|
مقالات
1. آثار هرات جو نقشو، از: مولانا محمد شفيع مرحوم، رسالو اورنٽئيل ڪاليج،
مئي 1947ع
2. هرات جا قديم آثار، مترجم: مولوي عصمت الله پاني پتي، رسالو برهان، اپريل
و مئي 1941ع
3. امير علي شير نوائي، از: سلجوقي، رسالو آريانا ڪابل نمبر 37-38-39.
4. مينا تورهاي عصر نواي، مترجم: مير غلام محمد رسالو آريانا ڪابل نمبر 39.
5. Mohammadan Dynasties S. Lane-poole
Paris 1925.
6. History of the Mongols 4 Vols
London 1876-88.
7. The Mongols and Russia
London 1953.
8. Four Studies on the History of Central Asia 3
Vols Leiden 1956:62.
9. The Mongol Empire M. Prawdin
London 1961.
10. The Rise of Chingis Khan and His Conguest of
North
11. China H.D. Martin Baltimore 1950.
12. The Secret History of the Mongols A. waley
London 1963.
13. The Secret History of the Mongol Dynasty W.K.
Sun Aligrah 1957.
14. The Earth Shakers (Tamerlane) H. Lamb
Double day
15. Babur H.Lamb
London 1962.
16. Ain-l-Akbari Blochmann Calcutta
1927.
--
17. Notes on the city of
Hirat C.E. yate 1887.
--------
نسب نامه (
A )
پيغمبر نوح عليه السلام کان تومنه خان تائين
(A-I)
ترخان نامه
حضرت نوح نجي الله، يافث ترڪ، (ترڪ هن کي يافث
اغلان چون ٿا ۽ سمورا ترڪ هن جي ئي نسل مان آهن).
النجـہ خان، ديب باقو خان،(1)
ايلجـہ خان، مغل خان، قراخان، اغوز خان، (مسلمان
ٿيا ۽ اسلام جي نشر و اشاعت ۾ ڪوشش ڪندا هئا. هنن
جو اولاد ايتري ته ڪثرت سان ٿيو، جنهن جون چوويهه
شاخون ٿيون. ترڪ اڪثر انهن جو اولاد آهن).
ايل خان، يلدوز خان، منڪلي خان، چنگيز خان، ايل
خان، قيان،(2)
منڪلي خان، يلدوز خان، جومنـہ خان(؟)- الانقويٰ-
بوذنجر- (جڏهن بالغ ٿيو ته سندس ماءُ هن کي تخت و
تاج سپرد ڪيو)، بوقا خان، تومنين خان، قايدو خان،
بايسنقر خان، تومنـہ خان.(3)
نسب نامه
( A )
پيغمبر نوح عليه السلام کان تومنه خان تائين
(A-II)
جامع التواريخ:
حضرت نوح يافث، ابوبجـہ خان يا ابولجـہ خان(1)،
ديب باقوي،(2) قراخان اوغوز،(3)، ذينگيز خان(4)،
آلان قوا (دوبون بايان جي زال) (5)، بوذنجر
(يابودو نجر خان، جيڪو چنگيز خان جو اٺون ڏاڏو
آهي)، دوتوم منين(6)، (دوتا قون مغل هو ۽ چنگيز
خان جو ستون ڏاڏو هو) قايدو خان (بورقو مغل هو ۽
ڇهون ڏاڏو هو)، باي سنقور، (مغل هو، مگر انڌو هو،
پنجون ڏاڏو هو) تومنـہ خان (هي مغل هو، توڪو مشهور
آهي. هي چوٿون ڏاڏو آهي) (7).
-------
(1) ترڪ يافث کي ابوبجـہ خان چون ٿا ۽ محقق نه ٿا
ڄاڻن ته اهو ابوبجـہ خان حضرت نوح عليه السلام جو
پٽ هو يا پوٽو هو. سمورن مغلن ۽ ترڪن جون شاخون ۽
صحرانشين هن جي ئي نسل مان آهن (ص 29) جڏهن هن تي
هڪ طويل زمانو گذري ويو ۽ اهو هڪ اصول آهي ته طويل
زمانو گذشته حالات کي وسارڻ جو سبب ٿئي ٿو، خصوصاً
ترڪن جو ته ڪو ڪتاب يا خط نه هو، چئن پنجن هزار
سالن کي، هو محفوظ نه ٿي رکي سگهيا ۽ نه پنهنجي ڪا
صحيح تاريخ رکيائون، مگر ڪي تاريخي واقعات جيڪي
زمانه حال کي لاڳيتو ويجها آهن ۽ پڻ جيڪي انهن
تائين پهتو، سو هنن پنهنجي اولاد کي تلقين ڪيو
آهي. (ص. 113).
(2) ديب: منصب ۽ تخت جو هنڌ باقوي: پنهنجي قوم جو
بزرگ هو. ديب باقوي کي چار پٽ هئا. قرا خان،
اورخان، ڪرخان، ڪز خان. (ص. 30).
(3) هي خداپرست ٿي ويو. ڪز خان يا ڪرن خان جي ڌيئن
کي هڪ ٻئي پٺيان نڪاح ۾ اندو ويو، پر جيئن ته هن
جون ڌيئون خدا پرست نه هيون. اورخان جي ڌيءَ کي
ازدواج ۾ آندو ويو، جو هن خداپرستي قبول ڪئي. (
30-31) ۽ هن زال مان ڇهه پٽ پيدا ٿيا... ڪون خان،
آيءِ خان، يولدوز خان، ڪوڪ خان، خاف خان، دينگيز
خان. پهريائين ٽي پٽ بوزوق جي نالي سان سڏجڻ لڳا ۽
آخري ٽن پٽن کي اوجوق جي نالي سان ياد ڪبو هو. (ص.
25، 38، 43) اوغوز کي اوي غور جو لقب ڏنو ويو، جو
ترڪي ۾ ان جي معنيٰ آهي ته پاڻ ۾ ملڻ ۽ مدد ڪرڻ ۽
پوءِ اهو نالو انهيءَ قوم، قبيلي ۽ شاخن تي رکيو
ويو ۽ اهو نالو هنن سڀني طايفه، شعب ۽ ان جي پٽن ۽
اروغ تي پڻ رکيو ويو.
(4) جامع ايستائين به لڳاتار آهي ۽ ائين به چيو
ويو آهي ته طويل مدت جي سببان قوم ۽ قبيلن ۽ انهن
جي شاخن کي، اصل، مفصل معلوم ٿي نه سگهيو. (ص 105)
(5) الانقوا کي هن مڙس مان ٻه پٽ پيدا ٿيا:
بالڪونوت ۽ بوڪونوت هن جو مڙس جواني ۾ ئي مري ويو
هو ۽ پوءِ هو مڙس کان سوا رهڻ لڳي. جڏهن هڪ دفعي
جو پنهنجي گهر ۾ ستل هئي، تڏهن خيمي جي روشندان
مان هڪ نور آيو ۽ هن جي پيٽ ۾ ويو. ڪجهه وقت
کانپوءِ هوءَ حاملا ٿي ۽ هن مان ٽي پٽ پيدا ٿيا.
(ص. 170-171) بوقون قتقي هي ننڍو پٽ آهي. سموري
قوم قتقي هن جي نسل مان آهي، بوسون سالجي جيڪو قوم
سالجيوت جو ڏاڏو آهي ۽ هن جو پراڻو نالو بوذنجر
خان آهي (1) جيڪو هن شجر جي ثمر مان منتخب شده آهي
۽ وڃي چنگيز جي نسب سان ملي ٿو. (ص 171 تا 176)
مغل قوم (لفظ مغول دراصل مونڪ اول هو، يعني حلم
وارو ۽ سادي طبعيت وارو) هي ٻن قسمن جا آهن. مغول
درلڪين ۽ مغول نيرون- مغول درلڪين هي عام مغل آهن
۽ مغول نيرون کان مراد آهي، اصل کان ئي طاهر هجي
يعني نسل ۽ صلب کان الان قوا جي اولاد مان هجي ۽
اهي قومون ٽن پٽن مان آهن، جيڪي نور مان پيدا ٿيا.
اُهي هي ٽي قومون آهن.
(اول) نيرون: جيڪي الان قوا جي نسل مان آهن ۽ قبل
خان جي ڇهين پشت مان آهن. هي سڀئي ۽ هن جا پٽ پوٽا
۽ اروغ پڻ نيرون چوائين ٿا ۽ قبل خان ۽ اروغ پڻ
سمورا نيرون سڏائين ٿا.
(دوم) قيات: اهو هڪ گروهه اهي، جيڪو قبل خان جي
نسل مان پيدا ٿيو.
(سوم) قيات بورجقين: هي قبل خان، يسوڪاي بهادر جو
اولاد آهي. (جيڪو چنگيز جو پيءُ هو) ٿنهن مان وجود
۾ آيو آهي. (ص 11-112)
(6) چون ٿا ته بوذنجر کي ٻه پٽ هئا. پهريون بوقا
۽ ٻيو ناجين (يابوقتائي ص 173) ۽ دوتوم منين،
بوذنجر جو پٽ نه هو بلڪ بوقا جو پٽ هو. ٻئي
روايتون بيان ڪيون ويون آهن ته جيئن مهمل نه ٿين.
(ص 218) دوتوم منين کي 9 پٽ هئا جن مان اَٺ قتل
ٿيا 7 جن جي نالن جي ڪا خبر ناهي. باقي جيڪو هڪ
بچو، تنهن جو نالو قايدو خان هو. (ص 176) هنن سڀني
پٽن جي ماءُ مونولون خاتون هئي، جنهن کي مونولون
ترغون پڻ چوندا هئا يعني بدن ۾ ڀريل. (ص 177)
قايدو خان کي ٽي پٽ هئا: بايءِ سنقور ۽ جاور جين ۽
جرقـہ لينڪقوم. (ص 180)
(7) رڪ: جامع 218 ۽ 173 کان 176- ترخان نامـہ ۾
آهي ته، ان کي بايدو خان پڻ چوندا هئا. هي مغلن جو
چوٿون ڏاڏو آهي. هن کي توڪو (يا بوداتو) به چوندا
هئا ۽ هن کي 9 پٽ هئا. جاقسو، باريم شير بوقا،
قاجولي، (برلاس قوم انهي مان آهي)، سسم قاجيون،
بات ڪلڪي، (هي پنجئي پٽ هڪ ئي ماءُ مان پيدا ٿيا).
قبل خان، (چنگيز خان جو ڏاڏو) هي آخر ۾ پيدا ٿيو.
بوذنجاره، دوقلان، جنتائي هنن کي جوجي ناغو به
چوندا هئا. (ص 85-186).
نسب نامه
( A )
پيغمبر نوح عليه السلام کان تومنه خان تائين
(A-III)
روضة الصفا: (ظفرنامه جي مقدمه جي روايت سان ۽ سيد
جمال الدين عرب جو ڪتاب).
نوح، يافث، ترڪ، (يافث اغلان يعني يافث جو پٽ)
املنجـہ خان، ديب باقوي خان، گيوڪ خان، آلنجـہ
خان، مغول خان، قرا خان، آغوز خان، الا نقويٰ،
بوذنجر، بوقا خان، دومين خان، قايدو خان، باي
سنقور، تومنـآ خان. (ص 3 کان 27 تائين جلد پنجون).
____________
حبيب السير: (بروايت: ظفرنامه جو مقدمو، جامع
اعظم، روضة الصفا ۽ اها تاريخ، جيڪا اولوغ بيگ جي
نالي سان لکي وئي).
نوح، يافث، ترڪ (يافث جو پٽ)، المنجہ خان(؟) ديب
باقوي، (ديب: تخت ۽ جاه ۽ منصب، باقوي: بزرگ)
ڪيوڪ، النجـہ خان، مغول، (مونک اول يعني حليم طبع،
ساده لوح)، قرا خان، اغوز، (خدا تي ايمان آندائين
۽ هن جي ماءُ به مسلمان ٿي(؟) جڏهن هن جو پيءُ، هن
جي خداپرستي کان آگاهه ٿيو، تڏهن هن سان جنگ ڪري
قتل ڪيائينس)، آي خان، (يعني: چنڊ) يلدز خان،
(يعني: ستارو)، منڪلي خان، تنڪرا خان، (يعني:
رياست) ايل خان، قيان، (يعني: وڏو سيلاب ۽ قيان جي
اولاد کي قيات چون ٿا). تيمور تاش، منڪلي خواجه،
يلدز خان، (قيان جي نسل مان)، جونيہ- (عورت)-
الاتقوا، (جونيـہ جي ڌيءُ، ظفرنامـہ جي مقدمي جي
روايت مطابق هن عورت کي نور مان 3 پٽ پيدا ٿيا، جن
جي اولاد کي نيرون چون ٿا ۽ نيرون ان کي چون ٿا،
جيڪو پاڪ نسل مان پيدا ٿيو هجي)، بوزنجر قان، (هن
ٻه پٽ يادگار ڇڏيا)، بوقا، (جيڪو چنگيز خان جو
اٺون ڏاڏو آهي ۽ قراچان نويان) ۽ ٻيو توقيا، (جنهن
کي ماچين نالي پٽ هو)، بوقا خان، دوتومنن، (هن جي
زال منولون نهايت عقلمند هئي ۽ هن 9 پٽ ڄڻيا، جن
مان اَٺ قتل ٿيا ۽ باقي هڪ بچيو). قايدو، (هن کي 3
پٽ هئا، 1. بايسنقر، چنگيز خان ۽ قراچان نويان جو
ڏاڏو هو. 2. جرقـہ لنڪوم، تايجوت قوم جو ڏاڏو آهي.
3. جارچين، سنجوت قبيلي جو ڏاڏو آهي). باي سنقر،
تومنہ، (هن کي ٻه زالون هيون، هڪ زال مان هن کي ست
پٽ پيدا ٿيا ۽ ٻي زال مان ٻه پٽ پيدا ٿيا. قبل
خان، جيڪو ٽيون ڏاڏو چنگيزجو آهي ۽ قاچولي بهادر،
جيڪو اَٺون پيءُ آهي امير تيمور گورگان جو. (ص 4
کان 13، جد سوم جزو اول).
|
