|
چچ ۽ مھيرت جي نالن کان متاثر نھ ٿيس. ٻئي منھنجي
لاءِ اوپرا ھئا؛ پر ٻنھي جي وچ ۾ بيٺل دوکي جي
ديوار ڏسي ورتم. صدين کان ھلندڙ ھوائون بھ فريب کي
لٽي نھ سگھيون ھيون.
مون چولي ھيٺان خنجر تي ھٿ رکندي پڇيو، ”ھيءَ زمين
دوکي ۽ فريب کي جنم ڏيندي رھي آھي ڇا؟“
چولي ھيٺان، ور ۾ وڌل خنجر ھو ڏسي نھ سگھيو، باقي
منھنجي جملي جي ٺٺولي سمجھي ويو. اکين ۾ نفرت تري
آيس. مون کان ڪمزور ۽ ڊڄندو نھ ھجي ھا، تھ ضرور
چماٽ وھائي ڪڍيم ھا.
”گاريون سھندين؟“ عجيب سوال ڪيائين.
”مان سنڌي آھيان.“
”مست جون گاريون.“
”اوھھ! ھا. پنھنجي مراد پائڻ لاءِ مست جون گاريون
سھندس.“
الله بخش مست جي باري ۾ گھڻو ڪجھھ ٻڌي ٻاھر نڪتو
ھوس. ٻڌو ھوم، تھ سوالين کي اگھاڙيون گاريون ڏيندو
آھي. مٿن گند، ڪچرو، ۽ ڪرفتي اڇلائيندو آھي. پر
گڏوگڏ سندس ڪرامتن جا قصا بھ ٻڌا ھئم. جوان عورتن
جا جن، ڪڍندو آھي. بي اولاد اولاد ۽ نامراد مرادون
ماڻيندا آھن. سندس فيض مان فراقيل وصال، ۽ اڃايل
آب حاصل ڪندا آھن. مون کي بھ پنھنجي وڇڙيل دوست جي
تلاش ھئي. عارب ماڇي منھنجو جگري يار ھو. چرچي
چرچي ۾ کيس وڃائي ويٺس. ھڪ رات ڀنگ ۾ چريو ڌاتورو
ملائي پيئاريو ھومانس. ان رات ھو پنھنجي قميص جو
گريبان چاڪ ڪري، اوندھھ ۾ گم ٿي ويو ھو. سنڌ جي
ڪنڊ ڪڙڇ ۾ کيس ڳوليم، پر وريو ڪي ڪين. جڏھن ھر طرف
کان مايوس ٿي چڪو ھوس، تڏھن، ڪنھن نيڪ بندي کان
الله بخش مست جي ڪرامتن ۽ معجزن جا قصا ٻڌي؛ مراد
پائڻ لاءِ، اروڙ کان اچي نڪتو ھوس.
”اروڙ مدرسه عارفيءَ کان مشھور آھي. طالب مفت
مذھبي تعليم حاصل ڪندا آھن.“ اجنبيءَ اروڙ جي
کنڊرن ۾ ٻڌايو.
کيس جواب نھ ڏنم. مون کي خاموش ڏسي چيائين، ھن جبل
جي پويان درگاھھ عارفي آھي، درگاھھ جي سامھون مائي
ڪالڪان جي غار ۽ مندر آھي.“
خاموش رھيس. ڪابھ دلچسپي نھ ڏيکاريم. منھنجو سمورو
خيال مست طرف منتقل ٿيل ھو.
چيائين، ”ڪالڪان جي مورتي ۽ مندر جا بت مدرسه
عارفيءَ جي طالبن ڀڃي ڇڏيا آھن.“
مان الله بخش مست جي باري ۾ سوچي رھيو ھوس ۽ اجنبي
جي ڳالھين ۾ دلچسپي نھ پئي ورتم. ھن ٽوپي لاھي،
وارن تي ھٿ گھمايو.
پڇيومانس، ”پاڻ ڪير آھين؟“
”عارفي.“
”ڪم ڪھڙو ڪرين؟“
”اروڙ ۾ سنڌي ماستر آھيان.“
”چئبو عالم آھين.“
چنجھين اکين ۾ چمڪو اڀري آيس. گد گد ٿيو. چيائين،
ڪھڙيون ٿو ڳالھيون پڇين ادا. ھن زماني ۾ عالم جو
تھ قدر ئي ڪونھي.
”سچ ٿو چوين، سائين.“
اڇي قبي ڏانھن پنھنجي ساڄي ھٿ سان اشارو ڪندي
چيائين، ”شاھھ شڪر گنج جو قبو ڏسين ٿو؟“
”ھا.“
”۽ زمين جو ھيءُ حصو بھ شاھھ شڪر گنج جو آھي.“
کانئس پڇيم، ”الله بخش مست جي درگاھھ اڃا پري آھي
ڇا؟“
”ڇو ٿڪجي پيو آھين؟“
”نھ.“
”سامھون مارو ڏسين ٿو نھ. ان جي پويان الله بخش
مست جي درگاھھ آھي.“
ٻڌايائين تھ ماري تي چڙھي راجا ڏاھر جا سپاھي پھرو
ڏيندا ھئا.
جتان لنگھي رھيا ھئاسين، سا زمين ٽاڪرو ھئي. ڪنھن
وقت ۾ پاڻيءَ جي مسلسل وھڪري سبب پٿر لسو ٿي ويو
ھو. ٿوھرن جي پاسي ۾ ڏاڙھن جا وڻ ھئا. پڪ ڪرڻ خاطر
کانئس پڇيم، ”ڏاڙھن جا وڻ آھن نھ؟“
”ھا. اھي ڏاڙھن جا وڻ آھن،“ ٻانھن ڊگھيريندي
چيائيم، ”۽ سامھون کير جو کوھھ آھي.“
”کير جو کوھھ!“
”ھا. اچ تھ ڏيکاريانءِ.“
کوھھ وٽ اچي بيٺاسين. ھيٺ نھاريم. سڪل ھو. تري ۾
پٿر پيا ھئا.
ھن چيو، ”ھيءُ کير جو کوھھ ۽ ڏاڙھن جا وڻ شاھھ
شڪر گنج جا آھن.“
”ھن ۾ تھ پٿر آھن، سائين.“
”ھا. پر پراڻي زماني ۾ ھن کوھھ ۾ کير ھوندو ھو، ۽
وڻ ڏاڙھون ڏيندا ھئا.“
کوھھ وٽان ھٽندي، ھن پنھنجي ڳالھھ جاري رکي، ”شاھھ
جي وفات کان پوءِ، سندس لالچي مجاورن کير ۽ ڏاڙھون
وڪڻڻ شروع ڪيا. ھڪڙي ڏينھن کوھھ سڪي ويو، ۽ وڻن ڦل
ڇڏي ڏنو. ھينئر وڻن ۾ گل ٿين، پر ڏاڙھون نھ.“
وڻ ڳاڙھن گلن سان ڳتيل ھئا. مون قبي ڏانھن ڏٺو. ھو
ڳالھائيندو رھيو. شاھھ شڪر گنج جي مقبري ڏانھن
اشارو ڪندي چيائين، ”مقبري جي پويان اڇي ڀتر جا
لسا ميدان آھن. چوڏھينءَ رات اتي زبردست جوئا
ھلندي آھي. سکر، روھڙي، شڪارپور ۽ جيڪب آباد جا
وڏا وڏا سيٺيون، زميندار ۽ ڪامورا جوئا ڪرڻ ايندا
آھن.“
”ھن چوڏھينءَ تي مان پنھنجي دوستن سميت ايندس، ۽
جوئارين جي سموري دولت لٽي ويندس،“ کيس ٻڌايم.
”ڪھڙيون ڳالھيون ٿو ڪرين ادا! ھتي گڙنگ جوئاري
ايندا آھن. لکن جي جوئا ھلندي آھي. اسان مسڪينن جو
ڪم ڪونھي.“
رائيفل ساڄي ڪلھي مان لاھي، کاٻي سان قابو ڪندي
چيم، ”جنھن رات مان ايندس، تنھن رات ھتان جا ھڙئي
جوئاري پنھنجيون جھوليون منھنجي آڏو خالي ڪري
ڇڏيندا.“
ڏٻري ماستر کي منھنجي ڳالھھ تي کل آئي. پڇيومانس،
”پوليس بھ ايندي آھي؟“
”ھا. ھڪ ٻھ صوبيدار ۽ ڪجھھ سپاھي ايندا آھن، پر
ڪنھن کي بھ جھل پل نھ ڪندا آھن.
”جنھن رات مان ايندس، تنھن رات اروڙ ۾ سنڌين ۽
عربن جا روح واڪا ڪندا.“
ڪھڙيون ڳالھيون ٿو ڪرين! اروڙ
ڪرامتن جو شھر آھي.“
”شھر، يا کنڊر؟“
مٺيان لڳس. ڪاوڙ ڇنڊيندي چيائين، ”ڪرامتن ۾ اعتبار
نھ اٿئي، تھ پوءِ مست جي زيارت تي ڇو آيو آھين؟“
جواب ڏنو مانس، ”مان سنڌي آھيان، سنڌين جو ٻچو ٻچو
ڪاني ڪرامتن جي صاحبن، پيرن ۽ مرشدن آڏو ڪنڌ
جھڪائيندو آھي.“
ماري کي ويجھو اچي پھتا ھئاسين. ماري جي ٻئي پاسي
الله بخش مست جي درگاھھ ھئي. درگاھھ جي سامھون
سوڙھو لڪ ھو، جتي ماڻھن جي بي پناھھ پيھھ ھئي. مان
غلط رستي کان آيو ھوس. لڪ سان لڳو لڳ پڪو رستو بھ
ھو، جيڪو گھوٽڪيءَ کان وڃي ٿي نڪتو.
مسافر چيو، ”ھتي ڪنھن جي ڪين ھلي، جيڪو ڏاڍو، سو
گابو.“
ماستر مون سان ھٿ ملائي پيھھ ۾ گم ٿي ويو. ھجوم ۾
مرد گھٽ ۽ عورتون لاتعداد ھيون. ڳوٺاڻيون – اٻوجھھ
۽ ڀورڙيون شھري عورتون بھ ھيون – چالاڪ، چست ۽
ڦڙت.
پيھھ مان ڌوڪيندو، ڪرندو، جھرندو، مست جي ڪوٺيءَ
وٽ پھتس. ان وقت ھو ڪوٺيءَ ۾ ڪنھن عورت جو جن ڪڍي
رھيو ھو. اندران کجڪن جا آواز ٻڌي، سوالي چئي رھيا
ھئا، ”مائيءَ جو جن مست سان جھيڙو ٿو ڪري.“
ڪوٺيءَ جو در کليو. ھڪ جوانڙي، وار سنواريندي ٻاھر
نڪتي. ڪجھھ دير کان پوءِ الله بخش مست ٻاھر آيو.
ھڪڙي ڪڇي کان سواءِ باقي سمورا لڱ اگھاڙا ھئس.
ڀڀوت بدن، وار وٽيل، ڏاڙھيءَ ۽ مڇن جا وار کنڊريل
۽ اکيون ڳاڙھيون ھئس. پلٿي ماري ويھي رھيو. وڌي
وڃي سامھون بيٺومانس. ڇوٽ ۾ ٻھ چار گاريون ڏنائين.
سھي ويس.
الله بخش مست گھور ڪري منھنجين اکين ۾ ڏٺو. ڪجھھ
دير تائين ڏسندو رھيو. اکيون ڳاڙھيون، جنسي رت، ھٿ
وڌائي سٽ ڏيئي منھنجي چادر لاھي ڇڏيائين. ڪجھھ نھ
ڪڇيم. ٻٽ ۾ ھٿ وڌائين، تھ چيومانس، ”منھنجي عزت
رکجانءِ، مست.“
ھٿ ھٽائي ڇڏيائين. اٿي بيٺو. چيائين، ”ھليو آءُ.“
مان ساڻس ڪوٺيءَ ۾ داخل ٿيس. در بند ڪري منھنجي
سامھون اچي بيٺو. پڇيائين، ڇو آيو آھين؟“
پنھنجي دوست جي ڳولا ۾ آيو آھيان.“ ادب سان
وراڻيم، کيس سنڌ جي ڪنڊ ڪڙڇ ۾ ڳوليو اٿم، پر
ناڪام رھيو آھيان.“
پنھنجي ڳاڙھين اکين سان چتائي ڏٺائين. نگاھون
نگاھن ۾ وجھندي چيائين، ”تون عبدالرحمان ڌاڙيل
آھين.“
ڇرڪ ڀري، ھڪ قدم کانئس پري ٿي بيٺس. سندس ڪرامت جو
معجزو ڏسي، اعتقاد سا دل ٽمٽار ٿي ويئي.
چيائين، ”۽ تون پنھنجي دوست عارب ماڇيءَ جي ڳولا ۾
آھين.“
الله بخش مست جي باري ۾ جيڪي ڪجھھ ٻڌو ھوم، اکين
ساڻ ڏٺم. سڄي سنڌ پيرن فقيرن سان ڀريل آھي، پر
سائين الله بخش مست جھڙو پھتل ڪو ورلي لڀندو، جيڪي
چئي رھيو ھو، تنھن جي اکر اکر ۾ سچ ھو.
”تون سکر واري پراڻي درگاھھ جي گادي نشين، ميان
سڪل پاٿاريدار جو ويھاريل آھين.“
”بس سائين، بس.“ سندس پيرن وٽ ويھي رھيس. چيم،
”ھاڻي ڏس ڏي تھ عارب ماڇي ڪٿي آھي؟“
سائين الله بخش مست مون کي ڪلھي کان وٺي اٿاري
بيھاريو. پٽڪي کان وٺي پيرن تائين جاچي ڏٺائين.
اڳيان ڦري، پويان اچي بيٺو. اوچتو رڙ ڪيائين،
”عارب ماڇي مري ويو. تون بھ سج لھڻ کان اڳ اروڙ
مان نڪري وڃ.“
ھن ڪوٺيءَ جو در کوليو، ۽ مون کي ڌڪو ڏيئي ٻاھر
ڪڍي ڇڏيائين. ڪنڌ جھڪائي پاڻيءَ جي دلي وٽ وڃي
ويٺس.
مان سنڌ جو بدنام ڌاڙيل عبدالرحمان آھيان. مان،
عارب ماڇي، ۽ ٻيا سرڪش ڌاڙيل سکر واري پراڻي
درگاھھ جي گادي نشين، ميان سڪل جي ڇانو ۾ رھندا
آھيون. ميان سڪل سنڌ جو نامي گرامي پاٿاريدار آھي.
وڏا وڏا خوني ۽ نالي چڙھيا ڌاڙيل وٽس سک ۽
سلامتيءَ جي زندگي گذاريندا آھن. رھائيءَ وارو مڙس
آھي. ڪنھن کي مجال ڪونھي، جو اک کڻي سندس ٻالڪن
ڏانھن ڏسي سگھي. وٽس اھڙا تھ ناميارا ڌاڙيل آھن،
جن جو نالو ٻڌي، اوسي پاسي وارا ڳوٺ ۽ شھر ڪنبي
ويندا آھن. عارب ماڇيءَ جھڙي رھزن ڌاڙيل جي گم ٿيڻ
جي خبر ٻڌي، ماڻھن خوشيون ڪيون، ۽ مان ڪجھھ عرصي
کان پوءِ، عارب ماڇيءَ جي ڳولا ۾ نڪري آيس.
”ڪيئن، مراد مليئھ.“
ڪنڌ مٿي ڪري ڏٺم. سامھون ساڳيو ماستر بيٺو ھو.
”نھ.“
”ائين وري ڪيئن! اڙي ميان، ھن مست پٿر مان پاڻي
ڪڍيو آھي.“
”توھان لاءِ ڪڍيو ھوندائين.“
”تنھنجو تھ ڪرامتن ۽ معجزن ۾ اعتبار ئي ڪونھي نھ.“
”ٺلھو اعتبار ڪيئن ڪريان.“
”توکي چيائين ڇا؟“
”چيائين منھنجو دوست مري ويو آھي.“
”مري ويو ھوندو.“
”ڪيئن مري ويو ھوندو، ”چيم، ”منھنجي دل ٿي ٻڌائي
تھ منھنجو يار جيئرو آھي.“
”غلطيءَ تي آھين، جوان. مست جي ڳالھھ پٿر تي ليڪ
سمجھھ.“
کامندي چيم، ”مان توھان کي ۽ توھان جي مست کي
گولين سان اڏائي ڇڏيندس.“
”ڪفر ٿو بڪين. تنھنجي بندوق کي مست ھڪ ڦوڪ سان خاڪ
ڪري ڇڏيندو.“
”مان رت سان شب قدر ملھائيندو آھيان.“
”مٿو ڦر ويو اٿئي.“
”اڄ توھان جي ڀرم، ۽ منھنجي تلاش جي آخري شام
آھي.“
رائيفل ھٿ ۾ ڪيم، تھ سنھڙو ماستر منھنجي سامھون
اچي بيٺو. چيائين، ”ڪھڙو نھ طاقتور ۽ ٺاھوڪو جوان
آھين. اڙي، پنھنجيءَ جوانيءَ تي رحم ڪر، موٽي وڃ.“
ھڪ کن لاءِ ماستر ڏانھن ڏٺم. کانئس پڇيم، ”ڀلا مست
ٻڌائي سگھندو تھ منھنجو دوست ڪٿي پوريل آھي.“
”ڇو نھ،“ ھن فخر سان وراڻيو، ”اڙي! پھتل اٿئي. کيس
ستر ھزار فرشتا اروڙ ۾ لاھي ويا ھئا.“
”ھا،“ ماستر ٻڌايو، ”ڪجھھ سال ٿيندا، تھ الله بخش
مست ھن ماري جي ٻاھران پيو ھو. کيس ڪاري قميص پئي
ھئي ۽ قميص جو آڳو ڦاٽل ھوس. سيني تي اونھي گھاءَ
جو نشان ھوس.“
”ڪاري قميص. اونھو گھاءُ.“ ٽپ ڏيئي اٿي بيٺس.
ماستر کي ڌڪو ڏيئي، پري ڪري، پيھھ ۾ ڪاھي پيس.
سڌو اچي الله بخش مست جي ڪوٺيءَ وٽ بيٺس. ان وقت
ھو نذرانو وٺڻ لاءِ ٻن نوجوان عورتن سميت ڪوٺيءَ ۾
داخل ٿي رھيو ھو. ھڪدم سندس سامھون وڃي بيٺس.
عورتون ڊپ وچان ھڪ طرف ھٽي ويون. مست گارين جو
ڀرپور وسڪارو ڪيو. مست کي ٻانھن کان ورتم. سڄو
ھجوم ۽ سوالين جي خلق اٿي کڙي ٿي. ڪن سنڍا کنيا،
ڪن باٺا، ڪن ڏنڊا ۽ ڪن ڪھاڙيون اڀيون ڪيون. الله
بخش مست کي ڪوٺيءَ ۾ اندر ڌڪو ڏيئي، ھجوم جي
سامھون رائيفل سڌي ڪري وڃي بيٺس.
کين ٻڌايم، ”مان عبدالرحمان ڌاڙيل آھيان.“
خلق تي برف ڪري پيئي. جيڪي الر ڪري اڳتي وڌي آيا
ھئا، سي ھڪ وک پوئتي ھٽي ويا. ڪنھن چيو، ”ڇڏيو.
مست پاڻھي ئي پورو ڪندس.“
اندر وڃي ڪوٺيءَ جو در بند ڪرري ڇڏيم. مست جي اکين
مان ڄڻ الا نڪري رھيا ھئا. مون کي ڏسي، گارين جي
ڌم لائي ڏنائين. ور مان خنجر ڪڍي سندس سيني تي
رکيم.
”تون ڪوڙو آھين. مڪريل آھين.“
جواب ۾ گاريون ڏنائين.
کيس ڪنڌ کان وٺندي چيم، ”تون عارب ماڇي ڌاڙيل
آھين.“
اکين جي باھھ ڍري ٿي ويس. چپن تي مرڪ تري آيس.
منھنجي ٻانھن پري ڪندي چيائين، ”پھرين نظر ۾ تھ نھ
سڃاڻي سگھين.“
ڳراٽڙي پائي ملياسين. چيم، ”وڏو ٻھروپيو ٿي پيون
آھين.“
”ٿيڻو پيو آھي.“
”موٽندين نھ؟“
”ويھھ تھ سھي.“ ٻئي تڏي تي ويھي رھياسين. اھو عرصو
جيڪو جدا گذاريو ھئوسين، تنھن عرصي جون ڳالھيون
ڪيوسيون.
ڳالھين ڪرڻ کانپوءِ چيم، ”عاربو، توکان سواءِ
ڪھاڙيءَ تي ڪٽ چڙھي ويئي آھي.“
”منھنجو مجاور ٿيندين؟“ کلندي پڇيائين.
”ڇو ٿو پنھنجي کل لاھرائين،“ ٻئي ڄڻا ٽھڪ ڏيئي کلي
پياسين. چيم، ”اڳ جو چوندو ھئين، ڌاڙن کان سواءِ
مري ويندين، سو اڄ ڪيئن جيئرو آھين؟“
چپن تي معنيٰ خيز مرڪ ڦھلجي ويس. چيائين، ”بيوقوف
سنڌين کي ڪھاڙين ۽ بندوقن کان سواءِ بھ ڦري سگھجي
ٿو.“
تڏي جي ڪنڊ مٿي ڪري، کڏ ۾ زيورن ۽ پئسن جو انبار
ڏيکاريائين. چيائين، ”ڪنھن ڏينھن اچي سڀ کڻي
وڃجانءِ.“
حيرت مان ڏانھنس ڏٺم، ”ڏاڍي ملڪيت ميڙي اٿيئي!“
وراڻيائين، ”سنڌ ۾ ڪاني ڪرامتن جو پير ٿجي، يا
رھزن ڌاڙيل. ٻئي ڌنڌا ھڪجھڙا آھن. ٻنھي ۾ ھڪ جيتري
ڪمائي آھي.“
”ڪفر ٿو بڪين ڀوڪ.“
”مان پير آھيان. ياد رک.“ کلندي چيائين، ”ڌاڙيل
لاءِ قانون آھي، پر ڪاني ڪرامتن جي پيرن لاءِ
ناھي.“
”توسان پڄڻ، شيطان سان پڄڻ برابر آھي.“
”ان جملي لاءِ ڪن سڪي ويا ھئا رحمان. پراڻا ڏينھن
ياد ڏياري ڇڏيئھ.“
”ھلندين نھ.“
”نھ.“ جواب ڏنائين، ”اڃا ملڪيت ھٿ ڪرڻي اٿم.“
”پڪڙجي نھ پوين.“
”ماھر ٿي چڪو آھيان. ھن ڌاڙي ۾ ڊپ آھي نھ ڊاءُ.
اٻوجھھ پنھنجو گھر ٻڌي نذرانو ڏيڻ ايندا آھن.“
ٻاھر خلق ۾ بيچيني وڌندي ٿي ويئي. سندن آواز اندر
اچي رھيا ھئا. ھلچل زور ٿي ويئي ھئي. مان اٿي
بيٺس. کانئس پڇيم، ”ھتي رھڻ جو فيصلو ڪيو اٿئي
ڇا؟“
”ھا. جيستائين راز، راز رھندو، پير رھندس. نھ تھ
توسان اچي ملندس.“
”مان تنھنجو انتظار ڪندس، سائين الله بخش مست.“
ھن ٽھڪ ڏنو، ”سنڌ ۾ چرين کي پير، ۽ ديوانن کي پھتل
سڏيندا آھن.“
”چڱو عاربو، مان وڃان ٿو. خوش آھيان، جو توکي ڳولي
لڌو اٿم.“
”ترس،“ منھنجي سامھون اچي بيٺو. چيائين، ”منھنجو
ڪم خراب ڪيو اٿئي. مان ٻاھر ھلي ٿو بيھان. تون
سڀني جي سامھون، منھنجي پيرن تي ھٿ رکي، ھڪ طرف
ھليو وڃجانءِ.“
ڳراٽڙي پائي موڪلايوسين. چيومانس، ”ڏنڊو ٿي پيو
آھين.“
وراڻيائين، ”سچي گيھھ ۽ جوانڙين جي مھرباني آھي.“
عارب ماڇي ڪوٺيءَ جو در کولي ٻاھي اچي بيٺو. ماڻھن
جي زبان تارونءَ سان لڳي ويئي. ٻاھر آيس. عارب جي
قدمن ۾ ويھي، سندس پيرن تي ٻئي ھٿ رکيم. خلق جو
اعتقاد پختو ٿي ويو. آواز آيو، ”واھھ واھھ، الله
بخش مست، تو عبدالرحمان جھڙي ڌاڙيل کي جھڪائي
ڇڏيو.“
اٿي بيٺس. ڪنڌ جھڪائي اڳتي نڪرري ويس.
ڪنھن چيو، ”سائين جي ڪرامت تھ ڪو ڪوٺيءَ ۾ ڏسي.“
ماري کان ڦري اروڙ جي ڦٽل قلعي جو رخ ڪيم. سج لھي
ويو ھو. کنڊرن ۽جبلن تي اونده ڪاري چادر وڇائجي
ويئي ھئي.
عشق ۽ انٽرويو
مان بروزگار ھوس (اڃان بھ آھيان) ۽ محبت بھ ڪندو
ھوس (ھينئر جيڪي محبت ڪندا آھن، انھن جو ڪم خراب
ڪندو آھيان.) مان پنھنجي ملڪ کي بدنام ڪرڻ نٿو
چاھيان. ملڻ لاءِ نوڪريون تھ جام آھن، جھڙوڪ
ڪنڊيڪٽري، ڪلارڪي، پٽيوالي، اردلي، ڀنگي، چھڙو
وغيره، پر مان ڪنھن خاص قسم جي نوڪريءَ جي ڳولا ۾
آھيان، جيئن تھ ڪسٽم ۾ پروينٽو آفيسر، پوليس ۾
صوبيدار، آبپاشيءَ ۾ آبدار ۽ ڪنھن آباد علائقي جو
مختيارڪار يا تپيدار. ان چڪر ۾ اڃا تائين بيڪار
آھيان.
مان، رمل ۽ ڌنو سولجر بازار ۾ ڀنگين جي پاڙي ڀرسان
ھڪ کڏيءَ ۾ رھندا آھيون. پيڊرو ڊسوزا روڊ تي کڏين
جي قطار آھي، جتي گھڻو ڪري ڪلارڪ، ڪنوارا ۽
بيروزگار رھندا آھن. اسان جي کڏي اولھھ طرف
پڇاڙيءَ ۾ آھي، جتان ڊسوزا روڊ جي ٻئي پاسي وارن
بنگلن جي پٺ نظر ايندي آھي. ان کڏيءَ ۾ مان، رمل ۽
ڌنو گذريل ٽن سالن کان رھيل آھيون. زندگي اسان وٽ
ر ھيل آھي. اڃا جيئرا آھيون.
رمل ميجسٽڪ سئنيما ۾ ٽڪيٽون وڪڻندو آھي ۽ ھڪ ڏينھن
سي. ايس. پي جو امتحان پاس ڪري ڊپٽي ڪمشنر ٿيڻ جا
خواب ڏسندو آھي. ھر آچر تي رمل پنھنجي انڌي ضعيف
ماءُ کي خط لکندو آھي تھ پوڙھي تون خيال نھ ڪر،
خوش رھھ، ايندڙ آچر تي مان ڊپٽي ڪمشنر ٿيندس ۽
تنھنجا ڏک سور لاھيندس.
منھنجو پيءُ روھڙيءَ ۾ درگي حلوائيءَ جي دڪان تي
جليبيون تريندو آھي. مان کيس خط نھ لکندو آھيان.
ھو منھنجا خط پڙھڻ کان اڳ ڦاڙي ڇڏيندو آھي. مون
کيس ھڪ ئي نموني جا ايترا خط لکيا آھن، جو ھو خط
کولڻ کان اڳ خط جو مضمون سمجھي ويندو آھي.
اسان جو يار ڌنو فقط ڌنو آھي. مٿو ماڻھن جيترو
اٿس، پر، ماڻھو چوندا آھن تھ ڌني جي مٿي ۾ اٺ آھي.
اسان جو بھ اھوئي خيال آھي تھ ڌني جي مٿي ۾ نھ فقط
اٺ آھي، پر ھڪ ڏاند بھ ويٺل آھي. ڌنو درگاھي مجاور
آھي ۽ خيرات جي پئسن مان ڪاليج ۾ پڙھندو آھي.
گذريل ٽن سالن کان بي. اي جي آخري سال ۾ آھي. ھو
پنھنجي ڪورس جا سبق ياد ڪرڻ بدران، محبت جا ڊائلاگ
يا ڪندو آھي.
آچر ڏينھن رمل ’آف‘ ھوندو آھي، ۽ ڊپٽي ڪمشنر ٿي ڇا
ڪندو، ان موضوع تي صبح کان رات تائين ڳالھائيندو
رھندو آھي. اڪثر ٻڌائيندو آھي، تھ پاڻ ڊپٽي ڪمشنر
ٿيڻ کانپوءِ کڏين جي مسواڙ گھٽ ڪرائيندو، کڏين جي
چرسي مالڪن کي مجبور ڪري کڏين ۾ رنگ روغن ۽ بجلي
ھڻائيندو – سئنيما جي بڪنگ ڪلارڪن جون پگھارون
وڌرائيندو – فقط مارا ماريءَ جي فلمن جي حمايت
ڪندو، ڇو جو لڙائيءَ سان ڀرپور فلمون ڏسڻ کانپوءِ
قوم ۾ وڙھڻ جو جذبو ۽ جوش وڌي ويندو آھي، وغيره. |
