آهه هر جا تي مصاف هست و بود

ڪير ڄاڻي ٿو هي ڳجهه چرخ ڪبود

آهه هر جا موت پيغام فنا

آ چڱو هو مرد ڄاڻي موت ڇا؟

آ هوا جان جر جڳهه سستي حيات

بي ثبات آ، پر تمنائي ثبات

چار روزه سؤ جهان پسيو آ ديد

هن جهان جي حد ٿي ان کان پديد

هر جهان جو ماه ۽ پروين ٻيو

زندگي جي رسم ۽ آئين ٻيو

وقت هر عالم جو تن کان آ روان

ٿو وڃي هڪ جا کان ٻي جاءِ دوان

سال هت آ ماه ۽ هت آهه دم

هن جهان ۾ جو گهڻو، ٻي جاءِ ڪم

هن جهان جي حد تي هڪ پائبند

مرد هو، جنهنجي صدا هئي دردمند

اک هيس عقاب کان بي تيز تر

انجي چهري مان ڏٺو سوز جگر

دمبدم سوز درون انجو وڌيو

بيت هن کي سؤ لڱا ان ٿي چيو

مون چيو رومي کي هي ديوانه ڪير

ان چيو ’داناءُ جرمن‘ ناهه غير

هي جهانن ٻن جي وچ ۾ ٿو رهي

هنجي نڙ مان نغمه ديرين ٺهي

هن وري حلاج بي دارو رسن

نوع ٻي ۾ آ چيو حرف ڪهن

حرف او بي باڪ ۽ فڪر عظيم

گفتگو هن جي کان مغرب آ دونيم

هم نشين پٺ انجي جذٻي جي ڇڏي

بنده مجذوب کي مجنون سڏي

عشق و مستي کان سياڻا بي نصيب

نبض انجي پئي وڃي دست طبيب

آ طبيبن وٽ سدائي ريب و رنگ

واءِ جو مجذوب ڄايو در فرنگ

ابن سينا ٿو ڪتابن کي ڏسي

حب خواب آور ڏئي، نشتر هڻي

مرد رهبر ڪونه هو اندر فرنگ

انجو نغمو هو مٿي گهٽ تارچنگ

راهرو کي ڪنهن ڏنو ڪجهه نانشان

واردات انجي ۾ پئجي ويو زيان

سون هو، ان کي نه ڪنهن هو پرکيو

ڄاڻ واري مرد، ڄاڻو او نه ڪيو

عشق وارو آه پنهنجي ۾ لڪو

راهرو هي راه پنهنجي ۾ لڪو

مست هو، هر شيشي کي ان ٿي ڀڳو

ٿي خدا کان دور ۽ خود سان لڳو

ٿي گهريائين جئن ڏسي هو ظاهري

اختلاط قاهري ۽ دلبري

ٿي گهريائين آب و گل کان ٿي ظهور

سنگ جو جئن پوک دل کان ٿي ظهور

هن جو ڳوليو ٿي مقام ڪبريا

عقل و حڪمت کان مقام آ، هو جدا

زندگي شرح اشارات خودي

لاو الا آ مقامات خودي

او پيو لا ۾ نه الا کي رسيو

عبده کان دور ۽ بيگانه ٿيو

آ تجلي همڪنار ۽ بي خبر

دور ميوي کان گذاري جئن شجر

رويت آدم ٿي انجي اک گهري

آ ڪٿي آدم هڻي نعرو وري

خاڪين کان ورنه هو بيزار هو

مثل موسى طالب ديدار هو

جي ملي ها ان کي عصر احمدي(1)

تان وٺي ها هو سرور سرمدي

عقل انجي جو آ، ان سان گفتگو

واٽ وٺ پنهنجي، اٿي جا روبرو

مون ڇڏي پرتي هي حد ڪائنات

ات ويس جت آ جهان بي جهات

آ پري کاٻي سڄي کان هي جهان

رات ڏينهن کان هي جهان فارغ عيان

ڪوبه ات قنديل نوري ڪين هو

هيبت معنى کان منهنجو حرف مو

ڪر جهان دل تي ٿوريئي نظر

نور پنهنجي کان ٿئين روشن بصر

ڇاهه دل؟ هڪ عالم بي رنگ بو

عالم بي رنگ بو، بيچاره سو

ساڪن آ، پر هر گهڙي سيار دل

عالم احوال ۽ افڪار دل

آ حقائق کان حقائق ساڻ عقل

سير انجي ۾ نه ره، رفتار نقل

سو خيال آهن، مگر هر هڪ جدا

هڪ آ گردون آشنا ٻيو نارسا

ڪنهن نه چيو ان کي ته گردون آشنا

انجي طرفن تي خيال آ نارسا

يا سرور آ، جو ڏئي ديدار دوست

اڌ قدم ان کان پري ديوار دوست

جاڳ تنهنجي اک کي آياڪ خواب

دل ڏسي ٿي بي شعاع آفتاب

هن جهان ۾ هو جهان آهي ٻيو

اصل انجو ڪن فڪان آهي ٻيو

لازوال ۽ هر گهڙي مٽجي اثر

وهم انجي کي ڏسي ٿي نا نظر

هر گهڙي ان کي ڪمال آهي

هر گهڙي ان کي جمال آهي ٻيو

وقت انجو ڪين ڄاڻي ماه و مهر

ڪين ماپي ٿو او اندر نو سپهر

غيب ۾ جو آ، اچي ٿو روبرو

انجي سامهن دل جي نڪري آرزو

هن زبان ۾ مان چوان ڇا آهه هي

هي جهان نور ۽ حضور ۽ زندگي

لاله ان ڪهسار ۾ لا انتها

انجي باغن ۾ وهن نهريون سدا

مکڙيون سرخ ۽ سفيد ان ۾ ٽڙن

هي دم قدوسين  کان ٿيون کڙن

صاف پاڻي ۽ هوائون عنبرين

گنبدن سان ماڙيون سڀ زمردين

سرخ تنبو ۽ سندن سونا طناب

جت سڀي چهرا حسين آئينه تاب

هئن چيو رومي گرفتار قياس

ڀروسي کان دور تنهنجا هت حواس

آ عمل تي منحصر هي خوب وزشت

هڪ ٿئي دوزخ، ٻيو بڻجي بهشت

هي ڏسين ٿو ماڙيون جي رنگ رنگ

اصل آ اعمال ناڪي سر سنگ

جي چوين ٿو، ڪوثر و غلمان و حور

آهه جلوه عالم جذب و سرور

مون چيو هي گهر سڄو جو لعل ناب

جنهن کي ڍل هر دم ڏئي ٿو آفتاب

هي مقام ۽ منزل ۽ ڪاخ بلند

ٿو ڏسان حورون هتي احرام بند

اي جو تون ڏئين سالڪن کي جستجو

ڪنهن جي هيءَ آ ڪاخ و ڪو

هي چئين، ڪاشانهء شرف النسا

آ ملڪ ان جي پکي سان همنوا

بحر پنهنجو ڪٿ اهڙو گوهر ڄڻي

ماءُ اهڙي ٻي نه ڪا دختر ڄڻي

قبر کان لاهور انجي آسمان

ڪين ڄاتو راز انجي کي جهان

هو سراپا ذوق و شوق و درد و داغ

حاڪم پنجاب جي چشم و چراغ

ان کان روشن خاندان عبدالصمد(1)

نقش انجي فقر جو آتا ابد

هو سدا قرآن سان همدم رهي

هڪ گهڙي فارغ تلاوت کان نه ٿي

چيلهه ۾ تلوار ۽ قرآن بدست

عقل هوش و تن بدن الله مست

خلوت ۽ شمشير، قرآن ۽ نماز

آ ڀلي او عمر جا اندر نياز

ان جي لب تي جئن دم آخر رسيو

شوق مان هن ماءُ ڏي ڏسندي چيو

جيڪڏهن ٿي راز منهنجي جي خبر

ڪر سندم شمشير و قرآن تي نظر

طاقتون حافظ هي هڪ ٻي جون اٿي

هي محور ڪائنات زندگي

هن جهان ۾ جت مري ٿو هر نفس

تنهنجي ڌي جا هي هئا محرم ۽ بس

موڪلايان ٿي سخن ڏي گوش ڏج

تيغ و قرآن کي جدا مون کان نه ڪج

جو چوان ٿي حرف ان کي ٻڌ صحي

قبر بي گنبد هجي قنديل ري

سال ان زرين قبي ۾ جلوه تاب

قبر تي انجي هئا، تيغ و ڪتاب

قبر ان اندر جهان بي ثبات

ٿي ڏنو سچن کي پيغام حيات

تان مسلمان پاڻ سان جو ڪجهه ڪيو

گردش دوران بساط ئي الٽيو

مرد حق ٿيو غير حق کان درد مند

شير مولا ٿيو گدڙ کان پائبند

تاب سيمابي سندس دل مان ويو

جو ٿيو پنجاب سان ڄاڻين پيو

حرف رومي کان بڻي دل درد مند

’آه پنجاب‘ او زمين ارجمند

درد يارن ڪيو حزين اندر بهشت

ڪهني غم کان ٿيس غمين اندر بهشت

تان ٿي گلشن مان صدائي دردمند

حوض ڪوثر جي ڪناري کان بلند

ڪر چيو آئنده تي رومي نظر

دل نه ڏي گذري ويل کي باخبر

شاعر رنگين نوا طاهر غني(1)

فقر کان باطن غني، ظاهر غني

نغمه کي پڙهيو ٿي ان مست مدام

پيش خدمت سيد والا مقام

سيد السادات سالار عجم

هٿ سندس جوڙين تقدير امم

ٿو غزالي(2) درس الله هو وٺي

خاندان کان انجي ذڪر ۽ فڪر کي

آهه مرشد ڪشور جنت نظير

مير و درويش و سلاطين جو مشير

ملڪ ان کي شاهه دريا آستين

علم و صنعت ۽ ڏني تهذيب و دين

سر يزدان جي گهران توکان ڪنجي

موڪلي  شيطان گهري ٿو بندگي

بد ۽ ناخوش جي سنوارت جو ڪرڻ

پوءِ نيڪي جي عمل جو آ گهرڻ

ٿو پڇان توکان فسون سازي هي ڇو؟

بد نشين ساٿي جي دم بازي هي ڇو؟

مٺ مٽي جي، هي جهان بي انتها

تو ئي چؤ هي ڪار سونهين ٿي ڀلا

ڪار ۽ افڪار آ، آزار هي

پنهنجو هٿ ڏندن سان ڪاٽڻ ڪار هي

پانهنجي جيڪو رکي ٻانهو خبر

فائدو پيدا ڪري ان وقت ضرر

ديو سان آدم جي مجلس آ وبال

ديو سان جنگ آهه، آدم جو جمال

پاڻ کي شيطان تي گهرجي لهڻ

تيغ تون، هو آهه روهي جو پهڻ

تيز ٿي، تنهنجي پئي جئن ضرب سخت

ورنه رهندين هت ۽ هت ٿي شوم بخت

زير گردون ماڻهو ماڻهو کي ڳهي

هڪڙي ملت ٻي ٿي ملت سان وڙهي

ملڪ وارن کان جلي جان برملا

دل منجهان دردي اٿن دانهون سدا

آهه ملت زيرڪ و خوش گل مثال

آ جهان ۾ انجي رونق لازوال

ٿو پيالو انجي رت اندر ڦري

نڙ سندس مضمون کان دانهون ڪري

هو خودي کان جئن بڻيو آ بدنصيب

ملڪ پنهنجي ۾ پيو ٿي آ غريب

انجي مزدوري آ، ٻي جي دستڪار

نهر ۾ انجي مڇي ٻي جو شڪار

قافلا منزل ڏي آهن گام گام

هن جو ڪم ناخوب، بي اندام و خام

آ غلامي کان سندس جذبو فنا

باهه آهي جام ۾ مي جي بجا

تون ته ڄاڻين ٿو هيو ڇا ائين ڪڏهن؟

گڏ غلامي ۾ نفع سان ٿئين ڪڏهن

برف سان ڍڪيل سندس ڏس ڪوهسار

ٻي طرف ڏس آتشين رنگ چنار

لعل پيدا ٿي ڪري انجي بهار

انجي طوفان رنگ مٽي آ شڪار

ڪڪر جي ٽڪرن سان پر ڪوه و  دمن

ٿو اڏاري ڪپـــﮧ کي جئن پنبه زن

ڪوهه و دريا ۽ غروب آفتاب

مان خدا کي ات ڏٺو ٿي بي حجاب

هير سان گڏجي رليم اندر نشاط

’بشنواز ني‘ ٿي چيم اندر نشاط

ڪنهن چيو پکي ٿي اندر شاخسار

موسم گرما کان وڌ هي، آ بهار

جو ڇٽو لاله ته نرگس اک ڪڍي

هير نوروزي قبائي گل وڍي

دانهن جا پر سوز ڪئي مرغ سحر

انجي تابش کان جليو جان و جگر

مون ڏٺو ديوانه هڪ اندر خروش

جنهن کسيو مون کان متاع صبر و هوش

رمز نازڪ ٿو چوان توکي پسر

تن سڄو خاڪ آهه، جان والا گهر

جسم کي جان لاءِ ڳارڻ آهه ڄاڻ

پاڪ جي ٿي خاڪ مان گهرجي سڃاڻ

جي وڍيندين جسم کان ڪو پاره تن

هٿ مان ويندو تنهنجي هڪ لخت بدن

پر اها جان جا ٿئي ٿي جلوه مست

هٿ کان ويندي، آهه گويا تنهنجي دست

انجو جوهر ڪنهن به شي سان ناملي

بند ۾ هوندي به ٻاهر ٿو کلي

موت انجو ٿا نگهداري چون

انجي آزادي فروغ انجمن

ڇاهه ’جلوه مست جان‘ مرد سخي؟

جان کي هٿ مان ڏيڻ ۾ ڇو خوشي؟

جان ڏيڻ ڇا آهه؟ حق سان آ تپڻ

سوز جان سان ڪوهه کي ڳاري ڇڏڻ

جلوه مستي حق سان هردم آ هلڻ

راتين ۾ جئن ستاري جو کلڻ

پاڻ کي آ نا لهڻ نابودگي

آ لهڻ ۾ پاڻ کي آسودگي

پاڻ کي جيڪو ڏسي ۽ نا ٻيو

پاڻ جي هو قيد مان ٻاهر ٿيو

جلوه بدمست او ڏسي جو پاڻ کي

زهر کي ماکي کان برتر ٿو ڏسي

جان ان وٽ ٿي هوا بڻجي وڃي

انجي اڳيان قيد انجو ٿو ڏڪي

انجو تيشو ٿو جبل پرزا ڪري

ٿو زمين کان پنهنجي قسمت کي ڀري

تو ٻڌائي حڪمت بد ۽ چڱي

پير دانا نڪته ڪوئي ٻيو وري

مرشد معنى نگاهان آنهه تو

واقف  اسرار شاهان آنهه تو

اصل شاهي ڇاهه اندر شرق و غرب

امتن جي آ رضا يا حرب و ضرب

ٿو چوان کولي توکي والا مقام

ڍل ٻن ماڻهو سوا ٻي کي حرام

يا ’اولي الامر‘ ’منڪم‘ شان جنهن

آيه حق، حجت و برهان جنهن

يا ته ان کي جو جوان  آتند خيز

شهر گير آ، جو سدا اندر ستيز

جنگ جي ڏينهن آهه جو ڪشور ڪشا

صلح جي ڏينهن جو رهي ٿو دل صفا

ٿي سگهي ايران و هندستان خريد

بادشاهي پر نه ٿي ڪنهن کان خريد

جام جم کي اي جوان با هنر

ڪٿ ڏئي توکي دڪان شيشه گر

هند کي ڪنهن ذوق آزادي ڏنو

صيد کي سوداءُ صيادي ڏنو

هو برهمن خاندان جا زنده دل

جن جي چهري جي اڳيان لاله خجل

تيزبين ۽ پخته ڪار ۽ سخت ڪوش

ديد کان جنجي فرنگ اندر خروش

پنهنجي مٽي  هي سڀي پيدا ڪيا

هي ستارا مطلع ڪشمير جا

خاڪ پنهنجي کي چين جي بي شرر

پنهنجي اندر بي ته وجهه ڪائي نظر

سوز هن جي پرده داري آ ڪٿان؟

هي دم باد بهاري آ ڪٿان؟

تون نه ڄاڻين ٿو ته هڪ ڏينهن درولر

موج هڪ ٻي کي چيو ٿي ٻڌ خبر

ڪيستائين پاڻ ۾ سرکي هڻون

هل ته ساحل کان پري ڪو د م کڻون

پنهنجو ڄايل يعني هي دريا ڪهن

مست جنهن جي شور کان ڪوهه و دمن

هر گهڙي پٿر سان سر کي ٿو هڻي

جئن جبل جي پاڙ کي کوٽي کڻي

آ جوان جو شهر ۽ صحرا وٺي

پرورش سؤ ماءُ کان هرجا وٺي

انجي شوڪت خاڪين جي آ امين

هي اسان کان آهه ٻي کان آهه ڪين

حد ساحل ۾ جيڻ آهي خطا

روڪ پنهنجي راهه ۾ ساحل سدا

آ ڪناري سان رهڻ مرگ دوام

گرچه دريا ۾ ٽٻون ٿا صبح و شام

ٿو چوين هي خطه سيمائي حيات

تو ڏنو خاور کي غوغائي حيات

توکي آ فرياد جا ساڙي جگر

ان کان تون بيڪل اسان بيتاب تر

توکان آ مرغ چمن کي هاءِ هو

تنهنجي لڙڪن کان آ سبزه کي وضو

طبع تنهنجي پوک گل کي ڏي نويد

تنهنجي اميدن کان جان آ پر اميد

قافلن ليءَ گهنڊ آ تنهنجي صدا

ملڪ هن کي نااميدي ڇو ڀلا؟

دل هنن جي سينه ۾ مرده نه آهه

برف ۾ بي چڻگ افسرده نه آهه

ترس ۽ ڏس تاڪ بي آواز صور

ڪئن ڏئي ملت منجهان خاڪ قبور

غم نه ڪر اي بندهء صاحب نظر

آه کڻ جا ٿي جلائي خشڪ و تر

شهر سؤ هيٺان سپهر لاجورد

ٿو جلائي سوز دل، درويش مرد

سلطنت وڌ آهه، نازڪ گهٽ حباب

دم گهڙي ۾ انجي حالت ٿي خراب

هڪ نوا تشڪيل تقدير امم

هڪ نوا تخريب و تعمير امم

تنهنجي نشتر گرچه دلين ۾ ڇڀي

پر سوا تنهنجي نه ڪو ان کي ڏسي

تنهنجو پردو آ نوائي شاعري

جو چوين آ ماورائي شاعري