|
(ضميمو ب)
ٻين ادارن طرفان شايع ڪيل فارسي ڪتاب
اداره تحقيات پاکستان، لاهور
کليات فيضي (بخش اول)، شيخ ابو الفيض فيضي متوفي 1004هه، مرتبہ
اي. ڊي. ارشد، بنظر ثاني سيد وزير الحسن عابدي،
لاهور – 1967ع.
انشاي ماهرو (بخش اول)، منشات عين الدين عين الملک عبدالله بن
ماهرو (متوفي 764هه)، تصحيح و مقدمہ پرفسور شيخ
عبدالرشيد، بنظرثاني و اهتمام دکتر محمد بشير
حسين، لاهور، 1965ع.
رقعات حکيم ابو الفتح گيلاني (بخش اول) 983 – 997هه، مسيح الدين
ابوالفتح، تصحيح دکتر محمد بشير حسين، لاهور
1968ع.
گل عنا (بخش اول)، 1830 – 1835ع، تاليف ميرزا اسد الله خان
غالب، بتصحيح و تحقيق سيد وزير الحسن عابدي،
لاهور، 1969ع.
ديوان دلشاد پسروري (بخش اول)، ميرزا حافظ دل محمد دلشاد پسروري
(متوفي 1776ع)، بتصحيح غلام رباني عزيز لاهور،
1970ع.
ديوان دارا شکوه (چاپ اول)، مولف شهزاد دارا شکوه قادري، بتصحيح
احمد نبي خان، لاهور، 1969ع.
مکتوبات سعد الله خان (چاپ اول)، مولف ملا سعد الله خان (متوفي
1066هه)، بتصحيح دکتر ناظم حسين زيدي، لاهور،
1968ع، بنظرثاني و مقدمہ و تعليقات مولانا غلام
رسول مهر.
فهرست مخطوطات شيراني (دو جلد)، مرتبہ دکتر محمد بشير حسين،
لاهور 1968ع.
اقبال اکادمي، کراچي
الف: تذکره شعراي کشمير (چهار جلد)، گرد آورده سيد حسام الدين
راشدي، تکملہ تذکره محمد اصلح، کراچي، 1967ع.
ب: تذکره شعراي کشمير، تاليف محمد اصلح متخلص بميرزا، بتصحيح
سيد حسام الدين راشدي، کراچي، 1967ع.
(2) تذکره شعراي پنجاب، گرد آورده سزلانگ خواجہ عبدالرشيد،
کراچي، 1967ع.
انجمن ترقي اردو، کراچي
نسخہ هاي کمياب فارسي (بخش اول)، 1967ع، مرتبہ سيد سرفراز علي
رضوي، کراچي، 1967ع.
انجمن تاريخ پاکستان، کراچي
ذخيرة الخوانين (1061هه)، تاليف شيخ فريد بهکري، تصحيح، مقدمہ،
ترتيب و حواشي دکتر سيد معين الحق، کراچي، 1961ع.
پنجابي ادبي اکادمي، لاهور
تذکره مردم ديده (بخش اول) تاليف عبدالحکيم حاکم (متولد
1120هه)، باهتمام دکتر سيد عبدالله، لاهور، 1961ع.
ديوان واقف (بخش اول) مولف شيخ نور الحسين واقف لاهوري (متوفي
1190هه/1776ع)، باهتمام پرفسور غلام رسول عزيز،
لاهور 1962ع.
عبرت نامہ (بخش اول)، 1854ع، تاليف مفتي علي الدين باهتمام دکتر
محمد باقر، لاهور، 1961ع.
نامہ عشق (بخش اول)، 1140هه، تاليف اندر جيت منشي، بتصحيح دکتر
وحيد قريشي. لاهور، 1909ع.
ديوان غنيمت (بخش اول)، تاليف محمد اکرم غنيمت کنجاهي (متوفي
1118)هه)،بتصحيح پرفسور غلام رباني عزيز، لاهور
1958ع.
نيرنگ عشق يا مثنوي غنيمت (بخش اول) 1103هه اثر محمد اکرم غنيمت
کنجاهي، بتصحيح پرفسور غلام رباني عزيز، لاهور
1962ع.
تاريخ کوه نور (بخش اول) 1850ع، تاليف فقير سيد نور الدين محمد
بخاري، باهتمام دکتر محمد باقر، لاهور، 1958ع.
دانشکده خاور شناسي، دانشگاه پنجاب، لاهور
کليات جو يا تبريزي (بخش اول)، مولف ميرزا دارا بيگ جويا
(1118هه)، باهتمام دکتر محمد باقر، لاهور، 1959ع.
الف: مدارالافاضل، سہ جلد (از الف تا گ)، 1953ع، تاليف الله داد
فيضي سرهندي، باهتمام دکتر محمد باقر، لاهور، 1959
– 1969ع.
مقالات منتخبہ (بخش اول)، (جلد اول و دوم)، باهتمام وزير الحسن
عابدي، لاهور، 1967ع.
سندي ادبي بورڊ، حيدرآباد سند
تاريخ تازه نواي معارک (بخش اول)، تاليف منشي عطا محمد شکارپوري
(متوفي 1272هه) بتصحيح، عبدالحئي حبيبي افغاني،
کراچي، 1959ع.
تاريخ مظهر شاهجهاني (بخش اول) تاليف يوسف ميرک بن مير ابو
القاسم (نمکين بهکري متوفي 1018هه)، بتصحيح سيد
حسام الدين راشدي، حيدرآباد سند، 1962ع.
تکملہ مقالات الشعرا (بخش اول) تاليف مخدوم محمد ابراهيم خليل
تتوي (متوفي 1317هه)، بتصحيح سيد حسام الدين
راشدي، کراچي، 1958ع.
حديقہ الاولياء (بخش اول)، تاليف سيد عبدالقادر تتوي، بتصحيح
سيد حسام الدين راشدي، حيدرآباد سند، 1967ع.
ترخان نامہ (بخش اول)، 1654ع، تاليف سيد مير محمد تتوي، باهتمام
سيد حسام الدين راشدي، حيدرآباد سند، 1957ع.
مثنويات هشت بهشت (بخش اول)، تاليف ملا عبدالحکيم عطا تتوي
(1140هه)، مقدمہ سيد حسام الدين راشدي، حيدرآباد
سند، 1963ع.
مثنوي چنيسر نامہ،از ادراکي بيگلار، بتصحيح سيد حسام الدين
راشدي، حيدرآباد سند، 1956ع.
مثنوي مظهر الاثار (بخش اول) از سيد شاه جهانگير هاشمي کرماني
بهکري (متوفي 946هه)، بتصحيح سيد حسام الدين
راشدي، کراچي، 1957ع.
مثنويات و قصائد قانع تتوي، از سيد علي شير قانع تتوي (متوفي
1203هه)، مقدمہ سيد حسام الدين راشدي، حيدرآباد
سند، 1961ع.
منشور الوصيت و دستور الحکومت (بخش اول)، از ميان نور محمد خدا
يار خان، بتحقيق سيد حسام الدين راشدي، حيدرآباد
سند 1964ع.
ديوان غلام (بخش اول)، از نواب غلام محمد خان لغاري تاجپوري
(متوفي 1862ع)، بمقدمہ دکتر نبي بخش خان بلوچ،
حيدرآباد سند، 1959ع.
تحفة الکرام (بخش اول مجلہ سوم)، تاليف مير علي شير قانع تتوي
(متوفي 1203هه)، بتصحيح و تحشيہ سيد حسام الدين
راشدي، کراچي، 1971م.
ديوان عطا، تصنيف عبدالحکيم عطا تتوي (متوفي 1140هه)، بتصحيح و
مقدمہ سيه محمد مطيع الله راشد برهانپوري،
حيدرآباد سند، 1959م.
روضة السلاطين و جواهر العجائب (بخش اول) 962هه، تاليف سلطان
محمد فخري بن محمد اميري هروي، بتصحيح و تحشيہ سيد
حسام الدين راشدي، حيدرآباد سند، 1968ع.
مکلي نامہ (بخش اول)، تصنيف سيد مير علي شير قانع تتوي (متوفي
1203هه)، بتصحيح و تحشيہ سيد حسام الدين راشدي،
حيدرآباد سند، 1967ع.
مقالات الشعرا (بخش اول)، تاليف سيد مير علي شير قانع تتوي،
بتصحيح و حواشي و مقدمہ سيد حسام الدين راشدي،
کراچي، 1957ع.
مثنويات هير و رانجها (بخش اول)، عظيم الدين ”عظيم“ تتوي (متوفي
1229هه) و ضياء الدين ”ضياء“ تتوي (متوفي 1229هه)،
و موهن داس ”آزاد“ ملکاني (متوفي 1240هه)، و ولي
محمد لغاري، بتصحيح و مقدمہ حفيظ هوشيارپوري،
کراچي، 1957ع.
کليات مائل (بخش اول)، تصنيف مير غلام علي مائل
تتوي (متوفي 1251هه)، بترتيب و تصحيح محمود احمد
عباسي، محمد حبيب الله رشدي، حيدرآباد سند، 1959ع.
ديوان عظيم تتوي (بخش اول)، 1229هه، از عظيم الدين محمد
الحسنيني تتوي (متوفي 1229هه)، مرتبہ دکتر پرفسور
غلام مصطفيٰ خان، حيدرآباد سند، 1962ع.
ديوان محسن تتوي (بخش اول)، تصنيف محمد محسن تتوي، (1121 –
1163هه)، بتصحيح و ترتيب مقدمہ محمد حبيب الله
رشدي، حيدرآباد سند، 1963ع.
مجلس ترقي ادب، لاهور
دربار ملي (بخش اول)، منتخبہ و مرتبہ، شيخ محمد اکرم و دکتر
وحيد قريشي، لاهور، 1961ع.
شاهجهان نامہ، تصنيف محمد صالح کنبو (متوفي 1120هه)، ترتيب و
تحشيہ، دکتر غلام يزداني ترميم و تصحيح، دکتر وحيد
قريشي، لاهور، 1967ع.
کليات فارسي (غالب)، (بخش اول) 1845ع، از ميرزا
اسدالله خان غالب، (متوفي 1869ع)، مرتبہ سيد
مرتضيٰ حسين، لاهور، 1967ع.
مؤسسہء تحقيقات آسياي و غربي، کراچي
ديوان بيرم خان (چاپ اول)، مولف بيرم خان خانخانان (متوفي
968هه)، باهتمام دکتر محمود الحسن صديقي، سيد حسام
الدين راشدي و دکتر محمد صابر، کراچي، 1971ع.
نامہ اي شاملو المعروف، منشات حسن خان شاملو، از حسن خان شاملو
(متوفي 1050هه)، عباس قلي خان شاملو (متوفي
1090هه)، باهتمام و مقدمہ دکتر رياض الاسلام،
کراچي، 1971ع.
متفرقہ
آموز گار فارسي (بخش اول)، مولف حضور احمد سليم، حيدرآباد،
1971ع.
تاريخ شعر و سخنوران فارسي در لاهور (بخش اول)، تصنيف دکتر يمين
خان لاهوري، لاهور، 1971ع.
تذکرهء فارسي گو شعراي اردو (بخش اول)، تاليف عبدالروف تاج،
کراچي، 1971ع.
ديوان حافظ شيرازي، بخط محمود بن حسن نيشاپوري، 894هه بمقدمہ
ممتاز حسن، لاهور، 1971ع.
ديوان حزين، مصنف شيخ جمال الدين عبدالمعالي محمد علي (متوفي
1180هه)، تصحيح کرده مصنف ملک علي قلي والہ
داغستاني، بمقدمہ ممتاز حسن، لاهور، 1971ع.
مثنوي والہ سلطان (بخش اول)، تصنيف شمس الدين فقير دهلوي،
(متولد 1115هه)، بمقدمہ ممتاز حسن، لاهور، 1971ع.
ديوان صائب بخط و مهر صائب، تصنيف ميرزا محمد علي صائب (متوفي
1080هه)، بمقدمہ ممتاز حسن لاهور، 1971ع.
منتخاتي از شعراي فارسي گوي بلوچستان، گرد آوري و تاليف پرفسور
دکتر انعام الحق کوثر، لاهور 1971ع.
فارسي در پاکستان، گرد آورده دکتر سيد محمد اکرم شاه اکرام،
لاهور، 1971ع.
سيد گل، مجموعہ گفتار هاي حقيقي، مرتبہ سيد اقتدار علي، پيشاور،
1971ع.
نسخہ هاي خطي فارسي، موزه ملي پاکستان کراچي، مرتبہء محمد شريف،
کراچي، 971ع.
حقوق عائلي ايران، مولف دکتر سيد علي رضا نقوي، اسلام آباد،
1971ع.
دستگاهه قضائي پاکستان، ناشر وزارت داد گستري و امور پارليماني
دولت پاکستان، اسلام آباد، راجع بہ طرز کار
دستگاهه قضائي در کشور بزرگ باکستان.
سبد چين (بخش اول)، تاليف ميرزا اسد
الله خان غالب، (متوفي 1284هه)، بہ تصحيح و تحقيق
سيد وزير الحسن عابدي، لاهور، 1969ع.
سعدي و خسرو، تاليف وزير الحسن عابدي، مجموعہ مشتمل برتمام
غزليات همطرحي، ناشر بيکيجز لميتد، لاهور.
کليات غزليات خسرو (جلد اول) جمع و تصحيح، اقبال
صلاح الدين، تجديد نظر، سيد وزير الحسن عابدي،
باهتمام سيد اظهار الحسن رضوي، ناشر پيکيجز لميتد،
مطبع عاليہ لاهور، 1972ع.
کچکول نامہ (فارسي) (بخش اول)، تاليف مخدوم
ابوالحسن داهري نقشبندي (متوفي 1181هه)، بتحقيق و
تحشيہ غلام مصطفيٰ قاسمي، ناشر شاه ولي الله
اکادمي، حيدرآباد سند، 1965ع.
مترجم: محمد عيسيٰ نظاماڻي
نيوز ايڊيٽر
پاڪستان براڊ ڪاسٽنگ ڪارپوريشن
حيدرآباد
ادبي خبر نامو
ڊاڪٽر نيمري شمل جي حيدرآباد ۾ آمد
گذريل 28 – آگسٽ 1973ع تي اولهه جرمنيءَ جي مشهور
مستشرق خاتون پروفيسر انيمري شمل پاڪستان نيشنل
سينٽر حيدرآباد سنڌ ۾ سنڌ جي ثقافتي روايتن بابت
تقرير ڪندي اهل سنڌ کي زبردست خراج عقيدت پيش ڪيو
۽ چيو ته ”توڙي جو سنڌي ٻولي ڳالهائيندڙن جو تعداد
ايڏو وڏو نه آهي، پر سندن ثقافتي ورثو ۽ روايتون
ايڏيون ته عظيم ۽ شاندار آهن، جو هُو دنيا جي
اڳيان فخر سان پيش ڪري سگهن ٿا.“ پروفيسر شمل چيو
ته ”سنڌ جي ثقافتي ورثي کي محفوظ ڪرڻ ۽ اهل سنڌ کي
پنهنجي عظيم روايتن موجب زندگي گذارڻ جي هدايت ڪرڻ
۾ سڀ کان وڏو رول سنڌ جي باڪمال صوفي بزرگن ادا
ڪيو آهي. اِها ڳالهه ڪيڏي نه حيرت جوڳي آهي ته
ماڻهو جڏهن ايران ۽ عرب جي ممتاز صوفي بزرگن جا
حالات زندگي مطالع ڪري ٿو، تڏهن معلوم ٿئي ته
اسلامي دنيا جي ڪيترن اڪابرن ۽ مشاهيرن سنڌي مائرن
جي گود ۾ جنم ورتو ۽ پلجي وڏا ٿيا، انهن ۾ فقہ جي
مشهور امام ابو حنيفه جو اسم مبارڪ سر فهرست آهي.“
ڊاڪٽر شمل چيو ته ”اِهو ڏيکاري ٿو ته سنڌ جو
اسلامي دنيا سان رشتو ڪيڏو نه قريبي ۽ گهرو آهي.
چنانچه، مون کي اها ڳالهه عين فطري معلوم ٿيندي
آهي ته سنڌي ثقافت جو محافظ ۽ سنڌ جو سدا حيات
شاعر شاهه عبداللطيف ڀٽائي پاڻ سان قرآن شريف ۽
مثنوي مولانا روم هميشه گڏ رکندو هو. شاهه صاحب جي
ڪلام جي مطالع مان اها حقيقت ثابت ٿئي ٿي ته صوفين
جي پيشوا مولانا جلال الدين روميءَ جو مٿس گهڻو
اثر هو، ۽ سندس رسالي ۾ ڪيترائي اهڙا بيت ملن ٿا،
جيڪي مثنوي شريف جي شعرن جو ترجمو آهن. شاهه صاحب
پنهنجي خدا داد شاعرانه ڏات سان انهن کي ايڏيءَ ته
سهڻيءَ سنڌي زبان ۾ ادا ڪيو آهي، جو اُهي سولائيءَ
سان سنڌي ذهن کي متاثر ڪري سگهن ٿا.“ ڊاڪٽر شمل
ٻڌايو ته ”جهڙيءَ طرح شاهه صاحب روميءَ کان متاثر
آهي، اهڙي طرح سچل سرمست وري عطار کان متاثر ٿيل
نظر اچي ٿو. سنڌي ڪلاسيڪي ادب جو جيترو مطالعو ڪجي
ٿو، اوترو سنڌ جي عظمت ۽ ثقافتي سرمايي جي وسعت جو
احساس ٿئي ٿو.“
سنڌي ادبي بورڊ متعلق ڊاڪٽر شمل چيو ته ”سنڌي ادبي
بورڊ، سنڌ جي باڪمال عالمن جا جيڪي فارسيءَ ۽
عربيءَ ۾ لکيل تاريخي مخطوطا شايع ڪيا آهن، تن
ثابت ڪيو آهي ته سنڌ علمي دنيا ۾ ممتاز حيثيت جي
مالڪ آهي.“ ڊاڪٽر شمل اهو به ٻڌايو ته ”سنڌ نه فقط
ماضيءَ ۾ وڏا ماڻهو پيدا ڪيا، پر هاڻوڪي دؤر ۾ به
پنهنجي عظمت برقرار رکي آهي. هن چيو ته ’سنڌي ادبي
بورڊ‘ مرزا قليچ بيگ جا جيڪي ڪتاب شايع ڪيا آهن،
سي ڏسي مون کي حيرت لڳي آهي، ته سنڌ جي سرزمين
ڪيڏا نه ذهين ۽ اورچ ماڻهو پيدا ڪري سگهي ٿي. هن
اميد ظاهر ڪئي ته سنڌ جا نوجوان اديب ۽ شاعر
پنهنجي ماضيءَ جي شاندار روايتن کي نه فقط قائم
رکندا، بلڪ انهن کي اڳتي وڌائي، پنهنجي علمي هاڪ ۽
ڌاڪ جو سڪو ڄمائيندا“.
پروفيسر شمل ٻئي ڏينهن صبح جو مولانا جلال الدين روميءَ
جي زندگيءَ تي رنگين تصويرن جي وسيلي هڪ عالمانه
ليڪچر ڏنو، جنهن جو انتظام ’سنڌي ادبي بورڊ‘ ۽
’مرڪزي اردو بورڊ‘ گڏجي ڪيو هو. پروفيسر شمل ان
ليڪچر ۾ مولانا جلال الدين روميءَ جي زندگي ۽
تعليم نهايت دلنشين پيرايه ۾ بيان ڪئي.
حيدرآباد ۾ قيام دوران، سيد پناهه علي شاهه ڊئريڪٽر
تعليم سنڌ، ڊاڪٽر نبي بخش بلوچ، مسز شمس عباسي
ڊپٽي ڊئريڪٽريس گرلس سنڌ، پروفيسر اڪرم انصاري
ڊئريڪٽر ڪاليجز ايڊيوڪيشن، مسٽر غلام رباني
سيڪريٽري سنڌي ادبي بورڊ، مولانا غلام محمد گرامي
ايڊيٽر سماهي ’مهراڻ‘، مولانا غلام مصطفيٰ قاسمي
ڊائريڪٽر شاهه ولي الله اڪيڊمي، مسٽر غلام علي
الانا اسسٽنٽ ڊئريڪٽر انسٽيٽيوٽ آف سنڌ الاجي،
ڊاڪٽر اسدالله شاهه حسيني چيئرمين سنڌ ٽيڪسٽ بورڊ،
نياز همايوني انچارج مرڪزي اردو بورڊ ۽ ٻين مقامي
تعليمي ۽ ادبي ادارن جي سربراهن ۽ اديبن سان
ملاقاتون ڪيون. ڊاڪٽر شمل جي ٻنهي تقريرن ٻڌڻ لاءِ
نوجوان سنڌي اديب ۽ شاعر وڏي تعداد ۾ جمع ٿيا.
مسٽر هالم، ڊئريڪٽر گوئٽي انسٽيٽيوٽ ڪراچيءَ،
ڊاڪٽر شمل جي حيدرآباد جي دوري جو انتظام ڪيو ۽
سمورو وقت ساڻس گڏ رهيو. پروفيسر شمل جي حيدرآباد
۾ رهائش جو انتظام پاڪستان نيشنل سينٽر طرفان ڪيو
ويو هو. |
