|
پلنگ جي پاسي ۾ سائيڊ بورڊ رکيل ھو، جنھن تي ڪنھن
ڪراڙي جي فريم ۾ جڙيل تصوير رکي ھئي. ھڪ نظر ۾
ڀانيم تھ منھنجي ڏاڏي جي تصوير ھئي. پاسو ورائي
غور سان تصوير ڏانھن ڏٺم. نھ. تصوير منھنجي ڏاڏي
جي نھ، پر زرينھ جي زميندار مڙس جي ھئي. تصوير جي
پاسي ۾ ميڪ اپ جو سامان ۽ مردانھ طاقت وڌائڻ، پيدا
ڪرڻ ۽ ديرپا جٽاءَ لاءِ دوائن جون ٻھ چار شيشون
رکيون ھيون. ’بيمثال‘ ڪيپسولن جي شيشي کڻي استعمال
۽ ترڪيب جو اشتھار پڙھڻ لڳس. سوچيم، سڀاڻي انٽرويو
آھي، متان ڪو مت جو ماريل ٺوڙھو ميمبر انھن
ڪيپسولن جي باري ۾ سوال پڇي ويھي! ھڪدم ھٿ وڌائي
’سلاجيت‘ گورين جي شيشي کڻي گورين جا حيرت انگيز
ڪارناما پڙھڻ لڳس. زرينھ ڪمري ۾ موٽي آئي. ان وقت
مان ’نائيٽ پلز‘ جي تعريف پڙھيو رھو ھوس، جنھن تي
آدمخور چيتي جي تصوير ٺھيل ھئي. زرينھ کان پڇيم،
”ھي دوائن کائڻ کان پوءِ، ماڻھو انسان مان ڦري
جانور ٿي پوندو آھي ڇا؟“
جھٽ ڏيئي شيشي منھنجي ھٿ مان ڦري ورتائين. چيائين،
”توکي وري ھنن ڪنين گورين جي ڪھڙي گھرج!“
جواب ڏيڻ لاءِ وات کوليم تھ ھن ھڪ گلاب ڄمون
منھنجي وات ۾ وجھي ڇڏيو ۽ ڀرسان ئي پلٿي ماري،
پلنگ تي چڙھي ويٺي.
گلاب ڄمون اڳري، اوڳرائي ڏيئي، نڙي صفا ڪندي چيم،
”تنھنجو مڙس منھنجي ڏاڏي جيڏو آھي.“
زرينھ ھڪ ٻيو لڏون منھنجي وات ۾ وجھندي وراڻيو،
”منھنجي گھر واري کي ٽين زال مان جيڪا ڌيءَ آھي،
سا مون کان وڏي آھي.“
لڏون کائي رھيو ھيس تھ ھن حبشي حلوي جوٽڪر مون
ڏانھن وڌايو. کيس منع ڪيم، ”نھ نھ ترس. اڄ اسان
چڪن برياني رڌي آھي. مان ھيءَ مٺائي پنھنجي کڏيءَ
۾ کڻي ويندس ۽ وڃي دوستن سان کائيندس.“
ھن حبشي حلوي جو ٽڪر مٺائيءَ جي پيتيءَ ۾ رکندي
پڇيو، ”چڪن برياني ڇاھي؟“
”ڪڪڙ جو پلاءُ.“
”ڪنھن رڌو آھي؟ تو؟“
”رمل.“
”اھو رمل ڪير آھي؟“
”رمل منھنجو سنگتي آھي ۽ ايندڙ آچر تي ڊپٽي ڪمشنر
ٿيندو؟“
”تپيدار نھ ٿيندو؟“
”نھ. کيس ھڪ رات ۾ تاج محل ٺھرائڻ جي تمنا ناھي.“
ھوءَ منھنجي ڀر ۾ ليٽي پيئي ۽ آڱرين سان منھنجن
وارن ۾ ڦڻي ڪرڻ لڳي.
مون اکيون بند ڪري ڇڏيون. کن رکي چيم، ”ھن ڪمري ۾
ڇھھ دريون، اٺ روشندان، ۽ ٻھ در آھن. آھن نھ؟“
”ڇو؟ ڀڄي ويندين ڇا؟“
”چري، سڀاڻي مون کي انٽرويو ڏيڻو آھي.“ وراڻيم،
”پنھنجي
Observation
يعني مشاھدي جو امتحان پئي
ورتم.“
”اھو انٽريٽ ڇا آھي؟“
”ڪجھھ ٺوڙھا، پوڙھا، ۽ سياڻا ماڻھو، بيروزگار،
بيوقوف ۽ ڀوڪن کي نوڪريءَ ۾ رکڻ کان اڳ کانئن حساب
ڪتاب وٺندا آھن. ان سموريءَ جٺ کي انگريزيءَ ۾
انٽرويو چئبو آھي.“
”آئي مان مٺيس! الاءِ ڇا چئي وئين!“
”نھ سمجھيئھ؟“
”نھ.“
”چڱو جو نھ سمجھيئھ،“ وراڻيم، ”اھا اسان جي ئي
سمجھڻ جي ڳالھھ آھي.“
زرينھ خاموش رھي. مون اکيون بند ڪري ڇڏيون. ھوءَ
منھنجن وارن ۾ آڱريون ڦيرائيندي رھي.
پڇيومانس، تنھنجو ڏاڏي جيڏو مڙس ڪيڏانھن ويو؟“
خفي ٿيندي وراڻيائين، ”مون کي گنھگار تھ نھ ڪر.“
”۽ ھي جو مان توسان گڏ سمھيو پيو آھيان سو ڄڻ –“
ھن مون کي جملو پورو ڪرڻ نھ ڏنو ۽ منھنجي وات تي
ھٿ رکي ڇڏيائين.
ڪجھھ دير رکي، گھٽيل آواز ۾ چيائين، ”اسان سڀاڻي
صبح جو جيڪب آباد موٽي وينداسين.“
”سڀاڻي صبح جو مون کي انٽرويو ڏيڻو آھي.“
ڪو وقت ٻئي خاموش رھياسين. پوءِ جھيڻي آواز ۾
ڳالھايائين، ”اسان ايندڙ اونھاري موٽي اينداسين.
تون مون کي ڏاڍو ياد ايندين.“
ھوءَ اڳتي سري آئي ۽ پنھنجو منھن منھنجي ڪلھي تي
رکي ڇڏيائين.
کانئس پڇيم، ”جيڪب آباد ۾سڀ کان وڌيڪ گرمي ڪھڙي
ڏينھن پئي ھئي ۽ ان ڏينھن ٽمپريچر ڪيترو ھو؟“
”ڏاڍي گرمي تھ پوئين ٻڪر واري عيد ڏھاڙي پئي ھئي،“
ھن وراڻيو، ”ان ڏينھن اسان جا ٻھ ڪتا ۽ ھڪ ڪڙمي
ڪاٺيون ڪندي مري ويا ھئا. پر اھو مو ٽمپريچر
ڇاھي؟“
”ٽيمپريچر معنيٰ بخار.“
”ان ڏينھن ڪنھن کي بھ بخار نھ ٿيو ھو.“
پوءِ ھن ڪيتريءَ دير تائين مون کي پنھنجين ٻانھن
مان نھ ڪڍيو. چيائين، ”تون گذريل سال کان ڏٻرو ٿي
ويو آھين.“
وراڻيم، ”ڏٻرا ڍور ٿيندا آھن. مان ماڻھو آھيان،
ڳري ويو آھيان.“
”تون روز مکڻ ۽ بسري ڀوري کائيندو ڪر.“
”حاضر، ٻيو ڪو حڪم.“
”ڪڪڙ، تتر ۽ ڦاڙھي جو گوشت جام کائيندو ڪر.“
”ٻيو ڪجھھ؟“
چوندي رھي، ”توھان شھري ماڻھو ڊالڊو گيھھ کائيندا
آھيو. تون نھ کائيندو ڪر. تون سنڌ جو سچو گيھھ
کائيندو ڪر.
”حاضر.“
اوچتو پڇيائين، ”مون کي وساري تھ نھ ڇڏيندين؟“
”نوڪري ملي ويئي تھ پوءِ نھ وساريندومانءِ.“
ٻاھرين در تي کڙڪو ٿيو.
ھوءَ ڇرڪ ڀري اٿي ويٺي. چيائين، ”ڀايان ٿي ھو اچي
ويا آھن. تون وڃ.“
”مٺائيءَ جو دٻو کڻي وڃان؟“
”ھا.“ سائيڊ بورڊ جي خاني مان نوٽن جي مٺ ڀري
منھنجي کيسي ۾ وجھندي چيائين، ”جيئرا رھياسين تھ
ايندڙ سال ملنداسين.“
”مان جيئرو ھوندس. ان جي مونکي پڪ آھي. تون پنھنجو
خيال ڪر،“ وراڻيم، ”مصيبتون مون کي مرڻ نھ
ڏينديون.“
ھوءَ مون کي پڌر جي پوئين در تائين ڇڏڻ آئي. اکين
۾ آب ھئس. چيائين، ”شل صوبيدار ٿئين.“
”واھھ. پوءِ تھ مان تنھنجي مڙس جو سنگتي ٿي
پوندس.“
چيائين، ”اچ تھ موڪلايون.“
موڪلايوسين. مون کيس پنھنجين ٻانھن ۾ کڻڻ چاھيو،
پر کڻي نھ سگھيس. پڇيم، ”تنھنجو وزن اڍائي سؤ
پائونڊ کن تھ ٿيندو؟“
”الاءِ، پر ٽن مڻن کان مٿي نھ ٿينديس.“ ھن مون کي
پنھنجين ٻانھن ۾ ڀيڪوڙيندي چيو.
چيم، “زور نھ ڏجانءِ، مون کي سڀاڻي انٽرويو ڏيڻو
آھي.“
زرينھ مونکي پنھنجي ڀاڪر مان آزاد ڪيو. مان ڊوڙ
پائي، بلٽ کولي، پيڊرو ڊسوزا روڊ تي وڃي بيٺس.
کڏيءَ جي ڪٽھڙي وٽ ڌنو بيٺو ھو، ۽ محبت جو ڊائلاگ
ياد ڪري رھيو ھو. سندس کليل وات ۾ ھڪ ڄمو وجھي
ڇڏيم. ھو ڄمو چٻاڙڻ لڳو ۽ محبت جو ڊائلاگ چوڻ ڇڏي
ڏنائين. کيس ٻانھن کان ڇڪيندو کڏيءَ ۾ وٺي آيس.
کڏيءَ جي وچ ۾ فرش تي رمل تڏو وڇائي ويٺو ھو.
اڳيان چڪن بريانيءَ جو ديڳڙو ۽ خالي ٿالھھ ھئس.
بک ۾ پاھھ پئي ٿيس. چيم، ”يار رمل، سخت بک لڳي
آھي.“
وراڻيائين، ”اول ٽي رپيا پنجانوي پيسا ڪڍ، پوءِ
مرغ بريانيءَ جو گرھھ ملندءِ.“
”ڇو؟ ڇا جا پئسا؟“
”واھھ پٽ ڪاريگر! ڇا جا پئسا!“ رمل نج شڪارپوري
لھجي ۾ چيو، ”چمپل جا، ٻيو وري ڇا جا، ڀيٽو.“
”وٺ بابا وٺ، مرين ڇو ٿو،“ رمل کي ٽي رپيا پنجانوي
پيسا ڏنم.
رمل پيسا کيسي ۾ وجھي، ديڳڙي جو ڍڪ لاھي ڇڏيو.
بکايل ھئاسين. پوءِ جڏھن دال – چانور ديڳڙيءَ مان
ڪڍي ٿالھھ ۾ وڌائين، تڏھن ڪجھھ جھڪياسين ۽ گرھھ
مٿان گرھھ کڻندا وياسين.
ڌرتيءَ جي ڌوڙ، آسمان جا تارا
جنھن ڏينھن سندس عزت لٽي ھئائين، تنھن ڏينھن خواب
خيال ۾ بھ نھ ھئس، تھ فقط ڪجھھ مھينن کان پوءِ
ھوءَ سندس جان جنجال ۾ وجھي ڇڏيندي، ۽ جيئڻ عذاب
ڪري ڇڏيندي.
ڳوٺ موٽيو تھ سيراج ٻڌايس، ”شاھو، باليءَ جي پيٽ ۾
تنھنجو ٻار آھي!“
مسلسل خيالن جا سلسلا شاھوءَ جي دماغ کي وڪوڙي
ويا. ھڪ غريب، مسڪين ۽ مفلس ڀيلياڻي ھن لاءِ مسئلو
ٿي پيئي. ھڪ آزاد، بي پرواھھ شخص جي پيرن ۾ ڄڻ
زنجير پئجي وئي.
ھڪ ان ڏينھن کي ملامت ڪرڻ لڳو، جنھن ڏينھن ڀيلن جي
ٽوليءَ روھڙي اسٽيشن ٻاھران گھانگھوٽي ميدان ۾
پنھنجا پکا ۽ جھڳيون اڏيون ھيون. منجھن بالي بھ
ھئي، ميري، گدلي، جوئن واري بالي.
انھن ڏينھن ۾ شاھو وئڪيشن گذارڻ لاءِ ڳوٺ آيو ھو.
جوانيءَ جي روانيءَ کي نھ ذات پات روڪي، نھ دين
ڌرم ڌيرج ڏئيس. باليءَ جي ڇلڪندڙ جواني جھٽ روھڙي
شھر جي نگاھن جو مرڪز ٿي پيئي. سندس بدمست جوڀن
چتين لڳل ڪپڙن مان جھاتيون ٿي پاتيون. آواره تھ
بدنام ھوندا آھن. سندس عيش اکين جي الڪي ۽ ٻن چئن
لذيذ لفظن تائين محدود ھوندو آھي، پر جن شريفن کي
عطر ۽ سينٽ سان ھٻڪاريل جسم ميسر ھوندا آھن، سي بھ
پنھنجون چمڪندڙ موٽرون ۽ ٽانگا ترسائي، باليءَ کي
ڀنڀلائڻ لڳندا ھئا، پر ھوءَ جھنگلي گل ھئي. جنھن
بھ ھٿ وڌايو، زخمي ٿي موٽ کاڌي. ھوءَ آدم کان حوا
جو انتقام ھئي. سندس ڪم ھو صبح کان شام تائين کارا
ٺاھڻ. شام جو جڏھن ٻھ چار کارا کڻي وڪڻڻ لاءِ
نڪرندي ھئي، تڏھن سڄي ڏينھن جو ٿڪ لاھڻ لاءِ ھوءَ
پنھنجي جسم کي ڪاريھر جھڙا ڪر ڏيندي ھئي. ڀلا ڪير
نھ ڏنگجي!
ھوءَ ھئي بھ بيحد سلوڻي. پھرين ڏينھن باليءَ کي
ڏسڻ شرط سراج شاھوءَ کي ڪن ۾ چيو، ”ڇوري نمڪين
آھي.“
”قھر ڪندي بابل،“ شاھوءَ چپن تي زبان ڦيريندي چيو،
”روھڙيءَ کي اروڙ ڪري ڇڏيندي.“
”رڳن ۾ ڪنھن نيڪ خاندان جو خون اٿس.“
شاھوءَ ٽيڏيءَ اک سان سراج ڏانھن ڏٺو. ٽوڪ سھي
ويو. چيائين، ”ڀيلن، مينگھواڙن ۽ اڇوتن جي جسم ۾
وڏن وڏن شريف خاندانن جو خون ھوندو آھي.“
بالي بھترين پيوند جو گل ھئي.
شاھو باليءَ لاءِ واجھائڻ لڳو.
شاھوءَ کان سواءِ سڀئي جوان پنھنجي پنھنجي قسمت
آزمائي چڪا ھئا، پر ھر ڪنھن جو منھن وڃي ڀت سان
لڳو. اميدوار جوانن مان فقط شاھو ئي بچيل ھو، جنھن
سان باليءَ جي ڏي وٺ نھ ٿي ھئي. شاھو پراڻو پاپي
ھو. عورتن جي معاملي ۾ خبردار رھندو ھو. اٽڪلن کان
واقف ھو. ڪاليج کان وٺي پاڙي جي جوان عورتن تائين،
ڪابھ سندس ڄار مان نڪري نھ سگھندي ھئي. عورت کي
ڦاسائڻ ۽ راضي ڪرڻ جا ھن کي پنھنجا طريقا ھئا.
آزمايل نسخا ھئس. راھون سڃاتل ھيس.
اول ھن باليءَ کي نظرانداز ڪري ڇڏيو. ڏانھنس اک
کڻي بھ نھ نھاريندو ھو. مٿس پنھنجي شرافت جو رعب
ويھارڻ لاءِ مٿي تي ٽوپي رکي، سندس آڏو لنگھي مسجد
۾ ويندو ھو. مسجد جي در وٽ ترسي، اک ٽيٽ ڪري کيس
ڏسندو ھو. باليءَ جون نگاھون اڪثر سندس تعاقب ۾
مسجد جي در تائين ھليون اينديون ھيون. ھو نماز
پڙھڻ بنا، مسجد جي پوئين در مان نڪري جندل
ڪاسائيءَ جي جوئا جي ٽڪريءَ تي وڃي پھچندو ھو.
سراج، شاھوءَ جي ڳجھين، اٽڪلن ۽ حرفتن کان واقف
ھو. پر جيڪا چال ھن باليءَ سان چلڻ شروع ڪئي ھئي،
تنھن سراج کي بھ اچرج ۾ وجھي ڇڏيو. ھڪ ڏينھن سراج
شاھوءَ کي ڏوري ۾ چھنڊڙي پائيندي چيو، ”شھر جا چڪن
تڪا کائي ايڏو تھ ڍءُ ڪيو اٿئي، جو جھنگلي تتر کي
ڪٿ ۾ ئي نٿو آڻين!“
شاھوءَ کنگھي نڙي صاف ڪئي. چيائين، ”ابابيلن جو
شڪار تير ڪمان سان نھ ڪبو آھي.“
ھڪڙي ڏينھن شاھوءَ باليءَ کان کارو خريد ڪيو.
باليءَ سامھون رکيل کارو شاھوءَ ڏانھن وڌايو.
”نھ نھ، اھو نھ. ھو، جيڪو پريان رکيو آھي.“ شاھوءَ
ھڪ کاري ڏانھن اشارو ڪيو.
ھوءَ پنھنجي جاءِ تان اٿي. آرس موڙيائين. کارو کڻي
آئي. شاھوءَ کارو جاچي ڏٺو. چيائين، ”ھن ۾ وڏيون
وٿيون آھن.“
”شاجي لاءِ ٿو وٺين؟“
شاھوءَ کان ڇرڪ نڪري ويو. پاڻ سنڀالي باليءَ جي
اکين ۾ نھاريائين. باليءَ جي چپن تي دل لڀائڻ جھڙي
مرڪ ھئي. ٻيھر پڇيائين، ”شاجي لاءِ ٿو وٺين؟ انبن
لاءِ، يا خارڪن لاءِ؟“
شاھوءَ پنھنجو ساھھ آجو ٿيندو محسوس ڪيو.
وراڻيائين، ”کارڪن لاءِ.“
”ترس. خارڪن لاءِ خارو مان ٿي ڳولي ڏيانءِ.“ ھوءَ
کارا ھيٺ مٿي ڪرڻ لڳي. ھڪ کارو ڳولي کڻي آئي. ”ھي
خارو اٿئي خارڪن لاءِ.“
کارو وٺندي شاھوءَ سندس اکين ۾ جھاتي پاتي.
ڀانيائين، سندس اکين جي اونھي ساگر ۾ ٻڏي ويندو.
ويندي ويندي چيائين، ”ھڪ سٺو کارو ٺاھي رکجانءِ.
سڀاڻي کڻڻ ايندس.“ باليءَ ڏانھن پيسا وڌايائين.
”خارو کنرر ايندين، تھ پيسا بھ سڀارين ڏجانءِ.“ ھن
ڪنڌ کي خم ڏنو.
شاھوءَ جي دل وڃي ڪوڙڪيءَ ۾ اٽڪي.
ٻئي ڏينھن کارو وٺڻ ويو تھ باليءَ چيس، ”ھي خارو
تولاءِ ٺاھيو اٿم.“
”منھنجي لاءِ؟“
”ھائو.“ ھوءَ کارو کڻي آئي. کارو شاھوءَ ڏانھن
وڌائيندي چيائين، ”کيال سان ٺاھيو اٿم.“
”سچ؟“
”ھائو.“
”ڇو؟“
بالي منجھي پيئي. جواب نھ پئي سجھيس. نيٺ ڳيت
ڏيندي چيائين، تون نماجي آھين نھ، ان ڪري.“
شاھوءَ ٽھڪ ڏنو. کيس جواب نھ ڏنائين.
باليءَ چيو، ”ھن خاري جا ٻھ رپيا وٺندي مانءِ.“
”ڇو؟“
”کيال سان جو ٺاھيو ٿم.“ باليءَ ڪنڌ کي خم ڏنو ۽
شاھوءَ ڏانھن چتائي ڏٺائين.
شاھوءَ ساڻس اک ملائي نھ سگھيو. کانئس پڇيائين،
”ڏينھن ۾ گھڻا کارا ٺاھي وٺندي آھين؟“
”ڪڏھن ٽي، ڪڏھن چار.“
”تڏھن تھ ڪافي ڪمائي وٺندي ھوندينءَ!“
”سڀئي تھ نھ وڪامندا آھن. ڪڏھن ٻھ، ڪڏھن ٽي.“
”پوءِ بھ تولاءِ کوڙ آھن.“
”مان ھيکلي تھ نھ آھيان. منھنجي ڪراري ماءُ آھي.
انڌو پيءُ آھي.“ باليءَ عام رواجي نموني چيو.
”تنھنجو پيءُ انڌو آھي؟“ شاھوءَ جي چپن تي ٺٺولي
ڪندڙ مرڪ ڦھلجي ويئي.
”ھا.“
”ڪيئن ٿي چوين.“ شاھوءَ جي منھن تي بدستور مرڪ
مھڪندي رھي.
باليءَ حيرت مان ڏانھنس نھاريو. ھوءَ سندس سوالن
جي تھھ تائين پھچي نھ سگھي. تڏھن بھ چيائين،
”منھنجو پيءُ انڌو آھي. مان کيس پارين ڀرين ڏيندي
آھيان. ھو ڏسي بھ نھ سگھندو آھي.“
”سمجھيم، تھ اھو انڌو شخص تنھنجو پيءُ آھي.“
شاھوءَ جي منھن تان مرڪ گم ٿي ويئي. چپن ۾ ڀڻڪيو،
”ويچارو.“
باليءَ جي حيرت دور نھ ٿي. سندس ھٿ اڌ ٺيھل کاري
وٽ بيھي رھيا. شاھوءَ ھڪ ئي سوال سان ماٺي پاڻيءَ
جي اونھائي پرکي ورتي ھئي.
ڳالھھ جو سلسلو جاري رکڻ لاءِ چيائين، ”پاڻ ۾ گھڻا
ڀاءُ ڀيڻ آھيو؟“
”ھڪ ڀاءُ ۽ ٻھ ڀينرون.“
”ھو بھ کارا ٺاھيندا آھن؟“
”اون ھون،“ ھن کارو ٺاھيندي جواب ڏنو، ”منھنجو
ڀاءُ گڏھن تي مٽي ڍوئيندو آھي.“
”۽ ڀينرون؟“
ھن ڪنڌ کڻي شاھوءَ ڏانھن ڏٺو. گھڙي کن شاھوءَ
ڏانھن ڏسڻ کان پوءِ ڪنڌ جھڪائي ڇڏيائين.
وراڻيائين، ”ٻئي ڌنڌو ڪنديون ھيون.“
”ڇا!“ شاھوءَ کان حيرت مان دانھن نڪري ويئي.
”ھلنديون ھيون،“ باليءَ جي چپن تي زھر آلود مرڪ
تري آئي. ڄڻ ٻنھي تي ٺٺولي پئي ڪيائين.
”پوءِ؟“
”وڏي ھڪ پنجابي بدمعاش سان سادي ڪري ڀڄي وئي،،“ ھن
کارو ڪشيندي چيو، ”۽ ھن وڃي بجار ۾ ويھاريس.“
ننڍي ڀيڻ جي باري ۾ شاھوءَ کانئس ڪجھھ نھ پڇيو، پر
ھن پاڻ ئي کيس ٻڌايو، ”ننڍي ھڪ ٻروچ سان شڪارپور
ڀڄي ويئي.“
ھوءَ اوچتو اداس ٿي ويئي. آواز ڀرجي آيس. اکين جي
چمڪ اجھامي ويس. گھٽيل آواز سان چيائين، ”ڪجھھ
ڏينھن کان پوءِ منھنجي ڀير جو اگھارو لاس سنڌوءَ
جي ڪپ تي پيو ھو.“
اکيون آليون ٿي ويس.
شاھوءَ جھيڻي آواز ۾ چيو، ”مرد بيحد ظالم ھوندو
آھي، بالي“
”تون بھ تھ مرد آھين.“
”مان باغي آھيان، بالي.“
ھن جواب نھ ڏنو، خاموش رھي. نھ وري شاھوءَ ئي ڪجھھ
ڳالھايو. ھن کارو کنيو ۽ ڪنڌ جھڪائي اڳتي نڪري
ويو.
شاھو سامونڊي ڌاڙيل وانگر ھوا جي رخ جو انتظار ڪرڻ
لڳو.
ھڪ ڏينھن مسجد ڏانھن ويندي، باليءَ وٽ کن لاءِ
ترسندي چيائين، ”بالي، تو جھڙي محنتي ڇوڪري مون
عمر ۾ نھ ڏٺي آھي.“
ھن منھن مٿي ڪري، ڪارن ڪارن نيڻن سان شاھوءَ ڏانھن
نھاريو. شاھوءَ سندس ذھن کي سوچڻ جي فرصت نھ ڏني.
چيائين، ”محنت عيب آھي نھ پاپ. محنت عورت جو شان
آھي، بالي.“
۽ جڏھن شاھو مسجد ڏانھن وڌي ويو، تھ الاءِ ڪيتريءَ
دير تائين ھوءَ پنھنجي رڏ مغز سان ڌڙڪندڙ دل کي
سمجھائيندي رھي.
تتل منجھند کان پوءِ جيڪا ٻوسٽ واري شام آئي ھئي،
تنھن ۾ ھوءَ شاھوءَ جي ڪمري جي دريءَ وٽان لنگھي
ھئي. سانورو رنگ اس ۾ ٽامڻي ھڻي ويو ھئس. سھڪي رھي
ھئي. شاھوءَ کيس سڏ ڪري بيھاريو. ھوءَ دڪيءَ تي
کارا رکي، ھڪ ھٿ چيلھھ کي ڏيئي بيھي رھي. ٻي ھٿ جي
آڱرين سان نرڙ تان پگھر اگھيائين. شاھوءَ در کولي
کيس اندر سڏ ڪيو، ”اندر اچ بالي. ٻاھر اس آھي.“
”نھ نھ. ٻاھر ٺيڪ آھيان.“
”مون کان ڊپ ٿو ٿيئي ڇا؟“
باليءَ جي منھن تي مرڪ اچي ويئي. جواب نھ ڏنائين.
کارا کڻي اندر ھلي ويئي. کارا فرش تي رکي اليڪٽرڪ
پکي ھيٺان ٿي بيٺي. ٻانھون مٿي ڪري وار سلجھايائين
تھ ٺوٺين مان پگھر جا ڦڙا ٽمڻ لڳس. شاھو
ريفريجريٽر مان پاڻيءَ جي بوتل ڪڍي گلاس ڀري ڏنس.
يخ جھڙو گلاس ھٿ ۾ جھلي ھوءَ گلاس جو پاڻي جاچڻ
لڳي.
”ٻيو ڪجھھ تھ ناھي.“
”مون تي بھ شڪ اٿئي بالي!“
ساڳي مرڪ باليءَ جي چپن تي تري آئي. جواب نھ
ڏنائين. ڳيت ڏيئي، يڪ ساھي سمورو گلاس پي ويئي.
شاھوءَ ٻيو گلاس ڀري ڏنس. ٻھ چار ڍڪ ڀري، ٿڌو ساھھ
کڻي، ھوءَ غاليچي تي ويھي رھي. ساھھ جائيتو ٿيس تھ
پڇيائين، ”تون ھت رھندو آھين، نماجي؟“
”منھنجو نالو نمازي ناھي،“ ھو کلي پيو، ”منھنجو
نالو شاھھ محمد آھي. مونکي شاھو سڏيندي ڪر.“
”ھت رھندو آھين؟“
”ھا، مان ھتي رھندو آھيان.“
ھن ڪمري ۾ چئني طرف پنھنجون نگاھون ڦيرايون.
نظرون پردن تان ترڪنديون شوڪيس تي وڃي کتس. اڳتي
وڌي شوڪيس جي سامھون وڃي بيٺي. گوڏن تي ھٿ رکي
جھڪي بيٺي.
”رانديڪا شو رکيا ٿئي؟“ ھن شاھوءَ ڏانھن ڏسندي
پڇيو، ”ٻار اٿئي شا؟“
”اڃا شادي نھ ڪئي اٿم.“
”تھ پوءِ رانديڪا شو رکيا ٿئي؟“
”اھو فيشن آھي، بالي.“
باليءَ کي شاھوءَ جو جواب سمجھھ ۾ نھ آيو. رانديڪا
ڏسندي پڇيائين، ”ھي شاھي؟“
”رڇ.“
”رش تھ ڪارو ٿيندو آھي.“
”ڪي رڇ اڇا بھ ٿيندا آھن.“
”۽ ھي ڀولڙو بھ رکيو ٿئي!“
”ھا ڀولڙن ۾ ھڪ خوبي ٿيندي آھي.“
”ڪھڙي؟“
”ڀولڙا بھترين نقل ڪري سگھندا آھن.“
ھوءَ ٽھڪ ڏيئي کلي پيئي. پڇيائين، ”ھي سڀ رانديڪا
ڪيتري جا ھوندا؟“
”فقط ھن اڇي رڇ جي قيمت ساڍا ٻارھن رپيا آھي.“
ھوءَ ڏندن ۾ آڱر ڏيئي ھڪدم شوڪيس وٽان ھٽي ويئي.
وڃي ڪتابن جي ڪٻٽ وٽ بيٺي. ڪتابن جو ڪٻٽ قد ۾
کانئس ڊگھو ھو.
”ھي سڀ تو پرھيا آھن؟“
”ھا،“ شاھوءَ جو ڪنڌ آڪڙ ۾ سيٽجي ويو.
باليءَ تي شاھوءَ جي جواب ۾ ڪوبھ اثر نھ ٿيو. ھوءَ
موٽي وڃي رانديڪن جي شوڪيس وٽ بيٺي. ڪجھھ دير
رانديڪا ڏسي، کارن وٽ اچي بيٺي، پڇيائين، ”خارو
وٺندين؟“
”وڏا آندا اٿئي.“
”وڏو ئي کرين وٺ.“
”نھ. وٺندس تھ ننڍو. اڄ نھ، تھ سڀاڻي.“
”تھ پوءِ سڀارين تنھنجي لاءِ ٺاھي کرين اينديس.“
ھوءَ کارا کڻي وڃڻ لاءِ تيار ٿي بيٺي.
”پر اچجانءِ جلد.“
”ھن مالھھ نھ؟“
”نھ، ھن مھل مان نماز تي ويندو آھيان.“
”منجھند ڌاري اچان؟“
”ھا.“
ھوءَ دڪي لھي ويئي.
شاھو ايندڙ منجھند جي تات ۾ لڳي ويو. سندس ڪمري
کان پوءِ اوطاق ھئي، ۽ اوطاق کان پوءِ ھئي حويلي.
شاھوءَ کي اھا بھ ڄاڻ ھئي تھ سنڌ جي اونھاري جي
منجھند، سياري جي اڌ رات جھڙي ويران ھوندي آھي.
ٻئي ڏينھن جي منجھند روز کان وڌيڪ گرم ھئي. گھرن
جون ڀتيون تپي لوھھ ٿي ويون ھيون. ڏامر جا رستا
نرم ٿي ويا ھئا. اليڪٽرڪ پکن مان اوٻر پئي نڪتو.
شاھو منجھند جي ماني کائي پنھنجي ڪمري ۾ اچي ويٺو.
جڏھن پاسي واري سنڌي اسڪول کي موڪل ملي ۽ ٻارڙا
ٺينگ ٽپا ڏيندا، گھٽيءَ مان لنگھي ويا، تڏھن
شاھوءَ ريفريجريٽر مان لنڊن بيئر جي بوتل ڪڍي ۽
پکي ھيٺان آرام ڪرسي وجھي ويھي رھيو. دريءَ وٽان
سنڌي اسڪول جا ٻھ ڪراڙا ماستر اچي لنگھيا، اس کان
بچڻ لاءِ مٿي تي ٽوال وڌا ھئائون. شاھوءَ جي ڪمري
جي کليل دري ڏسي کيس کيڪاريائون، ”ننڍا شاھھ خوش
تھ آھين؟“
”توھان جون دعائون گھرجن،“ شاھوءَ رکائيءَ سان
وراڻين.
”ڇو ٿو اسان امتي گنھگارن کي لڄارو ڪرين شاھھ،“ ھڪ
ماستر ذري گھٽ ٻاڏائيندي چيو، ”اسان جو ٻنھي جھانن
۾ آسرو توھان ئي تھ آھيو.“ |
