|
نالي
هالا ۾ چار سال پرائمري اسڪول ۾ پڙهيس، ان بعد
پهرين انگريزيءَ کان ٽئين درجي (يعني ستين ڪلاس)
تائين مخدوم غلام حيدر هاءِ اسڪول ۾ پڙهيس. هالا ۾
جن استادن مون کي پڙهايو، سائين محمد خان ميمڻ پڻ
انهن مان هڪ آهي، بلڪه سائين محمد خان ڪئڊٽ ڪاليج
پيٽارو وڃڻ کان اڳ وارو هڪ سال منهنجو استاد ٿي
رهيو. اسان سڀني ڪلاس ميٽن وٽ تڏهن ۽ ان بعد به
جناب محمد خان دلپسند شخصيت هو. ڇو هو؟ شايد ان
وقت ان جو جواب ڏيڻ ڏکيو ڪم هجي ها، پر اڄ جڏهن
مون کي پاڻ به پڙهائيندي ويهارو سال اچي ٿيا آهن،
ان جو جواب ڏيڻ يا تجويز ڪرڻ آسان پيو لڳي بلڪه
سندن لاءِ اڃا به وڌيڪ عزت ۽ قدر ٿئي ٿو. پاڻ هڪ
ته روايتي سنڌي ماستر وارو خوف پيدا نه ڪيو. پاڻ
شاگردن تي علم ٿاڦڻ بدران سوال جواب ڪرڻ جي همت
افزائي ڪئي. صاف ظاهر آهي ته کين پاڻ به ان سبجيڪٽ
جو گهرو علم هو تڏهن ته هو شاگردن جي سوالن جا
جواب ڏيئي سگهيو ٿي، نه ته انهن ڏينهن ۾ پُڇ پُڇ
ڪندڙ شاگردن کي
ماستر طرفان هميشه دڙڪو ملندو هو ته ”ڇورا ماٺ ڪري
ويهه، جيڪي آئون چوان پيو اهو لکندو وڃ. تون پاڻ
کي وڏو اڪابر نه سمجهه“.
سائين محمد خان شڪل شبيهه ۾ ته ماشاءَ الله سهڻو
هوئي، پر صفائي سان به لڳاءُ هوندو هوس. ڪپڙو لٽو
کڻي سادو هوندو هوس پر هميشه صاف سٿرو فضيلت سان
پهريل هوندو هيس. اسان کي به هر وقت نصيحتون ڪندو
هو ته روزانو وهجندا ڪريو. مون کي ياد آهي ته هڪ
ڪلاسي چيوِ: ”سائين صابڻ مهنگو آهي.“ پاڻ طنزيه
مرڪ چپن تي آڻي چيائين، ”اڙي فلاڻا اٿي بيهه. روز
رسيس ۾ گهڻو ٿو خرچين؟
”سائين ٻه آنا.“ اسان جي ڪلاسيءَ جواب ڏنو.
”۽ شام جو؟“
”ٻه آنا.“
”يعني چار آنا روز اجاين سجاين شين تي خرچ ڪرين ٿو
صابڻ جي قيمت چار آنا آهي. هڪ ڏينهن ڪِن سن کائڻ
کان کڻي روزو رک ۽ پنهنجي جسم کي جراثيمن کان پاڪ
رکڻ لاءِ صابڻ وٺ جيڪو ٻه هفتا ته ضرور هلي
ويندو.“
1957ع ۾ جڏهن سائين محمد خان اسان کي پڙهائيندو
هو، تڏهن صابڻ جي قيمت چار آنا هئي ۽ پاڻي اڻ ميو
۽ اڻ ملهه هو.
اڄ آءٌ به هڪ قسم جو ماستر آهيان. شاگرد (جهازن جي
انجنيئرن) کي پڙهايان ٿو ۽ ماستر ٿيڻ لاءِ مون کي
مختلف هنڌن تان
Trainingوٺڻي
پڻ پئي. ڪيترا ئي ڪورس
Attend
ڪري سکيس ته ڪيئن پڙهائجي. مثال طور:
استاد ۽ شاگرد جوEye to Eye Contactهجڻ گهرجي. هڪ هنڌ ڪرسيءَ تي ويهي ليڪچر
ڏيڻ بدران ڪلاس روم ۾ چرپر ڪجي، شاگردن کي خبردار
رکڻ ۽ ڌيان ڇڪائڻ لاءِ رکي رکي دلچسپ سوال
ڪجن....... اهي سڀ ڳالهيون ۽ نقطا سائين محمد خان
کي بنا سکڻ جي آيا ٿي. هن کي پڙهائڻ جي قدرت طرفان
ڏات مليل هئي.
پڙهائڻ کان علاوه راندين ۾ به هوشيار هو. خاص ڪري
والي بال ۽ ڪرڪيٽ ۾، پڙهڻ سان گڏ اسان کي رانديون
کيڏڻ جي به نصيحت ڪندو هو. تن ڏينهن ۾ پڙهڻ ۽ راند
کيڏڻ ٻه مختلف شيون سمجهيون وينديون هيون. سٺي
شاگرد جي اهائي وصف سمجهي ويندي هئي ته هو رڳو
پڙهي، پر سائين محمد خان اها پراڻي روايت
Tabooختم
ڪرڻ چاهي ٿي. هو شام جو اسڪول جي ميدان تي اچي
ڏسندو هو ته اسين سڀ حاضر آهيون ۽ رانديون کيڏون
پيا يا نه. اسان کي ڪرڪيٽ ۽ والي بال راند کيڏڻ
سائين محمد خان سيکاري. راندين کان علاوه اسڪول ۾
اسڪائوٽنگ ۾ بهرو وٺڻ لاءِ پڻ سائين محمد خان
ڪوششون ورتيون. تن ڏينهن ۾ جيتوڻيڪ سندس ڳالهين تي
حيرت کاڌي ويندي هئي، پر اڄ آئون محسوس ڪريان ٿو
ته هن جو انگريزي پهاڪي
All Work and No play makes jack a Dull boy
۾ پورو پورو وشواس هو.
انهن ڏينهن ۾ لاهور جي ڪن ڪتاب گهرن جي مون کي خبر
پئي هئي، جن تان ڪهاڻين جا ڪتاب وي. پي. پيءَ
ذريعي گهرائي پڙهندو هوس. ڪلاس ۾ به کڻي ايندو هوس
۽ ٻين ڪلاسين کي به ڏيندو هوس. هڪ ڏينهن سائين
محمد خان ڏسي ورتو. اسان سمجهو دڙڪا ڏيندو پر ان
بدران هن تمام گهڻي همت افزائي ڪئي ته اسڪول جا
ڪتاب ته پڙهڻ کپن ئي کپن، پر انهن کان علاوه آکاڻي
جا ۽ معلومات جا ڪتاب به پڙهڻ کپن، اخبار به پڙهڻ
کپي ۽ شام جي وقت رانديون پڻ کيڏڻ کپن.
”سائين ليوڊو راند کيڏون؟“ ڪنهن ڪلاسيءَ هڪ دفعي
سوال ڪيو.
”ڀلي کيڏو پر اها راند فقط وقت کي
Kill
ڪرڻ لاءِ آهي. توهان ننڍي عمر جا آهيو. توهان کي
گهڻيون آئوٽ ڊور رانديون کيڏڻ کپن. انڊور راندين ۾
Scrabble،
شطرنج يا ڊرافٽ جهڙيون کيڏڻ کپن، جنهن ۾ گهٽ ۾ گهٽ
ذهن جي سٺي ورزش ٿئي ٿي.
اسان جي استاد محمد خان جي پڙهائي ۽ سٺيون ڳالهيون
۽ اعلى شخصيت اسان کي هميشه ياد رهي آهي. ان وقت
ته اهو به هوش نه هو پر هاڻ ويجهڙائي ۾ ملاقات ٿيڻ
تي کانئن خبرون چارون ڪندي معلوم ٿيو ته جن ڏينهن
۾ هو اسان کي پڙهائيندا هئا- يعني پاڻ هالا جي
اسڪول ۾ ٽيچر هئا، ته سندن عمر فقط ويهه سال هئي.
ان حساب سان ڏٺو وڃي ته منجهن ڪيتريون ئي قابليتون
خدا طرفان کين مليل ڏات هئي، نه ته اڄڪلهه جا
ڪيترا استاد ايم اي، ايم ايڊ ڪرڻ بعد پڙهائڻ جا
ڪيترا ڪورس ڪن ٿا، ته به هو اهڙا اُتم ۽
Devoted
ٽيچر ثابت نٿا ٿين.
هالا جو اسڪول ڇڏڻ بعد منهنجي سائين محمد خان سان
وري ملاقات نه ٿي. جيتوڻيڪ پاڻ اسان جي ئي ڳوٺ
هالا جا هئا، جتي آئون به ايندو رهندو هوس. گهڻن
سالن بعد- تقريبا پنجٽيهن سالن بعد منهنجي سائينءَ
سان اوچتي ملاقات ٿي، ڪراچيءَ جي ڊفينس سوسائٽيءَ
جي مسجد ۾. ساڻن گڏ سندن وڏو پٽ عبدالقادربه هو.
سندس پٽ کي چيم ته توهان جو والد صاحب، جڏهن توهان
جيڏو هو ته اسان کي پڙهايو هئائين ۽ شڪل شبيهه
بلڪل تو جهڙي هيس. ان ئي ڏينهن سندن گهر دعوت هئي،
جنهن ۾ آيل مهمانن سان جڏهن اهاڳالهه ڪيم ته
سائينءَ اسان کي پڙهايو آهي، بلڪ اسان جو فيورٽ
ٽيچر ٿي رهيو آهي ته سڀني کي تعجب لڳو جو سائينءَ
کي سڀ بئنڪ جي حوالي سان سڃاڻن ٿا ۽ مون کي به ان
وقت خبر پئي ته محمد خان صاحب تمام ٿورو عرصو يعني
ٻه اڏائي سال کن مس پڙهايو ۽ منهنجي هالا ڇڏڻ بعد
پاڻ به سگهوئي هالا ڇڏي ويا.
”پوءِ ڀلا توهان ٽيچنگ ۾ ڇو آيائو؟“ مون کانئن
سوال ڪيو.
”غربت ڪري. آئون غريب هوس پر مون محنت ڪري اڳتي
وڌڻ چاهيو ٿي. وڌيڪ پڙهڻ لاءِ پئسن جي ضرورت هئي،
ان ڪري مون مئٽرڪ ڪري، ٽيچر ٿي، نوڪري ڪئي. ساڳئي
وقت هالا جي سروري ڪاليج مان انٽر ۽ بي اي ڪيم.“
پاڻ ٻڌايائون.
مزي جي ڳالهه اها ته ٻاهرين ملڪن ۾ رهندڙ ڪجهه
پاڪستاني مون کي
ABL
بئنڪ جي حوالي سان جڏهن ٻڌائيندا هئا ته ان جو
سينيئر
Executive
۽ ان بعد پريزيڊنٽ محمد خان صاحب هالا جو آهي ته
مون کي اهو خواب خيال۾ به نه ايندو هو ته پاڻ
ٽيچنگ ڇڏي ويا آهن. سو هينئر پڇيو مان ته هو
بئنڪنگ ۾ڪيئن ويا.
”اسڪول ڇڏڻ بعد آئون سڌو بئنڪنگ ۾ نه آيس. 1959ع ۾
مون وليج ايڊ ۽ بئسڪ ڊيموڪريسي کاتو
Join
ڪيو ۽ بدين، ڊگري، هالا، ٽنڊوالهيار ۽ حيدرآباد ۾
1966ع تائين نوڪري ڪندو رهيس. پوءِ آئون حبيب بئنڪ
۾ ڊيولپمينٽ آفيسر ٿي آيس ۽ لوئر سنڌ جو انچارج
هوس.“
”توهان کي بئنڪنگ لاءِ ڪنهن اتهاس ڏياريو؟“ مون
پڇيو مانس.
”ان جو ڪريڊٽ عباسي صاحب کي آهي جنهن منهنجي همت
افزائي ڪئي، عبدالغفار عباسي صاحب، جيڪو هن وقت
حبيب آمريڪن بئنڪ نيويارڪ آفيس جو صدر آهي.“
اسان جو سائين محمد خان صاحب بئنڪ جي نوڪري ۾
1969ع ۾ ٽنڊوالهيار واري حبيب بئنڪ جو مئنيجر ٿيو.
ان بعد آسٽريليشيا بئنڪ حيدرآباد زون جو زونل هيڊ
ٿيو. بعد ۾ اها بئنڪ قومي ملڪيت ۾ ورتي وئي ۽
الائيڊ بئنڪ ٿي وئي، جنهن ۾مختلف پوسٽن تي رهندي ۽
مختلف شهرن مان ٿيندا 1980ع ۾ اسلام آباد ۾ سرڪل
ايگزيڪيوٽو ٿي رهيا. اسلام آباد ۾ پاڻ ڪافي عرصو
رهيا. جنوري 1985ع ڌاري چيف آف پرسنل ڊويزن
ايگزيڪيوٽو ٿيا ۽ پوءِ 1986ع ڌاري چيف آف پرسنل
ڊويزن ايگزيڪيوٽو ٿيا ۽ پوءِ 1986ع ۾ ميمبر بورڊ ۽
پروونشل چيف
NWPF
۽ آزاد ڪشمير ٿي رهيا. سندن هيڊ ڪواٽر پشاور رهيو.
1988ع ۾ ڪراچي بدلي ٿيا ۽ سنڌ جا پروونشل چيف ٿي
رهيا. 1989ع ۾ پاڻ الائيڊ بئنڪ جا صدر ٿيا.
سيپٽمبر 1990ع ۾ سائين محمد خان صاحب جن پاڪستان
بورڊ ائنڊ فائننشل سروسز ڪميشن جا ميمبر مقرر ڪيا
ويا ۽ 1993ع ۾ مئنيجنگ ڊائريڪٽر انڊسٽريل ڊولپمينٽ
بئنڪ آف پاڪستان ٿي رهيا.
پاڻ 19 فيبروري 1934ع ۾ هالا ۾ ڄاوا ۽ سٺ سالن بعد
1994ع ۾ نوڪريءَ تان رٽائرڊ ٿيا. پاڻ هن وقتIDBP
جا ايڪس آفيشو ڊائريڪٽر آهن.
هالا تواريخ جي حساب سان ڪو گهڻو پراڻو شهر ناهي-
خاص ڪري هالا نوان، جتي جا گهڻي ڀاڱي رهاڪو سنڌ
توڙي سنڌ کان ٻاهر جي علائقن کان هتي اچي رهيا.
اسان جي سائين محمد خان صاحب جن جو والد صاحب ۽ ان
جا ٻيا مائٽ درياه جي ٻي ڀرتي گهوٽاڻا ڳوٺ کان لڏي
آيا ۽ اچي هالا جا وڻ وسايائون. سندن مائٽن جا چار
پنج گهر اسڪول ڏي ويندڙ گهٽيءَ ۾ هئا. جتي سندن
وڏي ڀاءُ الهه رکئي جو سيڌي جو دڪان هوندو هو.
سائينءَ جو وڏو ڀاءُ آگي ڏنو
PCS
آفيسر هو. سندن هڪ ڀيڻ سنڌ جي مشهور ڊاڪٽر محمد
ابراهيم جي گهر ۾ آهي، جيڪو سندن مائٽيءَ ۾ ڪزن ئي
آهي ۽ ٻي ڀيڻ ڊاڪٽر صاحب جي ڀاءُ محمد جمن جي گهر
۾ آهي، جنهن کي ڇهه پٽ بشير، مشتاق، اسرار، اشفاق،
اشتياق ۽ آفتاب آهن ۽ اعليَ تعليم حاصل ڪرڻ بعد
مختلف نوڪرين ۾ آهن. ڊاڪٽر ابراهيم جو ننڍو ڀاءَ
نور محمد ميمڻ پڻ هالا جي هڪ اهم شخصيت آهي، جو هو
ننڍپڻ کان سٺو شاگرد ٿيو رهيو آهي ۽ جتي هالا جي
ٻين شاگردن سول انجنيئرنگ يا ڊاڪٽري ڏي رُخ رکيو،
اتي هن ٽائون پلاننگ جهڙي سبجيڪٽ ۾
U.SA
مان پوسٽ گرريجوئيشن ڪئي. اڄڪلهه پاڻ مهراڻ
انجنيئرنگ يونيورسٽي ۾ پڙهائين پيا سندس پٽ عتيق
ويجهڙائي ۾ ڪمپيوٽر سائنس ۾
M.Sc
ڪرڻ بعد هاڻ سعودي عرب ۾ نوڪري
ڪري پيو.)
سائين محمد خان صاحب جن جي شادي 1966ع ۾ ٿي. کين
پنج ٻار آهن، بلڪ نانو ۽ ڏاڏو به ٿي چڪو آهي. سندن
وڏي ڌيءَ فرازا جي شادي اسلام آباد جي نوجوان وڪيل
طارق محمود جهانگيري سان 1990ع ۾ ٿي ۽ کين ٻه ٻار:
فرزين۽ ماهرا آهن. سائينءَ جو ٻيو نمبر پٽ ڪسٽمس
۾آهي ۽ سندن زال فريده پڻ سي ايس پي آفيسر آهي ۽
اڄڪلهه ڪراچي ويسٽ ۾ اسسٽنٽ ڪمشنر آهي. ٻيو نمبر
پٽ عبدالناصر پي آءِ اي ۾ آهي، سندن گذريل سال
اسمه سان شادي ٿي ۽ شاهزيب نالي پٽ ڄائو اٿس. سندن
ننڍا ٻه ٻار محمد ياسر ۽ امبرينا گريجوئيشن ڪري
چڪا آهن.
هالا ۽ ٽنڊوالهيار کان اسلام آباد ۽ پشاور تائين
نوڪريون ڪرڻ وارو اسان جو سائين پاڻ کي هر شهر ۽
ماحول ۾ ڪمفرٽبل محسوس ڪري ٿو. پر رٽائرڊ ٿيڻ بعد
هو في الحال ڪراچيءَ ۾ ڊفينس فيس فور ۾ رهي ٿو.
پاڻ ننڍي هوندي کان سوشل رهيو آهي ۽ هينئر به سندن
واندڪائيءَ جون گهڙيون دوستن يارن سان ملڻ،
ايڪانامڪ ۽ فائنانس جا ڪتاب ۽ رسالا پڙهڻ ۾ گذرن
ٿيون. پاڻ بئنڪنگ ۽ ڪامرس جا ڄاڻو مڃيا وڃن ٿا ۽
انهن سبجيڪٽن جو ڳوڙهو مطالعو ۽ ناليج اٿن. اسان
وٽ ماڻهوءَ ۽ ان جي قابليت جو قدر نه آهي نه ته
سائين محمد خان جهڙا ماڻهو اسان جهڙن ملڪن جي
ڏتڙيل ۽ پٺتي پوندڙ ايڪاناميءَ ۾ انقلاب آڻي سگهن
ٿا. بهرحال مون جهڙن انيڪ ڪلاسين کي خوشي آهي ته
سائين محمد خان سان اسان جو ويجهو تعلق رهيو، گهڻو
نه کڻي پر تڏهن به سال سوا وڏي ڳالهه آهي ۽ اسان
کي فخر آهي ته پاڻ استاد جي حيثيت ۾ اسان کي تعليم
سان گڏ تربيت پڻ ڏنائون ۽ اسان جي زندگي سنوارڻ ۾
سندن پڻ حصو آهي.
الطاف شيخ
10- جولاءِ 1998ع
شيشي جو ٻوچ
گهڻواڳ جي ڳالهه آهي ته بئنڪاڪ شهر ۾ هڪ تمام وڏي
نالي ۽ ساک وارو هيرن جو واپاري رهندو هو. سندس
نالو ڦارا چمن هو. ڦارا چمن ڪنهن به قيمتي هيري
يا پٿر کي ڏسڻ سان پهرين نظر ۾ ئي ان جو ملهه
ٻڌائي سگهندو هو. سندس مقابلي جو سڄي بئنڪاڪ ۾ ٻيو
ڪوبه جواهري نه هو. ملڪ جون راڻيون، شهزاديون ۽
امير ماڻهن جون زالون هيرن جي چونڊ ۽ خريداريءَ
لاءِ هنجي دڪان تي اينديون هيون.
بئنڪاڪ شهر ۾ انهن ئي ڏينهن ۾ هڪ ٻيو ماڻهو ”نائي
ڪرو“ نالي پڻ رهندو هو. نائي ڪرو غريب ۽ اڻ پڙهيل
هو پر ڦارا چمن سان سندس عليڪ سليڪ هئي ۽ هن وٽ
اڪثر گهمڻ ايندو رهندو هو.
هاڻ ڳالهه هينئن ٿي ته نائي ڪرو کي ڪٿان عطر جي
خالي شيشي جو صوفي ٻير جيڏو گول ٻوچ ملي ويو جنهن
جو جيتوڻيڪ تر ڀڳل هو پر اهو ڪرسٽل گلاس جو هجڻ
ڪري هيري وانگر چمڪي رهيو هو. نائي ڪرو ان ٻوچ جي
تري کي گهي گهي اهڙي نموني سان ڪنڊون ۽ پاسا ٺاهي
ڇڏيا جو پري کان ڏسڻ سان ائين ٿي لڳو ڄڻ ڪنهن
اعلى. ڪاريگر هي وڏي سائيز جو هيرو ويهي گهڙيو
هجي. پر ويجهو ڏسڻ سان ڪير به دوکو نٿي کائي سگهيو
۽ صاف صاف لڳو ٿي ته شيشي جي ٻوکچي هيري وانگر گول
ڪيو ويو آهي.
هڪ ڏينهن نائي ڪرو ان ٻوچ کي گلابي لغڙائي پني ۾
ويڙهي ڦارا چمن جي دڪان تي کڻي آيو“، ”سائين مون
تمام جهونو هيرو آندو آهي جيڪو ڪيترن ئي پيڙهين
کان اسانجي خاندان وٽ حفاظت سان سانڍبو اچي. هاڻ
منهنجي ماءُ جي مرڻ تي اهو هيرو مون کي ورثي ۾
مليو آهي، پر سچي ڳالهه اها آهي ته مون کي سمجهه ۾
نٿو اچي ته ان کي ڇا ڪريان. اهو سائز توڙي ملهه ۾
ايڏو وڏو آهي جو پائڻ تي دل نٿي چوي ۽ ساڳي وقت ان
کي ٽجوڙيءَ ۾ بندڪري رکڻ به ڪا عقلمندي نه ٿيندي
جو آئون هڪ غريب ماڻهو آهيان ۽ پيٽ گذر لاءِ مون
کي خرچ ٿو کپي، ان ڪري اهو قيمتي پٿر اوهان وٽ کڻي
آيو آهيان ته اهو مون کي وڪڻائي ڏيو. آئون اهو نٿو
چوان ته ڪو توهان مون کان خريد ڪريو، پر جيئن ته
توهان ناليرا واپاري آهيو، ان ڪري آئون اهو توهان
وٽ ڇڏي وڃڻ ٿو چاهيان ته جڏهن به توهان کي وجهه
لڳي ته مهرباني ڪري مون لاءِ اهو سٺي اگهه ۾ نيڪال
ڪري ڏيندا.“
اهو چئي هن ڌيرج سان گلابي پني کولي منجهائنس
”هيرو“ ڪڍي ڦارا چمن کي ڏسڻ لاءِ ڏنو. جنهن کي ڏسڻ
سان ڦارا چمن کان ٽهڪ نڪري ويا ۽ نائي ڪرو ڏي
گهوريندي وراڻيو:
”دماغ ته جاءِ تي اٿئي ٺڳ ڪٿي جا! شيشي جي ٻوچ کي
املهه ماڻڪ سڏي مون وٽ وڪڻڻ لاءِ کڻي آيو آهين؟“
اهو ٻڌي نائي ڪرو ائين کڻي شڪل ٺاهي ڄڻ هن تي ڪو
ڪوڙو الزام هڻي رهيو هجي. ڏکويل دل سان هو اها
حقيقت مڃڻ کان انڪار ڪرڻ لڳو. ويتر وڏا وڏا قسم
کڻڻ لڳو ته اهو سچ پچ هڪ جهونو قيمتي هيرو آهي.
”اهو منهنجي ڏاڏي کي سندس پڙڏاڏيءَ کان مليو هو ۽
ان وقت کان هيءَ قيمتي شيءِ اسانجي خاندان جي
نشاني طور هلندي اچي ۽ وڏي سنڀال سڙيءَ سان اسان
رکندا اچون. پر جيڪڏهن توهان کي مون تي يقين نٿو
اچي ته مهرباني ڪري هن کي پاڻ وٽ رکي ڇڏيو ۽ ڪڏهن
به ڪو گراهڪ اچي نڪري ته ان کي مون پاران جوڳي
قيمت ۾ وڪڻي ڇڏجو ۽ آئون توهان کي هرگز نٿو چوان
ته اهو توهان مون کان خريد ڪريو پر جڏهن به ٿي
سگهي ته ڪنهن ٻئي وٽ هلائي ڇڏجو.“
نائي ڪرو جي سنجيدگي کي ڏسي ڦارا چمن کي عجب لڳو ۽
سندس دل رکڻ لاءِ اهو پٿر پاڻ وٽ رکڻ جي حامي ڀري
۽ نائي ڪرو کان ان جو اگهه پڇيو ته ڀلا جيڪر وڪامي
ته هو ڪيستائين ان ”هيري“ کي وڪڻي ڇڏي. پر نائي
ڪرو جڏهن ٻڌايو ته هن کي هيري (ٻوچ) جا گهٽ ۾ گهٽ
ڏهه هزار باٿ ملڻ کپن ته ڦارا چمن کان کل نڪري
ويئي ۽ چيوِ: ”جيڪڏهن ڏهه باٿ چوين ته شايد ڪو
متين جو موڙهيل پنهنجي ٻليءَ کي ڳچيءَ ۾ وجهڻ لاءِ
وٺي وڃي. بهرحال مڙيئي خير آهي. تون چاهين ٿو ته
ڀلي ڇڏي وڃ، آئون پڪ نٿو ڏيانءِ پر جيڪڏهن ڪنهن کي
ان جي خريد ڪرڻ جو شوق ٿيو ته ڏسندس من تولاءِ
ڪجهه ڪري سگهان.“
ان بعد نائي ڪرو اهو ”هيرو“ ڦارا چمن جواهريءَ جي
حوالي ڪري سندس دڪان مان نڪتو.
ٽي مهينا گذري ويا، ڦارا چمن جي دل تان ان پٿر جي
ذري گهٽ ڳالهه ئي وسري ويئي ته هڪ ڏينهن ڪنهن
محلاتي شهزادي جو خدمتگار ڦارا چمن جي دڪان ۾
گهڙيو ۽ عرض ڪيو ته هو پنهنجي رياست جي شهزادي جي
چوڻ مطابق هڪ اعليَ قسم جو هيرو خريد ڪرڻ لاءِ
سندس دڪان ۾ آيو آهي. سندس شهزادي کي موتين جي
مالها جي وچ ۾ اهو هيرو پؤئي زال کي سوغات طور
ڏيڻو آهي. جيئن ته سڄي بئنڪاڪ شهر ۾ ڦاراچمن جهڙو
ڪو ٻيو هاڪارو هيرن جو واپاري نه آهي سو هي پهرين
هن وٽ هليو آيو آهي.
ڦارا چمن کيس چانهه پاڻي پيئاري هڪ کان هڪ اعليَ
هيرا ڏيکارڻ شروع ڪيا. پر انهن مان ڪوبه شيشي جي
ٻوچ جيڏو وڏو نه هو. خدمتگار وڏي چاهه ۽ خيال سان
هڪ هڪ هيرو ڏسندو ويو انهن مان ڪن جي تعريف ڪئي ته
ڪن جي ٺلهي واهه واهه. مثال طور ڪو هيرو قيمتي ٿي
لڳس ته سندس سائيز مان مطمئن نه هو ۽ ڪنهن جي
سائيز صحيح ٿي لڳس ته ان جي سونهن مان متاثر نه
پئي ٿيو ۽ ڦارا چمن کي اڃا به ٻيا هيرا ڏيکارڻ
لاءِ چيو خاص ڪري وڏي ماپ وارا.
ڦارا چمن هيترا سارا هيرا ڏيکاري ڏيکاري هاڻ سخت
بيزار ٿي پيو هو ۽ ساڳي وقت انهن کان علاوه ٻيو
ڪوبه هيرو سندس دڪان ۾ نه بچيو هو جيڪو قيمتي هجي
۽ جيڪي قيمتي هئا تن مان گراهڪ کي هڪ به پسند نه
هو. ايتري ۾ هن کي هڪدم شيشي جي ٻوچ جو خيال آيو
جيڪو نائي ڪرو هن وٽ ڇڏي ويو هو. پهرين ته هن کي
اهو ڏيکاريندي شرم ٿي آيو جو بئنڪاڪ جي هيڏي وڏي
دڪاندار لاءِ اهو ڪوڙ ڳالهائڻ ڏکيو ڪم هو ته هڪ
شيشي جي ٻوچ لاءِ گراهڪ کي چوي ته اهو سچو هيرو
آهي. پر هڪ ته هن وٽ هاڻ ڪو ٻيو هيرو ڏيکارڻ لاءِ
بچيو به نه هو ۽ ٻيو ته هي سمجهي ويو ته خدمتگار
کي هيرن جي ڪابه سڃاڻپ يا سڌ سماءٌ ناهي. سو
بيزاري مان اهو شيشي جو ٻوچ کڻي چيو: ”جيئن ته
توکي منهنجن هيرن مان ڪوبه پسند نه آهي پر شايد هن
کي ڏسڻ چاهين جيڪو منهنجو ته نه آهي ۽ نه ان جي
گارنٽي ڏئي سگهندس. هي منهنجي هڪ دوست وڪڻڻ لاءِ
هتي رکيو آهي. ٿي سگهي ٿو توکي پسند اچي وڃي.“
شيشي جي ٻوچ ڏسڻ سان خدمتگار کي اهڙو ته وڻي ويو
جو يڪدم ڦارا چمن کي چيوِ: ”ههڙوئي ته هيرو مون کي
کپي جنهن جي ڳولا ۾ هتي آيو آهيان. سائيز به بلڪل
صحيح اٿس ته سونهن سوڀيا ۾ به سندس ڪو مٽ نه آهي،
پر جيڪڏهن توهان ان جي قيمت واجبي رکو ته سودو
هينئر جو هينئر پڪو ٿي وڃي. مهرباني ڪري ٻڌايو ته
هن هيري جا مون کي گهڻا پئسا ڏيڻا پوندا؟“
ان تي جوهريءَ هڪدم دل ۾ سوچيو: ”نائي ڪرو ته ان
ٻوج لاءِ فقط ڏهه هزار باٿ ٿي گهريا پر هن ماپ جي
اصلي هيري لاءِ آئون فقط ڏهه هزار گهرندس ته وٺڻ
وارو گراهڪ ضرور شڪبو. ان ڪري ڏهه هزار بدران اڃا
به ويهه هزار باٿ چوانس ته اهي اصلي قيمت جي ويجهو
ٿي سگهن ٿا ۽ ايترا پئسا ملڻ تي ڏهه هزار باٿ مون
کي به نفعو ٿي ويندو. اڳلو صفا ڪو سادي مت جو ٿو
لڳي ۽ جيترو به گهرندوسانس ته خوشيءَ سان ڏيئي
ڇڏيندو.
پوءِ، ٿوري ٻي سوچ ۽ ويچار ڪرڻ بعد هن خدمتگار کي
مختصر جواب ڏنو؛ ”ها بابا هن هيري جي مالڪ ان لاءِ
ويهه هزار باٿ پئي گهريا.“ |
