|
شاھوءَ سندس جواب ٻڌو اڻ ٻڌو ڪري ڇڏيو. منھن ٻئي
طرف ڪري ڇڏيائين. ماستر اڳتي ھليا ويا. ھن بيئر
گلاس ۾ پيٽيو. کن ۾ گلاس تي ٻاھران موتين جھڙا
قطرا نمودار ٿيا.
ان وقت بالي، پگھر ۾ آلي، سھڪندي، کارا کڻي دڪيءَ
تي اچي بيٺي. شاھوءَ جھٽ اٿي سندس لاءِ در کوليو.
ھوءَ اندر گھڙڻ شرط کارا اڇلائي پکي جي ھوا ۾ ٿي
بيٺي. گھڙي کن بيھي، ويھي رھي. شاھوءَ ٻئي گلاس ۾
بيئر وجھي ڏانھنس وڌايو. ٿڪل ھئي، اڃايل ھئي، ٻھ
چار ڍڪ لاڳيتا پي ويئي. ڪسارو لڳس تھ پڇيائين،
”شاھي؟“
”نم جو شربت،“ شاھوءَ ٺھھ پھھ وراڻيو.
”گھرون ٿڌو آھي.“
”ھا.“
”ٻھ ٽي ڍڪ ڀري چيائين، ”نم جي شانو بھ ٿڌي ھوندي
آھي.“
”ھي شربت بھ ٿڌو آھي.“
”ھا،“ باليءَ لاپرواھيءَ سان وراڻيو، ”پر اسان
گريب آھيون، فقط نموريون چوسيندا آھيون.“
شاھو خاموش رھيو.
ھن گھگھري سان منھن اگھندي چيو، ”ڏاڌو ٿڌو آھي.“
”ھڪ گلاس سان سڄي رگھھ ختم، تراوت محسوس ڪندينءَ.“
ھن گلاس چپن سان لڳايو ۽ سپ سپ ڪري پيئڻ لڳي.
شاھوءَ کان اڳ گلاس خالي ڪري ڇڏيائين. شاھوءَ
لوڻيل باداميون ۽ کاڄا اڳيان آڻي رکيس ۽ گلاس ٻيھر
ڀري ڇڏيائينس. ھن ٻھ چار بادامن جا داڻا وات ۾
وجھي، بيئر جو ڍڪ ڀريو.
پڇيائين، ”ھي سربت تون روج پيئندو آھين، نماجي.“
”ڏس بالي،“ شاھوءَ سندس ٻانھن ۾ ھٿ وجھندي چيو،
”مون کي نمازي نھ سڏيندي ڪر.“
”شو؟“ باليءَ لاڏ مان پڇيو.
”بس ائين ئي،“ شاھوءَ سندس ٻانھن ڇڏي ڏني.
”سڄي روھڙيءَ ۾ ھڪ تون ئي اسراف آھين.“ ھن ڍڪ
ڀريو، ”ٻيا تھ ڄرن– ڄرن-“ ھن جملو پورو نھ ڪيو.
ٽھڪ ڏيئي کلي پيئي.
شاھوءَ رستي ڏانھن کلندڙ دري بند ڪري ڇڏي.
”تون نماجي آھين.“ ھن کلندي کلندي بيئر جو ٻيو
گلاس بھ خالي ڪري ڇڏيو. شاھوءَ سندس گلاس ٽمٽار
ڪيو ۽ ڀر ۾ ويھي رھيس. باليءَ ٻھ ڍڪ ڀريا ۽ ٻانھون
ڪنڌ ھيٺان ڏيئي ليٽي پيئي.
شاھوءَ صبر جو دامن نھ ڇڏيو. کيس خبر ھئي تھ عورت
کي الجھائڻ جو بھترين طريقو آھي سندس تعريف! ڀل تھ
عورت کڻي پڙھيل ھجي يا جاھل، سادي ھجي يا چالاڪ،
گھاٽ گھاٽ جو پاڻي پيتل ھجي يا پياسي؛ تعريف ۽
ساراھھ جا ٻھ ٻول سندس پيرن ۾ نيئر وجھي ڇڏيندا
آھن.
”بالي تون ڪنھن ملڪ جي راڻي ھجين ھا.“
”شو ڀلا؟“ ھن البيلائيءَ سان پڇيو.
”بڌايانءِ؟“ شاھوءَ ٺونٺ غاليچي تي رکي ۽ ڏانھنس
سري ويو.
”ھا نماجي، ٻڌاءِ،“ آواز وچڙيس. بيئر سندس اکين ۾
سرخي آڻي بيھاري ھئي.
”تون محنتي آھين، ايماندار آھين.“
”تون بھ تھ ايماندار ۽ نماجي آھين،“ لفظ لھجي ۾
ڇڄندا رھيس.
”تو وٽ ھي ڪارا ڪارا نيڻ بھ تھ آھن.“ شاھوءَ سندس
ڳالھھ اڻٻڌي ڪندي چيو.
”منھنجي ماءُ چوندي آھي- ملا کوڦناڪ ٿيندا آھن.“
لفظ ٽٽل مالھا جي موتين وانگر منتشر ٿيندا رھيا.
”۽ مان؟“ شاھوءَ سندس ڳل تي ھلڪي ٿڦڪي ڏني، ”مان
تھ خوفناڪ ناھيان نھ؟“
”اون ھون.“
”تون اسان جي ملڪ جي راڻي ھجين ھا.“
”مان سچ پچ اھري آھيان؟“ باليءَ شاھوءَ جي اکين ۾
ڏٺو.
”ھا چري،“ شاھو سندس وارن ۾ آڱريون ڦيرائڻ لڳو،
”سوچيان ٿو، منھنجي زال تو جھڙي ھجي.“
باليءَ ڪرڙيءَ وانگر شاھوءَ جي ٻانھن ۾ پاسو
مٽايو. خماريل اکين سان شاھوءَ جي اکين ۾ ڏسندي
چيائين، ”۽ ڪارا ڪارا نير بھ ھجنس؟“
”ھا، بالي ھا،“ شاھوءَ واءُ جو رخ پرکي ورتو. ڪن
جي پاپڙين تان آڱريون ترڪائيندو ڪنڌ تائين کڻي
آيو. باليءَ جي بدن مان سيسڙاٽ نڪري ويو.
”اوھھ، نماجي،“ باليءَ پنھنجيون اکيون بند ڪري
ڇڏيون.
شاھوءَ پنھنجو منھن باليءَ جي منھن ۾ ايترو تھ
ويجھو ڪيو، جو ٻنھي جا ساھھ وچڙڻ لڳا. ھن سندس ڪن
۾ سرگوشي ڪئي، ”بالي.“
”ھون.“
”جيڪڏھن تون کارا ٺاھڻ ڇڏي ڏين، تھ مان جيڪر توسان
شادي ڪيان.“
”اوئي الا!“ باليءَ بند اکيون کولي شاھوءَ جي اکين
۾ چتائي ڏٺو.
”مان پنجابي بدمعاش نھ آھيان، جنھن تنھنجي ڀيڻ کي
وڃي بازار ۾ ويھاريو آھي.“
ھوءَ پٿر وانگر خاموش رھي.
شاھوءَ ڳالھايو، ”مان ٻروچ نھ آھيان، جنھن
تنھنجيءَ ٻيءَ ڀيڻ جو لاش سنڌوءَ جي ڪپ تي اڇلائي
ڇڏيو ھو.“
باليءَ جي اکين ڇنڀڻ ڇڏي ڏنو.
شاھوءَ سندس ذھن کي سوچڻ جي مھلت نھ ڏني. چيائين،
”سڀ مرد ھڪجھڙا نھ ٿيندا آھن.“
باليءَ جو رڏ مغز لاجواب ٿي ويو. فقط ايترو چئي
سگھي، ”چرچا تھ نٿو ڪرين، نماجي.“
”نھ بالي، نھ،“ شاھوءَ ھڪدم وراڻيو. ”مان مڪار ۽
دغاباز نھ آھيان بالي، جو مٺڙيون مٺڙيون ڳالھيون
ڪري توکي لٽي ڇڏيان.“
بالي ھيڪلائيءَ جي دائرن ۾ غرق ٿيندي ويئي. اکر
نٿي اڪليس. بيئير سندس ذھن ۾ پولار پيدا ڪري ڇڏيو.
شاھوءَ پنھنجي گرفت مضبوط ڪندي چيو، ”ڀلا ھڪ غريب
ڇوڪريءَ جي عزت لٽڻ مان مون کي ڇا ملندو.“
ھڪ لمحي لاءِ باليءَ جي خماريل اکين ۾ روشنيءَ جا
قنديل روشن ٿي، اجھامي ويا. نڙي خشڪ ٿي ويس. دل ۾
ھٻس محسوس ڪيائين. لفظ سندس ذھن ۾ وچڙيا پي. نيٺ
چيائين، ”مان مشلمين بھ تھ نھ آھيان.“
”مان سيد آھيان، جنت جو حقدار آھيان،“ شاھوءَ کيس
پاڻ ڏانھن ڇڪيندي چيو، ”اسلام ۾ سڀ کان وڏو ثواب
ڪنھن غير مسلم کي مسلمان ڪرڻ آھي. مان توکي مسلمان
ڪندس.“
ھوءَ خيالن ۾ لڙھي ويئي.
”چئھ تھ تون کارا ٺاھڻ ڇڏي ڏيندينءَ.“ شاھوءَ
جذباتي آواز ۾ چيو، ”مان توسان شادي ڪندس. توکي
پڙھائيندس. چڱي خاندان ۾ اٿڻ ويھڻ سيکاريندس.“
شاھو ڪجھھ دير باليءَ جي جواب جو انتظار ڪندو
رھيو. باليءَ آھستي آھستي پنھنجو منھن شاھوءَ جي
ڇاتيءَ تي رکندي چيو، ”مان کارا ٺاھر شڏي ڏينديس.“
پوءِ بنا دير جي شاھوءَ باليءَ تي ائين لامارو
ڏنو، جيئن باز جھرڪيءَ تي ڏيندو آھي. باليءَ کي
ائين سوگھو ڪيائين، جيئن بگھڙ ڊنل ڇيليءَ کي سوگھو
ڪندو آھي. جھنگلي گل کي ڪنڊن سميت چيڀاٽي ڇڏيائين.
معصوميت جي مکڙي مھٽي ڇڏيائين. گھائل پنڇي پرڙا
ھڻي ساڻو ٿي ڪري پيو.
تتل منجھند کان پوءِ جڏھن اداس ۽ ويران شام جا
پاڇا پيا، تڏھن باليءَ پنھنجو پاڻ سنڀاليو. وکريل
وار سنواريائين. اٿي بيٺي تھ قدم ٿاٻڙيس. پاڻ
سنڀالي وک وڌايائين. ھڪ ھٿ آرام ڪرسيءَ جي ٽيڪ تي
رکي بيھي رھي. ڪنڌ مٿي ڪري ٿڌو ساھھ کنيائين.
گينڊيءَ وٽ وڃي، منھن تي ٻھ چار ٻڪ پاڻيءَ جا ھڻي،
منھن گنديءَ سان اگھي ڇڏيائين. سانورو رنگ ڳاڙھاڻ
مائل ٿي ويو ھئس. شاھوءَ کان نظرون پي بچايائين.
شاھو بھ ساڻس اک ملائي نھ سگھيو. ڳالھائڻ لاءِ وٽس
ڪجھھ بھ نھ ھو. باليءَ جي موجودگيءَ ۾ ککو پي ٿيو.
مرڪڻ جي ڪوشش ڪيائين، تھ لڳو ڄڻ روئي پوندو.
شڪاريءَ جو ترڪش خالي ٿي چڪو ھو. ھن زندگيءَ ۾
ڪنھن بھ عورت کي حاصل ڪرڻ لاءِ ايڏي محنت نھ ڪئي
ھئي. ايترا سانگ اڳ ڪڏھن بھ نھ رچايا ھئائين. ھن
پاڻ کي ٿڪل محسوس ڪيو.
باليءَ جو ڪنڌ جھڪيل ھو. منھن مان پريشاني پي
بکيس. ھوءَ کارا کڻي در طرف وڌي ويئي. در جو بلٽ
لاھي، طاق کولي، چائنٺ وٽ وک روڪي، منھن ورائي
شاھوءَ ڏانھن ڏٺائين. ھوءَ وياڪل ھئي. ڄڻ تھ ڪنھن
مساڻ جي ويراڳڻ ھئي.
ڪجھھ چوڻ لاءِ سندس چپ چريا، ”مان خارا ٺاھر شڏي
ڏينديس.“
شاھوءَ کيس جواب نھ ڏنو ۽ نھ ئي ھن جواب جو انتظار
ڪيو.
ھوءَ ٿڙندي ٿاٻڙندي دڪي لھي ويئي. شاھوءَ دريءَ جي
شيخن مان ڏانھنس نھاريو. نانگڻ جا ڪر ڪمزور ٿي چڪا
ھئا ۽ ھوءَ زخمي ڊمڻ وانگر چري رھي ھئي. شاھوءَ
جون نگاھون سندس تعاقب ڪنديون رھيون، ۽ پوءِ جڏھن
گھٽيءَ جي ڪنڊ وٽان ھوءَ بندر ڏانھن ڦري ويئي،
تڏھن ھڪ فتح جو ٽھڪ، ڪامرانيءَ جو ٽھڪ شاھوءَ جي
اندر مان ڦاٽ کائي نڪتو.
اھڙا لاتعداد ٽھڪ ھن موٽي وڃي ڪراچيءَ جي ھوٽلن ۽
ڪلبن ۾ ڏنا. ڪراچي بين الاقوامي شھر آھي، جتي
لبنان، ايران ۽ يورپ جون حسين ساحرائون پاڪستاني
پيسن ۾ وڪامنديون آھن. الاءِ ڪيترا رنگين لمحا،
الاءِ ڪيتريون حسين راتيون شاھوءَ ديسي ۽ ولائتي
عورتن جي آغوش ۾ ڪاٽي ڇڏيون.
ڪھنھ مشق شڪار جو تعداد ياد نھ رکندو آھي. شاھوءَ
باليءَ کي وساري ڇڏيو.
پر ڪجھھ مھينن کان پوءِ شاھو جڏھن ڳوٺ آيو تھ،
سراج کيس ٻڌايو، ”بالي جي پيٽ ۾ تنھنجو ٻار آھي.“
شاھوءَ سراج جي ڳالھھ چرچي ۾ ٽارڻ چاھي، پر سراج
کيس ٻانھن کان وٺي ڌونڌاڙيندي چيو، ”ھوءَ تنھنجي
ٻار جي ماءُ ٿيڻ واري آھي، شاھو.“
شاھوءَ پاڻ کي ڪرسيءَ تي ڇڏي ڏنو. مٺيون ڀڪوڙي
سڄيءَ قوت سان ڪرسيءَ جي ٻانھن تي وھائي ڪڍيائين.
”اڪيلي سر مال ھضم ڪرڻ چرچو ناھي، شاھھ سائين،
”سراج مٿس کلندي چيو، ”يارن سان دغا ڪئي اٿئي.“
شاھوءَ ڏانھنس ڌيان نھ ڏنو. سراج شاھوءَ ڏانھن
چتائي ڏٺو. کيس گنڀير ڏٺائين تھ پاڻ بھ گنڀير ٿي
ويو. کيس اھا پڪ نھ ھئي، تھ شاھوءَ جھڙو آزاد مرد
اھڙي معمولي مسئلي کي ايڏي اھميت ڏيندو، پر سندس
ھڪ ئي جملي شاھوءَ جي پيرن ھيٺان ڌرتي ڪڍي ڇڏي. ھڪ
ئي جملي دماغ جي ڪنڊ ڪڙڇ ۾ باھھ لڳائي ڇڏيس. اٽڪلن
جي جنھن جبل کي ڍال سمجھيو ھئائين، سو آتش فشان
نڪتس. دل جنڊ جي پڙن ۾ چچرجڻ لڳس. ميري، گدلي،
جوئن واري ڀيلياڻي منھنجي ٻار جي ماءُ! نھ نھ.
ھوءَ منھنجي ٻار جي ماءُ ٿيڻ لائق ڪونھي. لفظ سندس
روح جي ويرانين ۾ پڙاڏا ڪندا رھيا. باليءَ جي پيٽ
۾ گناھھ! پگھر جا ريلا نرڙ ۽ لوندڙين تان ڪندا،
سندس منھن آلو ڪندا رھيا. سندس ڀڪوڙيل مٺيون ڍريون
ٿيڻ لڳيون. اندر ۾ اٿيل طوفانس سندس جسم کي نستو
ڪري ڇڏيو.
سراج سندس حالت ڏسندي چيو، ”سخت گيدي آھين شاھو.“
شاھو خاموش رھيو.
”الائي ڪيترن خاندانن جا ناجائز ٻار ڀيلن وٽ پلجي
ڀيل ٿي ويندا آھن.“ سراج کيس دلداري ڏيڻ لاءِ چيو،
”تون ڇو ٿو پرواھھ ڪرين.“
”مان سيد آھيان سراج.“ شاھوءَ تلخ لھجي ۾ وراڻيو.
ھو ڪرسيءَ تان اٿي ڀت ڏانھن منھن ڪري بيھي رھيو.
ڪجھھ دير ڪمري ۾ ماٺ ڇانيل رھي.
”دل ڇو لاٿي اٿئي؟“ سراج شاھوءَ جي ڪلھي تي ھٿ
رکندي چيو، ”تون انڪار ڪري ڇڏجانءِ، تھ ٻار تنھنجو
ناھي.“
ٻار جو نالو ٻڌنديئي شاھوءَ جي تن بدن ۾ ڀنڀٽ ڀڙڪي
اٿيا. آٺريل من تي ميرو پاڻي پئجي ويس.
”کيس بدناميءَ جو ڀؤ ڪونھي؟“
”بدناميءَ جو ڀؤ ٿيندو آھي عزت وارن کي. ٽڪي جي
گمنام ڀيلياڻيءَ جي ڪھڙي عزت!“
”پر ھوءَ گناھھ ڇو پالي رھي آھي.“ شاھوءَ بيچين ٿي
پڇيو.
”ڇوري ڏاڍي چالاڪ آھي.“ سراج سگريٽ دکائيندي
وراڻيو، ”تو کان پيسا ڇڏائڻ جي چڪر ۾ آھي.“
”مان پيسا ڏيڻ لاءِ تيار آھيان.“
”توتي کل ٿي اچي يار،“ سراج کلندي چيو.
”مان چرچي لاءِ تيار ناھيان.“
”تھ وڃي چوانس گناھھ ختم ڪري ڇڏي؟“
”ھا، ھڪدم. پر سڄو ڪم ماٺ ۾ ٿيڻ گھرجي.“
”دلجاءِ ڪر. فرشتن کي بھ خبر نھ پوندي.“
سراج ٻاھر وڃڻ لاءِ در ڏانھن وڌيو. شاھوءَ کيس
روڪيو. ھو در وٽ بيھي رھو، ”ڇو؟“
شاھوءَ ڳوري آواز ۾ چيو، ”ڪنھن اسپتال ۾ ھلڻ لاءِ
راضي ٿئي تھ چڱو ٿيندو. ڪجھھ ڊاڪٽرياڻيون ۽ دايون
منھنجون سڃاتل آھن. ھو ڪم ئي اھو ڪن.“
”يار تون تھ صفا احمق آھين،“ سراج بيزار ٿيندي
چيو، ”تون انڪار ڪري ڇڏ تھ ٻار تنھنجو ناھي. ٽڪي
جي رن، ڪھڙي وڃي جھانگيري انصاف جو گھنڊ لوڏيندي؟“
شاھو خاموش رھيو. خيال ڀٽڪڻ لڳس، ڇولين ۾ ڇلڻ لڳس.
سراج چيو، ”ڪھڙو ثبوت ڏيئي سگھندي تھ ٻار تنھنجو
آھي، چئھ آھي ڪو ثبوت.“
شاھوءَ کيس جواب نھ ڏنو. سراج سامھون اچي بيٺس.
سراج کيس سمجھائيندي چيو، ”ڪنھن جي بھ نرڙ تي لکيل
ناھي تھ ھو ڪير آھي، ڪنھن جو اولاد آھي ۽ جيڪڏھن
ائين ھجي ھا، تھ دنيا جي آدمشماريءَ ۾ اڌو اڌ
ماڻھو حرامي سڏائين ھا. تون انڪار ڪري ڇڏ.“
”ڪيئن انڪار ڪيان! مان ڪيئن انڪار ڪيان. توکي خبر
ناھي، ڇا مون کي خبر ناھي تھ باليءَ جي پيٽ ۾
منھنجو ٻار آھي؟“
”ان مان ڇا ورندو؟“
“ڪجھھ بھ نھ،“ شاھوءَ گھٽيل آواز ۾ وراڻيو، ”پر
مان پنھنجي ٻار کي ڀيلن جي ٽوليءَ ۾ ڀٽڪندو ڪيئن
ڏسي سگھندس.“
”ڪجھھ ڏينھن کان پوءِ بالي ٻار سميت ھتان ڌڪا کائي
ھلي ويندي.“
”۽ مان ڀيلن جي ھر ٽوليءَ ۾ ھڪ ھڪ ٻار کي پنھنجو
ٻار سمجھي سيني تي بڙڇيون کائيندو رھندس.“
”ٻار سان تنھنجو ڇا! ڀل پيو ڌڪا ٿاٻا کائي.“
”بيوقوف تھ ناھين سراج،“ شاھوءَ خارن مان چيو،
”سيدن جو ٻار ڀيلن ۾ ڀٽڪندو رھي، اھا تنھنجي لاءِ
ڪابھ ڳالھھ ڪونھي؟“
”ان لاءِ ڇا ٿو ڪري سگھجي؟“ سراج لاپراوھيءَ سان
وراڻيو.
”باليءَ جي ٻار کي زنده جنم نھ وٺڻ گھرجي. ڪنھن بھ
حالت ۾،“ شاھوءَ فيصلو ڪري ڇڏيو.
سراج در ڦھڪائي ھليو ويو.
سراج جي وڃڻ کان پوءِ ڪمري جي خاموشي شاھوءَ کي
ڏنگڻ آئي. در ۽ دريون ڄڻ تھ ڏند ڪڍي مٿس کلڻ لڳا.
ھو ٺٺولين جو تاب سھي نھ سگھيو ۽ اونڌي منھن پلنگ
تي ليٽي پيو. پاڻ کي ملامت ڪندي اک لڳي ويس. ذھن
بيحد پريشان ھئس، تنھن ڪري ڀوائتا خواب پئي
ڏٺائين. ڪڏھن وڇون ڏنگ ھڻي سيني تي ھلندا ڏٺائين،
تھ ڪڏھن ڪاريھرن جا ھار پئي پاتائين. باليءَ کي
ڏٺائين. ھٿ ۾ ڀالو ھئس. ھوءَ سندس ئي تلاش ۾ ھئي.
ھڪ بدصورت جلاد سندس سر لاھڻ لاءِ تلوار کنيو ٿي
آيو. ڪڏھن ڀانيائين تھ ڄڻ پلنگ کي باھھ جا ڀنڀٽ
وڪوڙي ويا. اوچتو ڇرڪ ڀري اٿي ويٺو. باليءَ تي چڙ
پئي آيس، جنھن سندس جيئڻ حرام ڪري ڇڏيو ھو. سامھون
ھجيس ھا تھ جيڪر ريوالور جي گولين سان سينو پرڻ
ڪري ڇڏيس ھا.
ان وقت در کڙڪيو. شاھوءَ پلنگ تي اٿي در کوليو. در
ٻاھران بالي بيٺي ھئي. منھن تي تڪليف جا آثار ۽
چپن تي عجيب مرڪ ھئس. اکين ۾ اميد ڀري شاھوءَ
ڏانھن ڏٺائين. شاھوءَ جي ٽنگن جون مشڪون سيٽجي
ويون. قدم چانئٺ کي چنبڙي پيس.
باليءَ جا سڪل چپ ڪجھھ چوڻ لاءِ ڦڙڪيا، پر ھوءَ
ڪجھھ چئي نھ سگھي. شاھوءَ جي منھن ۾ ڏٺائين تھ چپن
تان مرڪ مري ويس. دل سيني ۾ سسي ويس. ھمت ڪري
چيائين، ”ٻڌايائون تھ تون آيو آھين.“
شاھوءَ پرس ڪڍندي چيو، ”گھڻن پيسن جي ضرورت اٿئي.“
”پيشا!“
”ھا پيسا.“ شاھوءَ کھري آواز ۾ چيو.
باليءَ کي ڪنبڻي وٺي ويئي. چيائين، ”مون خارا ٺاھر
شڏي ڏنا آھن.“
”بڪواس بند ڪر،“ شاھوءَ دٻيل آواز ۾ رڙ ڪئي، ”ھن
گناھھ جي قيمت وٺڻ آئي آھين نھ.“
”گناھھ!“ باليءَ تي ڄڻ ٽھڪندڙ تيل پئجي ويو.
اٻاڻڪي ٿي ويئي.
”ھا، گناھھ،“ شاھوءَ پرس مان نوٽ ڪڍي، باليءَ جي
منھن تي ھنيا.
ھوءَ ھيسيل ھرڻيءَ وانگر شاھوءَ ڏانھن ڏسڻ لڳي.
”ڏسين ڇا ٿي؟ کڻ ڪاغذ جا ٽڪر ۽ ھتان ھميشه لاءِ گم
ٿي وڃ.“
باليءَ ان ننڍڙي ٻار وانگر شاھوءَ ڏانھن ڏٺو، جنھن
جو رانديڪو ڀڄي پيو ھجي. ڏسنديئي ڏسندي ٻنھي ھٿن ۾
منھن لڪائي روئي پيئي.
سڏڪن ۾ چيائين، ”مون خارا ٺاھر شڏي ڏنا آھن.“
”تھ مان ڇا ڪريان.“
”ٽوليءَ وارا بھ مون کي ڇڏي ھليا ويا آھن.“
”تون بھ ھي پيسا کڻ ۾ منھنجي جند ڇڏي ڏي.“
ھوءَ خاموش رھي. لڙڪ پي ويئي.
شاھوءَ سندس پيٽ ڏانھن اشارو ڪندي چيو، ”ھن دوزخ ۾
پلجندڙ گناھھ کي بھ ختم ڪري ڇڏ.“
”ھيءُ گناھھ ناھي،“ باليءَ ڪنڌ مٿي ڪندي چيو.
”ھيءُ گناھھ آھي،“ شاھوءَ سخت لھجي ۾ وراڻيو.
”مان ايماندار آھيان،“ باليءَ پھريون دفعو پختي
لھجي ۾ ڳالھايو، ”مان تنھنجي امانت ۾ کيانت نھ
ڪنديس. ھي گناھھ ناھي.“
”مان توکي ريوالور جون ڇھھ گوليون ھڻندس.“ شاھو
لوھھ جي ڀت وانگر سامھون وڃي بيٺس. ”مان ھن گناھھ
کي زنده جنم وٺڻ نھ ڏيندس.“
”ھي گناھھ ناھي، تنھنجو ٻار آھي.“
”ڪميڻي، ڪم ذات، تون ٽڪي جي ڀيلياڻي آھين،“ شاھوءَ
کيس چوٽيءَ کان وٺي سٽ ڏيندي چيو، ”۽ خبر اٿئي،
مان سيد آھيان، سيد.“
شاھوءَ جي اکين ۾ رت لھي آيو. ڀر ڪري باليءَ جي
ڀريل پيٽ ۾ گوڏو ھنيائين. باليءَ جي وات مان فقط
ھڪ ھلڪڙي آھھ نڪتي. ڪرڻ تي ھئي، جو شاھوءَ کيس در
وٽان ڌڪو ڏيئي، در بند ڪري ڇڏيو. چپ چٻاڙيندي
چيائين، ”اسان جي امتين تي ئي اک نھ ٿي ٻڏي ۽ ھيءَ
ڪافر ڀيلياڻي آئي آ سيد سان پرڻجڻ.“
غريبن کي خوب دل ڀري گاريون ڏنائين. تکا تکا قدم
کڻندو، ڀتين کي مڪون ھڻندو، اوطاق مان ٿيندو،
حويليءَ ڏانھن ھليو ويو. ٻھ ڀائٽيون ۽ ھڪ ڀائٽيو
ڊوڙندا اچي سندس ٽنگن سان چنبڙيا، ”چاچا راند
ڪيون.“
پريشان ھو. بيچيني دور ڪرڻ لاءِ چيائين، ”اچو تھ
اک- ٻوٽ راند ڪيون.“
”ھا، ھا،“ ٻارڙن پتڪڙن ھٿن سان تاڙيون وڄايون،
”اچو تھ اک- ٻوٽ راند ڪيون.“
دل کي پرچائڻ لاءِ شاھو ٻارن سان راند ڪرڻ لڳو.
لڪڻ جون وارو آيس تھ وڃي اسٽور- روم ۾ لڪيو.
ڪوٺيءَ ۾ ھر طرف گگھھ اوندھھ ھئي. ڪجھھ بھ ڏسڻ ۾
نھ پئي آيس. ساھھ منجھندو محسوس ڪيائين. ڀانيائين
تھ ھٻس ۾ گھٽجي مري ويندو. وک وڌايائين تھ ڀڳل ٽٽل
ڪرسين، ميزن ۽ خالي کوکن سان وچڙندو، ٿڙندو
ٿاٻڙندو پراڻي پينگھي سان وڃي لڳو. پينگھو چيڪاٽ
ڪري لڏڻ لڳو. کڙڪي تي جارن ۾ ويٺل ڪبوتر ڦڙ ڦڙ
ڪندا اڏامي ويا. ھڪ چمڙو لامارو ڏيئي، سندس وارن
سان لڳندو شھتير جي ٻيڪڙ ۾ گم ٿي ويو. دل ڄڻ تھ
پنھنجي جاءِ تان پٽجي، سيني جي قيدخاني ۾ ڀنواٽيون
کائڻ لڳس. اکين آڏو ننڍڙا ننڍڙا دائرا جھرمر ڪرڻ
لڳس. ڪرڻ تي ھو، جو وڃي ڀت سان لڳو. ڪوٺيءَ ۾ ماٺ
مسلط ٿي ويئي. فقط پينگھي لڏڻ جو چيڪاٽ خاموشيءَ
کي چيري رھيو ھو. ذھن جو گھمسان واچوڙن وانگر
خيالن کي ورائي ويس. ويچارن جا ھزارين سلسلا ٺھيا
۽ ٽٽل تاري وانگر روشنيءَ جي ليڪ ٺاھي گم ٿي ويا.
موھن جو دڙو کن ۾ ٺھي، ڊھي ويو. روح جي کنڊرن ۾
پڙلاءَ واڪا ڪرڻ لڳس. آخر ڪيئن ھڪ ڀيلياڻيءَ کي
ايڏي ھمت ٿي! ڪيئن سيد جي ٻار کي پنھنجي غليظ،
گنھگار پيٽ ۾ پالڻ جي ھمت ڪيائين! مان کيس ۽ سندس
پيٽ ۾ پلجندڙ ٻار کي ختم ڪري ڇڏيندس. ھڪ دفعو ٻيھر
ڪوٺيءَ ۾ ھر طرف خاموشي ڇانئجي ويئي. وحشتناڪ
اوندھھ ۽ ماٺ ۾ کيس پنھنجي دل جو آواز ٻڌڻ ۾ آيو.
تڏھن اوچتو، ڪنھن ٻھ ھٿ سندس سيني تي ھنيا ۽ ھن
کان دانھن نڪري ويئي. ننڍڙا، معصوم ٽھڪڙا ڪوٺيءَ ۾
ڪل ڪل ڪرڻ لڳا، ”چاچا ڏڪي ويو، چاچا ڏڪي ويو.“
شاھوءَ پنھنجي ڀائٽي کي ھنج ۾ کڻي سيني سان
ڀڪوڙيندي چيو، ”ھا، مان ڏڪي ويو ھوس. مان ڏڪي ويو
ھوس.“
ھن ڀائٽي کي اتي ئي ھنج مان لاھي ڇڏيو ۽ ذري گھٽ
ڊوڙندو، پنھنجي ڪمري ۾ پھچي، اونڌي منھن ليٽي پيو.
سانجھيءَ جي ميرانجھڙي روشنيءَ کي ڪارن ڪڪرن
اونداھو ڪري ڇڏيو ھو. ماحول ۾ ھٻس ھئي. درياءَ مان
ڄڻ اوٻر پي اٿيو. جڏھن بھ روھڙيءَ جي شام ۾ گھھ ۽
ٻوسٽ انتھا کي پھتي آھي، تڏھن، ڪٿان نھ ڪٿان، واءَ
جا واچوڙا ۽ مٽي ڀريل آنڌي اچي نڪرندي آھي.
شاھوءَ کي اندر ۾ آنڌ مانڌ ھئي. وھاڻي ۾ منھن
لڪائي ڇڏيائين.
سراج در کڙڪائي سڏ ڪيو.
شاھوءَ کيس در کوليو. ھو سھڪندو سھڪندو اندر آيو.
سڄو جسم پگھر ۾ ڀت ٿي ويو ھئس. لڳو ٿي ڄڻ ميلن جا
ميل ڊوڙندو آيو ھو. پاڻ کي موڙي تي ڇڏي ڏنائين.
قميص جي ٻانھن سان پگھر اگھندي چيائين، ”ڪمبخت ٻار
ڄڻي وڌو.“
”اف،“ شاھوءَ ٻئي مٺيون وارن ۾ وڌيون ۽ پاڻ کي
پلنگ تي ڇڏي ڏنائين. ڪيتريءَ دير تائين ٻئي دوست
خاموش رھيا. پنھنجن پنھنجن خيالن ۽ ويچارن سان
وچڙندا رھيا.
”ڪٿي آھي؟“ شاھوءَ خاموشي ختم ڪندي پڇيو.
”ھيرانند جي پراڻيءَ جاءِ ۾ وڃي ڪارو منھن
ڪيائين.“ سراج وراڻيو.
ڪجھھ پڇڻ لاءِ لفظ شاھوءَ جي نڙيءَ مان نڪري، چپن
تائين پھچي، پٺتي موٽي ٿي ويا. جيڪي ڪجھھ پڇڻ
چاھيائين، تنھن لاءِ پاڻ ۾ ھمت نھ ڀانيائين. جواب
جي تصور کان ڪنبڻيءَ ٿي ورتس.
نيٺ سموري سگھھ سھيڙي پڇيائين، ”ٻار، ڇوڪرو آھي،
يا-“
”ڇوڪري.“
”ڇوڪري!“ شاھوءَ جي وات مان رڙ نڪري ويئي.
ڀانيائين، ڄڻ تھ ڪنھن کيس زمين ۽ آسمان جي وچ ۾
ابتو لٽڪائي ڇڏيو ھو. دنيا کي بولاٽيون کائيندي
ڏٺائين. ڪائنات کي ڪيڪون ڪندي ٻڌائين.
”مون کي اڪيلائي گھرجي،“ شاھوءَ زخمي لھجي ۾ چيو،
”تون ھليو وڃ سراج.“
سراج شاھوءَ جي دل جي ڪيفيت پرکي ورتي ھئي. کيس
جواب نھ ڏنائين. پنھنجي جاءِ تان اٿي شاھوءَ وٽ
اچي بيٺو. سندس ڪلھي تي ھٿ رکيائين ۽ تڪڙا تڪڙا
قدم کڻندو ڪمري مان نڪري ويو.
سراج جي وڃڻ کان پوءِ ھيبتناڪ اوندھھ، اڪيلائيءَ ۽
خاموشيءَ ۾ شاھوءَ جو ھنييون جھرڻ لڳو. ٻن متضاد
جذبن جا گھوڙا سندس سيني جي زمين پٽيندا رھيا. پاڻ
کي جنھن پھاڙ جي چوٽيءَ تي بيٺل سمجھيائين، سو ڌٻڻ
جو دڙو ٿي پيو، پگھر جا ريلا ڪنن جي وٿين ۽ ڪنڌ تي
جوئن وانگر چرندي محسوس ڪيائين.
اکيون مھٽي بيچينيءَ مان پاسو ورايائين. تصور خزان
جي سڪل پن وانگر وھمن جي واچوڙن ۾ ڀٽڪڻ لڳس. اھا
گھڙي ياد آيس، جڏھن باليءَ جي عزت لٽي ھئائين. اھا
ساعت ياد آيس، جڏھن باليءَ در وٽان ويندي ويندي،
منھن ورائي چيو ھو، ’مان کارا ٺاھڻ شڏي ڏينديس.‘
باليءَ جون اھي دردناڪ نگاھون ياد آيس، جن ۾ ھن
پويون دفعو ڏانھنس نھاريو ھو، ۽ اھي راتيون ياد
آيس، جن ۾ ھن باليءَ کي ھميشه لاءِ وساري ڇڏيو ھو.
اوچتو اکين آڏو ’ايڪسيلشر‘ جي يوناني رقاصھ اچي
بيٺس، جنھن اڌ رات جو سندس ڪپڙا دريءَ کان ٻاھر
ڦٽا ڪري، کيس ڌڪو ڏيئي ڪمري مان ٻاھر ڪڍي ڇڏيو ھو.
ان شرمناڪ لمحي ۾ ھن پاڻ کي ھوٽل جي ورانڊي ۾
اگھاڙو بيٺل ڏٺو ھو. اوچتو، ڀيلن جي ٽوليءَ ۾
پنھنجي ڌيءَ کي ڀٽڪندي محسوس ڪيائين. کيس خيرات
لاءِ ھٿ ٽنگيندي ڏٺائين. کيس جوان ٿيندي ڏٺائين.
ڏٺائينس تھ ڄڻ کارا ٺاھي رھي ھئي. آخر ۾ ڪنھن عيار
۽ مڪار مرد جي وعدن تي پنھنجي ڌيءَ کي عصمت جو
انمول زيور ٻليدان ڪندي ڏٺائين.
ھو ڇرڪ ڀري اٿي ويٺو. اوندھھ ۾ اکيون ڦاڙي ھيڏانھن
ھوڏانھن ڏٺائين. ڪجھھ بھ ڏسڻ ۾ نھ آيس. دل سيني ۾
کامي رھي ھئس. خيال ڪنھن ڀٽڪيل قافلي جيان مختلف
رخن ڏانھن مڙندا رھيس. سرت جا ليڪا ڪنھن ابھم ٻار
جي ٺاھيل نقش وانگر منجھيل محسوس ڪيائين.
پر اوچتو، ھڪ ليڪ، ھڪ واٽ کيس نظر آئي.
ھو ٽپ ڏيئي پلنگ تان اٿيو، بتي نھ ٻاريائين.
اوندھھ ۾ ڪٻٽ جي خاني مان ريوالور ٻاھر ڪڍيائين.
ريوالور ۾ گوليون ڀري، ڪٻٽ کي پٺي ڏيئي بيھي رھيو.
اڳ جھڙي خاموشي نھ ھئي. ڪمري جا در ۽ دريون ھوا ۾
کڙڪڻ لڳا. ھن پنھنجي دل ۾ فيصلو ڪري ڇڏيو.
ٻھ چار ڊگھيون ٻرانگھون کڻندو دڪيءَ تي اچي بيٺو.
ريوالور تي رومال ويڙھي پتلون جي کيسي ۾ وجھي
ڇڏيائين. ريوالور جو ڳن ٻاھر رھجي ويو، جنھن ۾ ھن
پنھنجي مٺ قابو ڪري ڇڏي. ڪمري جو در بند ڪري
ھيرانند جي پراڻي جاءِ ڏانھن روانو ٿي ويو.
سڄي ڏينھن جي جلائيندڙ گرمي ۽ شام جي ٻوسٽ کان
پوءِ واچوڙا لھي آيا ھئا. شاھو اکيون مھٽيندو،
سوڙھين گھٽين مان ذري گھٽ ڊوڙندو ھيرانند جي
پراڻيءَ جاءِ ۾ اچي بيٺو. اونداھين ڪوٺين ۾ ھوا
گھوگھاٽ ڪري رھي ھئي.
ھو ورانڊي ۾ وڃي بيٺو. تاريڪيءَ ۾ کيس ڪجھھ بھ ڏسڻ
۾ نھ آيو. ھن کيسي مان باڪس ڪڍي تيلي ٻاري. گندرف
جو شعار لاٽ ٿيڻ کان اڳ اجھامي ويو. ھو جو زور ويو
ٿي وڌندو. ھن اڳتي وک وڌائي. پاسي واري ڪوٺيءَ مان
کيس ٻار جي روئڻ جو آواز ڪن تي پيو. سندس دل ڪنبي
وئي. بنا آواز ڪرڻ جي ھو ڪوٺيءَ ۾ داخل ٿيو. قدم
ڪنھن نرم شيءِ سان لڳس ۽ گڏوگڏ ٻارڙيءَ جي روئڻ جو
آواز وڌي ويو. ھن ھڪدم پنھنجو پير پوئتي ڪري ڇڏيو،
ڄڻ تھ ڪنھن بلا سان وڃي ٽڪريو ھو. ٻيھر تيلي ڪڍي
ٻاريائين. ھڪ لمحي لاءِ لاٽ جاڳي ۽ وري گم ٿي
ويئي. ان لمحي ۾ ھن باليءَ کي در وٽ بيسڌ ستل ڏٺو.
ھو ڪجھھ دير تائين پنھنجي ھمت ۽ قوت ڪٺي ڪندو رھو. |
