ڀڳت جمڙو مل

محترم ڀڳت ”جمڙومل“ ولد سرڳواسي ’ڀاڻو مل‘، ذات اوڏ، جن ديهه ”ڪرنا“ تعلقو عمرڪوٽ ۾ تولد ٿيا. تاريخ ولادت نامعلوم، عمر اندازي موجب 38 سال، ڌرمي ڪتاب ”گيتا“ ۽ چار درجا سنڌي پڙهڻ بعد تعليم ترڪ ڪري پنهنجي موروثي ڌنڌي مال چارڻ ۽ هارپي کي لڳي ويا، ۽ پنهنجي حال غريبيءَ ۾ مست و مگن هئا، ته آغازِ جواني کان ٿورو پوءِ کين ’عشق مجاز‘ جي جهڙپ اچي ويئي، جنهن سندن حالت ’سدا جيئري شاهه‘ جي هن بيت:

مون کي ماءُ مجاز، پڃاري جيئن پڃيو،

هٿن ڇڏي هاج، ويئي سار سنڌن مان!

جي مصداق ڪري ڇڏي، ۽ بي التفاتِ يار ۽ ناڪامي الفت، باعث درد و الم ۽ رنج و غم اچي دل ۾ ديرا دمايا، جي آخرڪار بي ضبط ٿي، اُڌما کائي، شاعريءَ جي صورت ۾ ظاهر ٿيا. پاڻ تقريباً ٻارهن سالن کان شاعري ڪندا ۽ پنهنجي ڪلام کي خود ڳائيندا پيا اچن. پاڻ ڏوهيڙن ۽ ڪافين کان سواءِ ’وائيون‘ ۽ ’ڀُڄن‘ پڻ چوندا آهن. سندن ڪلام ۾ عاجزي ۽ انڪساري کان سواءِ هن فاني جهان جي بي ثباتيءَ جو ذڪر پڻ نمايان نظر ايندو. 

هتي سندس ٽي ڪافيون نموني طور پيش ڪجن ٿيون:

*

”ماجد“ اهروي*

اسم گرامي ’عبدالمجيد‘ تخلص ”ماجد“، خلف ’ٺارو فقير‘، ذات خاصخيلي، پاڻ 9 ذوالحج 1330 هجري تي ڳوٺ ’صوفي فقير‘ تعلقه عمرڪوٽ ۾ تولد ٿيا. چار درجا سنڌي ڳوٺ جي پرائمري اسڪول ۾ پڙهڻ کان پوءِ مزيد تعليم حاصل ڪرڻ لاءِ (صوفي ’روشن الدين‘ مرحوم جن جي مدد ۽ ڪوشش سان) ’سنڌ مدرسته الاسلام‘ ڪراچيءَ ۾ داخل ٿيا. جتي تعليم سان گڏوگڏ مرحوم حڪيم ’فتح محمد‘ سيوهاڻي ۽ مرحوم ’قاضي عبدالقيوم‘ جن جي صحبت ۾ رهي، کانئن طب به سکندا رهيا. چوندا آهن ته: ’هڪ بندي من ۾ ٻي ڪري الله‘ سو ”ماجد“ صاحب به اڃا ٽئين درجي انگريزي ۾ پهتا هئا، ته هڪ ڏينهن کين تار ملي ته ”تنهنجا ٻئي وڏا ڀائر گذاري ويا آهن، انهي ڪري جلد پهچ.“ لهذا پاڻ تعليم کي نامڪمل ڇڏي، ڳوٺ اچي پنهنجو مال (ٻڪريون) ۽ کيتي جو ڪم سنڀاليائون. سندن والد ’ٺارو فقير‘ جن درويش هئڻ سان گڏ چڱا شاعر ۽ طبيب پڻ هئا، انهيءَ ڪري شاعري ۽ طب ”ماجد“ جن کي ورثي طور مليل آهن، جن کي خوش اسلوبيءَ سان سنڀاليندا پيا اچن. سندن شاعري جي شروعات ننڍپڻ ۾ هاريءَ جي شان ۾ لکيل هڪ شعر سان ٿي. ان بعد ڪافي”واقعاتي“ شعر لکيائون جيڪي پنهنجي جاءِ تي ڏاڍا دلچسپ ۽ مزيدار آهن. سندن شاعريءَ جو ٻيو دور سندن جوانيءَ جي زماني کان شروع ٿيو، جنهن ۾ پاڻ ڪافيون، وايون، بيت، مولود، مداحون ۽ ٽيهه اکريون چڱي تعداد ۾ لکيائون.

سندن شاعريءَ جو ٽيون ۽ موجوده دور 1952ع کان شروع ٿيو آهي، جيڪو سندن موزون شاعريءَ جو دور آهي؛ جنهن ۾ پاڻ ”ماجد“ تخلص سان بي شمار مناجاتون، نعتون، قطعون، مرثيا، نظم، غزل، ڪافيون ۽ بيت چيا اٿن ۽ چوندا رهن ٿا. قديم زماني ۾ ڳوٺ ”صوفي فقير“ کي ”اُهر شريف“ سڏيو ويندو هو؛ انهيءَ ڪري ”ماجد“ صاحب پنهنجي تخلص جي پويان اها پراڻي نسبت لڳائي، پاڻ کي ”ماجد اهروي“ لکندا آهن. پاڻ ڳوٺ جي بارسوخ ماڻهن ۾ شمار ڪيا ويندا آهن ۽ هن وقت ”بزم ادب- صوفي فقير“ جا جنرل سيڪريٽري آهن. هتي سندن ٻه ڪافيون نموني طور پيش ڪيون وڃن ٿيون.

*

*

يتيم رونجهو*

محترم ”يتيم“ خلف ’حاميد‘ رونجهو جن سال 1918ع ڌاري ديهه ”ڊيٻو“ تعلقو عمرڪوٽ ۾ تولد ٿيا. سنڌي چئن درجن ۽ قرآن پاڪ جي چند سيپارن کان وڌيڪ تعليم حاصل نه ڪري سگهيا.

”رونجها“ قوم هڪ مالدار قوم آهي، انهيءَ ڪري ڪڏهن ڪٿي ته ڪڏهن ڪٿي، ”جتي سندن مال جو سٺو چارو، اتي سندن اوطارو“ مطلب ته سندن هر هنڌ رهڻ پيو ٿئي.

سو يتيم جن به انهي هل هلان واري ماحول ۾ پليا، ۽ قدرت جي مختلف هنڌن جي مختلف دلڪش ۽ دلفريب نظارن کان متاثر ٿي شاعري شروع ڪيائون، جيڪا رفته رفته هلي هن وقت سٺي معيار کي پهچي ويئي آهي. سندن شاعري بيتن ۽ ڪافين تي مشتمل آهي. سندن شاعري ۾ واقعاتي شعر به آهن، ته مناظري ۽ مقابلي جا بيت به آهن. منظرنگاري ۽ سيرت نگاري سندن شاعري جي خاص وصف آهي.

پاڻ طبع جا حليم ۽ سليم، شريف صورت ۽ نيڪ سيرت انسان آهن. هن وقت ڳوٺ ”هوندو پلي“ جي لڳ مقيم آهن. سندن شغل کيتي آهي.

سندن ڪلام ۾ عاجزي ۽ انڪساري به بدرجه ڪثرت نظر ايندي.

*

فقير شمس علي پلي*

محترم فقير ”شمس علي“ خلف ”رَلو“ پلي، جن ڳوٺ ”چڱو پلي“ (لڳ ڍورو نارو) تعلقه عمرڪوٽ، ضلع ٿرپارڪر جا ويٺل آهن. سندن ولادت ڳوٺ ”چڱو پلي“ ۾ سال 1926ع ۾ ٿي.

تعليم چار درجا سنڌي، پر کين ننڍپڻ ۾ ئي صوفيانه صحبتون نصيب ٿيون، جن ۾ قديم صوفياء ڪرام جي ڪلام ٻڌڻ، سمجهڻ، ۽ انهن جي رسالن کي مطالعي ڪرڻ باعث لکڻ، پڙهڻ ۽ سمجهڻ ۾ نهايت ئي برجسته، پخته ۽ ان سان گڏ شاعريءَ جو ملڪو پڻ سٺو اٿن.

سندن وايون، ڪافيون ۽ بيت سوزيلا، پاڪيزه ۽ فقيرانه آهن. ناري جي مشهور شاعر فقير ’محمد ايوب‘ آريسر جن سان سندن صحبت ۽ محبت، دوستانه طالبانه آهي.

تصوف جي ڪن خاص مقامن ۽ مدارجن، وحدت ۽ ڪثرت، شريعت، طريقت، حقيقت ۽ معرفت جي ڄاڻ ۽ پرک پڻ کين فقير صاحب جن کان مرحمت ٿيل آهي.

هتي سندن ٽي ڪافيون نموني طور پيش ڪجن ٿيون:

*

*

*

 قاضي محمد علي ”اختر“ مورائي*

محترم ”اختر“ مورائي، پنهنجي خود نوشته تعارف ۾ هن طرح رقم طراز آهن:

”فدويءَ جو اصل نالو  ’محمد علي‘ ولد مولانا مولوي ’عبدالڪريم‘
قاضي، ڄمڻ جو هنڌ ’مورو شريف‘، ضلع نوابشاهه. پنهنجي عمر عزيز جون ٽيٽيهه بهارون ماڻي چڪو آهيان. مورائي قاضي خاندان سان رشته قرابت هئڻ سبب قدرتي طرح فهم و فراست ۽ علم و ادب عنايت ٿيل آهن. ادبي دنيا ۾ تخلص ”اختر“ ۽ اسلامي دنيا ۾ ”مسلم“ اٿم. مذڪوره ٻئي تخلص ڪن خاص رازن ڪري پاڻ لاءِ انتخاب ڪيا اٿم. ادبي دنيا واري تخلص لاءِ صرف هيترو چوندس ته جڏهن آءٌ ننڍڙو هئس، تڏهن منهنجي والد ماجد جن هڪ چانڊوڪي رات جو فرمايو ته ”هي آسماني ستارا ڪابه حيثيت نٿا رکن بمقابله هنن دنيائي تارن جي- جيئن هي منهنجو تارو آهي!“ (اهو اشارو منهنجي طرف هو) سندن انهي ارشاد مبارڪ ئي مون کي هن درجي تي رسايو آهي.

اسلامي تخلص لاءِ به هيترو چوندس، ته پنهنجي اولاد گرامي کي حضرت خليل الله جن فرمايو ته ”لاتموتن“ سان گڏ ’الا و انتم مسلمون!‘. پنجن ورهين جي عمر ۾ صرف پنجن مهينن ۾ قرآن مجيد پنهنجي والد صاحب جن وٽ پورو ڪري، پوءِ پرائمري اسڪول ۾ داخل ٿيس. اُردو، فارسي ۽ عربي تعليم حضرت والد صاحب جن وٽ پوري ڪري، پوءِ پرائمري اسڪول ۾ داخل ٿيس. اُردو، فارسي ۽ عربي تعليم حضرت والد صاحب جن، ’برادرم اڪبر‘، مولانا محمد اسماعيل ”مخلص“ ۽ ’سالڪ سيلاني‘ جن وٽان مرحمت ٿي. ان کان علاوه ’اديب فاضل‘ سنڌي فرسٽ ڪلاس ۾، ۽ ’اديب اردو‘ سٺن نمبرن سان پاس ڪيل آهن. منهنجو خاص مشغلو سنڌي، اردو ۽ فارسي ۾ شاعري ڪرڻ آهي؛ علاوه ازين علم طب جو به نهايت شائق آهيان، انهيءَ ڏس ۾ سخا کي پنهنجو شيوو تصور ڪندو آهيان.“

”اختر“ مورائي جن جي خودنوشته تعارف کان پوءِ، هتي سندن موڪليل ٻه ڪافيون پيش ڪيون وڃن ٿيون.

*

*

حافظ ملوڪ پلي*

محترم ’حافظ ملوڪ‘، خلف ’تاج محمد‘ پلي، جن تاريخ 7 جنوري 1937ع تي پنهنجي ڳوٺ ”چڱو پلي“ (متصل ڍورو نارو) تعلقه عمرڪوٽ، ضلع ٿرپارڪر ۾ تولد ٿيا.

پڙهڻ لائق ٿيڻ تي کين اسڪول ۾ وهاريو ويو، جتي قرآن شريف، ست درجا سنڌي ۽ ڪجهه اردو پڙهيائين. ان بعد، ڪن سببن باعث تعليم کي ترڪ ڪري اچي ڳوٺ ڀيڙا ٿيا، ۽ پنهنجو زمينداري ڪاروبار سنڀالڻ لڳا. سندن دل ننڍي هوندي ئي فقيرانه ۽ شاعريءَ ڏانهن مائل هوندي هئي. ويتر جو کين فقير ’محمد ايوب‘ آريسر ۽ ’شمس علي‘ پلي جن جي فقيرانه ۽ شاعرانه ڪچهرين ۽ صحبتن ۾ وهڻ ۽ رهڻ جا موقعا ميسر ٿيا، تن ته سندن شاعرانه شعور کي هيڪاري وڌيڪ اُجاگر ڪيو، ۽ فروغ ڏنو. چنانچه پاڻ فقير محمد ايوب آريسر جن جي شاعريءَ کان متاثر ٿي، شاعري شروع ڪيائون ۽ ڪندا رهن ٿا. 

هتي سندن ٻه ڪافيون نموني طور پيش ڪجن ٿيون:

*

*

مظهرالدين ”مظهر“ تونيه*

محترم ”مظهر“ تونيه پنهنجي خودنوشته تعارف ۾ هن ريت رقم طراز آهن:

باغ حيات کي 18 بهارون بخشي چڪو آهيان ۽ اوڻهين جي رنگينيءَ مان لطف اندوز پيو ٿيان. 18 آگسٽ 1942ع جو ڳوٺ ”تونيا“، تعلقو ڪنڊيارو، ضلعو نوابشاهه ۾ هڪ مسڪين ’رسول بخش‘ تونيه جي گهر تولد ٿيس. ’در محمّد‘ ۽ ’مظهرالدين‘ ٻن نالن مان ٻيو نالو ”مظهر“ تخلص جي صورت ۾ باقي آهي.

غربت جي گود ۾ محبت ۽ محنت جي تعليم ملي. غريبي حال ۽ مالي مجبورين جي هزارها مشڪلاتن کي شرمسار ڪري، 1959ع ۾ مئٽرڪ جو امتحان هاءِ اسڪول ڪنڊياري مان سٺي ڪلاس ۾ پاس ڪيم. مستقبل کي روشن بنائڻ خاطر حيدرآباد ۾ ڪامرس ڪاليج ۾ اچي داخلا ورتم ۽ هڪ سال گذرڻ بعد مالي ڪمزوري سبب ان ڪاليج کي خيرآباد چوڻو پيو؛ بلڪه ان هوندي به همت جي دامن کي نه ڇڏيندي، هن وقت بي. يو اي. ايس ڪورس جي ٻئي سال جو شاگرد آهيان. ان شاء الله جيستائين پساهه آهن، تيستائين تعليم کي هٿن مان نه ڇڏيندس.

شاعري چوٿين درجي انگريزيءَ کان شروع ڪيم؛ ان لاءِ شروع ۾ استاد عزيزم قادر بخش ”راز“ تونيه ورتم، جنهن منهنجي چڱي همت افزائي ڪئي، ۽ ان وقت منهنجو تخلص ”ناشاد“ هو.بلڪه پوءِ هڪ دوست محمد پناهه ”مسرور“ ڦرڙي جي صلاح سان ”مظهر“ رکيم ۽ وڌيڪ تعليم حاصل ڪرڻ جي سلسلي ۾ جڏهن حيدرآباد آيس ته محترم ”معمور“ يوسفاڻيءَ سان ملاقات ٿي، جنهن جي صحبت مون ۾ ڦيرو آندو، ۽ مون کي شاعريءَ جي ميدان ۾ وڌيڪ آماده ڪيو. مون کي لطيفي محفلن ۾ وٺي وڃڻ ۽ مطالعو وسيع ڪرڻ لاءِ ڪتاب ڏيڻ، سندن مهرباني هئي. ان کان پوءِ علم و ادب ۾ منهنجو ڪافي اُنس وڌي ويو؛ حالانڪه اڳ به مان افسانه ۽ مضمون لکندو هئس. هن وقت منهنجي مطالعي جا خاص موضوع فلسفه، نفسيات، دينيات، تواريخ ۽ طب آهن.

*

نئون صفحو --  ڪتاب جو ٽائيٽل صفحو
ٻيا صفحا 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
هوم پيج - - لائبريري ڪئٽلاگ