|
باب يارهون
پنهنجي احوال ۽ راين بابت پنهنجي شعر مان ثابتي يا شاهدي لاءِ
انتخاب
مٿي پنهنجي احوال، عادتن ۽راين وغيره بابت جيڪي چيو ويو
آهي، تنهن ۾ پنهجي تصنيف يا شعر جا به ڪي اشارا
ڏنا اٿم، اهي نمبر وارن هن بابت ۾ ڏيندس، انهي ڪري
اهي اتي جو اتي نه ڏنا ويا ته ڀلي هتي هڪ باب ۾
ڏيڻ ڪري پڙهندڙن کي منهنجي شعر جي انتخاب پڙهڻ جو
خلاصو وجهه ملي:
غزل
غزل ”زيب النسا“ خواهر من، بجواب غزل زيب النساءِ تخلص
”مخفي“ دختر اورنگزيب ڪه بيت آخرينش اين است.
غزل
در ره مهر و محبت گرفشانم جا رواست،
اضطراب بيدلان راصحبت، جانا دواست،
راست ميگوئي ڪه در دل سر بصحرام ميزني،
آري آردي ميزني ليڪن حيا زنجير پاست،
در تعجب مانده ام ڪاندر محبت ڪامي،
چيست پروانه برت خود شمع در مهرت فداست،
گر شدت شاگرد بلبل چشم بلبل*
از من ست،
گل بصنعت ميڪشم برتر ازين حڪمت ڪجاست،
گوشوي ليليٰ اساس وار شوي مجنون صفت،
زينت مخفي آمد زينتم شمس الضحيٰ ست،
جان من گرد ختر شاهي بر آن هر گز مناز،
والدم فر فريدون داشت خسرو جد ماست،
گر تو بعد از رنج و راحت روبفقر آورده،
بين ڪه مارا از ازل فقر ابد داده خداست،
گر توئي ”زيب النسا“ فخر و تڪبر هم مڪن،
من خودم ”زيب النسا“ و خواهرم شرف النساست.
ڏاڙهي جي صفائي ڪرڻ ۽ ڏاڙهي رکڻ بابت
الايا ايها الساقي بجامم حمايتها
ڪه عشق آسان نمود اول ولي افتاد غايتها،
چو اول مي تراشيدم بدست خويش ريشم را،
ندانستم ڪه آيد برسرم چنڊين شڪايتها،
ڪسي ميگفت گبرم، ڪيس يهويي خواند و نصراني،
ازنيسان مي شنيدم آه از هر سو حڪا يتها،
ڪنون بگذاشتم يا يڪزمان دور و دراز افتد،
دهد چون ريش قاضي هر ڪجا تفسير آيتها،
بايد يا سفائي دل صفائي صورت آدم،
نداند ڪس مگر صوفي ازين راز وڪنايتها،
”قليچ“ ايام بي ريشي فراموشم نمي گردد،
بر دلِ ريشم عنايتها
*ڪه
ميڪر رند خوبان.
پهرين نوڪري ڪڪڙ تعلقي ۾، جو مهن جو ملڪ سڏبو آهي.
مرا ڪوائف ڪڪڙ چو ياد مي آيد،
دلم چو خنده گل شاد شاد مي آيد،
عنا ڪشيد مرزا ناگه آن طرف قسمت،
ڪزان هنوز نسيم مراد مي آيد،
بصحبت نفري چند معتقد بودم،
بلي بر اهل وفا اعتقاد مي آيد،
ڪنون ڪه دور فتادم ز حضرت احباب،
نشان مهر و محبت به ياد مي آيد،
ميان بيشه و صحرام چه خوب تر شهريست،
درون شهر چه خوش آب وباد مي آيد،
اگرچه بانگ سگ و بوم و هاي وهو شغال،
ز شام تا بگه بامداد مي آيد،
زعام و خاص بگوشم رسيد ڪاين شهريست،
جز آن بدر همه فسق و فساد مي آيد،
شنيده ام ڪه همين ست ملڪ ملڪ مها،
هر آنڪه رفت دلم پاڪ زاد مي آيد،
صبا اگره گذره اوفتد بدان سويت،
بگو مدا زمن خيرباد مي آيد،
چوا تفاق فتد باد ديگرش بينم،
ڪنون قصيده رنگين سوامد مي آيد،
”قليچ“ چونڪه شدي صاد دل محبت ڪيش،
زحرف حرف تو بوي وداد مي آيد.
منهنجي ولاديت بابت تاريخون
من چو زادم والد مرحوم من شد خوش يقين،
شڪر گفت الحمد هم لله رب العٰلمين،
فال نيڪ از من گرفت و طالعم هم ديد سعد،
ان محرم ماه بد تاريخ بوده چارمين،
بهر تاريخ ولادت نيڪ منظر ماده يافت.
------------------------------
1270 هه
بازيافت برحمتڪ هم يا اَرحَمَ الراحمين.
--------------------
1270 هه
جدما جدم شوق دل مراخوانده ”قليچ“
چونڪ در تاريخ هند آندم هميخواند عهداين،
تاجدار دکن اوبوده نظامشن شد لقب،
خسرو دوران ”قليچ“ آنجا نوشته بد چنين،
-----------
1270 هه
لفظها تاريخ هندو تاج خسرو يافت سال،
-----------
1270 هه
هم دران صفحه تعجب بر تعجب شد قرين،
ماده تاريخ گفت از خود بهار باغ هند.
--------------
1270هه
هم ز مصحف يا فته والعاقبته للمتقين.
----------------------
1270هه
هر دو بهر من دعائي خيراز حق خواستند،
از عزيزان هر گه حاضر بوده گفته آمين،
بعد ازان هم چون شنيدي هر گهي نام ”قليچ“
گفتي او يادش بخيراز بهر سال اولين.
----------------------
1270هه
چون بزرگانت دعائي خير ڪردنداي ”قليچ“
طالع توشد قوي و قسمت تو شد بهين.
منهنجي وفات جون تاريخون
بيچاره ”قليچ“ رفت آخر زجهان،
رائم بده رب و موت رايا د ڪنان،
غفرانڪ ربنا چو وردش بورده،
تاريخ وفات خويش گفته غفران.
----------------------
1331هه
قطعه
اندرين دنيائي فاني چون ”قليچ“
اسپ عمر خود باين منزل رساند،
شوق سير عالم باقي شدش،
ارجعي ازل دل اليٰ ربڪ بخواند،
سال تاريخ وفات خويش گفت،
اين قدح بشڪست اين ساقي نماند،
-----------------
1332هه
قطعه
”قليچ“ آنڪه او در جهان زيست شاد،
بفضل خدا ديده اوهر مراد،
چو عمرش شده شصت خواندش اجل،
جوابش هما لحظه لبيڪ داد،
نموده دمي فڪر تاريخ خويش،
بدل خود بخود گفت مغفورد باد،
----------------------
1334 هه
رباعي
مي زيسٽ ”قليچ“ در جهان چون مزدور،
چون مرد بفضل حق شده او ماجور،
چون سال وفات خود ز هاتف پرسيد،
گفت از سر الطاف. .......................
رباعي
مي زيست ”قليچ“ در جهان چون مزدور،
چون مرد بفضل حق شده او ما جور،
چون سال وفات خود زهاتف پر سيد،
گفتار بسر بديه بادا مغفور.
---------------
ب 1336هه
قطعه
”قليچ“ آنڪه او درجهان زيست شاد
بفضل خدا ديده او هر مراد
بخواندش اجل چون شده شصت وسه
جوابش همان لحظه لبيڪ داد
زهاتف بپر سيد تاريخ گفت
بگو با سر دل ڪه مغفور باد
----------------
1337هه
ديگر
بشنو ايي دوست بعد شصت وسه سال،
دور عمر ”قليچ“ گشت تمام،
نور حق تافت برسر روحش،
آفتابش رسيد برلب بام،
چون بشرزاد و چون فرشته انجام،
در تجلي مطلع انوار،
يافت تاريخ خود فروغ دوام.
----------------
1337هه
قطعه
چون گذر ڪرد سال شصت وچهار،
دور عمر ”قليچ“ گشت تمام،
نور حق تافت بر سر روحش،
آفتابش رسيد برلب پريد،
چون بشر زاد وچون فرشته پريد،
شدز آغاز بهترش انجام،
باتجلي مطلع انوار،
يافت تاريخ خود فروغ دوام.
--------------
1337هه
قطعه
درجهان بد ”قليچ“ چون درويش،
بانمد ساخت وبا ڪلاه و دلن،
صلح ڪل داشت باهم تا زيست،
ديد چون جان خود رسيده بحلق،
خواست سال وفات خود از غيب.
ناگه آمد نداڪه راحت خلق.
---------------
1339هه
ديگر
شصت و هم پنج سال زيست ”قليچ“
مچو طفلان درين جهان خراب،
آه عمرش بيدار چون بيردش خواب،
ده بيدار چون ببردش خواب،
فڪر سال وفات خويش چو ڪرد،
آمداز غيب هشت خلد جواب.
----------------
1339هه
قطعه
امسال ”قليچ“ مرده آخر،
ياران مخوريد هيچ حسرت،
ميڪرد مدام موت راياد،
زان داشت گهي نه خوف و نفرت،
دنيا يا آنڪه بوده زندان،
بهرش شده جائگاهه فرحت.
زنده ست هنوز او نه مرده،
زين راز بمانده خود بحيرت،
بافضل خداش نار شد نور،
آتشڪده گشت رشڪ جنت،
از سال وفات خود چو پر سيد،
هاتف گفتار خليل سيرت.
----------------
1340هه
رباعي
هفتاد چو شد ”قليچ“ درد دير جهان
تاريخ وفات خويش راشد خواهان،
هاتف بجواب گفت خوش ڪرداري.
-----------------
1341 هه
هم داد به او نويد حور و غلمان.
------------------
1341 هه
رباعي
برفت از جهان بعد عمري ”قليچ“.
ڪه آخر لڪل ڪمال زوال.
گنهگار بد ليڪ تائب شده.
ازان گشتش اميد بخشش ڪمال.
اجل ديداز دور و در فڪر شد،
ڪه تاريخ خود خود بگويد بحال.
بگتا دلش اني تبت اليڪ.
واني من المسلمين ست سال.
-------------------------
1342هه
رباعي
بگذشت ”قليچ“ ازين جهان غل و غش،
صد شڪر ڪه دل صاف بدش جانش خوش،
عمرش شده هفتاد و سه سال قمري،
جمعيت خاطري شده تاريخش.
---------------------
1344 هه
هاتف به ”قليچ“ گفت در نزع بجواب.
گو سال وفات ..............................
گفتا شده محنت و مشقت هر دو،
شد ختم بفرمود سروشش بجواب.
---------------------
1344 هه
بل باد خجسته و مبارڪ گويم.
-----------------------
1344 هه
تاريخ دگر ز فضل رب الا رباب.
-----------
فوتي ڀائرن جي يادگيري ۾ ڪافي (ڀيروي)
جس جوڳيئڙن کي آهي- جي ويڙا توڙ نڀاهي.
جنگ جوان لڏيا لاهوتي، نفي ڪيائون سڱ ثبوتي،
خاڪ ملي ڪيئون انگ بڀوتي-
ويس وڳا سڀ لاهي.......... جسا جوڳيئڙن کي آهي
2- ويس وڳا سنڀريا سورهيه سامي، سانگ سٽي ٿيا نانگا نامي،
ديسي ٿيا پرديس مقامي،
ماڳ مٽي جا ٺاهي ......... جس جوڳيئڙن کي آهي،
3- ڪاپڙين جي ڪا نه ڪائي، ڳالهيون تن جون سڀ ڳجهائي،
واريون ترت وڃڻ جي وائي-
سورن ساٿ سنڀاهي ....... جس جوڳيئڙن کي آهي،
4- وس وڏي هئا سامي سڀاهي. سڃ بيراڳين ڪيا سڀ ڀاڻا
مارن تن جا محبت ماڻا
ڳاهه اندر دل ڳاهي ........ جس جوڳيئڙن کي آهي،
5- جن جا پنڌ ”قليچ“ پڇائين، ڳوڙها جن لئي ڳل وهائين
سي جوڳيڙا جهد منجهائين-
قاف رسيا وڃي ڪاهي.... جس جوڳيئڙن کي آهي.
پٻ جبل واري لاهوت ۾ چيل ڪافي
لاهوتي ٿي لال- ڪياسين سفر سجايا.
1- جوڳين جوش جاڳايو جي ۾، وسريا خواب خيال،
محبت مچ مچايا.
2- برم ۾ ٻاريونسين اچي باهيون شهر ڇڏي في الحال،
روح مٿي تيا رايا.
3- کٽ ڇڏي جڏهن پٽ پياسين، پاڻ ڪري پامال،
تڏهن عشق اٺايا.
4- پٻ پٿوري پير پٿون ڪيان، ويڙا حال حوال،
لالن لڪ لنگايا.
5- مٿين پيرين مونڙين پڻ، اي چليا سين چال،
اوڏا تڏهن سي آيا.
6- ڪري ڪشالا قاف ڪٽياسين، مشڪل هئا به محال،
ريڙهي رب رسايا.
7- لاهي سر لاهوت رسياسين، هڪ هئي سين سال،
مولا محب ملايا.
8- جنت آهي لا مڪاني، جر وهي جت جال،
طوبي جاتت سايا.
9- ماڻهو، مرون، مور مجاور، وه واه شاهه بلال،
لس ۾ تو رس لايا.
10- بخت ”قليچ“ تنهنجو باري، تنهنجا سڀ سوال،
پرور پاڪ پڄايا.
منهنجي وقت جو ورهاڱو
وقت پنهنجو ورهايو مون هيئن آهي،
هلان ننڍپڻ کان ٿو مٿي ان راهه،
مڙئي چوويهه ڪلاڪ ڏينهن ۾ ٿيا،
سي وراهي ڪيا مون چار حصا،
هڪڙو حصو رهان آءُ زير زمين،
ٻيو رهان آءُ زمين تي ٿو يقين،
ٽئي ۾ تا اڀ مٿي ٿو گهاريا آءُ،
چوٿين ۾ عرش تي گذاريان آءُ،
گذري پهريون وڃي مئن وانگي،
ننڊ غفلت ۽ راند ۾ ٿو وڃي،
موت جو ڊپ جو ان سان ٿئي شامل،
آهي حصي انهي ۾ سو داخل،
آهي عالم اهو به نفساني،
اسفلي، دوزخي يا شيطاني،
پڻ چون ان کي ڪي ٿا عالم خواب،
مون جي ڀيڻ ننڊ ان جو جواب،
پر بشر لاءِ سا ضروري آهي،
حد اندر پڻ مدد سا روح جي آهي،
*ان
تي چيو شاهه سي ستا سونهن.
ٿي حقيقت ۾ ننڊ عبادت جن،
حصو ٻيو جو گذاريان ڌرتي تي،
وقت آهي جهان جي سوبلي،
ڪريان دنيا جو ان ۾ سڀ ڪم ڪار،
داخل ان ۾ ٿيو جڳ جو سڀ وهنوار،
ٿا چون ان کي عالم انساني،
شرعي، ناسوتي پڻ ۽ حيواني،
پهريون ننڊ جو، هي جاڳ جو عالم،
جنهن ۾ ظاهر هلي مجازي ڪم،
باطني تا حديث چئي هيئن ٿي،
ماڻهو دنيا ۾ ٿيا ستل سڀئي،
جڏهن مرن ٿا تڏهن سي جاڳن ٿا،
ابتا نالا سمهڻ ۽ جاڳڻ جا،
سو جي دنيا کي چئبو عالم خواب،
ننڊ جو عالم ته خواب منجهه ٿيو خواب،
حصو ٽيون آسمان تي جو رهان،
شعر ان ۾ ٿو آءُ پڙِهان ۽ چوان،
اوج تي پيو اڏامان فڪر ۾ نت،
هتي دل ۽ دماغ، جسم ٿيو هت،
جھن ته عالم اُهو مثالي ٿيو،
۽ طريقت ڪري خيال ٿيو،
ملي جيروتي زور تنهن ۾ ٿو،
جي سنڀاليندڙ آهي دم دم جو،
رهان ات خوش خيال ۾ غرقات،
جوڙيا آءُ نظم نثر جا به ڪتاب،
ٿياسي اولاد منهنجو روحاني،
پٽ ڌيون جيئن ڄڻيون مون جسماني،
حصو چوٿون انهان مٿي آهي،
عرش ڏي ورح جڏهن وڃي ڪاهي،
سو عبادت جو وقت آهي يار،
صدق سان ٿو ڪجي جڏهن ويچار،
محو حق سان ٿيڻ جو او ٿيو زمان،
جو اهو ٿيو نشان،
*
لِي مَعَ الله
سير ملڪوت جو به آهي سو،
ملڪ لاهوت لامڪان جو اهو.
عالم اي ٿيو حقيقي روحاني،
آهي نوراني پڻ ۽ عرفاني،
ان طرح جيان به ٿو ۽ مران،
پڻ بقا ۽ فنا ٻئي ٿو ڏسان،
حصي هر هڪ ۾ ائين ٿيا ڇهه ڪلاڪ،
ٿين ضايع نه، جي ٿيا چالاڪ،
موت جي حصي مان ڪريان چوري،
غفلت ۽ ننڊ آءُ ڪريان ٿوري،
تابچايان گهڙيون انهي مان جي،
ڪنهن حصي ٻي نئي گڏايا سي،
فرض لازم ادا ڪرڻ سڀ ٿيا،
خلق جا ۽ خدا جا ۽ پنهنجا
واري سان سڀ ادا ڪرڻ گهرجن،
نه وٺي هڪڙي کي ٻيا ڇڏجن.
منهنجو مذهب
گهڻا پڇن ٿا مون کان ماڻهو تنهنجو ڇا مذهب،
تون سني آهين يا شيعو يا صوفي لا مذهب،
تون مومن آهين مسلمان يا آهين ڪافر،
لکين ڪتاب ٿو مذهب جا تون يڪسر،
لکين سبق مٿي اسلام ۽ قرآن ۽ حديث،
۽ مختلف ٻيا مضمون پاڪ تُڙي خبيث،
انجيل پڻ لکيئي، توريت ۽ ٿياسفي ڀي،
فلسفو، هندڪو مذهب، بهائي ۽ دهري،
لکيئي ڪتاب سنين لاءِ ۽ ڪي شيعن لاءِ،
ٿيو ڪفت دين گڏيل، مذهب اي مرڪب هاءِ،
هلين ٿو سڀني سان هڪ جهڙو، رس رکين سڀ سان،
طرف نه ڪو وٺين، نافر نه ٿين طرف ڪنهن کان،
ٻڌاءِ سچ رهين اندر ٻهر ٿو هڪ جهڙو،
يا آهين هڪڙو اندر ۾، ٻهر ۾ آهين ٻيو،
ڏيان جواب انهن کي آءُ هي منجهنا آرام،
اي دوستدارو عليڪم سلام والا ڪرام،
آءُ پهرين آهيان سڀني جهڙو، مان نبي آدم،
سڀيئي ماڻهو ٿيا ڀائر انهي ڪري باهم،
ايڪائي، ڊهري ۽ عيسائي ۽ يهودي پڻ
۽ فرقا ٻيا گهڻا اسلامي نه هنودي پڻ،
جي سچ اهي سڀئي هڪ ماءُ پيءُ جو ٿيا اولاد،
ته ڀائپي ٿي مٿن فرض حق جو اي ارشاد،
انهي کانپوءِ مسلمان آهيان آءُ يارو،
مڃان خدا ۽ نبين جو سلسلو سارو،
انهي کان پڻ رکان سڀني سان صحبت ۽ محبت،
ڌڻي جا ٻانها، نبين سڀن جي ٿيا امت،
انهي کانپوءِ امت خاص آءُ محمد جي،
ٿياسين دين جا ڀائر، شيعا ۽ سني سڀئي،
انهي ڪري ٿيو سارو جهان هڪڙو ڪٽنب،
ٿي ڀاتي وير رڻ، سمجهان آءُ عظيم ٿو ذنب،
محبت آءُ رکان سڀني سان درجيوار، مگر،
ڪي ويجها ۽ ڪي پري، جيئن ٿي مائٽن جي پر،
رهان سڀن سان سنئون ۽ رکان سڀن سان رس،
رنجايان ڪنهن جي نه دل، جيترو پڄيم ٿو وس،
وري پڇو جي ته ڇا تنهنجو مذهب و مشرب،
چوان ٿو آءُ ته ٿيو منهنجو صلح ڪل مطلب،
انهي ڪري آءُ مسلمان، ڪافر آهيان ٻئي،
سني ۽ شيعو ٻئي آهيان يا ته ناهيان ٻئي،
نفاق ۽ نه تقيه رکان مذبذت ٿي،
سڏايان پاڻ مسلمان، تن مان مومن ڀي،
پڙهان نماز ڪڏهن هٿ ٻڏي ڪڏهن ڇوڙي،
ڪريان نياز سڀن عالمن سان، هٿ جوڙي،
نبي کانپوءِ شرف ۾ علي ۽ ان جو آل،
مڃان ٿو، پر ٿيو حڪومت ۾ دنيوي ٻيو خيال،
ٿئي ملڪ مال تي جهيڙو، حسب نسب تي ڪو نه،
وڙهيو جي پاڪ مٿي ڍونڍ، آل اطهر سو نه،
مڃان رسول جا اصحاب پڻ آءُ درجيوار،
ڏيان آءُ مان ۽ تعظيم تن کي، ڏيان نه گار،
نفاق، صدق، سندن جو ڪريان آءُ فيصلو ڪين،
دلين ۽ غيب سندو علم ٿيو خدا کي يقين،
انهي تي ڇوڪريان جهيڙا، وڃايان پنهنجو وات،
آءُ ڀائپي جا ڪريان ڇو نه حق سڀ اثبات،
مڃان ٿو بعد صحابن جي اولياءِ سڀئي،
هئا جي شيخ طريقت جا ۽ سچا صوفي،
شروع طريقا سڀئي ٿيا ڪئا علي ولي،
امام پاڪ انهي بعد، عم جن مخفي،
اهي ٿيا خاص ۽ ٻيا عام جي خدا جا مرد،
مڃان اهي به جي ابدال ٿيا ۽ قطب ۽ فرد،
عقيدو منهنجو، نيت منهنجي، وڻيو جيڪي سڏيوم،
سڏيوم ڪافر، مومن، سني، شيعو ڪوٺيوم،
الاهي رک مون کي ان اعتقاد تي قائم،
”قليچ“ جو ٿيو توکي سوال اي دائم.
منهنجو ڄمڻ ۽ مرڻ
ڪن ماڻهو خوشي عام ثانت سالگره تي،
هر سال ۾ جو ڏينهن ڄمڻ جو ٿئي تن جي،
قسمت ٿي عجب منهنجي، جو پنهنجا ۽ پراوا،
روئن ۽ پٽن، منهنجو جڏهن سالگرهه ٿئي،
ٻيا ٻار ڄمن، پاڻ رئن، خوشي ٿي لکن ٻيا،
رئندو آءُ ڄميس پڻ مون ڏٺو رئندو ٻين کي،
پيدا آءُ محمر ۾ ٿيس، چوٿين هئي تاريخ،
واويلا ۽ هئي هئي جي مون ٻولي ٻڌي رئندي،
ٻيا جڏهن مرن، سو ۽ بيماري رئارين،
جڳ تن جي جواني ۽ ڏکن تي هنجون هاري،
مرندس جڏهن آءُ، آس اٿم کلندو آءُ مرندس،
جڳ خوش ٿي کلي، روئي مٿي منهنجي ٻڍاپي
لاتقنطوا پيري ۾ اڃا پڙهندو ”قليچ“ آهي،
ٿيو گرچ گنهگار، ٿو جنت ۾ وڃي پئي.
منهنجي حياتي جون مختلف حالتون
ٻار ۽ ڇوڪر ٿيس پوءِ جوان ۽ پوڙهو ٿيس،
پٽ ٿيس ۽ ڀاءُ ٿيس، چاچو ٿيس، مامو ٿيس،
پڻ ٿيس، ماسات ۽ ڀاڻيجو، پر ڀائٽيو نه سوٽ،
سالو ڀيڻويو ٿيس، ناٺي ٿيس، سهرو ٿيس،
ٿيس آءُ شاگرد پوءَ استاد پڻ پهرين ڇڙهو،
پوءِ پرڻيس، پيءُ ٿيس، نانو ٿيس، ڏاڏو ٿيس،
آءُ ٿيس مسڪين پهرين، پوءِ دولتمند پڻ،
ٿيس پيادو، سوار پڻ، پڻ لاڏلو ڇورو ٿيس،
نوڪري ۾ ماستر، مختيارڪار ۽ ڊيپوٽي،
پوءِ ٿيس آءِ پينشنر، محنت کانپوءِ آجو ٿيس،
زير، بالادست ۽ حاڪم ٿيس، محڪوم پڻ،
ٿيس مرزا ۽ مزور، آقا ٿيس، بندو ٿيس،
پڻ ٿيس شاعر، مصنف، بذله گو ۽ شوشنويس،
تيزرو تحريڪ ۾، تقرير ۾ گنگو ٿيس،
ڪافر ۽ مومن ٿيس، شيعو ٿيس ۽ سني پڻ،
۽ هنر پڻ ڪي سکيس، نقاش ۽ واڍو ٿيس،
مختلف وقت ۽ زماني جا ڏٺا مون رنگ ڍنگ،
آءُ بهاري ۽ خزانن ٻئي ڏسي ڏاڍو ٿيس،
تجربا ڏک سک جا حاصل ڪيا مون هر ڪنهن حال ۾،
وقت هڪ خوشدل ٿيس، ٻئي وقت آزردو ٿيس،
گرچ دنيا بيوفا ٿي، آهيان خوش قسمت ”قليچ“
شڪر الله جو ٿيڻ چاهيم ٿي، آختر سو ٿيس.
آءُ ڇا ۽ ڪير آهيان
آءُ روح آهيان، ويس ۾ ماڻهو جي گذاريان،
حيوان به آءُ، پڻ پکي، پر کنڀ نه ڌاريا،
اڀ تائين آءُ اڏران ٿي پکي، دل ۽ اکين سان،
ويهان، سمهان حيوان جان، ڊوڙان ۽ پڪاريان،
ڍورن جان وهان، بار به گڏهن جان کڻان آءُ،
مردن جان سمهان، جاڳندي جيئرن جان نهاريان،
آکيرو املداس ۾ پيهي مٿان منهنجو،
جنهن تي ويهي آءُ ڏينهن سڄو پنهنجو ٿو گهاريان،
ان ويهي پڙهان ۽ لکنا ۽ خيال پڇايان،
۽ شعر چوان، درد کان هنجون به آءُ هاريان،
ات پڻ آءُ نمازون پڙهان، مصحف ۽ وظيفا،
پوءِ کائي پي آرام ڪريان، رهم وساريان،
باغيچو ٿيو جنت ۽ املداس ٿيو طوبيٰ،
تسنيم جي آءُ نهر ڦليلي کي سنڀاريان،
معراج اهو منهنجو ۽ ڌرتي تي اهو عرش،
جبريل کي منجهه مغز ۽ حق دل ۾ وهاريان،
هت جيئري ”قليچ“ آهيان آءُ حيران ۽ ماڻهو،
ٿي روح مرڻ بعد، ملائڪ جان (مان) تنواريان.
ڇڙهائي ۽ شادي جو مقابلو
ڇڙها هئاسين، گذاريوسين ٿي، نت آزاد ۽ تنها
نه پنهنجي يا پرائي جي هئيسين دل ۾ ڳڻتي ڪا
ٿي خرچيوسين ۽ کاڌوسين، ٿي چوڙيوسين ۽ ماڻيوسين
ڏنو ڪنهن ٿي نه ڏوراپو، نه ڪنهن ٿي ڪئي پڇا ڳاڇا
خوشي جي نوڪري هئي ۽ پڙهڻ ڳائڻ جي مشغولي
فراغت سان عبادت پڻ، ميسر دين ۽ دنيا
صفايون ڏئي رهياسين، خوش ٿي خوراڪ ۽ پوشاڪي
ڪڍي سينڌيون وجهي سرما، هنياسين ٿي ٿي سرها
ڪئيسين نيٺ پوءِ شادي، خدا ڪئي خانه آبادي
هئاسين جڳ کان اڳ بهتر، ٿياسين پوءِ جڳ جهڙا
رهياسين خوش ٿي پرڻي بعد پڻ گهر جو محبت ۾
ورهيه ٻه محو هئاسين، جيسين هڪڙو ٻار ٿيو پيدا
لنگهيا جيئن سال، ڄاوا ٻار پئي برڪت گهڻي گهر ۾
وڌيا تيئن انتظار ۽ فڪر، ڏک ۽ خرچ ۽ سودا
فراغت ۾ پئي حرڪت، عبادت ۾ پيو رخنو
نمازن منجهه ٻچن ٻارن جا فڪر ۽ خيال شامل ٿيا
انهي پر جڳ کان اڳ بهتر ۽ پوءِ همسر ۽ پوءِ ابتر
حياتي جي ترقي ۽ تنزل جا اهي درجا
نڪاح آهي پناهه شيطان کان هن نفس جي بيشڪ
۽ بند آهي شريعت جو، پون مومن انهي ۾ ٿا
سکلن لئي شڪر ڪن ۽ ڪن ڏکن لئي صبر دنيا ۾
ٿين جنت ۾ داخل حشر ۾ شڪر ۽ صبر وارا
”قليچ“ آزاد ٿيو ان بند ۾ پڻ، اگرچه چيو ”حافظ“
ڪه عشق آسان نمودا اول ولي افتاد مشڪلها.
اولاد جي ڳڻتي اجائي
ڪو نه ڳڻتي ماضي ۽ مستقبل جي، اي دل ٿي فهيم
حال تي رهه قابو، رهه دنيا ۾ سان اميد و بيم
ڇو چئين ٿي، بعد منهنجي ڪيڏي ويندا، ڪيئن ڪندا
منهنجا ننڍڙا پٽ هي ۽ منهنجو ڌيون ننڍڙيون يتيم
ماءُ ۽ پيءُ تنهنجي پيءُ کي گم ڪيو، ڪي ياد اٿئي
ڪيئن وڌي پاڻهي چڙهئين، عزت ڏني توکي، عظيم
ان طرح اولاد لئي تون ڪي ڇڏين يا ناڇڏين
جنهن رکيو توکي، انهن کي رکندو سو قادر ڪريم
ٿي سگهئي جيڪي سو ڪر تن لاءِ ڇڏتن وٽ ڀلي
پوءِ توڪل رک خدا تي، جو آهي رازق رحيم
ڏي ڀلي تعليم، علم ۽ عقل جي، جاٿي سگهئي
۽ هنر سيکار پڻ، صحبت سان ڪر تن کي سليم
پنهنجي قسمت ۽ لياقت پوءِ انهن کي ايندي ڪم
قسمت ۽ دولت هدايت، هٿ رکي پنهنجي حيڪم
ٿيا وڍين پيٽئون سڄا ۽ ٿيا سڄڻ پيٽئون وڍيا
نوح جو پٽ ۽ ڪتو ڪهفي، مثال آهي عميم
ٿي طبيعت اندر ۽ ٻاهر ٿي صحبت اي ”قليچ“
ٿا وڃن تن جي اثر کان ڪي نعيم ۽ ڪي جحيم.
منهنجي شعر سازي جو هنر
ڌيان ڏئي منهنجي شعر سازي ڏس،
سنهڙي ڌاڳي تي ترڪتازي ڏس،
ڪيئن آءُ ڪوريئڙي وانگي ڊوڙان ٿو،
تار تي بيهي راند کيڏا ٿو،
ساحرن جي هي چشم بندي ناهه،
شاعرن جي هي سر بلندي آهه،
هي نه بيباڪي جانبازي جي،
هي ٿي چالاڪي شعر سازن جي،
اهڙو ڪو ٿو سجهيو بازيگر،
گهوڙو ڊوڙائي وار تي جو پڌر،
کڻي هٿ ۾ قلم سندو چوگان،
گوءِ معنيٰ جي نيان منجهان ميدان،
وار پڻ سو رکيل سمنڊ تي آهه،
پلصراط آهي يا خيالي راهه،
جيڪڏهن اتفاق سان آءُ ڪران،
ڪڍي موتي اچان غواصن (1) جان،
نظم ۾ پوءِ سر بنايان هڪ،
سي ٿا ڳڻجن سڀئي امل ماڻڪ،
ڪڏهن جوڙيا انهن مان ”چندن هار“،
جوهري وڪڻي جو ٿو منجهه بازار،
منهنجي ٻيا لڪائي رکان چڱي دستور،
موتين جي دٻلي (2) ٿي مشهور.
روح جي ترقي نه تناسخ
ترقي روح جي طبعي ٿي اصل حقاني،
رهان آءُن باقي جي هر حال ۾ ٿيان فاني،
اول جمادي هئس پوءِ ٿيس نباتي آءُ،
نباتي روح ڇڏي، پوِءِ ٿيس آءُ حيواني،
مئس جڏهن وري حيوان ٿي، ٿيس ماڻهو،
جو روح هو اڳي حيواني، ٿيو سو انساني،
مرڻ کان ڪين ڊڄان، جو ٿيان ٿو آءُ بهتر،
بشر جڏهن ٿي مران، ٿيان ملڪ آءُ روحاني،
اڃا اڏامان مٿي، ٿي ملڪ مران جي آءُ،
جو ڪل شيءُ هالڪ (1) ٿيو امر رباني،
انهي کانپوءِ عدم ۾ وڃان، جتان آيس،
الَيهَ رَاجِعُونَ (2) ان دم ٿيو حڪم قرآني
انهي طرح آهي فرمايو مولوي رومي،
”قليچ“ کي ٻڌي هي قول آهي حيراني.
.
آءُ اڳي به هوس، اڳتي به هوندس
حڪم حق جي تي باوفا هوندس،
صاف صوفين جان آءُ صفا هوندس،
ٻڌ ته توکي ٻڌايان تن جا قول،
ليم ،رسم آءُ دائما هوندس،
هوس سئو سال هن کان اڳ آءُ،
پوءِ به سئو سال اڳتي ٻيا هوندس،
ان طرح چئي ٿو مولوي رومي،
مثل سبزيجيا بارها هوندس،
نو سئو قالب ڏٺا مون ۽ پنجاهه،
جيئن اڳي هوس، تيئن اڃا هوندس،
شمس تبريزي ٿو چوي هڪ هنڌ،
ابتدا هوس، انتها هوندس،
هڪ دفعو ڄائو گاهه ۽ انسان،
ڄائو هٿ آءٌ گهڻا دفعا هوندس،
چئي ٿو پڻ زنده پيل احمد جام،
قطرو قلزم کان ڌار تا هوندس،
هوس جسمن ۾ سو هزار ورهيه،
ورهيه ٻيا ڀي اڃا گهڻا هوندس،
قول منصور جو به آهي هيئن،
ڪيئن فنا ٿيان، جو آءُ بقا هوندس،
بحر وحدت جو آءُ ڦڙو آهيان،
اڳ بجا هوس، پوءِ بجا هوندس،
۽ سنائي حڪيم پڻ ٿو چئي،
سڀ کان اڳ هوس، چئو ته ڇا هوندس،
آءُ ازل کان اڳي هئس جيئرو،
تا ابد ڇو نه آءُ بپا هوندس،
ٻولي بهلولي جي به ٻڌ ابتي،
ٻه ورهيه اڳ خدا ڪنا هوندس،
نه هو ارض وسما، خدا به نه هو،
تڏهن منجهه نشو ۽ نما هوندس،
چيو نبي پڻ محمدي آءُ نور،
اصل کان هوس ۽ سدا هوندس،
پيروي تن جي تي چوي ٿو ”قليچ“
ڇو نه نت جيئرو آءُ هوندس،
ٿي بشر ڪين ٿيان خدا، ليڪن،
نه خدا کان ڪڏهن جدا هوندس.
زال ذات بابت راءِ
زال ڄائي ٿي رنگ ۽ نيرنگ،
صلح ڄاڻي ڪرڻ، ڪري پڻ جنگ،
دوستي ۾ ٿي جان جي راحت،
دشمني ۾ جهان جي آفت،
باوفا ٿئي ته هار جي لائق،
بيوفا ٿئي ته مارجي لائق،
جي سچي ٿئي ته تون اکين ۾ وهان،
ساهه صدقو مٿانس ڪر هر بار،
ڪوڙي جي ٿئي، ته ان کي گهرجي ڪڍي،
نانگ ڏنگيل آڱر کي گهرجي وڍڻ،
زال کي گهر جي انڌي، گنگي، ٻوڙي،
منڊي ٽنڊي، جوان يا پوڙهي،
انڌي هن لاءِ ته ٻيو ڏسي ڪي ڪين،
پنهنجي حق ڌارا، نه ته ڳهيس زمين،
گنگي تا اوءَ گهڻو نه ڳالهائي،
نه گلا، گار، پٽ قسم کائي،
ٻوڙي ان لاءِ تا ٻڌي نه گلا،
۽ نه نياپا ۽ قصا ڌارين جا،
مندي تا اوءَ رکي نه ٻاهر پير،
بک مري يا هجيس گهر ۾ ڏڦير،
ٽنڊي، تا بار کي هئي نا ڌڪ،
مڙس کي پڻ نه، مر منجهس هوئي شڪ،
يعني جا مڙس جيئن ڏسي ۽ ٻڌي،
ان جي مرضي تي جا سدائين هلي،
مڙس هجڙا سندس خيال هجيس،
قول ۽ فعل ان جيها ڏسجن،
ٻه دليون هڪ بدن ۽ جيئن بادام،
بلڪه يڪدل ۽ يڪ وجود تمام،
جيئن ٻه اڌ گڏجي هڪ سڄو ٿي پئي،
ائين مثال آهي زال مڙس جو ري،
زال اهڙي چڱي ڪني ڪوجهي،
مر ته مسڪين هوتي اڻ ٻوجهي،
مڙس جي لاءِ گهٽ نه حور کان آهي،
گهر انهي جو بهشت کان گهٽ ناهي،
سا سڀاڳي رهي سدائين شاد،.
هئيس دنيا ۽ آخر آباد.
|
