|
انڊيا جي هڪ ڪنڊ کان ٻي ڪنڊ
تائين..
دهليءَ ۾ جنهن ڪانٽيننٽل هوٽل ۾ شروع جا ٽي چار ڏينهن نولراءِ
اسان جي رهڻ جو بندوبست ڪيو ان ۾ منهنجي ڀر واري
ڪمري ۾ رهندڙ هڪ مڪاني ليکڪ ۽ گهمڻ ڦرڻ جو شوقين
لڳو ٿي. منهنجي ساڻس پهرين ڏينهن ئي لفٽ ۾ عليڪ
سليڪ ٿي ۽ ڄاڻ سڃاڻ بعد جڏهن هن کي خبر پيئي ته
آئون به ليکڪ آهيان ۽ خاص ڪري ”ٽريول رائيٽر“ ته
هو مونکي انڊيا باءِ روڊ ڏسڻ ۽ ڊرائيو ڪرڻ جي صلاح
ڏيڻ لڳو. پاڻ سرينگر کان باءِ روڊ ڏکڻ طرفان نڪتو
هو ۽ هندستان جي هيٺين ڇيڙي واري شهر ”ڪنيا
ڪماريءَ“ تائين 4200 ڪلو ميٽر جو سفر باءِ ڪار
پورو ڪري هاڻ باءِ ايئر هتي دهليءَ پهتو هو جتي
هفتي کن جي ڪم ڪارين بعد هن کي پنهنجي ڳوٺ لڌيانا
باءِ ٽرين وڃڻو هو.
هن وقت آئون سڄي گروپ سان گڏ آيل هوس ۽ اسان جو اهم ڪم اسان جي
دوستن جي پٽن جون دهليءَ ۾ بڙودا ۾ شاديون اٽينڊ
ڪرڻيون هيون. وچ ۾ جيڪو ٽائيم مليو ٿي ان ۾ ڪڏهن
پنهنجي گروپ سان گڏ ته ڪڏهن اڪيلو اڪيلو دهليءَ ۽
ان جي آسپاس جا شهر ۽ بڙودا، احمد آباد ۽ بمبئي
وغيره. ٻئي ڪنهن شهر آگري، اجمير، جوڌپور وغيره
وڃڻو پيو ٿي ته اوڏانهن وڃڻ لاءِ پوليس اسٽيشن تي
اطلاع ڪري موڪل وٺڻي پيئي ٿي. ٻين لفظن ۾ اسان کي
سڄي انديا جي ڪنڊ ڪڙڇ ۾ آزاد پکيءَ وانگر گهمڻ جي
اجازت نه هئي. منهنجي ڀر واري ڪمري ۾ رهندڙ هن
Freelance writer
جي ڳالهه. يعني صلاح، بلڪل سٺي هئي جنهن لاءِ هو
مونکي روز چوندو رهيو ۽ گذريل هفتو انڊيا جي
اتراهين ڪنڊ سرينگر کان ڏاکڻي ڪنڊ ڪنيا ڪماري شهر
تائين جيڪا هو هنڊريڊ ميٽر
Raceڊوڙي
آيو هو ان جو احوال ٻڌائيندو رهيو. سندس اهو سفر
هڪ سؤ ميٽرن جي ڊوڙ ئي ٿي جو ڪٿي ڪٿي رات گذارڻ
کان علاوه هو هر هنڌ اڌ ڏينهن يا ڪجهه ڪلاڪ مس ٿي
رهيو. اها ٻي ڳالهه آهي ته ان قسم جي تکي ۽ ڊگهي
سفر جو پنهنجو چارم آهي جو جلدي جلدي هڪ هنڌ کان
ٻئي هنڌ پهچڻ تي ماڻهن جا قدبت، شڪليون، رنگ،
زبانون ۽ ڪلچر جلدي بدلبو نظر اچي ٿو. ڪٿي هڪ طرف
اتر ۾ يعني سرينگر ۾ ڊگها ۽ گورا ماڻهو ۽ وچ ايشيا
جي ملڪن جو
Flavour
۽ ڪٿي ڏکڻ هندستان جي شهرن ٿيرو وانٿا پورم ۽
ڪوامبتور جهڙن شهرن جا ڪاري ۽ بندري رنگ جا ماڻهو
تامل، مليالم، تيلگو ۽ ڪانڊا زبانون ۽ عجيب مسالن
جا کاڌا کائڻ وارا دکني ۽ مدراسي. ڄڻ ماڻهو
سريلنڪا جي شهرن ۾ پهچي ويو هجي.
ملائيشيا هوندو هوس ته ٽن يا چئن ڏينهن جي موڪل تي پنهنجي رهائش
واري شهر ملاڪا کان ڏکڻ طرف نڪي پوندو هوس تان جو
ملائيشيا جو آخري شهر جو هور بارو اچي ويندو هو ۽
پوءِ ميل کن جي پل
(Causeway)
ٽپي سنگاپور کان وڃي نڪربو هو جتي ڏينهن اڌ رهي
ٻئي ڏينهن وري پويان پير کڻي اتر طرف موٽبو هو.
رستي تي وري ساڳيو شهر جوهور بارو ۽ ملاڪا لتاڙي
ڪوالالمپور پهچبو هو ۽ رات اتي رهي اڳتي جو اتر
طرف سفر شروع ڪبو هو ۽ رستي تي اپوح ۽ پينانگ جهڙا
شهر لتاڙي شام ڌاري ملائيشيا ۽ ٿائلينڊ جي بارڊر
واري شهر هاديائيءَ ۾ اچي رات رهبي هئي. موڪل ڊگهي
هوندي هئي ته اڃا اتر طرف ٿائيلنڊ جي شهرن: بئنڪاڪ
۽ چنگ مائي تائين وڃي نڪربو هو نه ته هاديائي کان
واپس پنهنجي شهر ملاڪا موٽبو هو. پر اهو سڀ ڪجهه
تڏهن ٿي سگهيو ٿي جڏهن آئون سالن کان ملائيشيا
رهيل هوس ۽ ملائيشيا، سنگاپور ۽ ٿائيلينڊ جي
Multipleويزا
مليل هئي يعني جڏهن چاهجي ۽ جيترا دفعا چاهجي انهن
ملڪن ۾ اچي وڃي ۽ رهي سگهجي ٿو.
اسان جو ملڪ پاڪستان به ماشاءَ الله تمام وڏو ۽ ڊگهو ملڪ آهي
جنهن جي هڪ (ڏاکڻي) ڪنڊ کان ٻي اتراهين ڪنڊ تائين
سمنڊ، نديون، رڻ پٽ، جبل، برفاني نديون، چراگاهه ۽
باغ ٻنيون اچن ٿيون. مختلف شڪلين، بيهڪ ۽ قد ڪاٺ
جا ماڻهو ۽ مختلف زبانون آهن بلڪ پاڪستان جي
ڊگهائي ڏکڻ کان اتر طرف هجڻ ڪري مختلف موسم ۽ ميوا
ڀاڄيون آهن جنهن ۾ ملائيشيا ۽ انڊونيشيا جهڙا ملڪ
غريب آهن جيڪي ايراضي ۽ ڊيگهه جي حساب سان ته تمام
وڏا آهن پر اهي اوڀر کان اولهه پکڙيل هجڻ ڪري هنن
وٽ ٻارهوئي ساڳي موسم ۽ جتي ڪٿي ساڳيا ميوا ۽
ڀاڄيون آهن. انگور، صوف، موسمي ۽ سنگتڙي جهڙا ميوا
هو ڌارين ملڪن کان گهراين ٿا. سو اسان جي ملڪ ۾ به
باءِ روڊ هڪ ڪنڊ کان ٻي ڪنڊ تائين سفر ڪرڻ ۾ مزو
آهي ۽ ان مان اندازو لڳايو ته انڊيا ۾ ڪيڏو هوندو
جيڪو اسان جي ملڪ کان ٽيڻو چئوڻو وڏو آهي. اتر کان
ٻئي ملڪ گڏ گڏ شروع ٿين ٿا. ڪراچي يا ٿرپارڪر ۾
جتي ڏکڻ ۾ اسان جي ملڪ جون حدون ختم ٿين ٿيون اتي
هندستان پاسي راجستان جو صوبو ختم ٿئي ٿو پر انڊيا
اڃا وڏو آهي ۽ ان بعد گجرات، مهاراشترا ۽ تامل
نادو جهڙا صوبا هيٺ سريلنڪا سان وڃيو ملن. يعني
پاڪستان کان اڃا به ڏيڍوڻو هيٺ آهي. ۽ اهو ته ٿيو
مک وانگر سڌو ئي سڌو ڏکڻ طرف وڃڻ. پر جي اتر طرف
وڃجي ته بنگلاديش جي به ٻئي پاسي کان وڃيو نڪرجي ۽
انڊيا جون سرحدون برما سان مليون پيون آهن. انڊيا
جا ڏکڻ ۽ اوڀر وارا ڇيڙا اهڙا آهن جتي هندستان جي
قومي زبان هندي جيڪا بلوچستان، دبئي، ايران ۾ ته
سمجهي وڃي ٿي پر ملڪ جي ڪيرالا، تامل نادو،
ناگالئنڊ ۽ مني پور جهڙن صوبن ۾ نٿي سمجهي وڃي.
هوٽل ۾ رهندڙ منهنجي پاڙيسري همراهه جيڪو اتر کان ڏکڻ طرف چار
هزار کن ميلن جو سفر ڪيو ۽ جن جن شهرن ۾ هو ويو،
اهي مون به سندس ڳالهين ۽ وڊيو فلم مان نوٽ ڪري
ڇڏيا. ٿي سگهي ٿو مونکي يا ڪنهن کي اها روٽ کڻي
گهمڻ لاءِ نڪرڻو پوي ۽ ڪنهن هڪ ٻن شهرن جي ڦيرڦار
سان هي سفر ڪو خراب نٿو لڳي. هن پنهنجي ڪار
Odometer
۾ ميلن جو زيرو انگ سري نگر ۾ ٺاهي اتان کان سڌو
هيٺ ڏکڻ طرف نڪرڻ شروع ڪيو.
سري نگر
0000ڪلو
ميٽر
هندستان پاسي جيڪو ڪشمير آهي ان جو سرينگر گاديءَ جو هنڌ آهي.
جهلم نديءَ جي ڪناري تي هن شهر جي چوڌاري دال ڍنڍ
آهي جنهن ۾ اٺ کن ٻيون ڍنڍون به ملن ٿيون جن ۾
ناگن ڍنڍ تمام مشهور آهي. ڪيترن ماڻهن جا گهر
ٻيڙين تي آهن. دنيا جا سياح هتي اچي ٻيڙين تي سير
ڪن ٿا. دال ڍنڍ جي اوڀر واري ڪناري تي مغل بادشاهن
جا ٺهرايل باغ آهن جن ۾ شاليمار باغ ۽ نشاط باغ
تمام گهڻو مشهور آهن. دال ڍنڍ تي ترندڙ هنن ”بوٽ
هائوس“ لاءِ چيو وڃي ٿو ته انگريزن جي دؤر حڪومت
”برٽش راج“ ۾ ڪشمير جي راجا انگريزن کي زمين خريد
ڪري گهر ٺاهڻ جي اجازت نه ڏني ۽ هنن ڪشمير جي
سونهن پسڻ لاءِ هر وقت هيڏانهن اچڻ ٿي چاهيو. پوءِ
ان جو علاج هنن اهو ڳولي لڌو ته اهڙيون ٻيڙيون
ٺاهيون وڃن جن ۾ گهر وانگر ڪمرا، باٿ روم ۽ ڪچن
وغيره هجي. ان قسم جي هرهڪ ٻيڙي انهن ڏينهن ۾ ”لٽل
انگلينڊ“ سڏي وئي ٿي.
جمون 0293 ڪلوميٽر
سرينگر شهر کان هيٺ ڏکڻ ڏي 293 ڪلوميٽرن جي فاصلي تي هن صوبي جو
ٻيو نمبر وڏو شهر ڄمون آهي. ڄمون پهچڻ لاءِ رستي
تي اڍائي ميلن جي هڪ سرنگهه ”جوارهار“ نالي اچي ٿي
جيڪا هاڻي ٺاهي وئي آهي نه ته سياري جي موسم ۾
جبلن تي گهڻي برفباري ڪري ڄمون ۽ سرينگر هڪ ٻئي
کان ڪٽجي ويندا هئا پر هاڻ سياري ۾ به اچ وڃ جاري
رهي ٿي. ايترو آهي ته سياري جا ڇهه مهينا ڪشمير جي
گاديءَ جو هنڌ سرينگر بدران جمون ڪيو وڃي ٿو.
سرينگر جي آدمشماري نو لک کن آهي ۽ جمون جي چار لک
آهي. سرينگر کان جمون ايندي ڪد
(Kud)
۽ پتني ٽاپ نالي ٻه هل اسٽيشون اچن ٿيون جن جي
ويجهو هتي جو اهم مندر. سڌ مهاديو شو جو مندر آهي.
هن ئي روٽ تي هتي جي ماٿري سنسار آهي جيڪا اونهاري
۾ سونهن ۽ گجر قوم جي ريڍارن کان مشهور آهي.
جمونءَ کان بارڊر وارو شهر اخنور فقط 25 ڪلوميٽر آهي ۽ جمونءَ
کان سيالڪوٽ پنجاهه ڪلوميٽر مس آهي ۽ پاڪستان ۽
انڊيا جو بارڊر پوري اڌ تي 25 ڪلوميٽرن تي آهي.
لاهور ۽ امرتسر به تقريبا اوتري ئي فاصلي تي آهي
پر پاڪستان ۽ هندستان جي بارڊر وٽ ٻنهي پاسن جا
واگها ۽ اتاري شهر آهن. مفاصلي جي حوالي سان ائين
به چئي سگهجي ٿو ته پاڪستان جي شهر گجرانوالا کان
جيترو سيالڪوٽ پري آهي اوترو سيالڪوٽ کان جمون شهر
آهي.
پٺاڻ ڪوٽ. 0413ڪلو ميٽر
پٺاڻ ڪوٽ هماچل پرديس صوبي جو گيٽ وي آهي ۽ مندرن کان مشهور
آهي. جمون کان پٺاڻ ڪوٽ 120ڪلوميٽر آهي. پٺاڻ ڪوٽ
۾ آئون ٽو اسٽار هوٽل ۾ رهيس جيڪا ريلوي اسٽيشن ۽
پٺاڻ ڪوٽ بس اسٽاپ کان هڪ ڪلوميٽر کن آهي (يعني ان
سفر جي ڪٿا ٻڌائڻ وارو رهيو جيڪو دهليءَ واري هوٽل
۾ منهنجي ڀر واري ڪمري ۾ رهيو ٿي).
لڌيانا. 0580 ڪلوميٽر
لڌيانا ۾ مون رات ”هوٽل سٽي هارٽ“ ۾ گذاري جيڪا ڪلاڪ ٽاور جي
پويان ريلوي اسٽيشن جي ويجهو آهي. هي چڱي مهانگي
هوٽل مٿي ۾ لڳي وئي ۽ رات جي ماني ۽ نيرن سميت ڌيڍ
هزار رپيا خرچ آيو.
دهلي 900 ڪلوميٽر
دهلي نه فقط اڄ جي حڪومت جي گاديءَ جو هنڌ آهي پر صدين تائين
مختلف بادشاهن ۽ حڪومتن جي گاديءَ جو شهر ٿي رهيو.
دهلي هڪ پراڻو ۽ تاريخي شهر آهي. ”هيٺ ڏکڻ ڏي
ويندي وقت هتي جي هڪ ڪلب ۾ يورپ جي نوجوان ڇوڪرن ۽
ڇوڪرين کي مدهوشيءَ جي عالم ۾ سڄي رات ڊانس ڪندو
ڏسندو رهيس.“ هن ٻڌايو.
جيپور . 1170ڪلوميٽر
ويهه لک آدمشماريءَ جو هي شهر راجستان صوبي جو گاديءَ وارو شهر
آهي ۽ دهليءَ کان پورا 270 ڪلوميٽر پري آهي. هي
شهر گلابي رنگ جي گهرن ڪري
Pink City
به سڏجي ٿو. هي شهر هتي جي جنگجو ۽ علم نجوم
(Astronomy)
جي ماهر مهاراجا جئسنگهه ٻئي 1727ع ۾ ٻڌرايو.
مهاراجا جئسنگهه ٻيو سن 1693ع ۾ ڄائو ۽ 1743ع ۾
گذاري ويو. هي اهو شخص آهي جنهن سن 1728ع ۾ مشهور
Observatory
جنتر منتر ٺهرائي. جيڪا اڄ به ڏسڻ وٽان آهي. شهر
۾ ٽي اهم روڊ هڪ ٻئي سان ملن ٿا: مرزا اسماعيل
روڊ، اسٽيشن روڊ ۽ سنسار چندرا مارگ. هنن ٽن رستن
۽ انهن مان ڦٽندڙ گهٽين ۾ ڪيتريون ئي هوٽلون آهن.
جيپور جي هڪ عمارت هوا محل هن شهر جي خاص نشاني آهي. پنج
ماڙهيءَ بلڊنگ سن 1799ع ۾ مهاراجا سواج پرتاپ
سنگهه ٺهرائي. جيپور جي راج مندر سئنيما ۾ فلم ڏسڻ
وٽان آهي جيڪو سئنيما هال انڊيا جو مهانگو ترين ۽
خوبصورت سئنيما هال آهي.
اجمير . 1300ڪلوميٽر
اجمير به راجستان صوبي جو شهر آهي ۽ جيپور کان فقط 130ميل پري
آهي. اجمير اهو شهر آهي جتي مغلن جي انگريزن سان
پهريون دفعو ملاقات ٿي هئي جڏهن سرٿامس رو 1616ع ۾
جهانگير سان مليو.
اجمير صوفي درويش خواجا معين الدين چشتي جي درگاهه کان به مشهور
آهي. هو ايران کان 1192ع ۾ اجمير آيو هو. سندس
مقبرو همايون مڪمل ڪرايو ۽ درگاهه جو گيٽ حيدرآباد
جي نظام ٺهرايو. شهنشاهه اڪبر هر سال آگري کان
اجمير خوجه معين الدين چشتيءَ جي درگاهه جي زيارت
تي ايندو هو.
اجمير انگريزن جي
Mayo. College
کان به مشهور آهي. اجمير 1818ع ۾ انگريزن جي حوالي
ٿيو ۽ هي ڪاليج 1875ع ۾ شروع ٿيو، جيڪو فقط
انگريزن ۽ انڊيا جي نوابن جي ٻارن لاءِ هو. جيئن
لاهور جو ايڇيسن ڪاليج.
1570ڪلو ميٽر
انگريز چوندا هئا ته راجستان ۾ اڌيپور جهڙو ٻيو ڪو رومانوي شهر
ناهي.
بردرس گرم
(Grimm)
۽ ٻين فرينچ آرٽسٽن لاءِ هي شهر دلپسند شهر رهيو
آهي ۽ ان ۾ ڪو شڪ ناهي ته هي شهر ان جي لائق رهيو
جو هن کي
<Venice of the East> سڏيو ويو ٿي.
اڌيپور 1568ع ۾ مهارانا اڌئي سنگهه ٻئي ٻڌرايو. اڌيپور محلاتن،
مندرن ۽ حيويلين جو شهر آهي. هن شهر جي چوڌاري
ڍنڍون هجڻ ڪري پاڻيءَ جي کوٽ نه رهي آهي ۽ شهر ۾
ڪيترائي پارڪ ۽ باغ آهن. جنهن زماني ۾ هن شهر جي
چوڌاري ڀت هئي اڄ اها ڊهي چڪي آهي پر ان جا ڪجهه
حصا ۽ گيٽ اڃا به موجود آهن. شهر جي چوڌاري پچولا
(Pichola)
نالي چار ڪلوميٽر ڊگهي ۽ ٽي ڪلوميٽر ويڪري ڍنڍ جي
وچ ۾ هڪ ٻيٽ آهي جيڪو جگمندر ٻيٽ سڏجي ٿو جنهن تي
مهاراجا ڪرن سنگهه جو ٺهرايل محلات اڃا تائين سهڻي
حالت ۾ موجود آهي، جيڪو هن مهارانا جگت سنگهه
(1652ع .1628ع) جي نالي ٺهرايو هو. ٻيو مشهور
محلات ان ساڳي ڍنڍ ۾ جگ نيواس ٻيٽ تي سن 1754ع ۾
مهارانا جگت سنگهه ٻئي ٺهرايو هو. اڄ اهو محلات
Lake palace Hotel
جي نالي هوٽل طور استعمال ٿئي ٿو، جنهن جي ڪمرن جي
مسواڙ تمام گهڻي رکيل آهي. هي محلات (ليڪ پئلس
هوٽل)، شو نيواس پئلس ۽ مون سون پئلس جيمس بانڊ جي
فلم
Octopussy
۾ سيٽن طور استعمال ٿيا هئا. شهر جي وچ ۾ (هوٽل
بڙي حويلي ۽ هوٽل انجاني جي ڀرسان) هتي جو مشهور ۽
جهونو مندر ”جگديش مندر“ آهي جيڪو 1651ع ۾ مهارانا
جگت سنگهه ٺهرايو. منجهس ڪاري پٿر جي وشنو جي (جگن
ناٿ جي روپ ۾) مورتي آهي. جيڪو هندو ڌرم مطابق
ڪائنات جو مالڪ سمجهيو وڃي ٿو. ان کان علاوه پتل
جي مورتي گرودا جي به آهي. (گرودا انساني پکي جي
شڪل جي وشنوءَ جي سواري آهي).
اڌيپور جون ٻيون مشهور ڏسڻ وٽان شيون آهن: گلاب باغ ۽ ان جي
ڀرسان سجن نيواس گارڊنس، نهرو پارڪ ۽ شهر جي اتر ۾
هڪ خوبصورت باغ آهي، جنهن جو نالو آهي ”سهيليون ڪي
باري“ اڌيپور شهر ۾ رهائش لاءِ سستيون هوٽلون تمام
گهڻيون آهن، خاص ڪري جگديش مندر وٽ ۽ بس اسٽاپ وٽ.
دهلي گيٽ ۽ ليڪ پئلس روڊ وٽ به جام هوٽلون آهن. هڪ
سؤ کان ٽي سؤ رپيه مسواڙ واريون ڪجهه هوٽلون هن
ريت آهن:
هوٽل بڙي حويلي، لال گيٽ گيسٽ هائوس، جگ نيواس گيسٽ هائوس،
انجاني هوٽل، هوٽل نئچرل، ليڪ شور هوٽل، هوٽل
شمبو، هوٽل اپسرا ۽ جيڪڏهن توهان شهر کان ٿورو
پرڀرو رهڻ پسند ڪريو ٿا ته پرتاپ ڪنٽري ان
(Inn)
۽ ميوار ان
(Mewar Inn)
جهڙي سستي رهائش ٿي نٿي سگهي. سؤ سوا سؤ رپيا روز
جي مسواڙ مس آهي ۽ شهر اچڻ لاءِ بس جو ڀاڙو ڏهن
رپين کان به گهٽ آهي. بهرحال هي سڀ سستين هوٽلن جا
پار پتا ۽ اگهه آهن. اوچيون ۽ مهانگيون ته جتي ڪٿي
آسانيءَ سان نظر اچيو وڃن.
احمد آباد . 1830ڪلو ميٽر
راجستان کان پوءِ هيٺ ڏکڻ ۾ گجرات صوبو آهي ۽ احمد آباد گجرات
جو وڏو شهر آهي. هاڻ ته انڊيا جي هر شهر ۾ ڪارخانا
۽ فئڪٽريون ٿي ويون آهن نه ته انگريزن جي راڄ ۾
احمد آباد ئي هڪ اهڙو شهر هو جنهن ۾ سڀ کان گهڻا
ڪارخانا هئا جن جون چمنيون پري پري تائين نظر آيون
ٿي ان ڪري هي شهر ”مشرق جو مانچسٽر“ سڏيو ويو ٿي.
شروع ۾ گجرات جي گاديءَ جو هنڌ احمد آباد هو پر
هاڻ نئون شهر گانڌي نگر آهي، جيڪو احمد آباد کان
فقط 32 ڪلوميٽر پري آهي.
احمد آباد شهر جو بنياد احمد شاهه 1411ع ۾ رکيو. ٽوڪيو، نيو
اورلينس، بئنڪاڪ ۽ لنڊن وانگر هن شهر جي وچ مان به
درياهه وهي ٿو، جنهن جو نالو ”صبر متي“ آهي. هن
نديءَ مٿان ڪيتريون پليون آهن جيڪي شهر جي ٻن حصن
کي ڳنڍين ٿيون. انهن پلين جا نالا هن ريت آهن:
سبهاس پل، گانڌي پل، نهرو پل، ايلس پل، سردار پل
وغيره. اهي پليون شهر جي مشهور رستن کي ڳنڍين
ٿيون. جهڙوڪ: آشرم روڊ، بالونتراءِ ميهتا روڊ،
ڪستوربا روڊ، سنت ثريا داس روڊ، رليف روڊ، سردار
پٽيل روڊ، پريتم نگر روڊ وغيره. شهر ۾ 1423ع جي
ٺهيل جامع مسجد به آهي جيڪا احمد شاهه ٺهرائي. ان
کان علاوه ڊاڪٽر تنڪاريا روڊ تي ٺهيل راڻي
روپمتيءَ جي مسجد به مشهور آهي. اها مسجد 1440ع جي
ٺهيل آهي ۽ سلطان احمد شاهه جي هندو زال جي نالي
پٺيان آهي. انهن مسجدن کان علاوه راني سپري مسجد
(جيڪا مسجد نگينه به سڏجي ٿي) 1514ع جي ٺهيل آهي ۽
سلطان محمود بيگدا جي زال ٺهرائي، راج بابري مسجد،
دستور خان جي مسجد، هيب خان جي مسجد ۽ ريلوي
اسٽيشن جي ڏکڻ ۾ سدي بشير جي مسجد، وغيره آهن.
اهڙي طرح هتي جا مندر مشهور آهن جهڙوڪ: هاٿي سنگهه
مندر جيڪو 1848ع جو ٺهيل آهي ۽ پندرهين جين ٽيچر
(تير ٿانڪر) جي نالي منسوب ٿيل آهي. سوامي نارائڻ
مندر جيڪو 1850ع جو ٺهيل آهي. هن مندر جي ڏکڻ ۾ نو
قبا آهن جيڪي ”نو گزپير“ (نو والن جي پير) جي نالي
سان مشهور آهي.
رهائش لاءِ سستيون هوٽلون رليف روڊ ۽ ريلوي اسٽيشن وٽ جام آهن
پر اهي سڀ گوڙ گهمسان واريون هوٽلون آهن. ڪجهه
مهانگين هوٽلن جا نالا هن ريت آهن: هوٽل ساحل،
هوٽل بلواس، هوٽل
Kingsway،
ميٽروپول هوٽل، هوٽل
Mehul
، هوٽل گڊنائيٽ، هوٽل ڪپري، هوٽل سريتا، ايمبسڊر
هوٽل، هوٽل الف انٽر نيشنل، توران گيسٽ هائوس
وغيره. انهن هوٽلن جي مسواڙ پنج سؤ رپين جي لڳ ڀڳ
آهي.
احمد آباد کان هي ريل گاڏيون بڙودا، ڀاءُ نگر، ڀوڄ، دوارڪا،
ممبئي، دهلي ۽ اڌيپور ڏي روانيون ٿين ٿيون: شاتا
بدي ايڪسپريس، گرنار ايڪسپريس، ڀوڄ فاسٽ پئسينجر،
سوراشترا ميل، گجرات ميل، سرووديا ايڪسپريس،
اڌيپور ايڪسپريس، وغيره.
سورت . 2070 ڪلوميٽر
احمد آباد کان سورت 240 کن ڪلوميٽر ڏکڻ ۾ آهي. رستي ۾ بڙودا ۽
ڀاورچ جا شهر اچن ٿا. ڀاروچ جنهن کي بروچ به سڏين
هن پاسي جو تمام جهونو شهر آهي ۽ ٻه هزار سال
پراڻي رڪارڊ ۾ ملي ٿو. شهر جي ڀرسان نرمادا ندي
وهي ٿي جنهن جي ڪناري تي هڪ بيحد پراڻو مندر پريگو
رشي نالي آهي جنهن تان هن شهر جو نالو ڀريگو ڪاچبا
ڀيو جيڪو پوءِ فقط
Bharuch
سڏجڻ لڳو. هن شهر کان پوءِ هيٺ سگهو ئي پنجاهه کن
ڪلوميٽرن تي سورت جو شهر آهي جيڪو تاپتي نديءَ جي
ڪناري تي آهي جيڪا خليج ڪئمبي
(Bay of Combay) ۾ ڇوڙ ڪري ٿي جيڪو سمنڊ جو حصو عربي سمنڊ جو آهي. ان کان علاوه
خليج ڪڇ به عربي سمنڊ جو حصو آهي جنهن جي منهن وٽ
مانڊوي، اوکها، دوارڪا ۽ پوربندر جهڙا بندرگاهه
آهن ۽ اهي بندرگاهه ڪراچي ۽ پورٽ قاسم جي بلڪل
ويجهو آهن. ڪراچي کان حيدرآباد به پري آهي پر هي
بندرگاهه ويجها آهن تڏهن ته اسان جا توڙي انڊيا جا
مهاڻا خراب موسم ۽ سمنڊ ۾ سامونڊي سرحدون لتاڙيو
ڌارين ملڪن کان وڃيو نڪرن پوءِ اتي غيرقانوني اچڻ
جي ڏوهه ۾ جيل داخل ٿيو وڃن. ڪجهه اهڙي ئي ٿيم تي
انڊيا جي فلم انڊسٽريءَ ”مين هون نا“ فلم ٺاهي
آهي، جنهن ۾ انڊيا جي حڪومت غريب قدين (پاڪستاني)
مهاڻن کي آزاد ڪرڻ چاهي ٿي.
سورت اهو شهر آهي جتي ايران جي شهر پارس کان لڏي آيل باهه جا
پوڄاري
(Zoroasters)
ٻاهرين صديءَ ۾ اچي رهيا. جيستائين بمبئي وڌيو
ويجهيو نه هو ته سورت انڊيا جو مشهور بندرگاهه
ليکيو ويو ٿي جتان هندستان جا ماڻهو حج لاءِ مڪي
مديني روانا ٿيندا هئا.
سورت شهر ۾ انگريزن جي مشهور قبرستان کان علاوه ڊچن ۽ آرمينين
جو به قبرستان آهي. هتي ڪيتريون ئي مسجدون ۽ هند،
جين ۽ پارسين جا مندر آهن. شهر ۾ ٻه اڍائي سؤ رپين
واريون سستيون هوٽلون ريلوي اسٽيشن جي ڀرسان آهن
جيئن ته روپالي گيسٽ هائوس، شمله گيسٽ هائوس، سروا
جانڪ هوٽل وغيره. هوٽل سينٽرل ايڪسيلنسي هوٽل
يوراج ۽ ايمبسي هوٽل جهڙين جي مسواڙ هزار رپيه کن
آهي.
سورت شهر ۾ احمد آباد يا ممبئي کان ريل گاڏيءَ ذريعي به پهچي
سگهجي ٿو. ممبئي کان سورت 263 کن ڪلوميٽر آهي ۽
ريل گاڏي پنج ڪلاڪ کن وٺي ٿي ۽ رستي تي وڏي اسٽيشن
فقط دمان آهي.
ممبئي . 2350 ڪلوميٽر
ممبئي سورت شهر کان 280 کن ڪلوميٽر ڏکڻ ۾ آهي. ممبئي شهر پهچڻ
تي ڪار جي آڊوميٽر ۾ 2350 ڪلوميٽر ٿيا. ممبئي
(جيڪو انگريزن جي ڏينهن ۾ بمبئي سڏيو ويو ٿي)
مهاراشٽرا رياست ۾ آهي جيڪا انڊيا جي وڏين رياستن
مان هڪ آهي. تمام گهڻي آدمشماريءَ واري ۽ واپار
وڙي ۽ ناڻي جي ڏيتي ليتيءَ کان تمام گهڻي اهم
رياست آهي. ممبئي مهاراشٽرا جي گاديءَ جو هنڌ پڻ
آهي جتي مرهٺي ۽ هندي زبان عام ڳالهائي وڃي ٿي.
بمبئي (ممبئي) ڌارين لاءِ بالي ووڊ جي فلمي دنيا،
چوپاٽيءَ تي ڀيل پوري کائڻ، سمنڊ جو ڪنارو، ڳاڙهي
رنگ جون ڊبل ڊيڪر بسون، ڪماٿيپورا علائقي جو چڪلو،
شهر جا شراب خانا ۽ شاپنگ جو ٻيو نالو پڻ آهي.
ممبئي دراصل ست کن ٻيٽن جو مجموعو آهي جيئن کڻي چئجي ته جپان،
فلپين ۽ انڊونيشيا آهي. پر انهن ملڪن ۾ وڏا ۽ گهڻا
ٻيٽ اچي وڃن ٿا ۽ بمبئي شهر ۾ منهوڙي جهڙا يا ان
کان ٿورا وڏا ٻيٽ آهن. هنن ٻيٽن تي ڪنهن زماني ۾
ڪولي قوم جا مهاڻا رهيا ٿي جن جون جهوپڙيون اڃا به
بمبئي شهر جي هڪ سامونڊي ڪناري تي قائم آهن جين
هاڪس بي ۽ سئنڊش پٽ ڪراچي ۾ اڄڪلهه خوصبورت ۽
ماڊرن بنگلا
(Huts)
ٺهڻ جي باوجود هتي جي اصلي مهاڻن جو ڪچا ڳوٺ ۽ ان
۾ ٺهيل پراڻيون جهوپڙيون موجود آهن.
بمبئي جي هنن ٻيٽن تي هندن جي مختلف گهراڻن جي حڪومت هلندي رهي
۽ پوءِ چوڏهين صديءَ ۾ مسلمانن جي حملي بعد انهن
جي حوالي ٿيا ۽ پوءِ سورهين صديءَ ۾ گجرات جي
سلطان 1534ع ۾ هي ٻيٽ پورچو گالين حوالي ڪيا.
پورچو گالين انهن ٻيٽن تي ڪو خاص ڌيان نه ڏنو ۽ ائين ويران
رهيا. پورن 127سالن بعد (سن 1661ع ۾) پورچو گال جي
بادشاهه جي ڌيءَ ڪئٿرين جي شادي انگلينڊ جي شهزادي
چارلس ٻئي سان ٿيڻ تي ڏيج ۾ بمبئي انگريزن کي ڏنو
ويو. انگلينڊ جي حڪومت چئن سالن بعد (1665ع ۾) اهي
ٻيٽ ٽن سالن لاءِ ايسٽ انڊيا ڪپمني وارن کي ڏهه
پائونڊ سالياني مسواڙ تي ڏنا. ان بعد بمبئي يڪدم
وڌڻ ويجهڻ لڳي. بمبئي جو بندرگاهه هڪ قدرتي
بندرگاهه هجڻ ڪري جهارن کي اچڻ وڃڻ ۾ سهوليت ٿي.
ايسٽ انڊيا ڪمپنيءَ وارن ننڍي کنڊ توڙي اوسي پاسي
جي ملڪن جي ماڻهن کي هتي رهڻ جي اجازت ڏني. هنن
امن امان ۽ مذهب جي آزادي ڏني. نتيجي ۾ سنڌي ۽
گجراتي هندو واپاري، سک ۽ پنجابي چوڪيدار ۽ سپاهي،
ايران کان پارسي، پورچو گالين جي ڊپ کان ڏکڻ ڏي
ڀڄي ويل هندو هتي اچي رهڻ لڳا. (انگريزن پينانگ ۽
سنگاپور جهڙن ٻيٽن کي به اڳتي هلي ائين وڌايو جيڪي
هن کان صديون اڳ مهاڻن جون ويران وستيون هيون).
ويهن سالن اندر بمبئي ايڏو سٺو شهر ۽ مشغول
بندرگاهه ٿي ويو جو ايسٽ انڊيا ڪمپنيءَ پنهنجي
پريزيڊنسي سورت شهر مان شفٽ ڪري بمبئي آندي.
بمبئيءَ جو مشهور قلعو 1720 ع ۾ ٺهرايو ويو ۽
بمبئي جي ستن ننڍن ٻيٽن کي ملائڻ لاءِ سڄي Land
Reclaimation جو حڪم هلندو رهيو. يعني هتان هتان
مٽي کڻي يا جبل ٽڪريون ڀڃي انهن جي مٽي ۽ پٿرن سان
ٻيٽن جي وچ وارو سامونڊي حصو ڀريندا رهيا جيئن اهي
سامونڊي گهٽيون مٽيءَ سان ڀرجي باقي ٻيٽن سان ملي
يڪي ڌرتي ٿي وڃي. جيئن اڄ جو بمبئي نظر اچي ٿو.
بمبئي جو وڌڻ ۽ مشهور ٿيڻ 1853ع کان پوءِ ٿيو جڏهن انڊيا جي
پهرين ريلوي لائين بمبئي کان ٿانا تائين ٺهي راس
ٿي ۽ ڪل وارن جهازن (آگبوٽن) جو اچڻ شروع ٿيو هو.
ٻئي سال 1854ع ۾ بمبئي ۾ ڪپهه جا ڪارخانا لڳايا
ويا. 1869ع ۾ سئيز ڪئنال کلڻ ۽ بمبئي جي بندرگاهه
کي وڏو ڪرڻ سان بمبئيءَ جا وارا نيارا ٿي ويا.
بمبئي جيڪو پهرين ستن ٻيٽن تي مشتمل هو هاڻ هڪ يڪو
ٻيٽ آهي جيڪو پلين ذريعي باقي سرزمين
(Mainland)
مهاراشترا رياست سان مليل آهي. بمبئي جو اهم، امير
۽ گهماگهمي وارو حصو سندس ڏاکڻو پوڇڙ آهي جيڪو
ڪولابا
(Colaba)
سڏجي ٿو جتي بمبئي ايندڙ هر سياح، گهمڻ جو شوقين ۽
مسافر پهچيو وڃي. مشهور هوٽل تاج محل ۽
Gateway to India
به هتي ڪولابا ۾ آهي. |
