|
ڪجھھ
مون پاران
يونيورسٽي گرانٽس ڪميشن ڪراچي سينٽر جي طرفان
اندرون سنڌ جي لئبريرين جو ھڪ ڏھھ ڏينھن جو
سيمينار ترتيب ڏنو ويو ھو ۽
21
ڊسمبر
1082ع
تي ان جو افتتاح ھو. ان ۾ شامل ٿيڻ لاءِ حيدرآباد
کان ڪراچيءَ وئي ھيس. انتظام لياقت نيشنل لئبرري
جي عمارت ۾ ڪيل ھو. افتتاحي تقريب کان پوءِ مھمانن
لاءِ رسيپشن بھ ھئي. مھمان چانھھ بسڪيٽ کائڻ کان
پوءِ تقريبا ھليا ويا ھئا. مان اتي ئي ھئس، جو
پھرئين سيشن جي صدارت بھ ڪرڻي ھئي. اتي ڳالھين ۾
مشغول ھئس تھ، دروازي کان ھڪ ڄاتل سڃاتل صورت پاڻ
ڏانھن ايندي ڏٺم. ھٿ ۾ ڪجھھ ڪتاب ۽ منھن تي مرڪ،
قدم ٿورا تڪڙا، ويجھو آيو تھ ڏٺم، الطاف ھو. سلام
دعا ٿي. پڇيومانس: ھتي ڪيئن؟ چيائين: ”نوان ڪتاب
ڇپيا آھن. انھن جون ڪاپيون ڪاپي رائيٽ لاءِ لئبرري
۾ ڏيڻ آيو ھوس.“ ڏاڍي خوشي ٿي. چيومانس ڪتابن تي
ڪجھھ لکي تھ ڏيو. بھرحال! ڪتاب ڏيندي چيائين: ھڪ
ڪتاب پريس ۾ اٿم، مواد توھان کي موڪلي ٿو ڏيان.
پيش لفظ تھ لکي ڏجو.
”حاضر“ کيس اھو نھ ٻڌايم تھ، سندس ڪتاب لاءِ پيش
لفظ پاڻ لاءِ اعزاز پئي ڀانيم.
الطاف سان منھنجي ڄاڻ سڃاڻ ھڪ لحاظ کان تھ بلڪل
واجبي آھي، جو ان کان اڳ صرف ھڪ دفعو سنڌي عورت
ڪانفرنس ۾ ملاقات ٿي ھئي، سا بھ بلڪل مختصر. پاڻ
ئي اچي تعارف ڪرايو ھئائين ۽ مسطوارا (سندس گھر
واريءَ) سان گڏ تصويرون ورتيون ھئائين. پنھنجي
اٿڻيءَ ويھڻيءَ ۽ ھلت چلت ۾ بلڪل سنئون سڌو ۽ طور
طريقن ۾
Matter of Fact
وارو طريقھ ڪار. اھا شايد سندس
طبيعت جي بنيادي خصوصيت ھجي يا سندس پيشي جي
تقاضا. پر مون ان فنڪشن ۾ بھ کيس ائين وقت
وڃائيندو محسوس ڪو نھ ڪيو. ڏٺم پئي تھ ھن بڪ
اسٽالن تي چڪر پئي ھنيا ۽ ڄاڻ سڃاڻ وارن ۽ مون
جھڙن اڻ ڄاتن سان بھ واقفيت پئي ڪيائين ۽ فنڪشن جا
فوٽو بھ پئي ورتائين.
ھونئن ليکڪ ۽ پڙھندڙ جي حيثيت سان الطاف ۽ منھنجو
ناتو پراڻو آھي. الطاف جڏھن کان لکڻ شروع ڪيو آھي،
تڏھن کان پڙھيو اٿمانس. ھن کان اڳ سندس تحرير کي
ڪڏھن تنقيدي نظر سان نھ ڏٺم، جو سندس تحريرون عام
پڙھندڙ لاءِ معلومات ۽ دنيا جي ڏورانھين ملڪن جي
دلچسپ قصن جا خزانا کنيو اچن. سندس لکت تمام شگفتھ
۽ اتساھ ڏياريندڙ آھي.
اھا ڳالھھ نھ رڳو مان، پر ھر پڙھندڙ محسوس ڪندو
ھوندو. ڪنھن بھ واقعي کي بيان ڪرڻ مھل الطاف ان جو
پس منظر، پيش منظر، تاريخ جاگرافي ۽ تمام جزئيات
اھڙي تھ پيرائتي ۽ اثرائتي نموني سان پيش ڪري ٿو،
جو پڙھندڙ جو تحرير کان علاوه، سندس ذھانت ۽
معلومات کان اثر نھ وٺڻ ممڪن نھ آھي. انھن سڀني
ڳالھين کي بيان ڪندي، ھن ۾ ڪو تصنع نھ ٿو محسوس
ٿئي. لڳندو آھي تھ ليکڪ پاڻ ان ماحول جو ھڪ جز
آھي.
سندس لکت ۽ بيان ۾ انھن سڀني خصوصيات جو موجود ھئڻ
ان ڳالھھ کي ظاھر ڪري ٿو تھ کيس پنھنجي ڪم سان عشق
آھي ۽ ان کان وڌيڪ عشق ان ڳالھھ سان تھ ھو انھن
سڀني تجربن ۾ اسان ۽ توھان کي بھ شامل ڪري.
ھن مھل تائين سنڌ جا الائي ڪيترا ماڻھو دنيا جي
ڪھڙي ڪھڙي ڪنڊ ۾ نھ ويا ھوندا، پر ڪنھن بھ سنڌي
اديب سفرنامي واري صنف کي اڳتي وڌائڻ لاءِ ڪابھ
اھڙي شعوري ڪوشش نھ ڪئي ھوندي، جھڙي ڪوشش لاشعوري
طور تي الطاف ڪري رھيو آھي.
شروع ۾ تھ ھن محض ڪجھھ تجربا ئي بيان ڪرڻ چاھيا
ھوندا، پر پوءِ ھر سفر کان پوءِ ڪتاب (اھڙي طرح
سفر ۽ ڪتاب... سفر ۽ ڪتاب... ۽ الله ڪري تھ سلسلو
جاري رھي) جنھن جو سلسلو اڃا جاري آھي. اھڙي تھ
تيزيءَ سان سفرنامن جي لسٽ ۾ اضافو ڪيو آھي، جو
سند باد وارو رڪارڊ تھ ڪڏھوڪو ٽٽي چڪو ھوندو، بلڪھ
ھن پنھنجا ڪيئي رڪارڊ قائم ڪرائي ڇڏيا ھوندا.
البتھ سندباد جي مقابلي ۾ الطاف جا سفر ھيبتناڪ،
دھشتناڪ ۽ خوفناڪ نھ پر خوشگوار ۽ دلچسپ رھيا.
الطاف شيخ جا ايڪيھھ ڪتاب پڌرا ٿي چڪا آھن ۽
جيستائين ھي ڪتاب توھان تائين پھچي، ٿي سگھي ٿو تھ
پنج کن ٻيا ڪتاب بھ ڇپجي اچن، ڇو جو جنھن رفتار
سان الطاف لکي ٿو، ۽ وري ڇپائڻ لاءِ ڪوشان ٿئي ٿو،
تنھن مان ظاھر ٿو ٿئي تھ رفتار روز بروز وڌندي،
گھٽبي نھ.
زير نظر ڪتاب ”موج نھ سھي مڪڙي“ الطاف جي لکيل ٻين
ڪتابن کان موضوع جي اعتبار کان ان لحاظ کان مختلف
آھي، جو سفرناما تھ ان ۾ بھ بيان ڪيل آھن، پر اھي
سفر سندس عمدن سفرن جي ڀيٽ ۾ خوف ڏياريندڙ آھن.
ھن کان اڳ جيترا ڪتاب پڙھيا اٿئون، تن ۾ تھ
سامونڊي سفر اھڙو تھ حسين، دلڪش ۽ خوشگوار بيان
ڪيو ويو آھي، جو ڀانءَ تھ اڄ ئي جھاز جي ٽڪيٽ کڻي
وٺجي. پر ھن ڪتاب پڙھڻ کان پوءِ شايد ھڪ لمحي لاءِ
ڪو سوچڻ تي مجبور ٿي پوي تھ، نھ ٻيلي! سامونڊي سفر
ڪو صفا سھنجو بھ ناھي. انھن خوفائتن سفرن بيان ڪرڻ
جو الطاف وٽ ھڪ سبب آھي – جيئن پڙھندڙن کي ھن
سامونڊي سفر جو خوشگوار پھلو ڏيکاريو آھي، تيئن
کين اھو بھ ٻڌايو وڃي تھ سفر کڻي ڪھڙو بھ ھجي، پر
ان ۾
Risk
بھرحال آھي ۽ سامونڊي سفر ان معاملي ۾ ڪجھھ اڳڀرو
ئي ڏسجي ٿو.
انھن سڀني واقعات کي بيان ڪرڻ سان گڏوگڏ الطاف
جيڪا ھڪ تمام سٺي ڪوشش ڪئي آھي، سا آھي ٽيڪنيڪل
اصطلاحات جي وضاحت. ھونئن جي اھي اصطلاحات يا اکر
جيئن جو تيئن رکجن تھ شايد پڙھندڙ جي انھماڪ تي
ڪوبھ اثر نھ پوي، پر انھن جي وضاحت ھر پڙھندڙ لاءِ
لفظن ۽
Terms
کي ايترو تھ سولو ڪري ڇڏيو
آھي، جو ھر واقعي ۽ واسطي سان واسطو رکندڙ
اصطلاحات، پڙھندڙ مزو وٺي پڙھندو ۽ سمجھندو.
الطاف جي اھا شعوري ڪوشش ان ڪري بھ قابل تعريف
آھي، جو اھو اضافو سندس تحرير ۽ بيان کي وڌيڪ
مقصدي بنائي ٿو. محسوس ٿو ٿئي تھ ليکڪ آڏو پڙھندڙن
جو ھڪ تعداد آھي، جن کي ھو پنھنجي وس آھر ھر
معلومات مھيا ڪرڻ چاھي ٿو. اھڙي نموني عام پڙھندڙ
سان گڏوگڏ ھر اھو ماڻھو، جيڪو سامونڊي سفر ۾ خاص
دلچسپي رکندو ھوندو، تنھن لاءِ بھ وڏي مدد ملي ٿي.
جيستائين انداز بيان آھي، الطاف اڳي کان اڳرو پيو
ڀانئجي. ٻولي تي سندس عبور چڱي کان چڱي ليکڪ سان
ڀيٽي سگھجي ٿو.
ڪتاب پڙھڻ مھل ذھن ۾ ھڪ خيال جيڪو اڀري ٿو، سو اھو
تھ جنھن بھ ڪتاب ھڪ دفعو ھٿ ۾ کنيو، سو ان کي پوري
ڪرڻ کان سواءِ مشڪل ڇڏي، جو ڪتاب ۾ جيڪي قصا بيان
ڪيا ويا آھن، سي موضوع ۽ مواد جي لحاظ کان
دلچسپيءَ ۽ تجسس جو جز رکن ٿا ۽ پڙھندڙ لاءِ ان ۾
وڏي ڪشش آھي.
آخر ۾ مان چوڻ چاھيندس تھ الله ڪري تھ الطاف جي
سفر ڪرڻ ۽ سفرناما لکڻ جي اسپيڊ ايتري تھ وڌي جو
ھلندڙ سال ۾ ئي ھو پنھنجن ڇپيل ڪتابن جي سينچري
مڪمل ڪري.
سڪ مان
مھتاب اڪبر راشدي
21
جنوري
1983ع
|
