(7)

صبح جو وقت هو. آسمان ۾ ڪارا ڪڪر اچي ڪٺا ٿيا هوا ۽ زمين تان هوا اُڏامي ويئي هئي. گهٽ به گهُٽن جهڙي هئي: ماڻهو ماندو پئي ٿيو. شهزادو سليم شاهي حڪم موجب، هڪ وڏو لشڪر وٺي، ڪو ملمير جي ٽڪرين ڏانهن ڪاهيندو پئي ويو. مهرالنسا اَسر جو اٿي، کڏ تي چڙهي، شهزادي کي آگري مان روانو ٿيندو ڏٺو. جڏهن سڄو ڊمبلو نظر کان غائب ٿي ويس، تڏهن سورج کان سڪايل گل جيان ڪومائجي ڪري پيئي. اُد مادن ۾ اهڙو ته محو ٿي ويئي، جو ڪنهن ڳالهه جي ڪل نه رهيس. ماڻس جا اُتي اچي سهڙي هئي، تنهنجو به سماءُ ڪونه پيس.

بيگم پٺي ٽپري چيس ته ”ڌيءُ! ڪهڙيءَ ٽٻيءَ ۾ پئجي ويئي آهين؟“ مهرالنسا ڇرڪ ماري، جواب ڏنو ته ”اَما! آءٌ ڏاڍيءَ ڳوڙهيءَ ڳڻتيءَ ۾ گرفتار هيس.“

بيگم: ”ڌيءُ! هيءَ روش ته تنهنجي منهن تي ئي نٿي پوي. تون جا اڳي کل خوشيءَ کانسواءِ پلڪ نه رهندي هئينءَ، ۽ سڄو ڏينهن پيئي ٺينگ ٽپا ماريندي هئينءَ، سو هاڻ ڪلاڪن جا ڪلاڪ موڳي ۽ مت موڙهل پيئي ڏسجين، سو سبب ڪهڙو آهي؟ ڪهڙي ويڌن اَٿيئي؟“

مهرالنسا: ”اَما! ڪي ڪينهي. هيٺ ڏاڍي گرمي ۽ گهٽ هئي، تنهنڪري هت هلي آيس؛ پر هت به فرحت ڪانه ٿي اچيم. هوا صفا بند ٿي ويئي آهي: وڻن جا پن به نٿا چرن.“

بيگم: ”پياري ڌيءُ‘ ڇڏ چترائي. من تي مڙيائي ڪا ڳالهه اٿيئي، جنهن منجهائي لولا لولا ڪيو اٿيئي.“

مهرالنسا: ”اهڙي ته ڳالهه ئي ڪانهي. البت گرميءَ سو منجهايو اٿم.“

بيگم: ”مار منجهان! تڏهن مونکي اهڙي ڇسي سمجهو اٿيئي؟ نه، نه! مون به گهڻيئي سر اُٿلايا آهن. جيڪي به نه تنهنجي اندر ۾ وهي واپري پيو، سو آءٌ تنهنجي منهن مان ئي معلوم ڪري سگهان ٿي. جڏهانڪر مڱي آهين، تڏهانڪو چهرو ئي ڦري ويو اَٿيئي. ضرور چت تي ڪا چنتا اٿيئي، جنهن اهڙو مايوس ۽ اُداس ڪيو اٿيئي.“

مهرالنسا:”اَما! توکي ڪهڙي خبر؟ دل درياه کان به اونهي آهي. ڪنهن کي مجال آهي جو انجي اُپار اؤنهائي ماپي سگهي؟ جيڪڏهن آءٌ اداس آهيان، ته اُن ۾ تنهن جو ڇا؟“

بيگم: ”بيشڪ، پر اُن جي لهرن مان اُن جي اؤنهائيءَ جي پرک پئجي سگهي ٿي. مونکي تنهنجن خيالن جي چڱيءَ طرح خبر آهي. پر اٿي خوشيون ڪر. اِجهو، مهني اندر پرڻجي ويندين.“

مهرالنسا کي هي لفظ ٻڌي، ننهن کان وٺي چوٽيءَ تاءِ باه لڳي ويئي، سو اُڇانگ ماري، ماءُ کي واڪو ڪري چياءِ ته ”تڏهن مونکي ٻهر وانگر ميڙي سيڙي گهر کان ٻاهر ڪڍي ڦٽو ڪرڻو اٿيئي ڇا؟ ڀلائي ڪري، مونسان شاديءَ بابت بنہ ڳالهه نه ڪر.“

بيگم: ”ڏٺءِ! مون ته توکي اڳيئي ٿي چيو ته آءٌ تنهنجي دل پرکي رهي آهيان. تنهنجي مرضي آهي ته علي قلي بيگ سان نه پرڻجان. مون ڀانيون هو ته ڏاڍي سياڻي ۽ عقل واري آهين، پر ڀلي هيس. تون به ٻين هٺيلين ۽ نخريلين ڇوڪرين جهڙي آهين. علي قلي بيگ جهڙو لائق گهوٽ، جو ساري عمر توکي پنهنجي اکين جو تارو ڪري سمجهندو، تنهنجي لاءِ ايڏي نفرت! پاڻکي هڪ شهوت جي گولي جي گولي ڪرڻ ٿي چاهين؟ واه تنهنجو عقل!“

مهرالنسا: ”اَما! آءٌ ڇا ڪريان؟ شهزادي تي هرک هارجي ويو اٿم ۽ يقين اٿم ته هو مونکي سچيءَ دل سان پيار ٿو ڪري.“

بيگم: ”اهي اجايا خيال ڇڏي ڏي. شهزادي جي مٺن لفظن تي موهجي نه وڃ. پڪ ٿي ڏيانءِ ته هو جلد ئي تو مان ڪڪ ٿي پوندو.“

مهرالنسا: ”ڇا ٿيو جي مون مان ڪڪ ٿي پيو؟ منهنجو هينئَون ته هيرائي هٿ ڪري ڇڏيو اٿس. انهيءَ مان جا فرحت ٿي اچيم، سائي مون لاءِ بس آهي.“

بيگم: ”مطلب ته هن تنهنجو مٿو اهڙو ته ڦيرائي وڌو آهي، جو هئن لڄ لاهي ماءُ سان ويٺي آهين محبت جون ڳالهيون ڪرڻ!“

مهرالنسا: ”ڪنڌ تي ڪاتي وهندي، ته البت ڪؤڪ به ڪبي. پر هاڻ جي تون چوين ته منهن جو ليڙو ئي لهي پيو آهي، ته اچ ته ڳالهه جو اڳو پوءِ صفائي ڪري ڇڏيون. اَما! آءٌ توکي ٺڪي ٺوڪي ٿي چوان ته منهنجي دل شهزادي سان ٻڌجي ويئي آهي، ۽ کانئس سواءِ ٻيو ڪو ڪانڌ نه ڪنديس. توکي پاڻ مون دلگير کي دلاسو ڏيڻ جڳائي. جي تو مشڪلات ۾ مدد نه ڪئي ته پوءِ ڪير ڪندو؟“

پاڻ نماڻا نيڻ کڻي پئي ماءُ ڏي نهاريائين، پر ماڻس کائڻ ٿي آيس. نيٺ گوڏن ڀر ڪري، عرضدارن وانگر هٿ جوڙي، ماءُ جي پيرن تي ڪري پيئي. اکين مان اَجهل ڳوڙها ڳڙي آيس، ۽ منهن زردو ٿي ويس. زبان مان ڳالهائڻ ئي نه پيو اُڪليس. آخر سڏڪا ڀريندي، ليلڙاٽي ڪري چياءِ ته ”اَما! مون اَڀاڳيءَ جو اَجهو به تون آهي، آسرو به تون. مهرباني ڪري، مون تي ٻاجهه ڪر. هن ويل مونکي نه وسار. جنهن شخص کي منهنجو چت نٿو چاهي، تنهن سان پرڻائڻ جي ڳالهه ڪري، منهنجي دکويل دل نه چيچلاءِ. ڀلائي ڪري، هن آفت کان رکي وٺينم. هروڀرو اهڙي ڪاسائڻ نه ٿيءُ. جي زور زبردستي ڪندينءَ، ته ڏک جي وگهي مري وينديس.“

بيگم جواب ڏنو ته ”ڇوري ندوري! هي چڱو ممڻ مچايو اٿيئي! ڀلا، اچي پڻهين ته ڳالهه ڪريانس. ڏسان ڇا ٿو چوي.“

مرزا غياث بيگ ٻاهر ڪنڊ ۾ لڪو بيٺو هو ۽ سڄي گفتگوءِ ويٺي ٻڌائين. هاڻ ظاهر ٿي چيائين ته ”مهرالنسا! اِهي لاتيون جي ماءُ سان لنويون اٿيئي، سي مونکي به ته ٻڌاءِ.“

مهرالنسا: ”بابا! آءٌ علي قلي بيگ سان نڪاح نه وجهنديس.“

غياث بيگ: ”مهرالنسا! عجب آهي جو تو جهڙي زيرڪ ۽ دورانديش ڇوڪري ڪوڙن دمن دلاسن تي ٺڳجي وڃي! تون وسهي ويٺي آهين ته شهزادو سليم توکي سچيءَ دل سان پيار ٿو ڪري ۽ تون هن جي پٽ رڻي بنبينءَ؟ ڳهيلي نه ٿيءُ. شهزادي جو سڀاءُ به بلبل جهڙو آهي: بلبل هڪ گل جو واس وٺي، اُن کي ڦٽو ڪري، وري ٻئي گل ڏانهن لاڙو ڪندي آهي. شهزادي به ڪيترين اَٻوجهه ڇوڪرين کي ٻيڙيءَ چاڙهي، ڦڙهو لاٿو آهي. شايد هو توسان شادي ڪري به کڻي، پر اُهو ٿيندو چئن ڏينهن جو چٽڪو. نيٺ ٿوڪاري کڻي ڦٽو ڪندءِ. پوءِ عمر ڀر پيئي هٿ هڻندينءَ. پر علي قلي بيگ ساري عمر توتان گهوريو قربان پيو ويندو.“

مهرالنسا: ”بابا! توهانجي هدايت اجائي آهي. آءٌ شهزادي جي ڏوريءَ ۾ ٻڌجي ويئي آهيان: هينئر پاڻ ڪڍائڻ محال آهي.“

غياث بيگ: ”وڏي بيوقوف ٿي ڏسجين. علي قلي بيگ توکي پنهن جي مٿي جو موڙ ڪري سمجهندو ۽ ڏاڍو آسودو ۽ خوش رکندءِ. پر شهزادو سليم ٿوري وقت کانپوءِ نهاريندءِ به ڪين. هن جهڙي هٺيلي ۽ شهوت پرست آدميءَ کي پيار جي ڪهڙي سڌ.“

مهرالنسا! ”بابا! هي ڇا ٿا چئو؟ ڪنهن جي پر پٺ گلا ڪرڻ سکر جي شان وٽان نه آهي.“

مرزا غياث بيگ کي ڏاڍي مٺيان لڳي ۽ شوخيءَ سان چياءِ ته ”نامراد! هي ڇا ٿي ڳالهائين؟ آءٌ توکي يقين سان ٿو چوان ته شهزادي جي دل پليد آهي ۽ تو ۾ بڇڙي نظر اٿس، اهي خام خيال ڪڍي ڦٽا ڪر، نه ته ڏاڍي پشيمان ٿيندينءَ.“ مهرالنسا اُتامرو پئي، جواب ڏنو ته ”کٽن منهن جا ڀاڳ! اُنهيءَ ۾ اوهانجو ڇا؟ جي اُره زورائي ڪري، علي قلي بيگ سان شادي ڪرائيندؤم، ته خدا ٿو ڄاڻي ته آءٌ پاڻ گهات ڪنديس.“

مرزا غياث بيگ چيو ته ”بلي! بلي! تڏهن اسان کي اڳيئي پهري سجاڳ رهڻ گهرجي.“ ائين چونديئي تاڙي وڄاءِ، ته هڪدم هڪ حبشي غلام اچي حاضر ٿيو. اُن کي حڪم ڏنائين ته ”مهرالنسا کي وٺي وڃي سندس ڪمري ۾ نظر بند رک.“

مهرالنسا از خود اٿي، پنهنجي ڪمري ڏي هلي ويئي ۽ هو حبشي مٿس پهرو رکڻ لڳو. هيءَ روئداد ڏسي، بيگم جا آنڊا اُٿلڻ لڳا. مڙس کي چياءِ ته ”توهين ڏاڍا اُٻهرا آهيو. جيسين مهرالنسا کي سمت اچي، تيسين ڇونه کڻي شادي مهمل ڪجي؟“ مرزا غياث بيگ ڏهڙ ڏيئي چيس ته ”تڏهن، تون به پنهنجي نٺر ڌيءُ سان ملت آهين؟ شادي ٿيڻي آهي ته هڪدم، نه ته اصل نه. ممڪن آهي ته شهزادو ڪنهن به ويل موٽي اچي. پوءِ شادي ٿيڻ ناممڪن آهي.“ بيگم چيو ته ”جي شهزادو مهرالنسا کي سچيءَ دل سان پيار ڪندو هجي، ته پوءِ ڇونه ڪري ٻنهي جي مرضي رکجي؟“

مرزا غياث بيگ تپي باه ٿي ويو ۽ چيائين ته ”بيوقوف! متان اهڙا بيهودا خيال ڪيا اٿيئي. زال ذات جو عقل مڙيوئي ڏائيءَ کڙيءَ ۾ آهي. بار بار سمجهايو ٿي مانءِ ته به اڃان چريائي پيئي بڪين. وري ڪڏهن جي اهڙي ڳالهه ڪئي اٿيئي، ته پاڻ ٿي ڄاڻين. هاڻ آءٌ وڃان ٿو؛ ڪچهريءَ جي مهل آهي.“

(8)

سليم وڏي لشڪر سان گجندڙ شينهن وانگر راجپوتانا جا ميدان لتاڙيندو، مينهن واچ ڪندو پئي اڳتي وڌيو، ۽ اڌيپور جي هٺيلي راڻي کي ماري مات ڪرڻ جي خيال منجهه محو هو. انهيءَ بهادر راڻي کي اَڪبر پنهنجي آڻ مڃائڻ واسطي گهڻيئي حيلا وس ڪيا هوا، پر هو بنہ باز نٿي آيو. هن قسم کنيون هو ته پنهنجيءَ رياست غير قوم جي ماڻهن کان بچائڻ لاءِ پڄنديءَ آهر ڪين گهٽائيندس بلڪ انهيءَ ڪوشش ۾ سر ڏيندس. پر اِها ڪو هن لاءِ آسان ڳالهه نه هئي. خود اُهي ماڻهو جن لاءِ هن پنهنجي سر جو سانگو نٿي ڪيو، سي به سندس دشمنن سان اندروني طور ملت ۾ هوا؛ پر وڏي دکدائڪ ڳالهه هيءَ هئي جو سندس مٽن مائٽن مان به ڪي سندس برخلاف ٿي بيٺا هوا. سندس سڳو ڀاءُ حملي ڪندڙ لشڪر سان همراه هو، ۽ راجا مانسنگ جو سندس ويجهو عزيز هو سو انهيءَ لشڪر جو سپہ سالار هو. پر انهيءَ ڪري راڻي پرتابسنگ جي ڪا همت ڪانه هارجي ويئي هئي: پاڻ نئون جوش اچي ويو هوس. اِراولي جبلن جي وچ۾ جا قريب چاليہ ڪوه هم چورس ماٿر هئي، تنهنکي پنهنجي پناه گاه ڪيو هئائين. ماٿر جي چوگرد اوچن ارڏن ڏونگرن جون قطارون لڳيون پييون هيون، ۽ منجهه لنگهڻ جو پيچرو سوڙهن لڪن وچون هو. انهيءَ هنڌ راڻي ٽيويہ هزار سوار ۽ پيادا آڻي ڪٺا ڪيا هوا، ۽ ايتري ٿوري لشڪر سان مغلن سان جنگ جوٽڻ جو پڪو اِرادو ڪيو هئائين.

سليم جي آرزو هئي ته دشمن کي جلد جيتي، معشوق سان وڃي ملان، سو ڌؤڪيندو ماٿر ۾ گهڙي پيو. راجپوتن سندس لشڪر تي تيرن جا وسڪارا مچايا، پر شاهي توبخاني مٿن باه جي پلٽ پئي ڪئي. راجپوت فوجن هڪ ٻئي پٺيان مغلن سان سر ويچ ٿي گهڻيئي چوٽون کاڌيون، پر کين اڳتي وڌڻ کان بنہ روڪي نه سگهيا.

راڻو پرتابسنگ اوڏيءَ مهل سنان پاڻي ڪري، پنهنجن ويهن هزارن چونڊ بانڪن سان گڏ نيرن ڪرڻ ويٺو هو. چتور جي نابود ٿي وڃڻ کانپوءِ، هن قسم کڻي ڇڏيو هو ته جيستاءِ راجپوتن جو مهت وري مٿي نه ٿيندو، تيستاءِ نه سون يا چانديءَ يا ٻئي ڪنهن به ڌاتوءَ جي برتن ۾ روٽي کائيندس، نه سيج پلنگ تي سمهندس. انهيءَ ڪري طعام ڪيوڙي جي پنن ۾ پرڇيو ويو هو. راڻي اڃا ٻه چار گرهه ئي ڪين کنيان، ته سندس اڳيان هڪ توب جو گولو اچي ڪريو، پر هُو چريو به ڪين ۽ ٺهر سان نيرن پئي ڪياءِ. کن ۾ ٻيو گولو سندس ڀر مان اُڏامندو ويو، پر هو صبر ۾ رهيو ۽ بيپرواهيءَ سان وري به هڪ گره کنياءِ. پر اُنهيءَ ساعت ٽيون گولو سندس پاتل ۾ اچي ڪريو.

بس، هاڻ هنکان وڌيڪ سٺو نه ٿيو. کاڌو ڇڏي اُٿي کڙو ٿيو، ۽ هٿ منهن ڌوئي، پنهنجن سورمن کي هڪ ڪري چياءِ ته ”اي ٻلوان ۽ پهلوان مترو هن يڌ مان پاڻ بچائڻ مشڪل آهي. وطن جي آزادي خاطر يا سوڀ ڪرڻي اٿوَ يا سر ڏيڻو اٿوَ. اسانجون نيتيون ۽ نيم ٽوڙيا ويا آهن. اسانجا گهر تڙ ڦريا ويا آهن. اسانجا مندر ۽ مڙهيون ڀرشٽ ڪيون ويون آهن. اسانجي ماني، مکن مان کسي ويئي آهي. اوهانکي ڀارت جي رکيا لاءِ وينتي ٿو ڪريان. شل سائين اوهان ۾ سگهه وجهندو! ڪهڙو راجپوت هن سنسار جي کڻ ڀنگ سکن لاءِ پنهنجو ڌرم ڇوڙيندو؟ اسانجا من هينئر اسانجي وس نه آهن. اسانجي راجائي چٽ ٿي ويئي آهي. اسانجا گهر ٻار هنن ڪٺور مغلن جي هٿ آهن. پنهنجيءَ جنم ڀوميءَ ۾ ٻانهو ٿي رهڻ جنهن کان موت بهتر آهي. يڌ ويلي جا آگيا آءٌ اوهانکي سدائين ڪندو آهيان، سا اڄ به ٿو ڪريان: ’ديس جي مڪتيءَ ڪارڻ، استرين جي سيل نعمت، ۽ سناتن ڌرم جي رکيا اَرٿ، اُٿي سر سنڀاريو.‘وڏ ڀاڳي هو کتري آهي جو شتروءَ جي سامهون پئي ساه ڏئي. جي جيت ٿي ته پرٿويءَ جا پدارٿ ماڻيندا؛ جي هار ٿي ته سورڳ جا سک ماڻيندا. هاڻي هلو؛ هلي جنگ ڪريو. جيڪو سامهون ٿئي، تنهنکي تلوار منهن ۾ ڏيو؛ جيڪو سون وٺي، تنهنکي شام ڏيو. جهنڊا کڙا ڪريو، تريون ۽ جهانجهه وڄايو؛ گهوڙن تي سوار ٿيو. شل ايشور اوهانکي سوڀون ڏيندو!“

ائين چئي، راڻو پرتابسنگ لانگ ورائي، پنهنجي عاليشان گهوڙي تي چڙهي سوار ٿيو، ۽ پنهن جي خوفناڪ ترار جنهن گهڻن جون سسيون گاه وانگر لڻيون هيون، سا کپ مان ڪڍي ڦيرائڻ لڳو. سندس ڳاڙهو جهنڊو هوا ۾ ڦڙ ڦڙ ڪري پئي ڦريو، ۽ سندس سونهريءَ ڇتريءَ مٿس ڇانوَ پئي ڪئي. اڃان ترين جو آواز بس ئي ڪين ٿيو، ته سورهيه راجپوت دشمنن جي فوج تي کنوڻ وانگي وڃي ڪڙڪيو مغلن ۾ ٽاڪوڙو وجهي ڏنائون. ڪيترا ته پنهن جا هٿيار ڦٽا ڪري اُٿي ڀڳا. سارو لشڪر پوءِ تي هٽڻ لڳو. راڻو ۽ سندس چونڊ راجپوت رت جون نديون چيريندا، ڍونڍن جا ڍير لتاڙيندا، وڌندي وک پائيندا، پئي اڳتي وڌيا. جيڪو به مغل هٿ ٿي چڙهين، تنهنکي قتل ڪندا پئي ويا.

راڻو هاڻ سليم کي اوڏو اچي رسيو هو. سليم هاٿيءَ تي سوار هو ۽ پهلوانن چوڌاري پهرو پئي ڏنس پر راڻي نڪا ڪئي هم نڪا تم؛ اوچتو اُسري اچي شهزادي جي ڪنڌ تي ڪڙڪيو. ڪڍنديئي ڀالو ڪيائين مارو پيلوان جي مٿي تي، جو هڪدم ساڻو ٿي ڪري پيو. پر راڻي جي گهوڙي جو سنب هاٿيءَ کي اهڙو زور سان وڃي لڳو، جو هو ڇرڪ ماري شهزادي سوڌو اُٿي ڀڳو. جي ائين نه ٿئي ها، ته اڄ اَڪبر پٽ جو ماتم ڪري ها. خونريزي حد کان ٻاهر ٿي رهي هئي. مغلن شهزادي کي اهڙيءَ جوکائتي حالت ۾ ڏسي، راڻي تي اُلر ڪئي. پر راڻي کين وري وري هٽائي پئي پري ڪيو. پريان راجا مانسنگ پنهنجي گهوڙي سوارن سميت راڻي تي تيرن جون ورکائون پئي ڪيون؛  پر هو بيپرواه رهيو. اڃا به سندس ڳاڙهو جهنڊو هوا ۾ پئي ڦَرڪيو ۽ تکيءَ ترار وڄ وانگي پئي جهلڪا ڏنا ۽ سندس بهادر گهوڙو واچ وانگي پئي اُڏاڻو. ڪنهن کي به ساڻس سرويچ ٿيڻ جي همت نٿي ٿي. جئن هو بکايل شينهن مثل مغلن وچون واٽ ڪندو پئي ويو، تئن هاڪارو هڻي پئي چياءِ ته ”ڪٿي آهي مانسنگ؟ ڪٿي آهي اِهو نمڪحرام دشٽ؟ ڇو نٿو اچي دوبدو ٿئي؟“

اوچتو پٺيان آواز ٻڌاءِ ته ”بيهه، اول مون سان مقابلو ڪر، پوءِ مانسنگ کي ڳول.“

راڻي للڪاري چيو ته ”ٽري پاسي ٿيءُ، ڇورا! منهنجي سامهون نه اچ. آءٌ پنهنجي ڀاءُ کي نه مارينديس.“

اِهو هو سندس ڀاءُ شڪتسنگ، جو وڃي مغلن سان ملت ٿيو هو. شڪتسنگ جواب ڏنو ته ”تو منهنجي عزت ورتي هئي، تنهنڪري لاچار مون وڃي مغلن جو پاسو ورتو. هاڻ ڀائپي وري ڪهڙي؟ بيشڪ ڌڪ هڻ.“

راڻي ترار کپ ۾ وجهي چيو ته ”جيڪڏهن توکي ڀائپيءَ جو لحاظ ڪونه ٿو پوي، ته تون بيشڪ ڌڪ هڻ. آءٌ پنهنجا هٿ ڀاءُ جي رت ۾ نه رنڱيندس.“

ڀاءُ جي اهڙي لياقت ۽ مروت ڏسي، شڪتسنگ کي اچانڪ رئڻ اچي ويو؛ ۽ هٽي پري ٿي بيٺو. راڻو ڌؤڪيندو وڃي مانسنگ جي مٿان ڪڙڪيو. مانسنگ ذري گهٽ مئو هو، پر سندس گهوڙي سوار راڻي کي وڪوڙي ويا. هاڻ خود سندس جيءُ جوکي ۾ هو. راجپوت گهڻوئي ڀيڙو ٿي، راڻي تي پتنگ جئن پئي پيا، پر وريو ئي ڪين. پوشاڪ پرزا پرزا ٿي ويئي هيس. ۽ زخمن مان خون پئي چڪيس، پر گهٻرايو ئي ڪين. اُهو ڳاڙهو جهنڊو هٿ ۾ جهليو، مغلن تي هلان ڪري، پئي هنن کي پٺ تي هٽايائين. پر هو وري وري گهيرو ڪري ٿي ويس. راجپوت سردار گهڻي تعداد ۾ مارجي ويا هئا. مٺ کن جيترا جي اڃان سلامت هئا، تن سورهين وانگر سر ڏيئي، راڻي کي ٻه چار دفعا دشمن جي چنبي کان بچايو، مگر مغل نيٺ غالب پئجي ويا. هن وئل جي وقت جي جهلا جو سورهيه سردار پنهنجو سر فدا ڪري، راڻي کي نه بچائي ها، ته راجسٿان ۾ اڄ ماتام مچي وڃي ها. راڻي کي واڪو ڪري چياءِ ته ”بس، هاڻي ڪابه اُميد ڏسڻ ۾ ڪانه ٿي اچي.“ پر راڻي جواب ڏنو ته ”جيستائين رڳن ۾ رتيءَ جيترو ساه اٿم، تيستاءِ اُميد لاهڻ نه گهرجي.“جهلا جي سردار چيو ته ”بيشڪ! ملڪ جي بهبودي اوهانتي ئي منحصر آهي. پاڻ کي بچايو ته راجسٿان جي اَجهايل جوت اڃان به جاڳائي سگهو ٿا. اڃان به ڀڄي پاڻ بچائڻ جي ويل نه ويئي آهي.“

راڻي گهڻي جوش سان جواب ڏنو ته ”پرتابسنگ رڻ ڀوميءَ مان مئي مارائي بنان مور نه موٽندو. اهڙي ڪانئرپڻي جي مت مونکي ڀلائي ڪري نه آڇ.“

جهلا جي سردار ليلائي عرض ڪيو ته ”آءٌ ته توهان کي رڳو ديس جي رکيا ڪرڻ جي وينتي ٿو ڪريان. اوهان کانسواءِ اُنجو ڪهڙو آڌار آهي؟“

راڻي جواب ڏنو ته ”اڃان به همٿ ڪري دشمن کي هڪالي سگهون ٿا. توکان سواءِ جي ٻيو ڪو مون کي ڀڄي وڃڻ جي صلاح ڏئي ها، ته هوند هڪدم سسي لاهي وجهانس ها.“

جهلا جي سردار چيو ته ”پنهنجي لشڪر ڏي ته نهاريو. ڏسو ته صبح جو جيڪي ويهه هزار سورما ساڻ آندا هئوَ، تن مان باقي گهڻا وڃي رهيا آهن، ۽ هيءُ پربت جيڏو لشڪر جو چؤگرد ورائي ويو اٿوَ تنهن ڏي به ته نگاه ڪريو. ڀلا، اسان شهزادي سليم کي ڪين لڙائيءَ جي ميدان مان ڀڄائي ڪڍيو؟ پاندؤ ڪين پهريائين رڻ ڀوميءَ مان ڀڄي ويا. پوءِ وري جڏهن موٽي آيا، تڏهن سندن جئه ٿي؟ مهرباني ڪري، راجسٿان تي رحم آڻيو. پنهن جيءَ رعيت جي صدقي، پنهنجن زالن جي عزت بچائڻ لاءِ ۽ پنهنجي قوم جي پالنا خاطر پنهنجيءَ حياتيءَ جو خير گهرو. ڀڄي وڃڻ ۾ ڪهڙو اهم آهي؟ خود شري ڪرشڻ ڪين ڪرڪشيتر مان ڀڄي ويو هو، پر پوءِ موٽي آيو؟“

راڻي وراڻي ڏني ته ”تحقيق! حال حياتي بچائڻي پيئي. اميد ته جلد ئي وجهه وٺي، دشمنن سان منهن مقابل ٿيندس.“

ائين چئي، جهلا جي سردار کان موڪلائي، وٺي گهوڙي کي ميدان ڏنائين.

جهلا جو سردار وريامن وانگر ٿي وڙهيو، ۽ سندس ترار پاڻ چڱيءَ طرح موکيو. پر هن جي همٿ هيڏي اڪيچار لشڪر سان پوري پوڻ جي نه هئي. نيٺ مارجي ويو.

راڻو پرتابسنگ مغلن جي لشڪر وچون واٽ ڪندو پئي ويو. گهڻن ئي پيادن ۽ گهوڙي سوارن کيس روڪڻ جي ڪوشش ڪئي، پر هن جي گهوڙي جو زمين تي پير به نٿي کتو: واچ وانگر ڄڻ لشڪر مٿان اُڏامندو پئي ويو. پر ٿوريئي عرصي ۾ ساڻو ٿي ڪري پيو ۽ مري ويو. اڃان راڻي هيٺ نئڙي پنهنجي وفادار وهٽ کي چمي ڏني ئي ڪين، ته ڀاڻس شڪتسنگ جو پريان بيٺو هو. تنهن سٽ ڏيئي، مئل گهوڙي تان سنج لاهي، پنهنجي گهوڙي تي رکي، راڻي کي چيو ته ”ڀلائي ڪري، هن تي چڙهي، هڪدم پنڌ پئو. منهنجا اَپراڌ کميا ڪجو، آءٌ ئي اوهانجي درگتيءَ جو ڪارڻ آهيان. انڌ وچون مغلن سان ملي، اوهان سان ڊوه ڪري، هنن کي ماٿر جو منهن مون ڏيکاريو. جي اهڙي ڪميڻائي نه ڪريان ها، ته اڄ اُڌيپور جي راڻي کي هئن اَڪيلو ڀڄڻو ڪين پوي ها.“

راڻي دلاسو ڏيئي چيس ته ”پٽ! اِنهيءَ ۾ تنهن جو ڪهڙو ڏوه؟ ڪنهنجو ڏينهن نه ڏنگو ٿئي! پر انهيءَ ۾ به ڪو ڀلو آهي. مونکي پاڻ مهلت ملي. ڄاڻ ته وري جڌ جوٽينداسين.“

شڪتسنگ جواب ڏنو ته ”شال ايشور اوهانکي سوڀارو ڪندو! جڏهن موٽي ميدان تي لهندؤ، تڏهن مونکي پاڻسان ٻٽ ٿي وڙهندو ڏسندؤ.“

پوءِ راڻي وٺي گهوڙو هڪليو. اڃان ٿورو وڌيو ئي ڪين، ته شهزادو سليم ۽ راجا مانسنگ اچي نڪتا. شهزادي شڪتسنگ کان پڇيو ته ”راڻو ڪٿي؟ ڪيترو پري ويو هوندو؟“

شڪتسنگ سونڊ پائي جواب ڏنو ته ”توهانجي پهچ کان ٻاهر. مون کي يقين آهي ته اوهين کيس رسي ڪين سگهندا.“ شهزادي چيو ته ”ڪوڙ ٿو ڳالهائيندي: راڻي جي گهوڙي جو ڍونڍ هت پيو آهي، جنهن مان ثابت آهي ته پاڻ گهڻو پري نه هوندو. ڪر سچي. آءٌ معافيءَ جو اَنجام ٿو ڏيانءِ.“

شڪتسنگ وراڻي ڏني ته ”شهزادا! آءٌ فخر سان ٿو چوان ته راڻي کي پنهنجي گهوڙي تي سوار ڪري هتان روانو ڪيو اٿم. راجسٿان جو سارو مدار هن جي ئي مٿي تي آهي. کيس جوکي ۾ ڏسي، آءٌ واهر ڪرڻ کانسواءِ رهي نه سگهيس. نه فقط ايترو، پر جن جن کيس پڪڙڻ جي ڪوشش ٿي ڪئي، تن مڙيني جا ڪنڌ ڪيرايا اٿم.“

شهزادي چيو ته ”حد نالائقي ڪئي اٿيئي، مگر جنهن صورت ۾ مون توکي معافي ڏيڻ جو اَنجام ڪيو آهي، تنهن صورت ۾ توکي ڪابه سزا نٿو ڏيان. هاڻ ٽر هتان. وڃي ڀاءُ ڀيڙو ٿيءُ.“

شڪتسنگ جواب ڏنو ته ”مونکي ٻيو ڪي ڪين گهرجي.“ ائين چئي، هڪ گهوڙي تي سوار ٿي، ڏونگرن ۾ غائب ٿي ويو.

سليم مانسنگ سان صلاح ڪئي ته راڻي جي ڪڍ پئجي يا نه. مانسنگ جنهنجي دل هن سورمي کي جوکي ۾ ڏسي، ڀڄي پيئي هئي، تنهن چيو ته ”راڻي جي پٺيان پوڻ مشڪل آهي، ڇو ته جن لڪن مان هو لنگهيو هوندو، سي نهايت اَڻانگا آهن. هاڻ هيءَ فتح ئي اسانجي لاءِ بس آهي.“

سليم جو عيش عشرت ۽ تن آسانيءَ جو طالبو هو، تنهن کي ته گهربي ئي اهڙي صلاح هئي؛ سو راڻي جي ڪڍ پوڻ جو خيال لاهي ڦٽو ڪيائين. سڀيئي موٽيا ڇانوڻيءَ تي، جتي شادمانا ۽ شغل ٿي ويا.

نئون صفحو --  ڪتاب جو ٽائيٽل صفحو
ٻيا صفحا 1 2 3 4 5 6 7 8 
هوم پيج - - لائبريري ڪئٽلاگ