|
گيت، غزل، نظم
گيت
ال اڏاڻا، رنگ رتي آڪاس ۾.
ڌوڙ اڏاڻي ڌڻ موٽن ٿا،
پنهنجيءَ جڙ ۾ وڻ موٽن ٿا،
ڳوٺ سماڻا، رنگ رتي آڪاس ۾.
هو ڇاريون ۽ ڇڇ انهن جا،
شام رڱي ٿي رڇ انهن جا،
دور مهاڻا، رنگ رتي راڪاس ۾.
مان به ته موٽان جر ٿر ڀٽڪي،
پيار پنيو مون در در ڀٽڪي،
منهنجا ڀاڻا، رنگ رتي آڪاس ۾.
*
ڇوڙ پڳهه پاتڻي،
هل ته هلون سير ۾!
ووءِ اجهي اوٽڙا،
رت ٻڏا روٽڙا!
ڇوڙ پڳهه پاتڻي،
هل ته هلون سير ۾!
ٻانهون ويڙهي ٻانڊيين، ٻڏا ٻاڪارن،
اوتڙ اڀا ڪيترا، نِوڙي نهارن،
گهاٽ مٿان گهارن، سڀ کي پنهنجي ساهه جي!
جيسين سج اڀري اچي، اڻ تارون تاريون،
ڪاهيون ڪارونڀار تي، اوليون، اولاريون
نرڀئه ناتاريون، ڇوڙري نڪرو ناکئا!
تار نه آ تاتڻي،
هل ته هلون سير ۾!
ڪُن پڪارن پيا،
ونجهه نهارن پيا،
ڇوڙ پڳهه پاتڻي،
هل ته هلون سير ۾!
*
همرچو
لوڪ گيت
گرجي گرجي گاجڙلو، لا. . .
همرچي جو ويلو ڙي!
برسي برسي مينهڙلو، لا. . .
همرچي جو ويلو ڙي!
هيل گهٽا گهنگهور الا لا!
سانوڻ زوران زور الا لا!
همرچي جو ويلو ڙي!
هيل گهٽا گهنگهور الا لا!
سانوڻ زوران زور الا لا!
همرچي جو ويلو ڙي!
رم جهم رم جهم رات الا لا!
گهنن گهنن پرڀات الا لا!
همرچي جو ويلو ڙي!
آڀي ۾ اَڙانگيو ڙي لا!
واءُ وڄن سان ونگيو ڙي لا!
همرچي جو ويلو ڙي!
تل ترايون تار ٿيو لا!
ٽوپڙ لا ٽمٽار ٿيو لا!
همرچي جو ويلو ڙي!
برساري ۾ مورَ الا لا!
ڪارونجهر جي ڪور الا لا!
همرچي جو ويلو ڙي!
تڙ تڙ ٻولي تاڙيو ڙي لا!
لونءَ پرينءَ ڏي لاڙيو ڙي لا!
همرچي جو ويلو ڙي!
ڀرجي آئي آ پيڙا لا!
ڏور اسان جا ڏيسيڙا لا!
همرچي جو ويلو ڙي!
ڏوٿي ڏيکي ڏينهن ٿيا لا!
هيل ملڻ جا مينهن پيا لا!
همرچي جو ويلو ڙي!
همرچي جو ويلو ڙي!
ماروئڙن سان ميلو ڙي لا!
همرچي جو ويلو ڙي!
نوٽ: همرچو ٿري پورهيتن جو لوڪ گيت آهي، جو هو کيڙيءَ ميڙيءَ وقت ڳائيندا
آهن. لوڪ گيت ۾ هڪ يا وڌيڪ ڄڻا هڪ مصرع ڏيندا آهن،
جنهن ۾ پٺيان لا، الا، الالا، لفظ هوندا آهن ۽
وراڻيءَ ۾ انهن جو اڳواڻ ”همرچي جو ويلو ڙي لا“ يا
”الا همرچو هو ڙي لا“، يا ”همرچو هو ڙري لا“
ڳائيندو آهي. اهڙيءَ طرح ڪيئي مصراعون ڏنيون
وينديون آهن، جن پٺيان وراڻي ساڳي هوندي آهي. لوڪ
گيت جو سر دل ۾ تير وانگر کپي ويندو آهي. ”همرچو“
جي معنيٰ آهي ’همراهه اچو‘، جو هڪ قسم جو ساٿين کي
واهر لاءِ سڏ آهي. مون هن گيت ۾ ٿري فضا برقرار
رکڻ لاءِ ٿري لفظ ڪم آندا آهن ۽ انهن جو اچار به
ساڳيو رکيو آهي، جيئن ٿر ۾ ڪيو ويندو آهي.
گيت
پَڳ پَڳ آڳَ!
پَڳ پَڳ آڳَ!
پَڳ پَڳ آڳَ!
آڳ سنان!
آڳ سنان!
سون سمان،
جرڪن ڀاڳ.
پَڳ پَڳ آڳَ!
پَڳ پَڳ آڳَ!
پَڳ پَڳ آڳَ!
وک وک وڌاءِ!
وک وک وڌاءِ!
آڳ سواءِ.
مور نه ماڳ.
پَڳ پَڳ آڳَ!
پَڳ پَڳ آڳَ!
پَڳ پَڳ آڳَ!
هيءَ جا ڄر!
هيءَ جا ڄر!
تنهنجا پر.
تنهنجا راڳ.
پَڳ پَڳ آڳَ!
پَڳ پَڳ آڳَ!
پَڳ پَڳ آڳَ!
غزل
جي تو اڃا نه ڄاتو، آ ڪير ديس واسي،
تنهنجو جنم اجايو، تنهنجي مٽي اڻاسي!
آيو ويو سڪندر، سيوهڻ اڃا اتي آ،
هو کيرٿر کڙو آ، ويندا رهيا وناسي.
لالڻ! نوان لڪن ۾، نڪتا نياڻ آهن،
ايندا جتي لُڪن ۾، پانڌيئڙا پياسي.
هي شام جو مياڻي، هي سون رنگ پاڻي،
تڙ تي ٻه چار ڏيئا، نڙ تي ٻه چار لاسي!
منهنجي اڪير ڇا هي؟ هي چٽ چيت من ۾،
مندر، اداس ڏيئو، اڌ رات، ديوداسي.
جي وک کي وڌائين، اڄ ماڳ ڏور ناهي،
ڏونگر ڏري پيو آ، ساهس ته ڌار ساسي!
نظم
سچ وڏو ڏوهاري آهي
روز اول کان پڪڙيو ويو آ،
زنجيرن ۾ جڪڙيو ويو آ،
ڳولي ڳولي ماريو ويو آ،
ڪڏهين زهر پياريو ويو آ،
ڪڏهين ڦاهيءَ چاڙهيو ويوآ،
تيل ڪڙهائيءَ ڪاڙهيو ويو آ،
گهاڻي ۾ پيڙايو ويو آ،
چوٽيءَ تان اڇلايو ويو آ:
ها، پر پوءِ به انهيءَ جي ساڳي
رهندي آئي ريت اڀاڳي!
جنهن جي من ۾ کاٽُ هڻي ٿو،
تنهن جو سارو چين کڻي ٿو!
اڄ تو وٽ مهمان ٿيو آ،
پر تو هي به ڪڏهن سوچيو آ!
ڪنهن سان تنهنجي ياري آهي؟
*
اڄ به وري هو فاشي ڪُتا،
مون کي قابو ڪن ٿا.
ڳورو ڳٽ وجهي ڳاٽي ۾،
هو ڪنهن اونهي سناٽي ۾
منهنجا گيت وجهن ٿا.
اوچي وڻ جئن مان اڀران ٿو،
اڀري تن تي هيٺ ڏسان ٿو،
هو ڪي ٽوهه لڳن ٿا!
مون وٽ جيڪو امرت رس آ،
تنهن تي وهه جو ڪهڙو وس آ!
گوندر گؤنچ ڦٽن ٿا.
پوءِ به هر هر فاشي ڪتا،
مون کي قابو ڪن ٿا.
*
جيل جي گيٽ تي جيلر ۽ قيديءَ جي وچ ۾ گفتگو
جيلر: سڀ جمع ڪرائي وڃڻو آ،
ڪجهه ڀي نه ڇپائي وڃڻو آ!
قيدي: ڇا لاءِ ڏئين ٿو هيئن تڙي؟
مون اڳ ئي لاٿي آهه گهڙي،
هان صاحب! وقت بيهاري ڇڏ،
هان ان جي چاٻي کاري ڇڏ!
جيلر: سڀ جمع ڪرائي وڃڻو آ،
ڪجهه ڀي نه ڇپائي وڃڻو آ!
قيدي: مان ڄاڻان ٿو قانون اهو!
انگريز بهادر جو ڌڌڪو
اڄ تائين تو ۾ آ صاحب!
اي ساڳيءَ ورديءَ جا صاحب!
هو گورو هو، تون ڪارو آن،
پر اهڙو ئي هتيارو آن!
مان اڳ به اندر آيو هان،
مان آزاديءَ ۾ ڄايو هان،
۽ آزاديءَ ۾ مرڻو هان،
مان تو وٽ ور ور ورڻو هان،
زنجير غلاميءَ جا جيسين
هن ديس مٿان آهن، تيسين
مان تنهنجي در تي ڌرڻو هان،
۽ توکان مور نه ڏرڻو هان،
مان توکي خوب سڃاڻان ٿو،
قانون به تنهنجو ڄاڻان ٿو،
مون سڀڪجه جمع ڪرايو آ،
۽ توکان ڪجهه نه ڇپايو آ،
ها، مون وٽ هڪڙي شيءِ آهي،
۽ مون سا جمع ڪئي ناهي،
انگريز ڊنا ها ان شيءِ کان
ايڏو ته ڏڪي ٿو، اي صاحب!
هر وقت بڪي ٿو، اي صاحب!
ڄڻ پنهنجيءَ مالي خوليا ۾،
تون ان کي جمع ڪندين ڇا ۾!
جا منهنجي سيني ۾ دل آ؟
ماحول ڪئي جا بسمل آ،
۽ جنهن ۾ منهنجيءَ ڌرتيءَ جي،
۽ انساني آزاديءَ جي،
ڪا تڙڦ سدائين رهڻي آ،
ها، مرندي تائين رهڻي آ! |
