|
پيش لفظ
پهرين
ايڊيشن جو
رڻ ۽ رڃ جو اتهاس
شعور/ لاشعور جو اظهار
ڪهاڻيون لکڻ جي وچ ۾ ايڏو ڊگهو
gap،
ائين ئي آ- ڪارڻ نه هو. ان جو ڪارڻ هو، داخلي ۽
خارجي حالتن مان منهنجي شعور جو ٽڪراءُ ۽ اُن سان
سهمت ٿي نه سگهڻ. ڏسڻ واري اک ۽ محسوس ڪرڻ واري اک
جو پاڻ ۾ اختلاف. هر منظر ۾ شعوري/ لاشعوري نوع ۾
involve
ٿي وڃڻ کانپوءِ اُن جي پڄاڻي هٿ مان ڇڏائجي وڃڻ،
ته جيئن اسان چاهيون ٿا، تيئن ٿئي نٿو. پنهنجي
ڪائي
choice
نه هئڻ جي پيڙا. اَ- وشواس جي ڪيفيت. جيڪو ڪجهه
مون لکيوآهي، ان جي ڪائي حاصلات آهي به يا نه!؟؟ ۽
اهو ڊگهو
gap
سوال جي اهائي نشاني آهي.
ڪائنات جي گول ڦرندڙ گولي ۾ پنهنجي بولاٽيون
کائيندڙ وجود کي لاڳيتو
misfit
محسوس ڪرڻ.
ائين به نه .
هئن به نه .
ڪجهه به نه .
ڪجهه به ته نه .
Dread of nothingness.
خارجي سطح تي، پنهنجي چؤڏسا ۾، نيڻ نهار جي اندر/
نيڻ نهار کان ٻاهر، حيوان ۾ تيزيءَ سان بدلجندڙ
ماڻهو.
ماڻهوءَ جي رت جي گردش ۾ گردش ڪندڙ پاڳل پڻو.
ماڻهوءَ تي ئي سوڀ ماڻڻ جو. ۽ ان پاڳلپڻي ۾
ماڻهوءَ جو ماس، ڏندن سان ڇڪيندڙ ماڻهو. ڏندن ۾
اٽڪي پيل جيئري ماس مان ٽمندڙ رت منجهان لذت
ماڻيندڙ ماڻهو.
موٽ ۾
ليکڪ/ فرد جي حيثيت ۾ منهنجي اندر لٿل
ڪرڀ
خوف
موت جو سرد احساس
بوريت سموري منظر کان
ڪجهه به ڪري نه سگهڻ جي بي وسي.
۽ اها مسلسل بي وسي
guilt
جي احساس ۾ بدلجندڙ.
. . . . . .
مان بهرحال
committed
لکيڪ هيس/ آهيان.
ڌرتيءَ سان
ماڻهوءَ سان
ماڻهوءَ جي ذهني ۽ وجودي آزاديءَ سان.
پر، مٿئين ٿڪائيندڙ احساسن ۾ گهيرجي وڃڻ کانپوءِ
منهنجيون
commitments
محض سوالن جون نشانيون بڻجي منهنجي سامهون اچي
بيٺيون. فنا/ لاحاصلات ڪيتري ڪجهه سان گڏ منهنجي
ڪهاڻين جا پرزا به اُڏاري ڇڏيا، اونداهين پولار ۾-
سنڌ انهيءَ
gap
واري عرصي ۾ جيتري به عذاب مان لنگهي، مان بس اُن
جي تماشبين هيس. محض تماشبين. مونکي محسوس ٿيو ته
مان بند، اونداهين هال ۾ ويٺل تماشبينن جي هجوم ۾،
ڪنهن ڪرسيءَ جي اندر وڃائجي وئي آهيان، ڪرسي جنهن
تي مون کي محض تاڙيون وڄائڻ لاءِ ويهاريو ويو آهي.
اسٽيج تي روشنيءَ جي محدود دائري اندر اونداهي چڪر
ڪاٽي رهي آهي ۽ مان تاڙيون وڄائي رهي آهيان.
مون کي تاڙيون وڄائڻ جي انهيءَ عمل کان اختلاف هو.
منهنجو لاشعور جنهن محاذ تي هٿيار ڦٽي ڪري رهيو
هو، منهنجي شعور کي ان کان اختلاف هو.
ان وچ واري عرصي ۾ اڪثر منهنجو لاشعور سگهارو
بڻيو.
ان وچ واري عرصي ۾ ڪڏهن ڪڏهن منهنجو شعور سگهارو
بڻيو.
ڪڏهن ڪڏهن لڳو،
لفظ بيڪار آهن. وڃائجي رهيا آهن. اڻ سليا ئي رهڻا
آهن. انهن جي ڪائي معنيٰ ڪانهي. لفظ به فنا ائين
ئي ڳهي وڃي ٿي جيئن ماڻهو کي.
Now as I watch the death of words, I know, there
is no limit to decay. All that will be left us
in the black earth will be scattered syllables.
Accents over nothingness and dust.
مون خاموشيءَ ۾ فرار چاهيو.
خاموشي وڌيڪ ٿڪائيندڙ هئي.
مون محسوس ڪيو، نيٺ به لفظ لکڻ کانسواءِ پناهه
ڪانهي
شعور جي اک ٻوٽي ئي نٿي سگهجي.
مڙهيل سسٽم هيٺ تاڙيون وڄائيندي، اندر جو غلام
سرڪش ٿي پوي ٿي.
فنا جو خوف جيئڻ جي سگهه اُڀاري ٿو.
چؤڏسا ۾ ماڻهوءَ جو ماس پٽيندڙ حيوانن (انسانن؟)
جو هجوم ۽ ان کان ڪرڀ جو احساس، انسان ۾ انسان کي
پائڻ جي ڳولا کي اڃا به تکو ڪري ٿو.
. . . . . .
هي،
منهنجي اُن شعور ۽ لاشعور جي وچ واري، رڻ جيڏي
وٿيءَ ۾ ڀٽڪڻ جون ڪهاڻيون آهن.
فرد جو اڪيلو وجود اجتمائي ٿي نٿو سگهي (۽
اجتماعيت فرد جي اڪيلائپ جو اظهار بڻجي نٿي سگهي).
هو بهرحال اڪيلو آهي، اڪيلائپ جي احساساتي معنيٰ ۾
به، پر ان اڪيلي جي اڪيلائپ جو سگهارو اظهار،
پنهنجي اظهار کانپوءِ اجتماعي ٿي سگهي ٿو. اظهار
جو ڦهلاءُ ڪيڏو به وشال سهي (ڌرتيءَ جيڏو+ آسمان
جيڏو) تڏهن به مبهم آهي.
اڻ سليو، اڻپورو، ڪجهه ڪجهه سمجهه ۾ نه ايندڙ،
ڪيترو ڪجهه سمجهائي نه سگهندڙ ۽ ڪيترو ڪجهه ائين
ئي اظهار ۾ اچڻ کان پهرين ذهن جي خانن ۾ وڃائجي
ويل ۽ ايترو ڪجهه جڳن تائين لاڳيتو لکڻ، اُنهيءَ
وڃايل کي پائڻ جي ڪوشش.
پر اُهو وڃايل پائي نٿو سگهي، نه پڙهندڙ/ نه
لکندڙ.
محض اُن ڏانهن پنڌ ڪري سگهجي ٿو.
ٿڪجڻ تائين،
وک ٽٽڻ تائين.
”ڇا تو ڪڏهن اُن پاڳل جي باري ۾ ڪجهه ٻڌو آ جيڪو
ڪنهن چمڪندڙ صبح جو، لالٽين ٻاري، بازار ڏانهن
اِهو چوندو ڊوڙ پائي ٿو ته؛ ”مان خدا کي ڳوليان
ٿو. مان خدا کي ڳوليان ٿو.“ اهو پاڳل ماڻهن جي
انبوهه ۾ ٽپي پوي ٿو ۽ انهن کي هڪڙي نهار وجهي چوي
ٿو؛ ”خدا ڪيڏانهن ويو؟- مان اوهان کي ٻڌائڻ ٿو
چاهيان ته اسان ان کي ماري ڇڏيو آهي. توهان ۽
اسان، اسان سڀئي قاتل آهيون. ڇا اِها حقيقت ناهي
ته اسان بي انت فنا جي اُونداهين ۾ ڀٽڪون پيا!- ڇا
اهو پولار اسان ۾ ساهه نه پيو کڻي!- ڇا رات
اونداهين ۽ تهائين گهڻي اونداهين نه پئي ٿيندي
وڃي!- ڇا هاڻي اسان کي ڏينهن ڏٺي جو به لالٽين
ٻارڻ جي ضرورت ناهي!- ڇا اسان انهن گورڪنن جو آواز
نه پيا ٻڌون، جيڪي خدا کي دفنائڻ جو انتظام پيا
ڪن!؟ خدا مري چڪو آهي. اسان ئي ان کي قتل ڪيو آهي.
هاڻي اسان پاڻ کي ڪيئن ٿا پرڀائي سگهون. اسان جيڪي
اتهاس جي سڀ کان وڏي ۽ ايذائيندڙ قتل جو ڪارڻ بڻيا
آهيون. اهو، جيڪو دنيا ۾ سڀ کان مقدس ۽ سڀ کان
سگهارو هو، هاڻي اسان جي خنجر هيٺ موت جي ننڊ ستل
آهي. هاڻي اسان تان رت جا داغ ڪير ڌوئيندو!!؟؟.“
ان کان پوءِ پاڳل صلاح ٿو ڏي؛ ”ڇا اسان پاڻ ئي نه
خدا بڻجي وڃون؟ ۽ پاڻ کي ان لائق ثابت ڪرڻ جي ڪوشش
نه ڪريون؟- اتهاس ۾ ان کان مهان ٻي ڪائي ڳالهه ٿي
نٿي سگهي ۽ انهيءَ ڪاڻ ئي اسان کانپوءِ ايندڙ
پيڙهين جو تعلق، ماضيءَ جي اُبتڙ، هڪ مهان اتهاس
سان جُڙي پوندو.“ ۽ پوءِ اهو پاڳل چپ ٿي وڃي ٿو ۽
چئني ڏسائن تي بيٺلن تي نهار وجهي ٿو. اهي به سڀئي
چپ آهن ۽ اچرج مان هن کي تڪي رهيا آهن. نيٺ هو
لالٽين ڌرتيءَ تي ڦٽي ڪري ٿو ۽ اهو پرزا پرزا ٿي
اجهامي وڃي ٿو. ”مان وقت کان پهرين اچي ويس.“ هن
چيو؛ ”مون لاءِ اڃا بهتر وقت ناهي آيو.“ انهيءَ
پاڳل لاءِ چيو وڃي ٿو هڪ ڏينهن گرجائن جا چڪر
ڪاٽيندو رهيو ۽ ماڻهن جي پڇڻ تي چوندو رهيو؛ ”هي
گرجائون ڇا آهن هاڻي!؟- جيڪڏهن خدا جا مقبرا ۽
يادگار ناهن ته!؟“
(Friedrich Nietzche “Jouful wisdom.”)
خدا جي معنيٰ ۾ اهو انسان ڇا سچ پچ ماري چڪا
آهيون!؟
مون کي لڳي ٿو، شايد هو اڃا ساهه کڻي ٿو!!
”شايد.“- کانپوءِ ئي ڪهاڻي لکڻ کي ڪائي معنيٰ ٿي
سگهي ٿي.
اسان جا، شخصي ۽ سماجي تضاد آهن، جيڪي وک وک تي
اسان جا رستا ڪٽين ٿا. انهن تضادن کي انڌو بڻجي
disown
به نٿو ڪري سگهجي. انهن سان ڪنهن پروفيشنل
fighter
جيان وڙهي به نٿو سگهجي. ان تي
re-act
ڪري سگهجي ٿو، ان جو اظهار ڪري. سگهارو اظهار، پاڻ
پنهنجي اندر احتجاج آهي.
۽ احتجاج اهو احساس آهي ته ”مان“ پنهنجي اندر/پاڻ
کان ٻاهر آهيان.
ته اڃا مون ”نه هئڻ“ جي اڳيان سرينڊر ناهي ڪيو-
”شايد!!“
منهنجو شخصي تضاد:
فرد – عورت- ؟
(فرد
minus
عورت
=
سوال جو نشان؟)
فرد جي حيثيت ۾، مان جنهن کليل آسمان هيٺ ساهه کڻي
سگهان ها، عورت جي حيثيت ۾ اهو مڪمل کليل آسمان
ماڻي نه سگهي آهيان.
Compromise
ڪرڻ بدران کليل آسمان هيٺ ساهه کڻڻ جي خواهش کي
ماڻڻ لاءِ مون کي ٽيون رستو چونڊڻو پيو.
۽ مون ڪهاڻيون لکيون.
محسوس ڪرڻ جي اک ڏسڻ جي اک کان تهائين گهڻي تکي
ٿئي ٿي. ليکڪ کي هر منظر پنهنجيءَ اک سان/ محسوس
ڪرڻ جي اک سان ڏسڻ گهرجي.
ڏسڻ ۾ محسوس ڪرڻ جي سگهه هئڻ گهرجي.
محسوس ڪرڻ جي اک سان
پاڻ کي فرد جي حيثيت ۾/ عورت جي حيثيت ۾
پنهنجي اندر
پاڻ کان ٻاهر
پنهنجي ڌرتيءَ جي جاگرافيڪل حدن جي اندر نه ڳو، پر
عالمي سطح تي به انسان مٿان مڙهيل محڪومي، بي وسي،
ڏينهون ڏينهن زوال ۽ فنا جي اوڙاهه ۾ ڪِرندڙ، هيٺ
اڃا هيٺ.
مڙهيل جنگين ۾ ڦاسايل، بي گهر، بي زمين، خطري جي
سرخ نشان جي هيٺ بيٺل.
بورجوا اقتصادي سسٽم هيٺ، مارڪيٽ جي گهٽ وڌ اگهن
سان سڃاڻپ ۾ ايندڙ.
ٻوجهه هيٺ دٻجندڙ.
ان مان آزادي ماڻڻ جي بهرحال ڪلپنا ڪندڙ
بهرحال هڪڙو ڏيئو هٿ تريءَ تي جلائي رکندڙ
اڪيلو ۽ اڪيلائپ سان وڙهندڙ به
ان فرد جي پيڙا کي، محسوس ڪرڻ جي اک سان پنهنجي
اندر جذب ڪندي، ان سان نه مان ڪٽيل آهيان نه جڙيل
آهيان.
سنڌ ان سموري پس منظر ۾ (سياسي/ سماجي/ معاشي
استحصال سميت) ان سموري پيڙا کان، ان سموري ٻوجهه
کان الڳ/ ڪٽيل ته ناهي.
سوڙهي پوندڙ دنيا ۾
colonized
ٿيندڙ علائقن سان گڏ، نفسياتي نوع ۾، ذهني ۽ وجودي
طرح سان پڻ جاگرافيءَ جي محدود ۽ اڃا محدود دائرن
۾ بيهاريل فرد مون کي پنهنجي اجتماعي سڃاڻپ ۾،
سنڌي فرد به محسوس ٿيو آهي.
اهو سنڌي فرد داخلي نوع ۾ (منهنجين ڪهاڻين ۾) بس
مان ئي آهيان- مان/ تنها.
اها سموري پيڙا/ ڀوڳنا منهنجي اندر، احساس جي اک
رستي هر صبح
feed
ڪئي وڃي ٿي. مان ان کي قبول ڪرڻ لاءِ ان ڪري
مجبور آهيان جو احساس جي اک ٻوٽڻ تي مون کي اختيار
ناهي. ان حوالي سان لکڻ منهنجي مجبوري آهي (جيئن
جيئڻ منهنجي مجبوري آهي.)
مون کي لڳو
مان به غير محفوظ آهيان
مان به پنهنجي لاءِ، پنهنجي گرڀ مان جنميل فردن
لاءِ سلامتيءَ جي ڪائي ضمانت نٿي رکان.
ٽارچر سيل، فوجي ڇانوڻيون، نفسياتي جنگ ۾ مفلوج
ڪندڙ ماهر، چهبڪ سان ريس ڪورس گرائونڊ ۾ گهوڙن
جيان فرد کي ڊوڙائيندڙ جوڪي، فرد جي
inner feelings
جو ايڪسري ڪندڙ ماهر وڃائيجندڙ سڃاڻپ، خوف هيٺ
ساهه کڻڻ جو آڊر ته ڪير ڄاڻي صبح ٿئي نه ٿئي ۽ جي
هي صبح آهي به ته ڪير ڄاڻي ڪيترا لمحا باقي رهي!؟
ڪير ڄاڻي!!- ڪير ڄاڻي؟؟- ڪير ڄاڻي!!؟؟-
اهو سمورو ڪجهه هن ئي ڌرتيءَ تي، عين منهنجن پيرن
هيٺان، عين منهنجي گرڀ جي اندر آهي.
اَ- ويساهيءَ جي ڀاونائن کي مان زهريائتي گيس جيان
پنهنجي ساهه ۾ ڀربو ٿي محسوس ڪيان- غير محفوظ ۽
غير يقيني آئيندي جي سامهون بيهي لکڻو پيو آهي مون
کي.
اها ڪيفيت زوريءَ، منهنجي نه چاهيندي به منهنجين
ڪهاڻين ۾/ منهنجي اندر گهڙي آئي آهي.
منهنجي شعور مون کي فقط انهيءَ کان آگاهه ڪيو آهي.
مون محسوس ڪيو
ته سنڌي فرد (يا- مان) ان يورپي فرد کان هن وقت
مختلف ناهيون- جيڪو ٻن مهاڀاري لڙاين جي وچ ۾
پيڙهجندي، پنهنجي خارج جي حالتن ۾
misfit
ٿيڻ کان پوءِ
existentialism
جي وهڪري ۾ لڙهي ويو.
۽ هن ٻاهر جا سمورا دورازا بند ڪري ڇڏيا.
مان بهرحال ٻاهر جو دروازو کليل ڇڏيان ٿي.
ٻاهر ڏانهن کليل درازو جيڪو مون کي منهنجي ڌرتيءَ
سان ڳنڍي رکي ٿو.
افسوس
مون وٽ ورثي ۾ توکي ڏيڻ لاءِ
آزادي ناهي
مون کي به منهنجن وڏڙن آزادي نه ڏني هئي.
افسوس
مان توکي محڪوم قوم ۾ جنم ڏيڻ تي مجبور آهيان
ان لاءِ
جو مان به ان ساڳي محڪوم قوم ۾
”جبري جنم“
وٺي آئي هيس
ڪڏهن ڪڏهن
ڏيهه پنهنجو به
پرڏيهه پيو محسوس ٿيندو آهي
۽ پيرن هيٺان ڌرتي هوندي به
ماڻهو ڄڻ پولار ۾ پيو لٽڪندو آهي
ڏيڻ لاءِ
گذريل نسلن کان ايندڙ نسلن تائين
بس ڦاسيءَ جو ڦندو ئي هوندو
افسوس-!!
صد افسوس-!!
نورالهديٰ شاهه
31
ڊسمبر
1988ع
حيدرآباد
آخري مئل ماڻهو
تباهه ٿي ويل ڪائنات جو آخري منظر. هوريان هوريان
اُٿندڙ دونهون، بوءِ، تپي ڳاڙهو ٽامو ٿي ويل آسمان
۽ ڦاٽي ڳڀا ڳڀا ٿي ويل ڌرتي. وچ ڪائنات ۾ ٽياس
مٿان ٽنگيل آخري مئل ماڻهو. سڀئي آواز مري ٺري
ويل. موت جي ان بي انت سانت ۾ بس پريان ڪٿان ايندڙ
لٺ جي ٺڪ ٺڪ جو پڙلاءُ. آواز هوريان هوريان وچ
ڪائنات ۾ ٽگيل آخري مئل ماڻهوءَ جي ويجهو ايندو ٿو
وڃي. مئل ماڻهوءَ جي ويجهو پهچي لٺ جي سهاري تي
هلندڙ پوڙهو عزرائيل بيهي ٿو رهي. کن لاءِ مئل
ماڻهوءَ جي کليل اکين ۾ نفرت (موت کان نفرت) جا
ڀاوَ ٿا اُڀري اچن ۽ پوڙهي عزرائيل جي چپن تي بي
معنيٰ مرڪ.
”مان صدين ڪنان توکي ڳوليان پيو.“ عزرائيل جا بند
چپ پهريون ڀيرو کلن ٿا پنهنجي سموري جنم ۾.
”مان ڄاڻان ٿو ۽ مان صدين ڪنان توکان لِڪندو ٿو
وتان، پر تنهنجي سيني ۾ پٿر ڀريل آهن شايد!“
مُئل ماڻهوءَ جي بند چپن اندران نڪرندڙ آواز، ڄڻ
سياري جي سرد هوا جو سيسراٽ. عزرائيل لٺ پٽ تي رکي
بيحد ٿڪل نوع ۾ مئل ماڻهوءَ جي پيرن ۾ ويهي ٿو
رهي. هڪ ئي نهار چؤڏسا ۾ تباهه ٿيل ڪائنات تي وجهي
ٿو ۽ سندس اڇا ڀرون تاڻجي وڃن ٿا.
”تون مون کي ڪڏهن به ڪونه سمجهي سگهيو آهين، هيڏي
ڊگهي ڪائنات ۾ ڀلا ڪو هڪ پل به امن جو هو! ماڻهوءَ
لاءِ ڪٿي ڪا پناهه گاهه هئي، هان!!“
”نه.“ سرد هوا جو سيسراٽ.
”ماڻهو، ماڻهوءَ جا پير وڍي رهيو هو. انهن وڍيل
پيرن سان ڀلا تون ڪيترو ڊوڙي سگهين ها!!“ عذرائيل
ڪنڌ مٿي کڻي مئل ماڻهوءَ جي کليل اکين ۾ نهاري ٿو،
پيڙا ڀري نهار.
”ڪجهه به هو، مون تڏهن به جيئڻ ٿي چاهيو. منهنجو
ان ۾ ويساهه هو ته ماڻهو نيٺ به ڪڏهن نه ڪڏهن ڪوڙ
تي سچ جي سوڀ ماڻي وٺندو.“
موٽ ۾ عزرائيل ٽهڪ ڏئي کلي پوي ٿو. مئل ماڻهو ائين
ٿو محسوس ڪري، ڄڻ پوڙهو عزرائيل سڏڪا ڀري روئندو
هجي.
”هون!!..... سوڀ!! جڏهن ماڻهن جا سڀئي ڪومل ڀاوَ
مري چڪا هئا، تڏهن ڇا سوڀ ماڻڻ ايڏو سڦل ٿي سگهي
ٿي! مون کي ته ائين ٿو محسوس ٿئي ڄڻ تون جيئڻ جا
سمورا ڏينهن اکين هوندي به انڌو رهيو آهين. پٿر ته
ماڻهن جي سينن ۾ ڀرجي ويا هئا. مون ته ڪنهن جو به
من ڌڙڪندي ڪين ٻڌو هو، سواءِ ابهم ٻارڙن جي. باقي
بچيل پٿر ماڻهو هٿن ۾ کنيو ٿي هليا هڪٻئي جو نشانو
تاڻيو.“
ڏک ۽ ڪاوڙ جا گڏيل ڀاوَ عزرائيل جي پوڙهين اکين
مان ليئو پائڻ ٿا لڳن. مئل ماڻهوءَ وٽ ورنديءَ ۾
ڪجهه به چوڻ لاءِ باقي ناهي بچيو. انيڪ پل ٻنهي جي
وچ ۾ سانت پَر ڦهلايو بيٺي ٿي رهي. انيڪ پل لنگهي
وڃڻ کان پوءِ مئل ماڻهوءَ جي بند چپن مان سرد هوا
جو سيسراٽ ٿو نڪري:
”تڏهن به، مون ۽ هر ماڻهوءَ جيئڻ ٿي چاهيو، ان
ساڳي ڪائنات ۾، جيئن به هئي، جهڙي به هئي. پر توکي
ڪوبه حق ڪين هو ائين اوچتو سڀ ڪجهه فنا ڪري ڇڏڻ
جو.“
مئل ماڻهوءَ جي کليل اکين ۾ هوريان هوريان ڳاڙهي
رنگ جو زهر ڀربو ٿو وڃي. عزرائيل ڇرڪي ڪي پل اچرج
مان مئل ماڻهوءَ کي ڏسندو ٿو رهي ۽ ٻي پل ڪاوڙ،
پيڙا ۽ نفرت جا ڀاوَ سندس منهن جي گهنجن مان ليئو
پائڻ ٿا لڳن. ڳالهائڻ سمي آواز تهائين اوچو ٿيو ٿو
وڃيس.
”نه، ماڻهوءَ کي ڪوبه حق ڪين هو جيئڻ جو.“ ڪاوڙ
مان ڏڪندو هو اٿي بيهي ٿو. ”تو ته اکين تي کوپا
چاڙهي ڇڏيا هئا. ڄڻ، منهن موننن ۾ ڏيو ويٺو هئين.
تو ڪڏهن ڪجهه ڏٺو ئي ڪٿي ٿي ڀلا!! ماڻهو، ماڻهوءَ
جي پيٽ ۾ بارود ڀري رهيو هو. روشنيءَ جي نڙيءَ تي
ننهن ڏئي، روشنيءَ کي ماري ڇڏيو هيائون ۽ چئني
ڏسائن ۾ ڦهليل اونداهيءَ ۾ ماڻهو هڪٻئي کي ڪُهي
رهيا هئا. هڪ ٻئي جا ماس پٽي کائي رهيا هئا. ابهم
ٻارڙن جي پيرن هيٺان بارودي سرنگون وڇائي رهيا
هئا. سچ جو خون ڪري، ان کي چؤواٽي تي ٽياس مٿان
ٽنگي ڇڏيو هئائون ۽...... اونداهيءَ جو فائدو وٺي
ڪوڙ جا پير پئي چميائون. اڃا به....... تون ٿو
....... چئين ...... ته....... ته.....“ عزرائيل
جو آواز ڀرجي ٿو اچي. مئل ماڻهوءَ کان پنهنجي اندر
جا ڀاوَ لڪائڻ لاءِ هو مئل ماڻهوءَ کي پٺ ڏيئي
بيهي ٿو رهي.
پل اپل جي سانت کان پوءِ سرد هوا جو سيسراٽ
عزرائيل جي ڪنن وٽان لنگهي ٿو. ”تنهنجيون اکيون ته
بس اهو ئي ٿي ڏسي سگهيون نه!..... نه ته جيئڻ سان
ته ماڻهوءَ جو موهه جنم کان هو. سوڀ جي آس من ۾
پالي، هر ماڻهوءَ سدائين لاءِ ٿي جيئڻ چاهيو ۽...
روشني ۽ سچ جي مرڻ پڄاڻان به..... ٻاٽ اونداهيءَ
۾، ڪڏهن نه ڪڏهن پُنر جنم وٺندڙ روشني ۽ سچ کي
ماڻي وٺون ها....... ڪٿي نه ڪٿي ته اونداهيءَ جو
انت هجي ها نه! پر...... تون..... بنا ڪجهه سوچڻ
جي...... سڀ ڪجهه......“
عزرائيل هوريان هوريان مڙي ٿو. کيس ائين ٿو محسوس
ٿئي، ڄڻ مئل ماڻهوءَ جي اکين ۾ سمونڊ ڇلندو هجي.
ڪي کن هو ٽڪ ٻڌي اچرج مان مئل ماڻهوءَ کي ڏسندو ٿو
رهي. ٻي پل نراسائيءَ مان ڪنڌ نمائي ٿو ڇڏي.
اُجهامندڙ آواز ۾ ڀڻڪي ٿو: ”ويساهه ڪر، منهنجي
سيني ۾ پٿر ڪونه آهن ڀريل. مون ته جنگ، بک،
بدحاليءَ ۽ سازش ۾ مارجي ويندڙ ماڻهن ۽ ابهم ٻارن
کي پنهنجين هنن پوڙهين ٻانهن ۾ کنيو آهي.“
عزرائيل پنهنجون پوڙهيون ٻانهون مئل ماڻهوءَ جي
کليل اکين اڳيان ڦهلائي ٿو ڇڏي؛ ”تون ٻڌين ٿو
نه!!؟“
”ها، ٻڌان ٿو. پر هاڻ اهو سڀ ڪجهه ٻڌڻ مان ڀلا
ڪهڙو حاصل!! جيئڻ جو وڏو ڪارڻ من ۾ پلجندڙ آس آهي،
جيڪا مُئي پڄاڻان سڀ کان پهرين ختم ٿيو وڃي. ان
کان اڳتي ته باقي ڪجهه به نٿو رهي..... نه سوڀَ،
نه آس، نه نياءَ، نه انياءَ، پوءِ..... پو.... بس
اها ڏکوئيندڙ حقيقت رهجيو ٿي وڃي ته.... ته... موت
ماڻهوءَ تي سوڀ ماڻي ورتي آهي.“ مئل ماڻهوءَ جي
اکين ۾ سمونڊ ڇُلڻ ٿو لڳي. عزرائيل کي ائين ٿو
محسوس ٿئي، ڄڻ ان سمونڊ ۾ ٻڏندو هجي، جڏهن ته
ڪائنات تباهه ٿيڻ سمي سمورا سمنڊ (اهي سمونڊ به
جيڪي زمين جي ڪنارن وٽ هئا...... اهي سمونڊ به
جيڪي ماڻهن جي اندر منجهه هئا) سُڪي ٺوٺ ٿي چڪا
هئا.
”پر ان ۾ منهنجو ته ڏوهه نه هو. تو ڪونه ڏٺو ڇا ته
ماڻهو پنهنجي سموري سگهه ڪائنات جي تباهيءَ
لاءِ.....“
سرد هوا جو سيسراٽ عزرائيل جي ڳالهه اڌ ۾ ئي ڪٽي
ٿو.
”پر ان تباهيءَ کان اڳتي به ته ماڻهو ڪڏهن نه ڪڏهن
امن، خوشحالي، روشني ۽ سچ ماڻي سگهيو ٿي نه......
تو ته بس ڪائنات جو هڪ رخ ئي پَسيو هو..... مان سچ
ٿو چوان نه!!!“ مئل ماڻهوءَ جي کليل اکين ۾ ڪي کن
اڳ ڇُلندڙ سمونڊ هوريان هوريان سُڪڻ ٿو لڳي، پر
سرد هوا جي سيسراٽ تي عزرائيل کي نڄاڻ ڇو سُڏڪن جو
گمان ٿئي ٿو.
”چريو آهين تون ته..... اهو سڀ نه ڪريان ها ته
جيئڻ عذاب بڻجي پوي ها ماڻهن لاءِ. مان نه سهي پر
پوءِ ڪائنات جو هر جيوَ پاڻ کي پنهنجي هٿن سان
گهُٽو ڏئي ماري ڇڏي ها. پر ..... تون.... تون ته
ڪجهه به نه سمجهي سگهندين، ڪجهه به نه.“
عزرائيل نمي پٽ تان لٺ کڻي ٿو، مئل ماڻهوءَ کي
پيڙا ڀريءَ نهار سان ڏسي ٿو ۽ وڃڻ لاءِ وک وڌائي
ٿو. هيڪر وري سياري جي سرد هوا جو سيسراٽ ڄڻ سندس
ڪنن وٽان لنگهي ٿو:
”تون به ڪجهه نه سمجهي سگهندين.... تو ته.....
اونداهيءَ منجهان ڦٽندڙ روشنيءَ کي به ڪڏهن پَسيو
ڪونهي. پر هاڻ ته هر شيءِ جو انت اچي ويو آهي نه.
ڪجهه به نه رهيو آهي باقي. نه روشني، نه آس، نه
زندگي، نه نياءَ، نه شڪست ۽ نه سوڀ. ڪنهن کي به ڪا
معنيٰ ڪانهي رهي. بس اها ڏکوئيندڙ حقيقت رهجي وئي
آهي ته موت ماڻهوءَ تي سوڀ ماڻي ورتي آهي۽“ |
