|
انتساب
مرحوم آصف غيور نالي
پاڪستان مرچنٽ نيوي جي مشهور شخصيت ۽ پاڪستان جي
سڀ کان وڏي پئسينجر جهاز سفينئه حجاج جو چيف
انجنيئر محمد آصف غيور منهنجو ڀائرن جهڙو ڀاءُ،
دوست ۽ ڪلاس ميٽ هو. هو ٽي سال کن اڳ پنجاهه سالن
جي ڄمار ۾ 5 جون 1994ع تي دل جي آپريشن (Open
Heart Surgery) دوران
گذاري ويو.
آصف غيور سان منهنجي پهرين ملاقات اپريل 1963ع ۾
چٽگانگ- بنگلاديش (تن ڏينهن ۾ مشرقي پاڪستان) ۾
ٿي. هو به مون وانگر پاڪستان مئرين اڪيڊمي Join ڪرڻ
آيو هو. انجنيئرنگ برانچ ۾ هجڻ ڪري اسين هڪ ئي
ڪلاس ۾ هئاسين. اسين جهاز جا انجنيئر يعني مئرين
انجنيئر ٿيڻ لاءِ هتي تعليم وٺڻ لاءِ آيا هئاسين.
پهرين ڏينهن ئي شام جو ڊنر بعد هو مون سان اچي
مليو هو. آئون به اڪيلو هوس ڪو به منهنجو اڳ جو
سڃاڻو نه هو.ان ڪري مونکي ساڻس ملي خوشي ٿي.
”آئون توهانکي پهرين کان سڃاڻان،“ آصف ٻڌايو.
مونکي ڏاڍو تعجب لڳو.
”ڪيئن؟“ مون پڇيومانس.
”منهنجي پڦيءَ جا ٻه پٽ توهان سان گڏ ڪئڊٽ ڪاليج
پيٽارو ۾ هئا. انهن ٻڌايو هوم. هڪ جو نالو خالد
دراني آهي ۽ ٻئي جو خيام دراني.“
خالد ۽ خيام (جن جو والد صاحب مرحوم لياقت دراني
جيڪو بعد ۾ ٽي وي جي مزاحيه ڊرامن جو مشهور اداڪار
ٿيو)، مونکان هڪ سال جونيئر هئا. هو ٻئِي ڀائر
پڙهائي، عام معلومات، راندين، تقريرن، مختلف Hobbies ۽
سٺي سُر ڪري ڳالهائڻ کان ڪاليج ۾ مشهور هئا.
سنڌي، اڙدو ۽ انگريزيءَ تي سٺو عبور هجڻ ڪري ڪاليج
مخزن ۽ ڊبيٽنگ ڪلب جهڙن شين جا هو چيف ايڊيٽر ۽
انچارج به رهيا. هنن جي والده مسز اي. ايم.
درانيءَ کي اسانجا اپر سنڌ جا ڪلاس ميٽ شاگرد
زياده ئي سڃاڻندا هئا، جو هوءَ سنڌ جي ڪيترن ئي
شهرن (دادو، لاڙڪاڻو، سکر، خيرپور وغيره) جي
اسڪولن جي هيڊ مسٽريس رهي چڪي هئي، جتي هنن جون
ڀينرون مسز درانيءَ جون شاگردياڻيون هيون. خالد ۽
خيام دراني جي ڀينرن: سلميٰ ۽ شاهانا پڻ پنهنجي
ماءُ کي فالو ڪيو ۽ تعليم حاصل ڪرڻ بعد
پڙهائينديون اچن. سلميٰ سنڌ يونيورسٽي ۽ آمريڪا
مان زولاجي ۾ M.Sc ۽ Parasitology ۾
پي.ايڇ.ڊي ڪئي. هوءَ سنڌ يونيورسٽيءَ ۾ زولاجي
دپارٽمينٽ جي هيڊ ٿي رهي ۽ اڄڪلهه ڊفينس ڪاليج
ڪراچيءَ ۾ پڙهائي ٿي. شاهانا نفسيات ۾ M.A ڪئي
۽ اڄڪلههPAF ڪاليج
ڪراچيءَ ۾ پڙهائي ٿي.
ڪئڊٽ ڪاليج مان انٽر ڪرڻ بعد خالد درانيءَ نيوي Join ڪئي
۽ ڪمانڊر ٿي نيويءَ مان رٽائرڊ ڪيو ۽ اڄڪلهه
ڊپازٽري ۾ آهي. پاڻ ٽيچر نه ٿيو پر سندس زال ’سيما
ڀاڀي‘ (جنهن مائڪرو بايولاجي ۾ M.Sc ڪئي
آهي) سينٽ جوزف ڪاليج ڪراچيءَ ۾ پڙهائي ٿي. خيام
ايئرفورس ۾ چونڊيو ويو ۽ اڄڪلهه گروپ ڪئپٽن (يعني
ڪرنل آهي ۽ انشاءَ الله جلد ائير ڪموڊور ٿي ويندو.
خيام شاهراهه فيصل واري PAF اسڪول/ڪاليج
جو پرنسپال آهي. سندس زال نائله درانيءَ جو به
تداريس سان واسطو آهي. بلوچستان يونيورسٽيءَ مان
انگريزيءَ ۾ ايم.اي ڪرڻ بعد هوءَ اڄڪلهه سٽي اسڪول
ڪراچيءَ جي پرنسپال آهي. خالد/خيام جو نانو ۽ ناني
ڊاڪٽر ۽ مسز عبدالغفور لاڙڪاڻي جا مشهور ڊاڪٽر ٿي
گذريا آهن. هو سر شاهنواز ڀٽو صاحب جن جا فئملي
ڊاڪٽر ٿي رهيا آهن. پاڻ لاڙڪاڻي ۾ ئي گذاري ويا،
جتي سندن قبرون آهن.
آصف غيور جو والد يعني خالد ۽ خيام جو مامو محمد
غيور صاحب سڄي عمر هڪ ننڍڙي سرڪاري نوڪري ۾ رهي،
ٻارن کي ڪو گهر گاڏيون يا ويس وڳا نه پر علم جهڙو
زيور ڏنائين. سرڪاري نوڪريءَ جو گهٽ پگهار، وڏو
ڪٽنب (کيس آصف سميت اٺ پٽ ۽ هڪ ڌيءَ هئي)، ۽
مهنگائي جي زماني جي باوجود هن جنهن سادگيءَ سان
وقت گذاري پنهنجي اولاد کي اعليٰ تعليم، اخلاق
مذهب کان آگاهه ۽ برين عادتن ۽ اجاينComplexes کان
جنهن نموني دور رکيو، ان جو احساس مونکي تڏهن کڻي
ننڍي عمر ڪري گهڻو نه ٿيندو هو. پر اڄ ان جو قدر
ڪيان ٿو ته ڪاش اسان جي ملڪ ۽ قوم جا ماڻهو ان جو
مثال وٺن. چٽگاننگ بعد ڪراچيءَ واري عرصي جو وڏو
حصو مون آصف جي گهر ئي گذاريو. ڪيئن آصف جي ماءُ
صبح جو هڪ هڪ ٻار کي نيرن ڪرائي اسڪول، ڪاليج ۽
آفيس ۾ موڪليندي هئي ۽ غربت سارو اسان کي لنچ باڪس
ٺاهي ڏيندي هئي. ٻيو نه ته رات جي مانيءَ مان اسان
لاءِ ٻوڙ ذرو ضرور بچائي رکندي هئي. جيئن سندس سڳا
پٽ ڀلي گهٽ کائين پر سندن مهمان ڏکيا نه ٿين. مون
ڪڏهن به آصف يا سندس ڀائرن کي ڪنهن سان وڙهندو يا
گارگند ڪندو ته ڇا پر تکي وات سان ڳالهائيندي به
نه ٻڌو. آصف جي پيءُ جي سادي رهڻي ڪهڻي سان گڏ
روزمره جي سادي Routine هئي.
آفيس کان گهر، گهر کان مسجد، باقي وقت هڪ هڪ ٻار
جي پڙهائيءَ جو اونو. آصف کان ننڍو فقط هڪ ڀاءُ
محمد علي ۽ ڀيڻ هئي. وڏو ڀاءُ اسلم مرحوم فيڊرل
سيڪريٽري ٿيو، مرحوم سليم غيور انگلينڊ ۾ نوڪري به
ڪندو هو ته بزنيس به، مرحوم احسان جو اليڪٽرانڪ
سان واسطو هو. آصف جا اهي ڀائر به ننڍي ڄمار ۾ دل
جي بيماريءَ سبب گذاري ويا. ان بعد محسن غيور
چارٽرڊ اڪائونٽنٽ آهي ۽ ڪافي وقت سعودي عرب ۾ رهڻ
بعد هاڻ ڪراچيءَ ۾ ڪمپيوٽرن جو بزنيس ڪري ٿو. ننڍو
ڀاءُ محمد علي پڻ C
A ڪئي
آهي ۽ ڏهاڪو سال کن سعودي عرب ۾ رهڻ بعد هاڻ
آمريڪا ۾ نوڪري ڪري ٿو. جتي سندن هڪ ٻيو ڀاءُ
ڊاڪٽر عارف ڪنهن يونيورسٽيءَ ۾ پروفيسر آهي. ڊاڪٽر
اقبال غيور ڏهاڪو کن سال نئروبيءَ (ڪينيا) ۾
ڊاڪٽري (ٻارن جو ڊاڪٽر ٿي رهڻ) بعد هاڻ ڪراچيءَ ۾
پرئڪٽس ڪري ٿو. سندس هٿ ۾ قدرت شفا رکي آهي. وڏيون
وڏيون اسپتالون ۽ اسپيشلسٽ ڇڏي اسان جهڙا سوين
هزارين ماڻهو هن وٽ پهچيو وڃن، جو هن سڄي عمر
محنت، ايمانداري ۽ خدا جو خوف دل ۾ رکي مريضن جو
علاج ڪيو آهي، نه پاڻ پئسي پٺيان ڀڳو آهي ۽ نه هن
پئسي کي پاڻ طرف اچڻ ڏنو آهي.
آصف غيور راندين يا پي ٽي پريڊ ۾ چاهي ٽاپ جو
شاگرد نه هو جو هو ڪنهن ڪئڊٽ ڪاليج يا ملٽري ڪاليج
بدران هڪ عام ڪاليج (آدم جي سائنس ڪاليج) مان انٽر
ڪري آيو هو. پڙهائيءَ ۾ سٺو ٺيڪ ٺاڪ هو. دوستي
ياري، Manners (اخلاق،
فضيلت)، سٺي صلاح ڏيڻ ۾، Sense
Of Humor (خوش
مزاجي) ۽ نيڪ نيتيءَ ۾ هن جو جواب نه هو. هو هر هڪ
جو ڀلو چاهيندڙ ۽ قربانيون ڏيندڙ هو. ڪڏهن ڪلاس
ميٽن ۾ غلط فهمي يا جهيڙو ٿيندو هو ته اڳڙيون وجهي
ٻنهي کي سرچائي ڇڏيندو هو. حد کان وڌيڪ شريف هجڻ
ڪري اسان دوست کيس ”الله ميان ڪي گائي“ به چوندا
هئاسين.
چٽگانگ مان مئرين انجنيئرنگ جو ڪورس ڪرڻ بعد ٻه
سال کن اسان ڪراچيءَ ۾ ساڳي ورڪ شاپ (ڪارسٽرس ائنڊ
ڪمنگس) ۾ رهياسين. جتي جهاز جي مرمت جو ڪم
سکياسين. ان بعد ڏهاڪو کن سال جيتوڻيڪ اسان جهاز
هلايا پر اسان جون مختلف جهازران ڪمپنيون هجڻ ڪري
الڳ الڳ جهازن تي رهياسين. پر اسان جي خوشنصيبي
هوندي هئي جو اسان کي ڪامن بندرگاهه ملي ويندا
هئا. سيڪنڊ انجنيئري ۽ چيف انجنيئري جي امتحانن تي
به گڏ لٿاسين ۽ گڏ رهي تياري ڪئيسين. جهاز هلائڻ
کان بيزار ٿي ڪناري جي نوڪري جي به گڏ ڳولا ڪئيسين
۽ اسان ٻئي ملائيشيا لاءِ چونڊجي وياسين. ملائيشيا
کي جهاز هلائڻ جي ٽريننگ ڏيڻ لاءِ جهازن جي چيف
انجنيئرن ۽ ڪئپٽن جي ضرورت هئي جنهن لاءِ دنيا جي
اخبارن ۾ اشتهار ڏنا هئائون. پاڪستان مان اسان ٻه
(۽ ٽيون ڪئپٽن ذوالفقار) چونڊجي آياسين. اسان کان
اڳ هڪ ٻيو به پاڪستاني (درٻيلي جو ڪئپٽن احمد حسين
مخدوم) سال ڏيڍ اڳ ملاڪا (ملائيشيا) آيو هو. هن
اڪيڊمي کلڻ کان اڳ ملائيشيا جا نوجوان جهازي تعليم
لاءِ پاڪستان، هندستان، انگلينڊ، آسٽريليا ۽ ٻين
ملڪن ۾ ويندا هئا.
آصف ۽ آئون (1983ع) ۾ گڏ گڏ ملائيشيا پهتاسين. هن
ڪتاب ”مڪلي کان ملاڪا تائين“ اسان جو ملائيشيا
پهچڻ ۽ شروع ۾ ڏينهن جي تجربي ۽ سفر جو احوال ڏنل
آهي. آصف ملائيشيا ۾ ٽي سال رهڻ بعد پاڪستان موٽي
آيو ۽ اچي پاڪستان مئرين اڪيڊمي ۾ 19 گريڊ ۾
انسٽرڪٽر (ليڪچرار) ٿيو. آئون ان بعد به ٻيا پنج
ڇهه سالن کان ملائيشيا ۾ رهي پيس ۽ 1990ع جي آخر ۾
پنهنجي جهازران ڪمپني PNSC ۾
موٽيس جنهن سال بعد مونکي ورلڊ مئريٽائيم
يونيورسٽي، مالمو (سئيڊن) ۾ ڪم آيو.
مالمو (سئيڊن) مان موٽڻ بعد جنوري 1994ع ۾ مونکي
پاڪستان مئرين اڪيڊمي، ڪراچي ۾ Deputation تي
رکيو ويو، جتي اسان جي دوست آصف غيور پڻ نوڪري ڪئي
ٿي. هڪ دفعو وري آصف سان گڏ ڪم ڪرڻ جو سٺو موقعو
ملي ويو، جتي فرصت ۾ گذريل سال جو احوال هڪ ٻئي
کان وٺندا رهياسين. انجنيئرنگ ڪئڊٽس جا ڪجهه
سبجيڪٽ (بئالر، اسٽيرنگ گيئر، ڊڪ مشينري، ميٽلرجي)
آصف پڙهائيندو رهيو ۽ نيول آرڪيٽيڪٽ، شپ ڪنسٽرڪشن،
ڊيزل انجن وغيره منهنجي حوالي هو. اهڙي طرح جهاز
جي انجنيئرن جوPost-Sea ڪورس
به گڏجي ڪرائي رهيا هئاسين. آصف ملائيشيا وڃڻ کان
اڳ Diabetic ضرور
ٿي پيو هو، پر باقي صحت جي خيال کان ٺيڪ ٺاڪ هو.
مالمو (سئيڊن) کان موٽڻ بعد، ڪجهه عرصي کان دل جي
تڪليف رهيس ٿي، ڪن ڊاڪٽرن کيس آپريشن جي صلاح ڏني،
ڪن ڪجهه عرصو ائين بنا آپريشن جي رهڻ لاءِ چيو.
مئي ڌاري ڪئڊٽن جو سيمسٽر ختم ٿيڻ تي ٻن مهينن جي
موڪل مان هن فائدو وٺي آپريشن ڪرايو. سندس شايد
حياتي نه هئي ۽ قدرت کي ائين منظور نه هو نه ته
ساڳيو آپريشن، سندس وڏي ڀاءُ ڊاڪٽر اقبال غيور جي
ڪجهه مهينا اڳ ڪاميابيءَ سان ٿي چڪو هو. آصف اسان
کان هميشه لاءِ جدا ٿي ويو.
آصف 3 سيپٽمبر 1945ع تي ڄائو هو. سندس شادي مامي
جي ڌي غزالا سان 1973ع ۾ ٿي. کيس هڪ پٽ فارس نايل
آهي، جيڪو اڄڪلهه ڪامرس ۾ تعليم وٺي رهيو آهي. آصف
سان منهنجيون ڪيتريون ئي يادون وابسته آهن، جن جو
احوال منهنجن ڪيترن ئي ڪتابن ۾ آهي. خاص ڪري
ملائيشيا ۽سنگاپور بابت لکيل هن ڪتاب ۽
”ڪوالالمپور ڪجهه ڪوهه“ ”سنگاپورويندي ويندي“ ۾.
الطاف شيخ
1- جنوري 1988ع
ڪراچي
مهاڳ
جڏهن به سنڌي ادب جي اِرتقا يا اوسر جي ڳالهه
ٻولهه ٿيندي آهي ته اڪثر دانشور ٻاهرين ملڪن جي
اديبن جا حوالا ڏيندي، سنڌي ادب جو شجروع شروع
ڪندا آهن ته فلاڻي فلاڻي ٻاهرين ليکڪ ادب جي فلاڻي
صنفن تي پهريان طبع آزمائي ڪئي. تنهن بعد ئي اِهو
لاڙو اسان ڏي مروج ٿيو. بس ڪجهه ان ريت سنڌي ادب ۽
اديبن کي ثانوي حيثيت ملندي رهي آهي.
پرڏيهي ادب توڙي اتان جي ليکڪن جي ادبي اهميت کان
ڪنهن کي به انڪار ناهي، پر بهرحال هو اسان جهڙا ئي
انسان آهن، ڪڏهن چڱي شيءِ تخليق ڪندا ته ڪڏهن ڪا
ڪمي گهٽتائي به ٿي هوندي. اهو ڪو ضروري ناهي ته
اسان جا اديب ۽ شاعر، رڳو اتان ئي اثر وٺي اڀرندا
اسرندا رهيا آهن. ادب جي مختلف صنفن ۾ اسان وٽ
نسيم کرل، امر جليل، شيخ اياز، محمد ابراهيم جويو،
علي احمد بروهي، رشيد ڀٽي ۽ انهن جهڙا اعليٰ پائي
جا ٻيا ڪيترائي ليکڪ آهن. جيڪي اسان لاءِ پرڏيهي
ليکڪن کان وڌيڪ فخر جو باعث آهن ۽ اسان جي ادب جي
شاهوڪاري جو دليل آهن. سهڻي اخلاق ۽ مِٺي سڀاءُ
وارو الطاف شيخ به انهن مان هڪ آهي، جنهن پنهنجي
ڏات ۽ ڏانءَ سان سفرنامي جي صنف کي اُوج ڏيئي سنڌي
ادب جو مان مٿانهون ڪيو آهي.
سنڌي ادب ۾ سفرناما هند ۾ به ڇپجي رهيا آهن ته سنڌ
۾ به، پر معيار جي اعتبار کان ٿورائي آهن، جن کي
نمايان حيثيت حاصل آهي، ان ۾ اوليت بلاشبه الطاف
شيخ جي آهي، ڇو ته شهيدن ۾ نالو ڳڻائڻ وارن جيان
هڪ اڌ اتفاقيه سفرنامو لکي بس ناهي ڪئي، بلڪ ان
صنف کي پنهنجي مستقل فيلڊ بنائي ڪيترائي ڪتاب
تحرير جي دلڪشي، انداز بيان جي رواني ۽ ڀرپور
مشاهدي سان لکي پڌرا ڪيا آهن. زير نظر ڪتاب
’مڪليءَ کان ملاڪا تائين‘ به انهن سفرنامن جي رنگ
برنگي مالها جو هڪ وڌيڪ موتي آهي، جيڪو پڙهندڙن کي
ملائيشيا جي رياستن، شهرن ۽ ان سان لاڳاپيل ملڪن
جو سهڻو سير ڪرائيندو ٿو هلي، ته گڏوگڏ اُتي جي
معاشي، سماجي، سياسي ۽ تاريخي حالتن جو به جائزو
وٺائي ٿو.
صحيح معنيٰ ۾ مقصد ڀريا ڪامياب سفرناما لکڻ جو
ڪريڊٽ جي الطاف شيخ ڏي ٿو وڃي، ان ڪري نه ته هو
گهڻُو ڪري ٻاهر رهيو آهي. ٻاهران ته ڪيترائي سنڌي
ٿي آيا آهن، ڪي ته اُت ئي گهر ڪري رهي پيا آهن، نه
ته جيڪر هر ڪو سندباد سيلاني ٿيو ويٺو هجي ها،
اصلي شيءِ آهي تخليقي جذبو ۽ ذهني ذوق، اِهو جي
ڪنهن ۾ ناهي ته چاهي سڄي دنيائي ڇو نه لتاڙي هجيس،
لکڻ لاءِ نه دل چونديس نه هٿ ورندس.
وڏا خرچ ڪري، جان جوکم ۾ وجهي ملڪن جو سير سفر ڪرڻ
هر ڪنهن جي وس جي ڳالهه ناهي، جس هجي الطاف شيخ کي
جيڪو پنهنجو ذهن خرچ ڪري، پڙهندڙن کي سربستا احوال
ٻڌائي، اِهي سير سفر گهر ويٺي ئي ٿو ڪرائي. ملڪ
سوبرابر اکين کان پري آهن، پر هن جي لکڻيءَ ۾ قدرت
اهڙو ڪو سحر ڀريو اثر رکيو آهي، جو پڙهندڙ جو روح
پل ۾ اُڏاميو انهن هنڌن ماڳن تي وڃيو پهچي. اِن ڏس
۾ سڀ کان اهم شيءِ آهي، هن جو ان صنف لاءِ بي
انتها چاهه، جيڪو هر دلڪش تحرير جو ساهه آهي.
الطاف کي روزگار سانگي نِت نوان ملڪ گهمڻ جو وجهه
ملندو رهيو آهي. اِها هن جي خوشنصيبي چئبي جو کيس
پنهنجو سورهن آنا سيلاني طبيعت جي مطابق، جذبن جي
اظهار لاءِ اهڙو وسيع ماحول مليو آهي، جنهن سان هن
جي قدرتي ڏات جي تسڪين ٿيندي رهي ٿي. وطن کان دور
رهي به هن اهو فرض نڀايو آهي، جيڪو سنڌ ڌرتيءَ جي
سچي فرد هئڻ جي حيثيت ۾ مٿس عائد آهي. اڄ جڏهن چار
ڏينهن ولايت ۾ رهي ايندڙن کان پنهنجي مادري ٻولي
ڳالهائڻ ئي هاسڪار وسريو وڃي، تڏهن الطاف، جيڪو
سالن جا سال ٻاهر رهي به پرديس ۾ نالي جي تختي
سنڌيءَ ۾ لڳايو ويٺو آهي، تنهن جا سنڌ ۾ لاڳيتا
سفرناما لکڻ يقينن اسان لاءِ فخر جو باعث آهن. هن
نه رڳو ٻاهريون ٻوليون سکي اُتي جي رهواسين جون
دِليون جيتيون آهن، پر پنهنجي ٻوليءَ کي به
سفرنامن وسيلي ورسايو آهي.
سمنڊ ۽ جهاز سان تعلق رکندڙ الطاف، جنهن ملاڪا کي
زمين جو بهشت ڪوٺيو آهي، ’مڪلي کان ملاڪا‘ جو
سمورو مواد پنهنجي تجربي، مشاهدي ۽ مطالعي جي
روشنيءَ ۾ گڏ ڪري، ملاڪا جي ساوڪ ڀري جهڙالي ۽
دلفريب فضا ۾ نهايت آرام ۽ سڪون سان ويهي لکيو
آهي.
اسان وٽ محض وقت گذاري ۽ رئونشي خاطر آئي ڏينهن
ثقافتي پروگرام ٿيندا رهن ٿا، پر عملي قدم گهٽ ٿو
کڄي، الطاف ان ڪميءَ کي محسوس ڪندي پنهنجي سفر
نامي ۾ تاريخي ۽ ثقافتي ورثي لاءِ جنهن جذبي جو
اظهار ڪيو آهي سو قابِل داد آهي. هڪ هنڌ ملاڪا جي
قديم قلعي جي غير معمولي سنڀال ڏسي حيدرآباد وارو
خسته حال قلعو ياد پيو، جنهن جو عضوو عضوو ڍرو ٿي
ڍرڪي پيو آهي، ملائيشيا جي سرسبز شاداب زمين تي
خوشحال ۽ متارا مال ڏسي کيس پنهنجي وطن جون نير
وهائيندڙ نماڻيون ۽ بکايل ڍڳيون ياد آيون، جيڪي
گگدام امر اِلاهي ڄاڻي، ٻوٿ ٻڌرائي سپر هاءِ وي تي
ٽرڪن ۾ هڪ هنڌ کان ٻئي هنڌ پيون ڊُهبيون گِهلبيون
آهن.
اسلامي ملڪن جي عربن جون زور آوريون ظاهر ڪري، هن
هندستاني ۽ پاڪستاني پورهيتن جي غيرت کي للڪاريو
آهي، جن کي عرب سڳورا، مسلمان ته ٺهيو انسان به
نٿا سمجهن، بلڪ زرخريد ٻانهون ڄاڻي ساڻن نفرت ڀريو
۽ غير اخلاقي رويو اختيار ڪن ٿا. ان جي برعڪس هن
عرب توڙي ٻين ڪيترن ملڪن جي ڀيٽ ۾ ملائيشيا کي
تهذيبي ۽ اخلاقي طور مٿاهون ڏيکاريو آهي، جن وٽ
پئسو ۽ گهڻي خوشحالي هوندي به عربن جهڙي غرور يا
تڪبر جو تصور ئي ناهي، جيڪي ٻاهران آيل پورهيتن کي
بيحد عزت ۽ قدر جي نگاهه سان ڏسن ٿا.
ورهين کان ملائيشيا ۾ آباد، ڏکڻ هندستان جي مليالم
۽ تامل ڳالهائيندڙ هيٺئين طبقي جو به الطاف شيخ
ذڪر ڪيو آهي، جن جو رت ست پڻ ملائيشيا کي سکيو
ستابو بنائڻ ۾ شامل آهي. ڌارينءَ ڌرتيءَ تي آباد
ٿيندڙ ۽ اتي جي ريتن رسمن جي عزت ڪرڻ يا نه ڪرڻ جي
باري ۾، هن جيڪي پنهنجا خيالات ظاهر ڪيا آهن سي
بلاشڪ ته ساراهڻ جوڳا آهن، جن تي جذبات کان هٽي
ڪري ٿڌي دل سان سوچڻ جي ضرورت آهي.
ڊگهين ڪچهرين کان لهرائيندڙ ٿور ڳالهائو الطاف،
اجاين سجاين ڳالهين ۾ وقت برباد ڪرڻ بدران پنهنجا
ويچار ۽ مشاهدا سهڻي سيبائتي نموني قلم بند ڪيا
آهن، جنهن ۾ ڪٿي به ڪا اجائي لٻاڙ ٻٽاڪ ناهي.
سفرنامي ۾ هن جون فطري خوش مزاجيون به پنهنجي جاءِ
تي قائم آهن. ان ڏس ۾ ”اهڙي به ڇا جلدي آهي“.
”گدرن، ڇانهين ۽ سورج مکيءَ جي ڇاپ واريون
بشرٽون“. ”هوائي جهاز ۾“، ”ڊرائيونگ لائسنس هٿ
ڪرڻ“ ۽ ”ڪردار ويريفائيڊ ناهي“، جهڙا بابت نهايت
ئي دلچسپ آهن، باقي سمجهائڻ ۽ معلومات پهچائڻ وارو
انداز ته ڄڻ الطاف تي ئي ڇيهه ٿو ڪري. هونءَ ته ان
جو مثال اهو سڄو سارو ڪتاب ئي آهي پر هڪ ننڍو مثال
مان به ڏيندس.
هن مون کي ملاڪا اچڻ جي سڪ ڀري دعوت ڪجهه اهڙي پڪي
سمجهاڻيءَ سان ڏني، ڄڻ مان ڪو اوڏانهن وڃڻ لاءِ
بنهه سنبري ويٺي هئس، رڳو ملائيشيا ايئرپورٽ تي
لهڻ جي دير هئي. ان گهڙيءَ اهو خلوص محسوس ڪري
ايترو سو ضرور سوچيو هئم ته ”ڪاش مان ايڏانهن وڃي
سگهان“.
داڻي پاڻي جي ڳالهه ڀل کڻي نصيب جي هجي، پر اهو
خاطريءَ سان چوندس، ته ان ۾ الطاف جي سچي سڪ ۽
سمجهاڻي ڪنهن ازغيبي طاقت جو روپ ڌاريو هو، جو جهٽ
۾ اوٽ موٽ ملائيشيا وڃي، ڪوالالمپور ۾ چڱا ڏينهن
رهي، وري اتان گهُت ڏيئي ملاڪا به وڃي نڪتس، جتي
وڃڻ جو نه خواب خيال هو، نه ئي وري ڪا جن ڪن، ڪڏهن
ڪڏهن سوچيندي آهيان ته الطاف جيڪر اهو سڪ جو سڏ،
سئٽزرلينڊ مان موڪلي ها ۽ ساڳي ريت نقشو ڪڍي
سمجهاڻي ڏي ته ”فلاڻي هنڌ اچي فون ڪجو.... نه هجان
ته هن نمبر تي نياپو ڇڏجو... اڪيڊميءَ کان هيترا
ميل پري گهر آهي... مان پاڻ وٺڻ ايندس...... نه ته
ٻار اچي وٺي ويندا..... ته اهڙي اعتماد ڀري
سمجهاڻي، بلاشڪ ته سئٽزرلينڊ به آڻي رسائي ها.
هي سفر نامو پڙهندي مون کي بيحد مزو آيو، مون ائين
محسوس ڪيو ته هڪ وار وري ملائيشيا پهچي وئي هجان ۽
اهي جايون جڳهيون جن کي مٿاڇري طرح ڏٺو هئم، تن کي
وڌيڪ بهتر نموني ڏسي ۽ سمجهي سگهي آهيان. مان هن
خوبصورت سفرنامي لکڻ تي الطاف شيخ کي مبارڪون
ڏيندي يقين سان چونديس ته هي ڪتاب سندس ٻين
سفرنامن جيان مقبوليت ماڻيندي، سنڌي ادب ۾ وڏو مان
پائيندو.
ماهتاب محبوب
24 فيبروري 1986ع |
