- ڦاهي. (6) طوس = ايران ۾ طوس جو شهر جتي فردوسي ڄائو هو، مگر هٿ خود فردوسيءَ ڏي اشارو آهي. (7) طهپال = طهماسپ ايران جو بادشاهه. (8) مزگان = پنبڻيون (9) ابرو = ڀرون (10) رزم= جنگ (11) رستم = سهراب جو پيءُ ۽ زال جو پٽ. ايران جي مشهور ٻارنهن بهادرن مان هڪ جنهن اسفند يار ترڪستان جي بادشاهه کي جيتيو. هي ڪيڪاوش جو جنرل هو. پر هي لفظ  ڪنهن به بهادر لاءِ ڪم آڻي سگهجي ٿو. (12) گريزان= ڀڄندڙ (13) زال =رستم جو پيءُ ۽ سام جو پٽ.

*پنڊا ê( باشندا (ت) ان جا (ت-ص)

نوٽ: پهرينءَ ۽ ٻيءَ سٽ ۾  صنعت تلميح ڪم آندل آهي.

(1) ٻار = اونهون پاڻي. کِسُ= هٽاءِ(3) بانگو = مؤذن يا منادي ڏيندر، جيڪڏهن هن جي ٻي پڙهڻي بانگ جرس ڪري ڪم آڻجي ته ان جي معنى ٿيندي گهنڊ جو آواز.

* پؤ (ت-م) ê پرتي ُغ) بانگِ جرس (غ) *ê هُت جيت ۽ هِت هار ٿئي (ص) وڌيڪ محقق هي آهي هت جيت ۽ هِت هار ٿئي.

 

(جهونجي= ڳولي ٿو لهي (2) ڪل شيءَ يرجع. الخ= يعني سڀ شيون پنهنجي اصل ڏي موٽن ٿيون (حديث) 2 معرڪي = مجلس (4) دُواپر (د+وا+پَر) هندو عقيدي موجب دنيا جي عمر جو ٽيون دؤر، جنهن جي مدت 64000 سال هئي.

*دوا پرو (ت) ê جٽائن (ص)

()تان = آواز- آلاپ (2) جٿاهين = جَٿن جا جَتا- گهڻا (3) کاهوڙي = فقيرن  جو قسم، جي مَ ڇڏ آهن، يعني رياضت ۾ سدائين رڌل، (4) وجهل = ڏک- ڳاراڻو- رئڻ ۽ راڙو. (5) کجڻ = سوز (6) هنگلاج = جبل جو مڪان، جتي هندو فقير زيارت لاءِ آهن. (7) نارائڻ سر= هندن جي تيرٿ جي جاءِ (9) پوري = هلي.

* جُتاهون (ت-م).

گور کناٿ= جوڳين جو وڏو مرشد (2) ٽلا ٽارڻ= (محاورو ڀيرا ڀڃڻ. (3) اگهوري= اهي جوڳي جي مشڪل ۽ اڙانگي پنڌ تي وڃن ٿا. (4) آڌوتي= سنياسي ۽ جوڳي فقير.

* وس (_ص) پائين ê ت) ڀانئن (م)

(1) دود= دونهون (2) پنجئي حس= پنج حواس: ڇهڻ، سنگهڻ، ڏسڻ، چکڻ ۽ ٻُڌڻ. (3) چار عناصر = تَنت- اصلي مادا جهڙوڪ: هوا، باهه، پاڻي ۽ مٽي. (4) جبيرين = جهٻير- مهاڻن جي هڪ ذات (5) جز= حصو. (6) جرمان= جرم وارو(7) جذاءِ هم عند ربّهم= قرآن شريف جي آيت يعني هنن جو انعام سندن ربّ وٽ آهي.

(1)تڪلموا الناس علي قدر عقولهم =(حديث) اوهان ماڻهن سان، سندن عقل مطابق ڳالهايو. (2) ناٿن = وڏن- جوڳين جي مرشدن (3) آمن الرّسول... الخ= قران شريف جي آيت معنى رسول ان سڀ تي ايمان آندو جو ڏانهن سندس ربّ طرفان نازل ڪيو ويو. (4) قم اللّيل= رات جو (نماز لاءِ اُٿ (قران). (5) جامع المتفرقين= ڌار ڌار کي ڳنڍڻ وارو.

(1) صمّ بڪم عُمي فهم لايعملون= سڄي آيت سوره بقره جي آهي، معنى ته منافق ۽ ڪافر ٻوڙا، گونگا ۽ انڌا آهن، پوءِ راهه حق ڏي نٿا موٽن. (2) صلب = صليب، ٽياس، (3) ڪاف= قاف جبل. (4) عرفان= معرفت، خداشناسي. (5) سُنگ= سندرو- چيلهه. ميڙ. (6) ليس يمينڪ يعرفون= تنهنجو ساڄو طرف نٿا سڃاڻن.

(يسارڪُ يبقى= تنهنجي ڏائي طرف باقي آهن. (2) حلت هاجتڪ= تنهنجي ڪم جي ڪشادگي يا درست. (3) ذالڪ الڪتاب... للمتقين= قرآن شريف جي پهرين آيت- معنى هي اهو ڪتاب آهي، جنهن ۾ ڪو شڪ شبهو ڪونهي ۽ پرهيز گارن لاءِ هدايت آهي.

* پون نه (ص) ê وَنَحَر (ت)

(1) گودڙيا= گودڙيءَ وارا فقير. (2) مَيسرَي= غرور واري- هٺ واري (3) پائنر = ٿر جو مڪان. (4) ڪرابت =جبل جونالو.

*وڻجار (م) ê ڪينڪي (غ)

(1) سنگ = وڄائڻ جو ڪوڏ.

(1) گونرا = ننڍا گڊا اُٺ

(1) ڀيلڻ = لتاڙڻ (2) سيلهڻ= (ڪنڊن سان) ڇلڻ.

(1) پٿون ڪرڻ= ذرا ذراڪرڻ. (2) ڇپرين ڇلڻ= ڏونگر ڏورڻ، - جبل جهاڳڻ (3) دلال= راهنما. (4) بدر = پورو چنڊ. (5) هلال = پهرين تاريخ جو چنڊ.

(1) هامان= ظلم ڪرڻ وارا- هامان، فرعون جو وزير لکيو وڃي  ٿو، جنهن بني اسرائيل قوم تي ڏاڍا ظلم ڪيا هئا. (2) ريلڻ= ڏسڻ.

(1) سنئين= سان- سوڌو.

(1) ڍٽ= ٿر جو هڪ حصو. (2) آز = لالچ طمع. (3) ناتر = مومل جي ٻانهي.

(1) وَالله خَيرُالماڪِرينَ= يعني خدا تعالى سڀني تدبيرن ڪندڙن کان چڱو آهي (قرآن).

(1)يجاهدون في سبي الله = هو خدا جي واٽ ۾ جهاد ڪن ٿا. (2) زين = سجاوٽ- سينگار (3) ذوالجناح = امام حسين عليھ السلام جي گهوڙي جو نالو، (4) حنين = حنين جي جنگ جا پاڻ سڳورن جي زماني شريف ۾ٿي هئي. (5) بدرالدجى = انڌيريءَ رات جو سج. (6) راڪب = سوار (7) سفينة النوح = نوح نبيءَ جي ٻيڙي.

* ڪيئن (س)

(1) فترت= مهلت- فاصلو- ملولائي-ضعف. (2) دن رين = ڏينهن رات.

*بهشت (ت)

(1) انا احمد بلامي،= صوفين جو عام زد مقولو يعني ته احد الله ۽ احمد (رسول) جي وچ ۾ ”م“ جو حجاب آهي (احمد بلاميم) معنى احمد ميم کان سواءِ يعني احد. (2) بدوح = ظاهر ٿيڻ. (3) نائو = ٻيڙي (4) سڱاڻين = ڳنڍين.

* اتي (غ). ê نانؤ (غ) *سڱائين (غ) سڃاڻين (ت).

(1) الانسان سّري وانا سرّه= هڪ قدسي حديث ڏانهن اشارو، معنى ته انان منهنجو راز آهي ۽ آئون سند سراز آهيان. (2) وي= وَکرُ.

* نرو (م)

(1) ڪڄيندا= وڃائيندو. (2) قُم = اُٿ. (3) نصف اڌ. (4) ثلث= ٽيون حصو، (5) ونڊ= حصو- ورهاڱو (6) سڃيندا= ڇڪيندو يا ساهيندو. (7) نهي = نفي.

* مريندئين (غ) بجيندا (ص) * ê مجمل محبت دي ُغ).

(1) مات= موت (2) تحيرّ = حيرت – صوفين جي هڪ منزل واريي حيرت ڏي اشارو (3) ريح= هوا- سليمان عليھ الصلواة و السّلام، حضرت دائود نبي جو فرزند، تمام مشهور ٿي گذريو آهي.

(1) قلزم= سمنڊ. (2) راوي= راوي ندي. (3) سنڌ = سنڌو ندي.

(1) عنقا = پکيءَ جو نالو، جنهن کي هماءِ به سڏيندا آهن. (2) انحد = جنهن کي ڪا حد نه هجي.

* نان – (ع).

(1) نهر= پاڻي جي نهر. (2) وَل = وري. (3 مارڳ = واٽ، رستو.

جنڪون (ت)

(1) (نهالي= ٻوٽن وارو. (2) عين = اصل. (3) اڪمل تمام ڪامل- تمام پورو (4) پاسخ = جواب.

*سپوئي (ت)

(1) قزح قاب قوسين= قاب قوسين جي انڊلٺ ”قاب قوسين اَو ادنى“- قرآن شريف مان يعني ٻن ڪمانن جي وڇوٽي، بلڪه انهيءَ کانبه ويجهو معراج جي رات جو جڏهن نبي ڪريم الصلواة واسلام عرش تي ويو ته ايترو ته حريم جلال جي ڀرسان هو، جنهن جو ذڪر مٿي آيو آهي. (2) رلو رلو = ڳرو ڳرو. (3) پنو. (4) اتلا= ايترا

* احد (ت).  

(1) رو رڙ = روئي. (2) پليڙي = پوش. (3) رونيان = رئندڙ. (4) بردو =ٻانهون- غلام. (5) مظهر= ظهور جو هنڌ. (6) مئيگون= شرابي.

* تو (م- ت) ڇپايم (غ) * ê مذهب (ت م) ** مست (ص)

(1) طور = طرو سينا جبل، جتي حضرت موسى ڪليم الله ربّ تعالى سان هم ڪلام ٿيندو هو. (2) گهت = وجهي. (3) حوت بطن = مڇيءَ جو پيٽ- اشارو حضرت يونس ڏانهن، جو مڇيءَ جو پيٽ ۾  وڃي واسو ڪيو هئائين. (3) هود = نبي جو نالو. (5) باد برق= هوا وڄ (6) نسند = بيدبو (بيخوف) (7) ڪليم= حضرت موسى. (8) نزدؤن= نزديڪ (9) اناالحق= منصور جو قول، مان حق (خدا آهيان.) (10) قم باذني = قرآن ڪريم مان. اٿ منهنجي حڪم سان. (11) پوست کل. (12 برهان ثبوت.

* خضر (ص) ê ڪيهيا غ- م)

 

*جيوين (غ)

(1) ”سِرّ سبحاني“= ” سبحاني ما اعظم شاني“ جو ڳجهه.هن جو ذڪر اڳ ۾ ڪيل آهي.

*ٿئي (ص)

(1) مرگهه = هرڻ (2) لبالب= ڀريل (3) جامان = جامون – پوشاڪ. (4) نمرود= حضرت ابراهيم جي وقت جي بادشاهه.

*چريوي (غ) ê* نانوءُ (غ)

(1) نراسي= نا اميد (2) ڀاوندا = وڻندو (3) مجيب = قبول ڪندڙ. (4) گنجشڪ= جهرڪي (5) شارڪ = ڪٻر.

*در (غ)

(1) بارق= بجلي (2) مول نه وليان = ڪڏهن نڊ ڏيون. (3) صادق= سچو (تبارڪ (عربي) = برڪت وارا. (5) موهني = جادوگريساڻي- هت خطاب محبوب ڏي. (6) فارق = ڌار- جدا (7) الاڪي = ڳالهائي.

*ڳالهيان (غ-ت). *جاليان (غ-ت).

(1شملا= دستار پڳ- طُرهه. (2) سلايا= ڪيرايو (3) آري آري= هائو هائو (4) قيس = مجنون جو اصلي نالو. (5) ڪوههَ ڪَن= جبل کوٽيندڙ، اشارو فرهاد ڏي، جنهن کي شيرين لاءِ بيسِتون جبل ٽاڪڻو پيو (6) لوهو= رت.

(1) ماهي= چنڊ (2) يهدي = هو هدايت ڪري ٿو. قرآن شريف جيهڪ آيت جو پهريون اکر. يُضِلّ= هو گمراهه ڪري ٿو. قرآن شريف جيهڪآيت جو پهريون اکر. (4) رندون ڪا= رندن جو (5) چارا= رستو-راهه. (6) چندو = چنڊن- چنڊ.

*سهيان (غ) سهڻيان (م) سکيان(ص)

(‎1) ٺاڪر= صنم- محبوب (2) دواري = مڙهي. (3) رانجهن = پرين (4) زند = بزرگ (5) آتش پاران= آتش جو مينهن (6) جبر= زور. (7) نقص= عيب. (8) بخر = حصو ڀاڱو. (بندون ڪا= بندن جو. (10) دل= دولتمند (11) پرتم = پريتم- پرين. (12) ڌرمڪ = ڌرمي- مذهبي.

* رندوڪا (ص) ê بهرا (م ت)

(1) سانوڻ= آباد. (ڪلب = عمل (3) ڪهت = چوڻ. (4) اربٿه = البت. (5) انٿه= انت. (پنٿ= مذهب. (7) هنٿ = هنڌ (8) هل=سماعيل.

*ڪچ مچ (غ)

(1) خفي =لڪل. (2) جلي = ظاهر (3) ڪشف = پردو مٿي کڻڻ- ظاهر ڪرڻ. (4) نحو = صرف ۽ نحو- گرامر.

* پلهاوي (غ-ت) ê پرتالي (م) * ê باتين(ت)

(1) لحاف = سوڙ- چادر (2) ڪراهڻ = منجهه سر.

(1) سماوات= آمان (سماءُ- واحد)

* نئي (ص) ê روح کي اهو (غ)

(پريل= سائين پکن ڌني جي حاضري جو فقير. (2) ڪينر= ڪنن ۾ پائڻجا والا، (3) براتون =خوشيون (4) اوساهون = نيڪ فالون- خوشبرون. (آڌوتي= سنياسي فقير (6) ارداس= عرض سوال.

* ”آڌوتي به ادبکان ڳجهه نه ڳالهائين ê سڌون (م).“

 

(1) خيرمن النوم= صبح جي اذان ڏانهن اسرو، جنهن ۾ استعمال ڪيو آهي الصلواة خيرالنوم يعني نماز ننڊ کانڀلي آهي. (2) من عرف نفسھ فقدعرف ربھ= جنهن پنهنجي نفس کي سڃاتو، تنهن پنهنجي ربکي سڃاتو. (3) رتائون = ڳاڙهو ڪيائون. (4) دمامان= نغاري جو قسم (5) بوم= ماڳ. (6) گرناٿ= مرشد-فقير.

(1) ماسوى= ڌڻي کان سواءِ ٻيو ڪجهه به نه. (2) جکي= پريشان ٿئي. (3) جهنگم= وصال جي جاءِ (4) وجهل= ڏک- کڻتي- روڄ – راڙو.

(عبور =آرپار. (ڪثافت= ناپاڪائي (ضد-لطافت).

*ٽُلي(ت) ê هليا (م)

(1) چُڻيائون= چونڊيائون. (2) منگهٽ= تاج- دستار. (3) کاهوڙي= آڏوٽي- مَڇَڏُ (4) ڪَرَ= ڪَل- خبر ڄاڻ. *حمايت (ص)

(1)سڌر= مضبوط (ضد: نڌر- بيواهه (2) ضاب = ضرب- ٽوهر جهڙيوڻ جو قسم. (3) ظفرياب= ڪامياب.

* کپايا (ت).

ڪَههَ= پنڌ- تڪليف (2) رموزي= رمز.

*ميم – مُوتُواقَبُلَ اَن تَمُوتُوا جيئڙو جياري (ت- م)

(1) يريد الله اطهر= جنهن کي الله، پاڪ ۾ پاڪ گهري ٿو.

(2) ياسين-طھ- هل اتى واليل ۽ وضحى= قرآن شريف سورتنجا نالا آهن، جن ۾ نبي ڪريم جي پاڪ وصفن جو بيان آهي.

(3) خلفت ۽ انهارها= قرآن شريف جا الفاظ- هن بهشت جا باغ خلقيا جي هميشھ هوندا ۽ جن هيٺان نهرون پيون وهن، اتي انهن کي فرحت وارو رزق ڏنو وڃي ٿو.

*خلق (ت)

*ڪيائين (ت) ê عبدت. جلي جيڙو جانب ري (غ). ** لنگهندس (ص) ê*

لڳي (ت)

(1) مقتدى= جنهن جي پيروي ڪجي. (2) صدر سرير = تخت تي بالانشني. (3) ديار= ملڪ، (4) في الجنان نهرلين= بهشت ۾ کير جي نهر. (5) انت مني= تون مون مان آهين، يعني منهنجو جزو آهين.

*مهرو منير (غ-ص) ê ڪنش (ت-ص) $ کان (ص)

(1) من روح روحي= منهنجي روح جو روح آهين. (2) نورعينين = ٻن اکين جو نُور،

* خالق الاخلاص (ت-ص) ê پاران (ص). êê شهيد (ت-م)

(1) ام سلمھ= رسول جو حرم پاڪ. (2) ذوالڪرام= عزت وارو. (3) بالين= وهاڻو.

*نانا (ت-ص) ê اوهان جي(ص)

(1) شور شين= گوڙ شور

* و (غ-ت)

(1) رداءُ= تباهي- چادر (2) زوليده موِ = منجهيل وار، (3) ڪُوبڪُو= گهٽيءَ گهٽيءَ ۾.

* سر (ص)

(1) لايضيع... الخ= قرآن شريف جي آيت ڌڻي تعالى نيڪن جو اجر نٿو وڃائي.

*جڏهن (ص) ê آنکي وائي جا وڻي (ص)

(1) جمعيت= آرام. (2) خوردو ڪبائر= ننڍا وڏا.

(1) نَصرِمِن الله و فتح قريب= قرآن جي آيت، الله جي طرفان مدد آئي، فتح قريب آهي، ڪُل شيءِ يَرجِعون= هن حديث ڏي اشارو ته ”ڪل شيءِ ير جع الى اصلھ“ يعني سڀ شيون پنهنجي اصل ڏي موٽن ٿيون.

(1) العشق نار الله= عشق الله جي باهه آهي، هن باري ۾ اسان کي ٻه عربي قول ملن ٿا. (الف) العشقُ نارُالله اذاوَقَعَ= عشق جڏهن طاهر ٿئي ٿو، تڏهن خداءِ جي باهه آهي. (ب) العشقُ نارُالله المُقَدهُ= عشق خدا جي ساڙيندڙ باهه آهي. (2) جهونجهڻ=ڳولڻ

* اسرا عشق رازم (م) ê جيدان (ص). ê* من عاشق الستم (غ).

نئون صفحو --  ڪتاب جو ٽائيٽل صفحو
ٻيا صفحا 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
هوم پيج - - لائبريري ڪئٽلاگ

© Copy Right 2007
Sindhi Adabi Board (Jamshoro),
Ph: 022-2633679 Email: bookinfo@sindhiadabiboard.org