|
ماڳن مڪانن جا نالا
(الف)
اجن شاهه 31، 34
ايران 83
افغانستان
242
(ب)
بمبئي 236
بغداد 1
بلوچستان 289
(ٻ)
ٻاروچو باغ 46
(ڀ)
ڀنڀور
105
(ٽ)
ٽنڊوالھيار 32
(پ)
پوني 236
پير جھندو
254
پنج مورو 254
(ج)
جمڙائون واھه 31
(ڄ)
ڄام ڏاتار 31
(جھه)
جهڏو گدام 30
(چ)
چوڪنڊي 22
(ح)
حيدرآباد 246، 247، 35، 52، 100
(خ)
خيرپور 31
(س)
سنڌ 7، 19، 23
سعيدآباد 30
سانگهڙ 30، 31، 72
سنجهورو 31
سکر 78
سيد جو ڳوٺ 43
سدا واھه 33
سيد حسن جو مقام 28
(ش)
شهدادپور 28
شاهپور 34
شاهه ڪريم 107
شڪارپور 230، 234، 242
(ڪ)
ڪاٺياواڙ 298
ڪوٽ ڏيجي 31
ڪورين جو پڙ (حيدرآباد) 234
(ک)
کاڻي راڄڙ 72
کپرو 72
کورواھه (شھر) 256
(گ)
گرهوڙ 107
گوني(تعلقو) 256
گل سائين جا ڪِڙ 29
(ڳ)
ڳڙهي ياسين 289
(ل)
لاڙڪاڻو 46
لاهوت 66
لنڊو 32
(م)
مصر 138
مانُ ڪُن (نذاڻي) 29
مصروف ڀنڀرو 29
(ن)
نواب شاهه 275
نواب ولي محمد 93
نارو (واهه) 33
(و)
ونجهيري 294
(ھه)
ھالا پراڻا 43
ھالا 43
ھالا بيراج 21
ڪتابن جا نالا
اردو ۽ فارسي ڪلام سائين پکن ڌڻي 7
الشارة اھل الا شارة مير علي نواز علوي 242
اسماء الحسنيٰ پير رشيد
الدين 295 اسماء الحسنيٰ (مترجم)
پير اسدالله شاهه صاحب 297
آخر ظھر پير اسدالله شاهه
صاحب 298
المعرفة المحدية پير اسدالله شاهه
صاحب 298
الفارقة بين اھل الله و بين العارفين پير اسدالله شاهه صاحب298
اڪسيرا لا حمد في اسرار الجعفرمولوي محمد نوزنگ زادو257
(ب)
بياض رئيس تاج محمد نظاماڻي 6
بياض محبوب علي چنه 6
بينات القرآن مولوي محمد نوزنگ زادو
257
بسمل حافظ محمد يوسف ٽکڙائي 286
بيعت نامه سنڌي پير رشد الله صاحب 295 بيعت نامه
مردن لاءِ حاجي فتح محمد نظاماڻي
295
بيعت نامه عورتن لاءِ حاجي فتح محمد نظاماڻي 295
بياض خادمي امام بخش خادم مرحوم 239
(ت)
تاريخ بغداد محب الدين انجارفي 2
تحفة الڪرام مير علي شير قانع ٺٽوي 16
تحفة الا وليا و فرع الا صول (قلمي) آخوند حاجي
محمد صالح بن آخوند ويڌو 17
تاريخ سنڌي ادب جلد 2 خانبهادر الحاج محمد
صديق ميمڻ 51
تنوير الايمان مولوي محمد نوزنگ زادو 256
تڪمله مقالات الشعرا فارسي خواجه پير محمد سيد
لنواري وارو 290
توحيد نامه حاجي فتح محمد
نظاماڻي 295
تحفة السلام مولوي محمد نورنگ زادو 257
(ث)
ثمر آخرت پير رشد الله شاهه صاحب
297
(پ)
پريت نام حاجي محمد حاتم ڏهر 289
پنج گنج ارشاد پير رشدالله شاهه صاحب 297
(ج)
جنگ نامو شاهه محمد مرحوم 302
جنگ (فتوائن جو گلدستو) مولانا غلام محمد صديقي 285
مرحوم
شھداد ڪوٽي
جان عالم انجمن آرا آخوند لطف الله لطف 248
(ح)
حيدري گنج بياض سائين غلام حيدر رحه 6
حالات غوث اعظم مولوي محمد نورنگ زادو 257
حضرت مخدوم نوح مسلم ادبي سوسائٽي 16
(د)
ديوان فاضل محمد صديق مسافر 5
ديوان عاجز آخوند حاجي فقير محمد عاجز
حيدرآبادي 246، 247
ديوان حافظ حافظ شيرازي 247
ديوان رمضان فقير رمضان فقير واڍو 256، 200
دلگير حافظ محمد يوسف ٽکڙائي 284
ديوان فاضل مسلم ادبي سوسائٽي حيدرآباد 51
ديوان مفتون مولوي عبدالغفور همايوني
266
(ر)
ريلائي پير علي محمد ميال 16
رسالو فتحي خانداني قلمي نسخو 43
لائبريري ”طالب الموليٰ“
رتن جوت موتيرام ايس رامواڻي 78
(س)
سرها گل شمس العلماء ڊاڪٽر دائود پوٽو 5
سنڌ جو شاهاڻو درويش موتيرام ايس رامواڻي 78
سنڌ جو شاهنامو هزهائينس مير حسن علي
خان مرحوم 236
سڪندر نامه مرتضائي ٺٽوي 241
سياڻن لاءِ خوشخبري مير علي نواز علوي 242
سنڌي انگريزي ڊڪشنري سيد حاجي حافظ حڪيم 228
سيد
ميران محمد شاهه
سنڌ سڌار اخبار حيدرآباد مان شايع ٿيندڙ
248
سيف الملوڪ شاهه محمد مرحوم 302
(ش)
شھنشاهه نامه ياحملا حيدري هزهائينس
مير حسن علي مرحوم 236
شاهنامه مرتضائي ٺٽوي 241
(ص)
حيدري ڪلام فقرا سروري 6
مقال العنمائر خواجه پير محمد سعيد لنواري وارو 290
(ظ)
ظھور نامه مولوي محمد علي ”طالب“ 226
(ع)
عمر مارئي شاهه محمد مرحوم 302
عمليات صديق (قلمي) مولانا غلام صديق
مرحوم شھداد ڪوٽي 280
(ف)
فتاويٰ همايوني مولوي عبدالغفور همايوني 243
فتوح الغيب سنڌي مولوي محمد نوزنگ زادو 257
(ڪ)
ڪچڪول مخدوم محمد زمان طالب الموليٰ 5
ڪليات امين خانداني قلمي نسخو طالب الموليٰ لائبريري 607
ڪشف الاسنار عرف رجال پير رشدالله شاهه صاحب 298
معاني آثار
ڪانگ جا ڪلما رمضان فقير واڍو 254، 255
ڪلام حسن بخش سيد حسن بخش شاهه 276، 277
ڪليات صوفي مخدوم محمد ابراهيم صوفي 240، 241
ڪليات گدا گدا شاهه 245
ڪليات خادم امام بخش خادم مرحوم 239
ڪليات مير علي نواز علوي 242
ڪافين جو ڪتاب مرحوم سيد فاضل شاهه
72
ڪافين جو وڏو ڪتاب امين سائين 100
ڪجھه سينگار جا بيت شاهه محمد مرحوم 302
(ل)
لوائح ۽ تحفة الاحرار عبدالرحمان جامي
116
لطيفي سير ڀيرومل مھر ڇند 146
ليليٰ مجنون سيد حيدر شاهه 235
(م)
ماهنامه فردوس ۾ قبله طالب الموليٰ
43
(سنڌ جو گمنام شاعر)
مھراڻ رسالو سنڌي ادبي بورڊ
78
منطق الطّير فريد الدين عطار
115
مثنوي رومي جلال الدين رومي
116
مثنوي گلشن راز محمود شبستري
116
مفرح القلوب غلام علي سبز پوش
232
مختار نامه هزهائينس مير حسن علي خان مرحوم
236
منھناج العاشقين مولوي غلام محمد خانزئي
259
مثنوي يوسف زليخا سنڌي ترجمه مولانا مجاهد سيد تاج محمود
امروٽي
288, 289
مسدس رشدالله حاجي سيد الله بخش نظاماڻي
295
(ن)
نو فلا طو نيت شيخ اڪبر محي الدين ابن
العربي اندلسي 115
(و)
وفيعة الاعيان ابن خلڪان 1
ويھين صدي شاهه محمد مرحوم 302
(ي)
يوسف زليخان شاهه محمد مرحوم 302
يوسف زليخان مرتضائي ٺٽوي 241
ياد رفتگان قبله مخدوم طالب
الموليٰ 68 ــ 73
ذاتيون
(الف)
آخوند 232، 248،
246 ، 247
انصاري 30، 35، 54، 56، 58، 60
(پ)
پورگر 76
پٺاڻ 273
(ج)
جلباڻي 71
جويو 8
(ڄ)
ڄام 31
(چ)
چنه 1، 3،
9، 6
(ح)
حاجاڻو 30
(خ)
خانزئي 259
خواجه 107
خرقاني 27
(د)
دائود پوٽو 5، 15، 18،
101
(ڏ)
ڏاهري 34
(ر)
راڄڙ 12، 72
رباني 116
راشدي 268
(س)
سيد 1، 124، 28،
29، 104، 95،
249، 250
سوڍو 149، 170
سومرو 9
سانگي 258
سرهندي 1
(ص)
صديقي 282
(ع)
علوي 242
(ق)
قاضي 228، 112،
106، 74،
280
قريشي 280
(ڪ)
ڪنڀر 99، 252
(م)
مگسي 71
مرزا 101
منڱريو 16
(ن)
نيازي 42
نظاماڻي 6، 9، 80
(و)
واڍو 254
ڪتاب جا فوٽ نوٽ هيٺ ڏنل آهن
*ڳوٺن جا نالا
(1) قاضي عبدالله بن قاضي محمّد، سائين پروڄام وٽ عام مختيار
هو، تنهن ڪري ان صاحب وٽ هن خاندان جا ناياب نسخا
موجود آهن، افسوس ته هاڻي يا ته اڏوهي جو نذر ٿي
ويا آهن يا ته دستبرد زماني ڪري نابود ٿي ويا
آهن!مؤلف
گهٽڙن جون ڀٽون ۽ ڪُٻ شاهپور وارا.
(1) آديسي اڳڻ اچي،
(1) ديوان فاضل صفحو 50-51. (2) پير ميان غلام حيدر لاڙ
وارو.لاڙ ۾ مير پور بٺوري جي طرف سروري پيرن جي
شاخ آهي. (3) ديوان فاصل صفحو 109.
(1) باشي يا باز کي ڦاسائڻ دام وجهبو آهي.ان کي ڳَلو چئبو آهي.
ڳلي جي هيٺ مٿان سنيهڙيون رسيون ٿينديون آهن. انهن
کي ”رانئيون“ سڏيو آهي.
(1) ”ياد رفتگان“ – قبله مخدوم ”طالب المولى“ صاحب صفحو 12
(1) مذڪوره بيت ۽ ڪافي، حاجي محمّد بچل جلباڻي ساڪن جلباڻي ڳوٺ
ڀريا کان مليا.
(1) هي ڪافي مرحوم سيد فاضل شاهه ”ڪافين جي ڪتاب“ صفحو 153 تان
نقل
ڪئي وئي.
(2) سڌ سڄڻ (ٻي پڙهڻي)
(3) هي ڪافي، قبله طالب المولى سائينءَ کان عنايت ٿي.
(1) هي احوال اسان کي محترم آخوند محمّد قاسم، مير منشي قبله
مخدوم صاحب جن کان مليو
(1) ڏسو رسالو” مهراڻ“ نبرا،جلد 5، صفحو 239. ”سنڌ جو شاهاڻو
درويش“ از موتيرام، ايس رامواڻي ۽ ساڳئي صاحب جو
ڪتاب ”رتن جوت“
(1) ”يادرفتگان“ از قبله ”طالب المولى“ صفحو 29
(1) ماندو= رنج- بيزار، (2) ٻجھن = معلوم ٿين. (3) راهونڊ =
راهونڊ واري- انهن پکن يا جاءِ ڏي اشارو، جتي
مخدوم امين محمّد رحه زڪر ور رياضت ڪندا هئا. (4)
لاهوتي =لللّهيت وارا- سچا صوفي فقير. (5) لاڻ =
داغ. (6) سڌارڻ = فنا ڪرڻ. (7) وِٿي = تفاوت خال.
* مانڌو (گ- ص) † سانڍيم –(غ-ت) ”سانڍيم“ سُر توڙي بحر جي لحاظ
کان صحيح آهي
(1) هنودي = هندو، (2) وانسگ واهگرو = اهو ديوتا جنهن جي ڳچيءَ
۾ وانسگ
نانگ هجي، (3) ڀيت = طرز نمونو، (4) راهي = گمراهه
ڪري. (5) مَن = مغروري
-پاڻ.
* وارسنگ (ت) † ) مَنُ (ص)
(1) گهنگهرو گذارڻ = (محاوره (غم ۾ گهارڻ. (2) غزلان = هرڻ
جهڙيون. (3) تالان = لُٽَ (4) ڪبڪ زوالان = تترن
کي فنا ڪندڙ. (5) موتو اقبل الموت = (حديث، موتو
قبل ان تموتا = مرڻ کان اڳي مرو. (6)اهڃاڻ =
نشان- ڏَس. (7) سانگ = سانگو- سفر- جاءِ (8)وٿاڻ =
رهڻ لاءِ جاءِ- ڀاڻ (نياڻ = پاڻيءَ جو تڙ. (11)
ڏانوڻ انعام.
(1) لاعبدي = مان ٻانهون نه آهيان، (2) ادنى = گهٽ حالت (انسان
کان ٻيون جيڪي حالتون گهٽ آهن، مثلاً حَيَوانات-
نباتات- معدنيات). (3) عبدي= عبديت- ٻانهپ. (4)
پارا پارا= ٽُڪرَ ٽُڪرَ. (5) نارا نائڻ = واهڙ
واهائڻ. (6) وار ڪرڻ- هَر هَر اچڻ- وار ڪرڻ- حملا
ڪرڻ. (7) واريون= گرد وارا.
* واڙيون ت- م). *
êجيءَ
۾ جاليون (ت م).� نت نت پير انهن ڏي پاليون (ص)
دهلا= ڊَپَ. (2) ورنَھَ= بهادر (3) وهلا = جلد- سگهو. 4 ڪلس=
گنبذ جي ڪلنگي جي چوٽي. 5 آڙ = اوٽ. (6) رومي= روم
ولايت جو بهادر. (7) زنگي = حبش ملڪ جو بهادر-
حبشي يا شيدي. (8) پورپشنگ = پشنگ جو اولاد (پشنگ،
افراسياب بادشاهه،ايرانواري جو پيءُ هو، جو ڏاڍو
پهلوان هو.)
(1) سرس = سخت (2) گهٽ گهٽائڻ = ماري مات ڪرڻ. (3) روسي = روس
ملڪ جا. (4) رخت = ساز سامان. (5) فرنگي = انگريز.
(6) بانگ الست ربّي = هي ڌڻي تعالى جي هن سوال ڏي
اشارو آهي، جو روحن کان دريافت ڪيو ويو هو: قرآن
ڪريم ۾ فرمايل آهي ته سوال ٿيو ته اقلسُتُ بربّڪم
(آءٌ اوهان جو ربّ نه آهيان ڇا؟) سڀني هڪ آواز ٿي
جواب ڏنو ”بلى“ (هائو). (7) ڪونتل ڪڏائڻ = هٿ ۾
لغام وٺي گهوڙي کي هلائڻ. (8) نيڻنارا وهائڻ = زار
زار روئڻ. (9) رائي = راءِ رستو. (10) بطحى = اکري
معنى پٿريلي ۽ هيٺانهين فراخ زمين (هت) مڪّه معظمه
جي هڪ وادي يعني مڪّه شريف ڏي اشارو آهي.)
(1) ماه ڪنعان= ملڪ جو چنڊ،- حضرت يوسف ڏي اشارو (2) پنهان =
لڪل به نهان = (3) جفعل = هي لفظ اصلي جَفّرُ آهي
جو مڪه معظمه ۾ هڪ هنڌ جو نالو آهي، مگر هت غلط
استعمال ڪري جفعل سڏجي ٿو. (4) ڪامراني = حڪومت
(5) لاريب = بنا ڪنهن شڪ جي (6) لن تراني = تون
مون کي ڏسي نه سگهندين، (قرآن شريف ۾ حضرت موسى
جي حق ۾ آيل آهي ته جڏهن حضرت موسى بارگاهه
ايزديءَ ۾ سوال ڪيو). (7) اَرني= مون کي (پنهنجو
ديدار ڏيکار ته بارگاهه باري تعالى مان مذڪوره
جواب ”لَن تَرانيءَ“ جو آيس. (8) الائڻ = ڳالهائڻ-
چوڻ. (9) تبر = جنگ جي ڪهاڙي. (10) سنان= نيزو
ڀالو. (11) فرخياب = بختاور.
* سنڀايو (غ)
(1) رچڻ= رڱڻ- رڱجڻ- برابر يادرست ٿيڻ- ڳاڙهو ٿيڻ (2) سِرّي= هن
حديث قدسيءَ ڏانهن اشارو: الانسان سرّي ؤانا سّره
(انسان منهنجو ڳجهه آهي ۽ آءُ سندس ڳجهه آهيان)
(3) تِڇڻ = ڦٽڻ- ڪپڻ- وڍڻ (4) پر= ڳجهه- رمز (5)
لڇڻ= بي آرام ٿيڻ. (6) لامرگ= بنا موت جي- موت
کانسواءِ (خمدار = پيچ وارو.
(1) ولهين = بيواهن. (2) خوءِ = بوءِ- عادت (3) ٻيل، ٻيلهه =
گَڏُ. (4) اُلهي= لهي. (5) اويل = اوير (ضد:
سوير). (6) ڍيل، (ڍيلڻ= ڇڏڻ. (7) رائو= واري. (8
ريل= ساوڪ وارو پٽ- گاهه جو ميدان. سائي جُوءِ (9)
سيل، سيلهه = ڪنڊا. (10) ويلو ڪرڻ = دير ڪرڻ (11)
سيڻ مائٽ.
(1)جوڙي= ٺاهي. (2) سرور= سردار- هت مخدوم نوح رحه ڏي اشارو.
(3) نرمل= پاڪ- روشن. (4) اصلات، (واحد: اصل)=
پاڙون- بنياد- جڙون. پر هت واحد جي معنى ۾ ڪم آيل
آهي. (5) وصلات (ضد: فصل= ميلاپ- سنجوڳ.
* هٿانء- ت- م)
(1) مصلات= (صلواة مان) عبادتگاهه- پر جيڪڏهن مصلحت مان ڦريل
لفظ وٺجي ته ان جي معنى صلاح ٿيندي. (2) اَنَامِنَ
النّاس= مان ماڻهن مان آهيان. (3) فصلات= فصل-
جدائي (ضد؛وصل)، (4) رسلات = پهچڻ. هامَ= خواهش-
دم- دعوا (6) حصلات = حاصل ٿئي.
* مَڪِي- (ت- م)
ê هلين- (س)
ê*هَڻُ (غ-ص)
(رائي= ريگستان- واريءَ جو علاقو. (2) ڪوهيارو= جبل وارو، اشارو
پنهونءَ ڏي، يا پياري ڏي. (3) توڏا = اُٺ- گورا.
(4) تاڻو تاڻ = ڇِڪ ڇڪان، اُٺ تکا ڪاهيندا ۽
ڇڪيندا وڃن ٿا.
* ته سوا تنهن جي ڪيئن سَري (غ-ص)
(1) هيهات = هاءِ- افسوس. (2) يَرزُق= قرآن شريف جي آيت جي هڪ
لفظ جو استعمال- يعني هو (الله) ڏي ٿو. (3)
لاَتخفُو = خوف نه ڪريو (قرآن) (4) مَحبوس مَن
يًشاءُ = عربي ۾ هڪ سٽ چيل. (جنهن کي چاهي ان کي
قيد ڪري) (5) ڪلوا واشربوا= کائو ۽ پيو (قرآن) پلر
= مينهن جو پاڻي. (8) احداً رايت = هڪڙو ڏٺم. (8)
ڀاڻو ڀيٽڻ= جاءِ ۾ گهمڻ پاڻ ۾ لهڻ.
* چوندا (ت- ص)
(ڪاري= جڳائي. (2) اصبعين= آڱريون (3) لاتتحرّڪُ ذرّةَ الابازن
الله (عربي محاورو)= هڪڙو ذرو به الله تعالى جي
حڪم کانسواءِ نٿو چُري. (4) اِذنُ= اجازت- موڪل.
(5) سينو ساهڻ = سامهون ٿيڻ. (5) آرياڻي= آري ڄام-
پنهونءَ جي ذات.
* اصل کان (غ)
(1) جيهي تيهي = جهڙي تهڙي (2) احد = ربّ تعالى (پر جيڪڏهن ٻي
ٻولي مطابق عهد آهي ته ان جي معنى انجام يا وعدو
ٿيندي) (3) سانول = پيارو (4) وندر = مرزا قليچ
بيگ جي چوڻ موجب، جبل ۽ نئي جو نالو. مسٽر ڀيرو مل
مهر چند پنهنجي شهره آفاق ڪتاب ”لطيف سير“ ۾ جو
ڪجهه وندر بابت آندو آهي، اهو زياده محقّق آهي.
(ڏسو حاشيه ص 143)
* بڻڇيون –(ت –م )w
عهد- (غ-ت)
اسان ان مان ڪجهه اختصار پڙهندڙن لاءِ ڏيون ٿا. (مؤلف) ”وند“ هڪ
نَئي جو نالو آهي، جا پٻ جبل مان نڪري ٻٽيهه ڪوهه
وهي، سونَ مياڻيءَ جي ڏکڻ پاسي عربي سمنڊ ۾ اچي
ڇوڙ ڪري ٿي. هن جو پيٽ ڪراچيءَ واري لياري نئي کان
به وڏو آهي، حب نديءَ کان وندر ڏي وڃبو ته اول
بردو لڪ ۽ پوءِ کارڙي ناڪو ايندا. انهيءَناڪي تي
لسٻيلي جي ڄام طرفان محصول ورتو ويندو آهي. وندر
کان سون مياڻي ٻه ڪوهه پري آهي“
(1) پرٽياڻي= ڌوٻياڻي. (2) حميد = تعريف (3) شنيد ڪرڻ = ٻڌڻ
(4) هوتان= هوت کان- پياري کان. (5) رسيد ڪرڻ=
پهچڻ.
(1) ٽڪر ٽولڻ= محاورو ڇپر ڇلڻ= ڏونگر ڏورڻ يا ڏولڻ. (2) حب= ندي
جو نالو (3) رند = رستا (4) ڀولي وڃڻ = خطري ۾
وجهڻ. (5) اولڻ = لاهڻ- اڇلڻ- ڦاسڻ (6) جهولڻ=
ساڙڻ. (7) چولڻ = چولي ۾ ٻاراڻي وهيءَ ۾. (8) الاس
=لاٽ. (9) ٻولڻ= ٻولائي- چٽائي سان چئي وڃڻ.
* مون کي- (ت- م)ê ڪير (ع-ص)
(پاند= پَلؤ (2) کڙي= بيهي. (3) ڪثرت = گهڻائي. (ضد: قِلّتَ-
ٿورائي، وحدت= واحدانيت-هيڪڙائي) (4) نائم= ستل
(ضد: بيدار) (5) صائم= صائم روزه دار- روزي رکڻ
وارو. (6) نفي= انڪار- روڪڻ- عدم. (ضد: اثبات-
هاڪار- ثابت ڪرڻ- ثبوت) (7) نائف= ڪوشش ڪندڙ. (8)
خفي= پوشيد- لڪل (ضد: جلي- ظاهر) (9) خائف =ڊڄندڙ.
(10) ثبات = اثباتي، مٿي معنى ڏنل. (11) صائف =
سرگرم. (12) پنج و شش (پنج ۽ ڇهه) وسوسا. (13) ذات
= (مراد) ذات حقيقي.
*ڌرئون- (ت-ص)
(1) قربت = قرب- ويجهڙائي. (2) ساگي= ڪشش ڪري. (3) مثباتي =
ثابت. (4)وجهڪ= (عربي لفظ) تنهنجو منهن. (5)
الف+لام= الله. (6) لباس الناس= ماڻهن جو لباس.
(7) الا الله= ڪلمي شريف جي پهرين حصي جو ٻيو
ڀاڱو- يعني سواءِ الله جي (ڪلمي شريف جي پهرين
ڀاڱي لاالھ (ناهي ڪو الله) کي نفيءَ وارو حصو سڏبو
آهي؛ ٻئي ڀاڱي الاالله (سواءِ الله جي) کي اثباتي
وارو حصو سڏبو آهي) (8) عبدي = ٻانهپ. (9) بيراڳ،
ويراڳ= وڇوڙو- ترڪ ڪرڻ- پريشان- ويران- حيران.
(10) لا= نفي جو ڪلمو.
* ساڳيو (غ- م)
ê سٺئيون (ط-غ) هَئِي هَئِي (ص)
(1) راسا= راس- ڪامل (2) پنئون ٻارنهن ٿيڻ= بازي کٽڻ- ڪامياب
ٿيڻ. (3) کورا= هڪ ته آهي کُورا: پٺيون؛ ٻيو آهي
کورا= هور کورا- فڪر – هول. (4) شرف = عزت- شان.
(5) هُوَ= الله جي ذات جو نالو. (6) هيڪاندا=
گڏيل-مليل-واصل. (7) ورهه، برهه= فراق- ڏک- عشق.
(8) مماتي = مئل.
* جِي (ت)
ê ڪيئن (غ)
(ڊڍو= جڏهن ڪانُو انّ تي ورڻ جي ويجهو ٿيندو آهي ۽ ان ۾ گل
وانگر مکڙي ظاهر ٿيندي آهي، ان کي ڊڍو چئبو آهي؛
وري ٻُوران جو جهليندي آهي، يعني ڊڍي کان بعد، اُن
کي چونڪ سڏبو آهي. (2) ارٿ = نار. (3) آڌار =
آسرو- توڪل (4) بگو = پورو- اڇو. (5) نائڪا =
اڏون. (6) ٻَروڻي= ٻه ڀيرا ريج ڪرڻ، پڪو ريج (7)
نُسوري آيا= اڀري آيا.
* نائڪا
ê (ص) ڪنيا (ت-م) ڪَڻا (ص)
$
مُڙهين (ت)
* êدونهن
جا ڌنڌڪار.
(ت-م)
�سٽڻ
(ت- م)
(1) ڳوڌا= وڏا ڏاند. (خسرو= عادل بادشاهه. (3) خاور = اولهه جو
بادشاهه (سج). (4) ڪاڪل = زلف- سر جا لٽڪيل وار.
(5) ڪمند = ڦنڊ- وڪڙ- ڦاهي. (6) طوس = ايران ۾ طوس
جو شهر جتي فردوسي ڄائو هو، مگر هٿ خود فردوسيءَ
ڏي اشارو آهي. (7) طهپال = طهماسپ ايران جو
بادشاهه. (8) مزگان = پنبڻيون (9) ابرو = ڀرون
(10) رزم= جنگ (11) رستم = سهراب جو پيءُ ۽ زال جو
پٽ. ايران جي مشهور ٻارنهن بهادرن مان هڪ جنهن
اسفند يار ترڪستان جي بادشاهه کي جيتيو. هي ڪيڪاوش
جو جنرل هو. پر هي لفظ ڪنهن به بهادر لاءِ ڪم آڻي
سگهجي ٿو. (12) گريزان= ڀڄندڙ (13) زال =رستم جو
پيءُ ۽ سام جو پٽ.
*پنڊا
ê( باشندا (ت)
� ان جا (ت-ص)
نوٽ: پهرينءَ ۽ ٻيءَ سٽ ۾ صنعت تلميح ڪم آندل آهي.
(1) ٻار = اونهون پاڻي. کِسُ= هٽاءِ(3) بانگو = مؤذن يا منادي
ڏيندر، جيڪڏهن هن جي ٻي پڙهڻي بانگ جرس ڪري ڪم
آڻجي ته ان جي معنى ٿيندي گهنڊ جو آواز.
* پؤ (ت-م)
ê پرتي ُغ)
�بانگِ
جرس (غ) *ê هُت جيت ۽ هِت هار ٿئي (ص) وڌيڪ محقق هي آهي هت جيت ۽ هِت هار
ٿئي.
(جهونجي= ڳولي ٿو لهي (2) ڪل شيءَ يرجع. الخ= يعني سڀ شيون
پنهنجي
اصل ڏي موٽن ٿيون (حديث) 2 معرڪي = مجلس (4) دُواپر (د+وا+پَر) هندو عقيدي
موجب دنيا جي عمر جو ٽيون دؤر، جنهن جي مدت 64000
سال هئي.
*دوا پرو (ت)
ê جٽائن (ص)
()تان = آواز- آلاپ (2) جٿاهين = جَٿن جا جَتا- گهڻا (3) کاهوڙي
= فقيرن جو قسم، جي مَ ڇڏ آهن، يعني رياضت ۾
سدائين رڌل، (4) وجهل = ڏک- ڳاراڻو- رئڻ ۽ راڙو.
(5) کجڻ = سوز (6) هنگلاج = جبل جو مڪان، جتي هندو
فقير زيارت لاءِ آهن. (7) نارائڻ سر= هندن جي تيرٿ
جي جاءِ (9) پوري = هلي.
* جُتاهون (ت-م).
گور کناٿ= جوڳين جو وڏو مرشد (2) ٽلا ٽارڻ= (محاورو ڀيرا ڀڃڻ.
(3) اگهوري= اهي جوڳي جي مشڪل ۽ اڙانگي پنڌ تي وڃن
ٿا. (4) آڌوتي= سنياسي ۽ جوڳي فقير.
* وس (_ص) پائين
ê ت) ڀانئن (م)
(1) دود= دونهون (2) پنجئي حس= پنج حواس: ڇهڻ، سنگهڻ، ڏسڻ، چکڻ
۽ ٻُڌڻ. (3) چار عناصر = تَنت- اصلي مادا جهڙوڪ:
هوا، باهه، پاڻي ۽ مٽي. (4) جبيرين = جهٻير- مهاڻن
جي هڪ ذات (5) جز= حصو. (6) جرمان= جرم وارو(7)
جذاءِ هم عند ربّهم= قرآن شريف جي آيت يعني هنن جو
انعام سندن ربّ وٽ آهي.
(1)تڪلموا الناس علي قدر عقولهم =(حديث) اوهان ماڻهن سان، سندن
عقل مطابق ڳالهايو. (2) ناٿن = وڏن- جوڳين جي
مرشدن (3) آمن الرّسول... الخ= قران شريف جي آيت
معنى رسول ان سڀ تي ايمان آندو جو ڏانهن سندس ربّ
طرفان نازل ڪيو ويو. (4) قم اللّيل= رات جو (نماز
لاءِ اُٿ (قران). (5) جامع المتفرقين= ڌار ڌار کي
ڳنڍڻ وارو.
(1) صمّ بڪم عُمي فهم لايعملون= سڄي آيت سوره بقره جي آهي، معنى
ته منافق ۽ ڪافر ٻوڙا، گونگا ۽ انڌا آهن، پوءِ
راهه حق ڏي نٿا موٽن. (2) صلب = صليب، ٽياس، (3)
ڪاف= قاف جبل. (4) عرفان= معرفت، خداشناسي. (5)
سُنگ= سندرو- چيلهه. ميڙ. (6) ليس يمينڪ يعرفون=
تنهنجو ساڄو طرف نٿا سڃاڻن.
(يسارڪُ يبقى= تنهنجي ڏائي طرف باقي آهن. (2) حلت هاجتڪ= تنهنجي
ڪم جي ڪشادگي يا درست. (3) ذالڪ الڪتاب...
للمتقين= قرآن شريف جي پهرين آيت- معنى هي اهو
ڪتاب آهي، جنهن ۾ ڪو شڪ شبهو ڪونهي ۽ پرهيز گارن
لاءِ هدايت آهي.
* پون نه (ص)
ê وَنَحَر (ت)
(1) گودڙيا= گودڙيءَ وارا فقير. (2) مَيسرَي= غرور واري- هٺ
واري (3) پائنر = ٿر جو مڪان. (4) ڪرابت =جبل
جونالو.
*وڻجار (م)
ê ڪينڪي (غ)
(1) سنگ = وڄائڻ جو ڪوڏ.
(1) گونرا = ننڍا گڊا اُٺ
(1) ڀيلڻ = لتاڙڻ (2) سيلهڻ= (ڪنڊن سان) ڇلڻ.
(1) پٿون ڪرڻ= ذرا ذراڪرڻ. (2) ڇپرين ڇلڻ= ڏونگر ڏورڻ، - جبل
جهاڳڻ (3) دلال= راهنما. (4) بدر = پورو چنڊ. (5)
هلال = پهرين تاريخ جو چنڊ.
(1) هامان= ظلم ڪرڻ وارا- هامان، فرعون جو وزير لکيو وڃي ٿو،
جنهن بني اسرائيل قوم تي ڏاڍا ظلم ڪيا هئا. (2)
ريلڻ= ڏسڻ.
(1) سنئين= سان- سوڌو.
(1) ڍٽ= ٿر جو هڪ حصو. (2) آز = لالچ طمع. (3) ناتر = مومل جي
ٻانهي.
(1) وَالله خَيرُالماڪِرينَ= يعني خدا تعالى سڀني تدبيرن ڪندڙن
کان چڱو آهي (قرآن).
(1)يجاهدون في سبي الله = هو خدا جي واٽ ۾ جهاد ڪن ٿا. (2) زين
= سجاوٽ- سينگار (3) ذوالجناح = امام حسين عليھ
السلام جي گهوڙي جو نالو، (4) حنين = حنين جي جنگ
جا پاڻ سڳورن جي زماني شريف ۾ٿي هئي. (5) بدرالدجى
= انڌيريءَ رات جو سج. (6) راڪب = سوار (7) سفينة
النوح = نوح نبيءَ جي ٻيڙي.
* ڪيئن (س)
(1) فترت= مهلت- فاصلو- ملولائي-ضعف. (2) دن رين = ڏينهن رات.
*بهشت (ت)
(1) انا احمد بلامي،= صوفين جو عام زد مقولو يعني ته احد الله ۽
احمد (رسول) جي وچ ۾ ”م“ جو حجاب آهي (احمد
بلاميم) معنى احمد ميم کان سواءِ يعني احد. (2)
بدوح = ظاهر ٿيڻ. (3) نائو = ٻيڙي (4) سڱاڻين =
ڳنڍين.
* اتي (غ).
ê نانؤ (غ) *سڱائين (غ) سڃاڻين (ت).
(1) الانسان سّري وانا سرّه= هڪ قدسي حديث ڏانهن اشارو، معنى ته
انان منهنجو راز آهي ۽ آئون سند سراز آهيان. (2)
وي=
وَکرُ.
* نرو (م)
(1) ڪڄيندا= وڃائيندو. (2) قُم = اُٿ. (3) نصف اڌ. (4) ثلث=
ٽيون حصو، (5) ونڊ= حصو- ورهاڱو (6) سڃيندا=
ڇڪيندو يا ساهيندو. (7) نهي = نفي.
* مريندئين (غ) بجيندا (ص) *
ê مجمل محبت دي ُغ).
(1) مات= موت (2) تحيرّ = حيرت – صوفين جي هڪ منزل واريي حيرت
ڏي اشارو (3) ريح= هوا- سليمان عليھ الصلواة و
السّلام، حضرت دائود نبي جو فرزند، تمام مشهور ٿي
گذريو آهي.
(1) قلزم= سمنڊ. (2) راوي= راوي ندي. (3) سنڌ = سنڌو ندي.
(1) عنقا = پکيءَ جو نالو، جنهن کي هماءِ به سڏيندا آهن. (2)
انحد = جنهن کي ڪا حد نه هجي.
* نان – (ع).
(1) نهر= پاڻي جي نهر. (2) وَل = وري. (3 مارڳ = واٽ، رستو.
جنڪون (ت)
(1) (نهالي= ٻوٽن وارو. (2) عين = اصل. (3) اڪمل تمام ڪامل-
تمام پورو (4) پاسخ = جواب.
*سپوئي (ت)
(1) قزح قاب قوسين= قاب قوسين جي انڊلٺ ”قاب قوسين اَو ادنى“-
قرآن شريف مان يعني ٻن ڪمانن جي وڇوٽي، بلڪه
انهيءَ کانبه ويجهو معراج جي رات جو جڏهن نبي ڪريم
الصلواة واسلام عرش تي ويو ته ايترو ته حريم جلال
جي ڀرسان هو، جنهن جو ذڪر مٿي آيو آهي. (2) رلو
رلو = ڳرو ڳرو. (3) پنو. (4) اتلا= ايترا
* احد (ت).
(1) رو رڙ = روئي. (2) پليڙي = پوش. (3) رونيان = رئندڙ. (4)
بردو =ٻانهون- غلام. (5) مظهر= ظهور جو هنڌ. (6)
مئيگون= شرابي.
* تو (م- ت) ڇپايم (غ) *
ê مذهب (ت م) ** مست (ص)
(1) طور = طرو سينا جبل، جتي حضرت موسى ڪليم الله ربّ تعالى سان
هم ڪلام ٿيندو هو. (2) گهت = وجهي. (3) حوت بطن =
مڇيءَ جو پيٽ- اشارو حضرت يونس ڏانهن، جو مڇيءَ جو
پيٽ ۾ وڃي واسو ڪيو هئائين. (3) هود = نبي جو
نالو. (5) باد برق= هوا وڄ (6) نسند = بيدبو
(بيخوف) (7) ڪليم= حضرت موسى. (8) نزدؤن= نزديڪ
(9) اناالحق= منصور جو قول، مان حق (خدا آهيان.)
(10) قم باذني = قرآن ڪريم مان. اٿ منهنجي حڪم
سان. (11) پوست کل. (12 برهان ثبوت.
* خضر (ص)
ê ڪيهيا غ- م)
*جيوين (غ)
(1) ”سِرّ سبحاني“= ” سبحاني ما اعظم شاني“ جو ڳجهه.هن جو ذڪر
اڳ ۾ ڪيل آهي.
*ٿئي (ص)
(1) مرگهه = هرڻ (2) لبالب= ڀريل (3) جامان = جامون – پوشاڪ.
(4) نمرود= حضرت ابراهيم جي وقت جي بادشاهه.
*چريوي (غ)
ê* نانوءُ (غ)
(1) نراسي= نا اميد (2) ڀاوندا = وڻندو (3) مجيب = قبول ڪندڙ.
(4) گنجشڪ= جهرڪي (5) شارڪ = ڪٻر.
*در (غ)
(1) بارق= بجلي (2) مول نه وليان = ڪڏهن نڊ ڏيون. (3) صادق= سچو
(تبارڪ (عربي) = برڪت وارا. (5) موهني =
جادوگريساڻي- هت خطاب محبوب ڏي. (6) فارق = ڌار-
جدا (7) الاڪي = ڳالهائي.
*ڳالهيان (غ-ت). *جاليان (غ-ت).
(1شملا= دستار پڳ- طُرهه. (2) سلايا= ڪيرايو (3) آري آري= هائو
هائو (4) قيس = مجنون جو اصلي نالو. (5) ڪوههَ
ڪَن= جبل کوٽيندڙ، اشارو فرهاد ڏي، جنهن کي شيرين
لاءِ بيسِتون جبل ٽاڪڻو پيو (6) لوهو= رت.
(1) ماهي= چنڊ (2) يهدي = هو هدايت ڪري ٿو. قرآن شريف جيهڪ آيت
جو پهريون اکر. يُضِلّ= هو گمراهه ڪري ٿو. قرآن
شريف جيهڪآيت جو پهريون اکر. (4) رندون ڪا= رندن
جو (5) چارا= رستو-راهه. (6) چندو = چنڊن- چنڊ.
*سهيان (غ) سهڻيان (م) سکيان(ص)
(1) ٺاڪر= صنم- محبوب (2) دواري = مڙهي. (3) رانجهن = پرين (4)
زند = بزرگ (5) آتش پاران= آتش جو مينهن (6) جبر=
زور. (7) نقص= عيب. (8) بخر = حصو ڀاڱو. (بندون
ڪا= بندن جو. (10) دل= دولتمند (11) پرتم = پريتم-
پرين. (12) ڌرمڪ = ڌرمي- مذهبي.
* رندوڪا (ص)
ê بهرا (م ت)
(1) سانوڻ= آباد. (ڪلب = عمل (3) ڪهت = چوڻ. (4) اربٿه = البت.
(5) انٿه= انت. (پنٿ= مذهب. (7) هنٿ = هنڌ (8)
هل=سماعيل.
*ڪچ مچ (غ)
(1) خفي =لڪل. (2) جلي = ظاهر (3) ڪشف = پردو مٿي کڻڻ- ظاهر
ڪرڻ. (4) نحو = صرف ۽ نحو- گرامر.
* پلهاوي (غ-ت)
ê پرتالي (م) *
ê
باتين(ت)
(1) لحاف = سوڙ- چادر (2) ڪراهڻ = منجهه سر.
(1) سماوات= آمان (سماءُ- واحد)
* نئي (ص)
ê روح کي اهو (غ)
(پريل= سائين پکن ڌني جي حاضري جو فقير. (2) ڪينر= ڪنن ۾ پائڻجا
والا، (3) براتون =خوشيون (4) اوساهون = نيڪ
فالون- خوشبرون. (آڌوتي= سنياسي فقير (6) ارداس=
عرض سوال.
* ”آڌوتي به ادبکان ڳجهه نه ڳالهائين
ê
سڌون (م).“
(1) خيرمن النوم= صبح جي اذان ڏانهن اسرو، جنهن ۾ استعمال ڪيو
آهي الصلواة خيرالنوم يعني نماز ننڊ کانڀلي آهي.
(2) من عرف نفسھ فقدعرف ربھ= جنهن پنهنجي نفس کي
سڃاتو، تنهن پنهنجي ربکي سڃاتو. (3) رتائون =
ڳاڙهو ڪيائون. (4) دمامان= نغاري جو قسم (5) بوم=
ماڳ. (6) گرناٿ= مرشد-فقير.
(1) ماسوى= ڌڻي کان سواءِ ٻيو ڪجهه به نه. (2) جکي= پريشان ٿئي.
(3) جهنگم= وصال جي جاءِ (4) وجهل= ڏک- کڻتي- روڄ
– راڙو.
(عبور =آرپار. (ڪثافت= ناپاڪائي (ضد-لطافت).
*ٽُلي(ت)
ê هليا (م)
(1) چُڻيائون= چونڊيائون. (2) منگهٽ= تاج- دستار. (3) کاهوڙي=
آڏوٽي- مَڇَڏُ (4) ڪَرَ= ڪَل- خبر ڄاڻ. *حمايت (ص)
(1)سڌر= مضبوط (ضد: نڌر- بيواهه (2) ضاب = ضرب- ٽوهر جهڙيوڻ جو
قسم. (3) ظفرياب= ڪامياب.
* کپايا (ت).
ڪَههَ= پنڌ- تڪليف (2) رموزي= رمز.
*ميم – مُوتُواقَبُلَ اَن تَمُوتُوا جيئڙو جياري (ت- م)
(1) يريد الله اطهر= جنهن کي الله، پاڪ ۾ پاڪ گهري ٿو.
(2) ياسين-طھ- هل اتى واليل ۽ وضحى= قرآن شريف سورتنجا نالا
آهن، جن ۾ نبي ڪريم جي پاڪ وصفن جو بيان آهي.
(3) خلفت ۽ انهارها= قرآن شريف جا الفاظ- هن بهشت جا باغ خلقيا
جي هميشھ هوندا ۽ جن هيٺان نهرون پيون وهن، اتي
انهن کي فرحت وارو رزق ڏنو وڃي ٿو.
*خلق (ت)
*ڪيائين (ت)
ê عبدت.
� جلي جيڙو جانب ري (غ). ** لنگهندس (ص)
ê*
لڳي (ت)
(1) مقتدى= جنهن جي پيروي ڪجي. (2) صدر سرير = تخت تي بالانشني.
(3) ديار= ملڪ، (4) في الجنان نهرلين= بهشت ۾ کير
جي نهر. (5) انت مني= تون مون مان آهين، يعني
منهنجو جزو آهين.
*مهرو منير (غ-ص)
ê ڪنش (ت-ص)
$ کان (ص)
(1) من روح روحي= منهنجي روح جو روح آهين. (2) نورعينين = ٻن
اکين جو نُور،
* خالق الاخلاص (ت-ص)
ê پاران (ص).
êê
شهيد (ت-م)
(1) ام سلمھ= رسول جو حرم پاڪ. (2) ذوالڪرام= عزت وارو. (3)
بالين= وهاڻو.
*نانا (ت-ص)
ê اوهان جي(ص)
(1) شور شين= گوڙ شور
* و (غ-ت)
(1) رداءُ= تباهي- چادر (2) زوليده موِ = منجهيل وار، (3)
ڪُوبڪُو= گهٽيءَ گهٽيءَ ۾.
* سر (ص)
(1) لايضيع... الخ= قرآن شريف جي آيت ڌڻي تعالى نيڪن جو اجر نٿو
وڃائي.
*جڏهن (ص)
ê آنکي وائي جا وڻي (ص)
(1) جمعيت= آرام. (2) خوردو ڪبائر= ننڍا وڏا.
(1) نَصرِمِن الله و فتح قريب= قرآن جي آيت، الله جي طرفان مدد
آئي، فتح قريب آهي، ڪُل شيءِ يَرجِعون= هن حديث ڏي
اشارو ته ”ڪل شيءِ ير جع الى اصلھ“ يعني سڀ شيون
پنهنجي اصل ڏي موٽن ٿيون.
(1) العشق نار الله= عشق الله جي باهه آهي، هن باري ۾ اسان کي
ٻه عربي قول ملن ٿا. (الف) العشقُ نارُالله
اذاوَقَعَ= عشق جڏهن طاهر ٿئي ٿو، تڏهن خداءِ جي
باهه آهي. (ب) العشقُ نارُالله المُقَدهُ= عشق خدا
جي ساڙيندڙ باهه آهي. (2) جهونجهڻ=ڳولڻ
* اسرا عشق رازم (م)
ê جيدان (ص).
ê*
من عاشق الستم (غ). |
