1.

تلاشِ يارَ ۾ ڪوهه ڪاف، جي چوٽيءَ کي سَر ڪيو مون،

سَمورو وقت پنهنجو، جستجو ۾ ٿي بَسر ڪيو مون.

ڪڏهن مسجد، ڪڏهن مندر کان، ٿي پنهنجو گُذر ڪيو مون،

ڪڏهن سَرسبز ۽ شاداب واديءَ ڏي نظر ڪيو مون،

بَسُوئي واديئي مجنون، ڏٺم صحرا جي ذَرّن کي،

چمن کي، دشت کي، درياءَ کي، گُل کي ۽ عندليبن کي.

2.

فِضا مايوس گُل اَفسرده، مُضطر شاخسار آهي،

چَمن اُجڙيل ٿو ڏسجي، باغبان پُڻ بيقرار آهي،

هو پَکڙيل پَک قُمريءَ جا، هيءَ بُلُبل جي مَزار آهي،

هيءَ خوشخبري ٿي ٻُڌجي، آمدِ فصلِ بهار آهي،

بَهار آيو مَگر ڪهڙي، خوشي ٿي اهل گُلشن کي،

جَلائي ڇڏ ڀَلي اي! بَرق تون منهنجي نشيمن کي.

3.

ڪيا مون مُنجَم وَ جفّار گڏ پنهنجي سِتاري تي،

ڇڏي سڀ عيش ۽ خُوشيون چڙهيس نينهن جي نظاري تي،

جَهان ۾ ٿي رَهيس زندهه، فَقط جنهن جي سَهاري تي،

مَتاعِ زندگي صدقي، ڪيم اُن جي اِشاري تي،

نه جاءِ ڪُوئي جانان ۾، مِلي ته به منهنجي مَدفن کي،

چُمي ڪيئن خاڪ مُنهنجي قَبر جي، دلبر جي قَدمن کي.

4.

ڏِسان ٿو هر قدم ۽ راهه تي، اَفسردگي آهي.

ڪي وحشت ۾ ڍڪيل آهن، ڪِٿي بي پردگي آهي،

تون آهين بنده پَرور، پَر نه مون وَٽ بندگي آهي،

اِلاهي ڇا ڀَلا هيءَ زندگي، ڪا زندگي آهي.

سُڪون قِلب اڄ ناهي، مُيسّر تنهنجي بندن کي،

ڀَلا ٿوهر سان گڏ، ڪيئن ٿو اَچي آرام چندن کي.

5.

تَوقّع ڪُجهه نه آهي، دوست جي ديدار جي دل ۾،

نِشاط انگيز رُوح اَفزا، ڇَڏيم يارن کي محفل ۾،

نه آهي دِلڪشي گُل ۾، نه آهي درد بُلبُل ۾،

مِثالِ ”قيس ليليٰ“ کي، لِڪايم دل جي محمل ۾،

خزان کان اڳ ڪيو ”شمشاد،“ آهي چاڪ دامن کي،

جي غُنچا موريا، ته به ڇا ڪبو هاڻي بَهارن کي.

1.

نِماڻا ٻَئي نيڻ، ٿيا نيمخوابي،

مَئي اَرغوانيءَ جي، جِن ۾ گُلابي،

ڪِري هيٺ هَل تون، اکيون پنهنجو ساقي،

زَمانو نه بنجي، پَوي اڄ شَرابي.

2.

بلوري ڏِسي باز بحري بُکايو،

هَرڻ ڇالَ سان، حال رِڻ ۾ وِڃايو،

وِيو نُور نَرگس جو، ڪُوڻي ڪُوماڻي،

جَڏهن ناز مان تو، کنيا نيمخوابي.

3.

ڪَڪوريل، ڪَٽوريون، ڪِ ڪاريون ڪَٽاريون،

تِکا تيرَ تارا، ڪِ تيزي تَراريون،

ٻَئي ڇُلڪندڙ جام، جنت جا جاني،

بَنيا واهه بادام، گهَرا گلابي.

4.

سَڃي سينڱَ سامهونُ، ڇِڪي ڪانَ ڇوڙيئين،

دُناليءَ جا دل ۾، ٻئي نالَ ٻوڙيئين،

اَڃا شور شمشاد“ ڀالن بَڇڻ تي،

عَجيبن جون آهن، اکيون اِنقلابي.

غزل

جَڏهن کان لذتِ تيغ جَفائي دلربا بدلي،

تڏهن کان دردِ دل بدليو، دل دردِ آشنا بدلي.

1.

جَڏهن کان دستِ قاتل جي، عدالت ۽ سَزا بدلي،

تڏهن اهلِ خطا بدليو، سندس طرز خطا بدلي.

2.

ڪَڏهن هُئي گردشِ ساغر کان، محفل مست مستن جي،

اَلائي هاڻ ڇو ساقيءَ جي، چَشمِ ڪيف زا بدلي.

3.

ڪڏهن دل جو چَمن آباد هو، دلڪشن بَهارن سان،

خبر ناهي ته دل جي ڇو؟ بَهاريءَ جي فضا بدلي.

4.

جَڏهن هو ساٿ قسمت جو، تڏهن ساٿي هَزارين هُئا،

مُقدر جي بَدلجڻ سان، زماني جي هَوا بدلي.

5.

هَزارين ٿي ڪَيم حيران، پنهنجي شعر گوئيءَ سان،

اَلائي هاڻ ڇو، ”شمشاد“ جي طبع رَسا بدلي.

پياري خُونِ دل پنهنجو، ڪيم آباد گُلشن کي،

خزان برباد ڪيو ليڪن، اُنهيءَ گُلشن جي غنچن کي.

1.

چَمن ۾ تازگي ناهي، فِضا مايوس ٿي ڏسجي،

اَلائي بند ڪنهن ظالم، ڪيو بُلبُل جي نغمن کي.

2.

خدا سمجهائي هن مُنهنجي، هٿن کي جي ڪشاڪش ڪَن،

ڪڏهن منهنجي گريبان کي، ڪڏهن دلبر جي دامن کي.

3.

وَري نَئين سر بنائي تنهنجي، همت کي وڌائيندس،

”جلائي“ ڇڏ ڀَلي اي بَرق، تون مُنهنجي نشيمن کي.

4.

تڏهن غيرن لُٽيو مونکي، سَرِ منزل جڏهن ڀُلجي.

ڏني مون قافلي جي، رهبريءَ جي واڳ رهزن کي.

5.

هَزارين دوستيءَ جو، ويس پائي دُشمني ڪَن ٿا،

سُڃاڻڻ آهي مُشڪل، دؤر هن ۾ دوست دُشمن کي.

6.

حياتيءَ ۾ ته هم آغوش، ”اسلم“ سان نٿو ٿئين پَر،

مَرڻ کان پوءِ رُوئندين، پائي ڀاڪر مُنهنجي مَدفن کي.

غزل

رات اونداهي، ٻيو طُوفان آ،

ناخُدا ڀي ٿي چُڪو، حيران آ.

1.

دوست جي ديدار جي حسرت رَهي،

اڄ فقط دل ۾، اِهو ارمان آ.

2.

اي فَلڪ! هي گوڙ ۽ برق تَپان،

ڪنهن جي برباديءَ، سندو سامان آ.

3.

ڏاڍو مُشڪل، آهي منزل طَئه ڪرڻ،

وک وڌائڻ، راهه تي آسان آ.

4.

آهي هر ڪنهن صُبح تي نئون اِنقلاب،

زندگي آهي، يا ڪو طوفان آ.

5.

ڇو ڪريان، مان ڪنهن مَسيحا جي تلاش،

درد خُود ئي درد جو، درمان آ،

6.

ويو مُحبّت جو پکي، پرواز ٿي،

تنهنڪري دل جو چمن ويران آ.

7.

دل کسي مونکي ڏنئه داغِ جگر،

واه! تنهنجو يار هي احسان آ.

8.

عرش پاتو آه، ڇو ڪارو لباس،

ڪوته اڄ برباد ٿيو اِنسان آ.

غم نه ڪر ”اسلم“! صنم سُهڻو اَڃان،

وقت ڪو تو وٽ، هتي مهمان آ.

ڪافي

هِن دُکيل دل درد ونديءَ تي دُونهان دَم دَم دُکن،

سوزَ ۾ سينو سَڙي ٿو، جوش ۾ جيرا جَلن.

قُرب مان ڪانگا قريبن، کي وڃي ڪر عرض هي،

اچ سِگهو ديدار تنهنجي، لَئه اکيون منهنجُون سِڪن.

وَڻ وطن جا تو سَوا، آهِن اُداسيءَ ۾ عَجيب،

ڇا چَوان توکان سَوا، ويران ٿيو سارو وَطن.

آهي اُڻ تَڻ روز ”اسلم“، کي رَهي تنهنجي اُڪير،

تون وري موٽي ملين، هي غم لهي دل تان وَڃن.

ڪافي

درد دل تي ٿا دُکن، دلبر ڪِٿي ۽ دل ڪِٿي،

ڌار ٿيس محبوب کان، محبوب ڪِٿ محفل ڪِٿي.

جنهن چمن ۾ گُل ۽ بُلبُل جون رهاڻيون ٿي ڏِٺم،

سو چمن برباد ٿيو، اڄ گُل ڪٿي بُلبُل ڪِٿي.

قافلو اُميد جو، ڀٽڪي ٿو رڻ ۾ دربَدر،

راهه ڪٿ رهبر ڪٿي، مقصد ڪٿي منزل ڪٿي.

عشقَ جن جي مصر جو، نالو ڪيو مشهور هو،

اڄ اُها ليليٰ ڪٿي، مجنون ڪٿي محمل ڪٿي.

جنهن زماني ۾ هُئا، رنگين محفل جا مَزا،

تون ئي چئو ”اسلم“ اُها، محفل رَهي اڄ ڪلهه ڪٿي.

مسدس

آرزو دل ۾ رَهي ٿي، دوست جي ديدار جي،

مه جِبين محبوب جي، ۽ مهلقا منٺار جي،

ڇا حَقيقت اڄ ٻُڌايان، دل سندي آزار جي،

ڪجهه تقاضا ڪين آ، انڪار جي اقرار جي،

اڄ تميز هي ڪٿي؟ گُلشن ۾ گُل ۽ خار جي،

قابل آ رحم، حالت، عندليبِ زارَ جي.

هِن نظامِ دور ۾، سڀ صبر سان سهڻو پيو،

ڀل لُٽي ڪو دل جي دولت، ماٺ ۾ رهڻو پيو،

زندگيءَ جي دؤر ۾، بس ڏاند جئين وهڻو پيو،

درد ۾، تڪليف ۾ مُشڪل اندر ڳهڻو پيو،

ڪهڙي حالت اڄ ٻڌايان، هن دلِ مسمار جي،

ڪيئن ڪريان پنهنجي، زبان سان مان شڪايت يار جي.

مون تي آيا خارزن، دنيا ۾ ڪيئي اِنقلاب،

دل کي سَريا رنج وغَم، ۽ دردَ دُک ۽ اِضطراب،

ڪنهن جي دل زخمي ڪرڻ، آهي حسينن وٽ ثواب،

زندگيءَ جي اِمتحان ۾، مان ٿيس ناڪامياب،

پرک اڄ مشڪل سان پوندي، يار ۽ اغيار جي،

چالبازي اڄ هلي ٿي، دوست تنهن دلدار جي.

يا خُدا دنيا ۾ تُنهنجيءَ، مون سَٺا سَوَ دردَ غَم،

اضطرابي، انتظاري، بيقراري ۽ اَلم،

هر تقاضا جو ڪري، مون خُون چٽيو آلبم،

آرزو دل ۾ نه باقي، آهي سڀ ڪُجهه ٿيو خَتم،

جيڪا قدرت آهي سا سڀ، توئي خلقڻهارَ جي،

”ڪيئن ڪريان آئون شِڪايت، چرخ ڪج رَفتار جي“

شاعرِ فطرت جي لَئي، ماحول آ ناسازگار،

زندگيءَ جي دؤر ۾، ٿيا سڀ مسائل پيچدار،

هر قدم تي ٺوڪرون، ۽ هر نظر ۾ اِنتظار،

هر گهڙي آهي ڪَشاڪش، هر مراحل خارزار،

الغَرض شِڪوه شڪايت، آ سَڄي سنسار جي،

هڪڙي لَحظي ۾ ڪمائي، ٿي وڃي صد بار جي.

ڪين ڪر آه و فَغان، ڪجهه ڀي نه اڄ ”اسلَم“ رهيو،

ڪو سَهارو ڪين آهي، ڪو نڪو همدم رَهيو،

جي رهيو ڪُجهه تان فقط، دلبر جو دل ۾ غم رَهيو،

زلف هاءِ! دوست ۾، اڄ ڪين پيچ وخم رَهيو،

ڪين ٿي سگهندي ڪَڏهن، تڪميل ڪنهن درڪار جي،

ڪر پُڄاڻي هاڻ اي، شاعر تون هِن اَشعار جي.