روايت[17]*

نالي چڱي شر جا چيل بيت·

 

1.                     پٽ اوباهيي ملاح جا،ست ئي جوان سَٻر

ڇهه ڪار ڪندا هئا ابي واري، ستون اچي نه ڀائن ڀر،

ڇهه موٽن مهل ساڻ، ستون موٽي ڪُمهل،

ڇهه ڳالهائيندا فهميدو، ستون ڳالهائيندو اَوَ جهل،

تڏهن ڀائن چيو ڀيڻ کي، هيءُ پوندو ڪنهن جنجل،

چي: ادا!  هومنٿ مڃيندو ڪينڪي، آهي ارڏو اڻجهل،

هڪ ڏهاڙي ڪـُتيون گرڪيون پاڻ ۾، جن ٻڌي جيٺل،

ٻڌندو آيو ڪنن سان، مورڙو انهي مهل،

سنبت ڪيئين تنهن مهل، هاڻي ويندس ديري دلوراءِ جي.

2.                     ويندس ديري دلوراءِ جي، ڪجهه ڪيان ڀائن سان ڀلائي،

سڏ ڪيو هُئين ڀيڻ کي، جا جُمڙي اڳ آئي،

چي: پيغام منهنجو ڀائرن کي پورو پهچائي،

ته ٽي ڪُنڊان اوهان جون، چوٿين ناهيوَ چڱائي،

رهندئو ته ڀلا هوندئو، نه ته ٻڌندس ٻي ڪا وائي،

چئي ڀائن کي چڱائي، ويو ديري دلوراءِ جي.

3.                     ويو ديري دلوراءِ جي، ساجهر ڪري سلام،

دلوراءِ پڇي تون ڪير آهين، ڪاڏي وڃين، ڪهڙي ذات جوان،

چي: نوڪر بيهندس تنهنجو، ٻڌي آيو آهيان نام،

منڍﺂن مير بحر پٽ اوباهي ملاح جو، مورڙو منهنجو نام،

پگهار وٺندس پنجن جي، ڪو نه ڪندو مانءِ ڪام،

جڏهن اوکي آيئي دلوراءِ، تڏهن سر ڪندس قربان،

مان ملڪن ۾ مشهور هان، پورو ئي پهلوان،

چي: مون کي منظور آن، تون تڙ ڪري کڻي تازو ٿي.

4.                     تڙ ڪري تازو ٿيو، آيو دانهين دلو وٽ،

چي: دلوراءِ بادشاهه، منهنجو حال سڻج ثابت،

آيو شينهن بادشاهيءَ ۾، جنهن ماري اسان جي مت،

چار ماريا اٿس چـﺂنڪ تي، نرواري نَوَ ست،

تيلاهين دانهن کڻي مان آيو آهيان تو وٽ،

دلو کڻي دﺂڙ ڪئي، ڪري فوجان هٿ،

کڻي تراريون تيز مـﺂن، سورهين ڪئي سَٽ،

پر ڪو نه بيٺو ڪو ميدان تي، اُتي مورڙي کي آئي مت،

تنهن سڌي هڻي سينڌ مٿي، ڪيس تڪئون تڪ،

نر کڻي نگاهه ڪري ته کڙو آهي ميدان ۾ سورهيه سلامت،

مورڙا منگ جيڪي منگندو آن توکي ڏيان ڏت،

چي: سون مياڻي ساريءَ جي، ڪج معافي معلومت،

پوءِ لکي ڏنئينس هٿ، ته ملڪ مورڙا آهي تنهنجو.

5.                     اتي مورڙي به مارن ڏي مڪو ڏوراپو ڏيئي،

سَرهو ڪيو هئو سندن کي، مندو مورڙي کي ئي،

مان ڀي عزيز اوهان جو، جڏهن بابي ڀي ڄايو ئي،

جڏهن رٺو ويس توهان کـﺂن، تڏهن راضي سڀئي،

لٽ اوهان جي من ۾، مڻ مورڙي کي هئي،

جيڪي مورڙو ڪمتوئي، اُها ڏنئين ڀڙ ڀائرن کي.

6.                     شڪاري نڪتا شڪار تي، زبر زور ڪري،

ڀر وٺي ڀائرن جي، پئي ”جُمڙي“ اڳ ڦِري،

مڻيا ساڻ مورڙو، اوهان کي ويو آ پل ڪي،

جهلئي جهليا ڪينڪي، هليا تانگهه تري،

وعدي وريا ڪينڪي، اٿن پنڌ پري،

آڌيءَ هو نه آئيا، ٿي جُمڙي ڳچ ڳري،

برهه ڦٽي پيرن سان، رويو رت مري،

ڏسي نيشانيون نرن جون، ڳوڙها ڳل ڌري،

ويٺي پڪ ڪري، ته ويا ڪلاچيءَ جي ڪُن ۾.

7.                     ڪالاچيءَ جي ڪُن ۾، منهنجو ولر ويو گِهري،

ميڙي لٽا هنن جا، ٻڌئين سورن جي ڀري،

پوءِ ائي ونهين ڏانهن وري، ماڻهو مڪئين مورڙي ڏي.

8.                     ماڻهو مڪئين مورڙي ڏي. ڪري ڪاڳر ڀي ڪارو،

وڃي چئجان مورڙي کي، مون سان مڇ ڪيو مارو،

پايون پيو اٿئي پيٽ ۾، تنهنجو ساڳوئي سارو

پوءِ رب ڏسڻ وارو، تو آهيان پالڻ انهيءَ ڀاوَ جي.

9.                     آهيان پالڻ انهيءَ ڀاوَ جي، پر مورڙي ڪاڻ ماندي،

اَن پاڻي حرام ٿيو، نڪي سمهڻ سيراندي،

پيرن ڀر کڙي هان، جيئن باندياڻي باندي،

موٽ ته چٺي وارا، توکي ڪهڙي ڏنئين ورندي،

چوڻ پاڻ چرئي کي، آڳ اندر ٻرندي،

چوندو ته صبر ڪجانءِ ڀيڻ جُمڙي، مان ساجهر ٿيان ڪانڌي،

پوءِ راند جيڪي ايندي، سا منجهه ڪندو اچي مورڙو.

10.               ميڙ ڪري ويو مورڙ، دانهن دلوراءِ ڏي،

اڄ ڀائر سارا منهنجا، هٿ مانگر جي ڙي،

جهڙي ڪئي اٿس مان سان، اهڙي ڪندو نه ڪنهن ٻئي،

کڻي تابع ڪري منهنجي، لوهر اڄوڪي رات لئي.

11.               رُڪ جو ٺهرائي ڏئي پڃرو، جنهن کي هجن نيزا نرواري،

جنجيرن سان جَڙيل هجي، ٻيا ڪات هجن قهري،

ٽيان اُٺ ڏي مهري، ته رسان ڪالاچيءَ جي ڪُن کي.

12.               ڪالاچيءَ جي ڪُن تي، کڻي ويو سامان سارو،

ڪَوَ پئي هئي جُمڙيءَ کي، ڪي جيئـﺂن جيڪارو،

ڪالاچيءَ جي ڪُن ۾، ويٺي آهيان ولر ڀي وارو،

بي مَتيا ڀائر هئا، نڪي منجهن عقل وارو،

ڇهه اڳئي گنوايو ويٺي هان، متان تون ڀي ڪرين انڌارو،

ٻاهر هجي ته ٻيون ڳالهيون، پر آهي ڪـُن اندر ڪارو،

تنهن جي لاءِ مورڙي آندو آهي سامان سارو،

ڪري مَڇ تي مارو، مان پٽيو ڪڍندس پَٽ تي.

13.               پٽيو ڪڍندس پَٽ تي، تون وڃ صبر ۾ رهي،

جڙي پنهنجي جان کي، ويو پڃري ۾ پيهي،

ياد ڪجاهين جُمڙي، پنهنجي پيرن کي پيئي،

جاڳ پـُٽ مڇيءَ جا، اڄ آيا مرد اٿيئي،

تو پنهنجي پوري ڪئي، هاڻي وارو منهنجو ئي،

اُتي ڏنس ڇڪي پڳهه کي، هن ٻاڪو پٽيو ئي،

ڏئي تاءُ تارن کي، ڪلين ڪات چاڙهيو ئي،

دڙٻڙ لانئين درياهه ۾، پئي ڪُن ڪڙڪا ڪريئي،

ٻهرين چيو مانگر مڇ ۽ مورڙا، اندر ڳنڍجي ويا ٻيئي،

اچي وڌئينس پـﺂڙ پيرن ۾، آيس جنجيرن سان جڙيئي،

پوءِ ٻهر اچي ڳهلو ڳالهه ڪري ئي، ته مڇ ماريو آ مورڙي

14.               چيائون: مڇ ماريو ٿي ڪينڪي، تون قابل ڪُوڙ نه ڪر،

هو ڇهه ڄڻا تون هڪ، اسان مڃئون ڪهڙيءَ پر،

چي: ڇهن کي ڇائي وجهندﺂ، هئا نڪار نٻر،

کري ته کير کارو، بڻي ته اَڪ ٿئي عطر،

هجي اڪيلو هڪڙو، سورهيه پٽ سڀر،

هاڻي ڪڍو مڇ ٻهر، آڻيو ساڳيو ئي سانهن جو.

15.               آندائون ساڳو سانهن جو، پانجارين ۾ پائي،

زور نه لڳو زيرن جو، ويا ڪـُونهان ڪنڌ ڪڍائي،

چي: سـُوئايون گهوڙيون سڏي وٺو، جن جا ڦر چاڙهيو ڦاهي،

ڏيون ڪپهه پٺيءَ تي، ڦوڪي باهه لائي،

پوءِ ڪِنو ڪري ڪنب کان، ڏنئون ٻهر ڦهڪائي،

تڏهن مڃيو ملوڪن اهي، ته مڇ ماريو ٿي مورڙي

16.               مڇ ماريو هو مورڙي، چاڪن سان چيري،

مئا ڪڍيائين مڙهن کـﺂن، جيئندا جياري،

وجهي ڀاڪر ڀائن کي، کيرن ۾ ٻوڙي،

مانگر مڇ جي مورڙو، سـُرڪئين رت پئي،

مذهبت وڃايئين پنهنجو، پوءِ ڪاوڙ هن سان ڪري،

ڇڏيئونس دنيـﺂن در تڙي، نانوَ منجهئون ”ناليچڱو“ چوي.

---------

 

روايت[18]*

بيت چيل الله بخش مُرگر جا ·

 

1-                  ڪَرٽيو ڪرئين ڪُن تي، منهنجا جگر ٿا به جلن

هڙ مون وٽا هليا ويا، واريا ويرين،

ڀاڄايون منهنجي ڀيڻ جون، پيون ريلن پاس رڙن،

اُڌم ٿا اُٿن، ملاحن جا ”مرگر“ چئي،

2-                  ملاحن جي ”مرگر“ چئي، اتي هئي رهاڻ،

گهايون تنهن گهوٽن سين، پڪا هئن پرياڻ،

ست ئي مون ڏٺا سنڀري، هليا ڄارون کڻي ڄام،

مرونءَ نيا مستان، جو آڪڇون پاس ڪـُن جي.

3-                  ڪڇون پاس ڪـُن جي، سو وڃي اَرڙ اٿاريائين،

ڪُنڍي جا ڪپار ۾، ٺوڪي ٺاهيائين،

ڏسي وجهه ويريءَ جو، مانگر ماريائين،

دلوراءِ دانهيائين، مارڻ لاءِ اُن مڇ جي.

4-                  مارڻ لاءِ ان مڇ جي، آهن صوبا ۽ سلطان،

ڪَن ڪچهريون پاڻ ۾، ويٺا اُت وريام،

جي آفت جهليون ته انصاف ملي، ڏيهه ساري جو ڏان،

دلوراءِ وٽ دهمان، هڻون پاڻ هنر جا.