اعجاز علي اسد پليجو

تندرستي لاءِ ننڊ ضروري آهي.

موچاري صحت ۽ چڱڀلائيءَ لاءِ پوري پني ننڊ  ڪرڻ تمام ضروري آهي، جيڪي ماڻهو گهٽ / ٿورو سمهن / آرام ڪن ٿا يا کين ننڊ نه اچڻ جي بيماري ”انسومنيا“ آهي، اهي طبيعت ۾، چيڙاڪ ۽ چڙ چڙيا ٿيو پون ۽ ڪنهن به ڪم ۾ سندن دل نه لڳندي آهي، هر ويل ٿڪل ٿڪل ۽ ساڻا رهندا آهن.

ننڊ نه رڳو صحت لاءِ پر جيئري رهڻ لاءِ به ڏاڍي ضروري آهي. چڱو ڀلو ماڻهو بنا کاڌي پتي جي 6 هفتا جيئرو رهي سگهي ٿو، پر سمهڻ / ننڊ جي بنا اهو 5 هفتن کان وڌيڪ جيئرو رهي نه سگهندو.

ننڊ نه ڪرڻ سان ٻارن جي جسم ۽ دماغ تي ڏاڍو خراب اثر پوي ٿو، جيڪي ٻار ساڍي 11 يا 12 لڳي تائين ٽي. وي ڏسن ٿا ۽ پوءِ اسڪول وڃڻ لاءِ صبح جو ڇهين لڳي اٿن ٿا، تن جي جسم ۽ دماغ کي آرام نٿو ملي، جنهن سان اسڪول ۾، اهي پنهنجي پڙهائي تي پورو ڌيان ڏيئي نٿا سگهن، نه ئي وري راند روند ۾ چڱي طرح حصو وٺي سگهن ٿا، نتيجي ۾ اهي هم ڪلاسين جي ڀيٽ ۾ ڏڏ رهجيو وڃن.

اوهان کي ڪيترو سمهڻ گهرجي؟

ان جو جواب اهو آهي ته اوهان کي پنهنجي عمر مطابق سمهڻ / ننڊ ڪرڻ گهرجي، جيڪڏهن اوهان جي گهر  ۾، ٻيا ٻار به آهن ته اوهان ڏٺو هوندو ته مختلف عمر وارن ٻارن جا سمهڻ وارا وقت به الڳ الڳ هوندا آهن، هڪ تازو ڄاول ٻار 24 ڪلاڪن ۾ 16 ڪلاڪ سمهي ٿو، پر لاڳيتو نه پر، وقفي وقفي سان سمهندو ۽ جاڳندو رهي ٿو، ٻار جي عمر جو اهو وقت يا دؤر ماءُ لاءِ ڏاڍو ڏکيو ۽ ٿڪائيندڙ هوندو آهي. پاڻ (ماءُ) رات جو هر هر اٿي ٻار جي نهار ۽ سنڀال ڪري ٿي، ڪڏهن کير لاءِ رڙيون ڪري ته پيٽ ۾ هوا ڀرجيو وڃينس، پر پوءِ به اهو ڪنهن نه ڪنهن نموني پنهنجي ننڊ پوري ڪريو وٺي.

جڏهن ٻار 6 مهينن جو ٿئي ٿو ته ٿوري ٿوري وقفي ۾، اٿڻ بدران اهو لاڳيتو ڇهه ڇهه ڪلاڪ ستل رهندو آهي ۽ رات جو هڪ يا ٻه ڀيرا جاڳي ٿو. ان سان ٻار جي ماءُ ۽ پيءُ کي ڪجهه وقت آرام لاءِ مليو وڃي.

ٽن سالن جي عمر جا ٻار 12 ڪلاڪ سمهندا آهن، ست اٺ ڪلاڪ رات جو ۽ چار پنج ڪلاڪ ڏينهن جو، پر اهي سمهڻ کان لهرائيندا يا لنوائيندا آهن، ۽ انهن کي سمهارڻ ڏاڍو ڏکيو هوندو آهي، پر جڏهن سمهيو پون ته ڳچ پل ستل رهن ٿا.

جڏهن ٻار پنجن سالن جا ٿي وڃن ٿا ته گهڻو ڪري ڏينهن جو ڪونه سمهن، رڳو رات جو 10 کان 11 ڪلاڪن تائين ننڊ ڪن ٿا. سمهڻ کان اهي به لهرائيندا آهن، ڇو ته ننڊ ۾ کين ڊپ وارا خواب نظر اچن ٿا، جنهن سان سندن ننڊ ڦٽيو وڃي.

ڇهن سالن جو ٻار 10 ڪلاڪ سمهي ٿو. هاڻ ننڊ ان لاءِ ڪو مسئلو نٿو رهي، کيس ڊيڄاريندڙ خواب به گهٽ نظر اچن ٿا، ٻار جيڪڏهن چڱو ڀلو آهي ته گهڻو ڪري اهو 10 ڪلاڪ ننڊ پوري ڪري اٿندو.

13 کان 19 سالن جي عمر وارن ڇوڪرن ۽ ڇوڪرين ۾، ننڊ جو عرصو آهستي آهستي گهٽجندو ويندو آهي، ۽ 18 سالن جي عمر تائين پڄندي پڄندي اهو عرصو 8 ڪلاڪ تائين پهچي وڃي ٿو. ان عمر جا ڇوڪرا ۽ ڇوڪريون رات جو دير سان سمهن ٿا، ۽ باقي رهيل ننڊ جي ڪسر ڏينهن جو سمهي پوري ڪريو وڃن. پر ڏينهن جو سمهڻ جو وجهه هر ڪنهن کي نٿو ملي، ۽ ننڊ پوري نه ٿيڻ جي ڪري انهن جي صحت خراب ٿيو پوي.

جيڪڏهن اوهان 10 سالن جا آهيو ته رات جو 9 لڳي سمهو ۽ صبح 6 بجي اٿي وڃو، مطلب 9 ڪلاڪ ضروري ننڊ ڪري، جيڪڏهن اوهان جي عمر 13 سال ان کان مٿي آهي ته پوءِ اوهان رات جو 10 لڳي سمهي سگهو ٿا، يعني روزانو 8 ڪلاڪ ضرور سمهو، ان سان اوهان چاڪ ۽ چڱا ڀلا رهندا.

رات جو ماني سمهڻ کان 3 ڪلاڪ اڳ کائو، کاڌو کائي 15، 20 منٽ ترسي، پوٽ گهٽ ۾ گهٽ اڌ ڪلاڪ هلو يا گمو ڦرو، ۽ پوءِ سمهي رهو، سمهڻ وقت اهڙي شيءِ (پاڻي چانهه وغيره) پيئڻ نهگ هرجي جنهن ڪري رات جو پيشاب لاءِ اٿڻو پوي، اهڙي طرح اوهان 6 وڳي تائين آرام سان ستل رهندا.

ججهو سمهڻ خراب آهي.

جتي گهٽ سمهڻ صحت لاءِ خراب آهي، اتي ججهو سمهڻ يا هنڌ تي ليٽيو رهڻ به چڱڀلائي لاءِ سٺو ڪونه آهي، ان سان ماهو سست،۽ ڍلو ۽ بيڪار ٿيو وڃي. سٺائي ان ۾ آهي ته اوهان پنهنجي عمر مطابق پوري پُني ننڊ ڪريو ۽ وڏڙن ي انهي چوڻي تي عمل ڪريو سوير سمهو ۽ سوير اٿو.

اشرف زمان پير چنڊامي

مان ڊاڪٽر ٿيندس

الطاف اٺون ڪلاس پاس ڪري نائين ڪلاس ۾ ڇا پهتو ڄڻ هو اڌ ڊاڪٽر ٿي ويو هو، هن هوش سنڀالڻ کان ڊاڪٽر ٿيڻ ا خواب لهڻ شروع ڪيا هئا، نائين ڪلاس ۾ پهچڻ شرط سائنس گروپ ۾ شامل ٿي، هن هر سبجيڪٽ کان وڌيڪ بائلاجيءَ تي پڙهڻ جي مشق جاري ڪئي،۽ پاڻ کي ڪتابن تي ڊاڪٽر الطاف ابڙو لکڻ شروع ڪيو. بلڪ هن پنهنجي ڊيسڪ تي گول پلڪار سان چٽو نالو ڊاڪٽر الطاف ابڙو لکي ڇڏيو.

هوريان هوريان جڏهن هن جي ان اڌ چريائپ جي خبر ۽ ڊاڪٽري جنون جو چرچو سندس هم ڪلاسين تائين پهتو ته اهي هن تي کلڻ لڳا ۽ هر آئي وئي استاد کي ڪلاس ۾ هن جي ڊاڪٽريءَ جو لطيفو ٻڌائڻ لڳا، هڪ ڏينهن ما به جيئن ئي هنن جي ڪلاس ۾ سنڌي  پڙهائڻ ويس ته هنن اول ئي مون کي هن جو لطيفو ٻڌايو، مان کليس ته ڪونه البت ڇوڪرن کي چيم ته هي ائڊوانس ڊاڪٽر آهي، بس پوءِ ته ٻار رهندو گهڻو کلڻ لڳا ۽ ان کان پوءِ هو مسٽر ائڊوانس ڊاڪٽر مشهور ٿي ويو، پوءِ ته سڀ استاد ۽ شاگرد ۽ ٻاهر جا مٽ مائٽ ۽ دوست هن کي ڊاڪٽر ۽ ائڊوانس ڊاڪٽر سڏڻ لڳا، ۽ اهو سڀ ڪجهه ٽوڪ يا مذاق ۾ هيو، مگر الطاف کي انهن ٻنهي ڳالهين جي پرواهه نه هئي، رهندو هو خوش ٿيندو هو.

وڏي مزي جي ڳالهه اها ٿي جو هو نائين ڪلاس ۾ 345 مارڪون کڻي پوري سينٽر ۾ پهريون نمبر آيو. بس پوءِ ته هو منو ڊاڪٽر ٿي ويو ۽ هن جي ايترين مارڪن کڻڻ ڪري هم ڪلاسين تي به هن جو وڏو اثر پيو ۽ اهي هن جي مذاق ۾ ڪجهه سنجيده ٿي ويا، ايتري هوشياري ۽ ڊاڪٽريءَ جي شوق ڪري سندس ئي اسڪول جي استاد مشتاق بخاريءَ هن کان ٻاراڻي رسالي گلڙا ۽ گل ڦل لاءِ انٽرويو ڪيو. جنهن ۾ الطاف چيو ته مان ڊاڪٽر ٿي پنهنجي ڳوٺ ۾ ڪلينڪ کوليندس ڇو ته اسان جي ڳوٺ ۾ ڪابه اسپتال يا ڊاڪٽر ڪونهي. غريب مريضن جي سوال بابت هن چيو ته مان غريبن جو وس آهر علاج مفت ۾ ڪندس. سرڪاري نوڪريءَ جي سوال بابت هن چيو ته جيڪڏهن سرڪاري نوڪري ملي ته سرڪاري اسپتال ۾ رهي ويتر گهڻي سهوليت ۽ فراخدليءَ سان غريبن جو علاج ڪندس، ڇو ته اتي دوائون به سرڪاري هونديون.

ان انٽرويوءَ کان پوءِ گهٽ ۾ گهٽ اسڪول ۽ ڪلاس جا شاگرد مذاق ۽ کل ڀوڳ ڇڏي ويا. اگر ڪو کيس ڊاڪٽر چوندو به هو ته ان جو لهجو حقيقت جي قريب هوندو هو ۽ هاڻي هن ۾ به وڌيڪ خود اعتمادي اچي وئي هئي، حالانڪه ڊاڪٽريءَ جي در ڳليءَ تائين ته ٺهيو، پر هو اڃا ان شهر ۾ به نه پهتو هو، پر پوءِ به هن جي اٽل ارادي ۽ خود اعتماديءَ جو ڪمال هو.

هيڏانهن الطاف ڊاڪٽريءَ جي حاصل ڪرڻ قلم هلائي رهيو. هوڏانهن مقدر جو قلم هن جي قسمت کي بگيڙڻ ۾ هلي رهيو هو، جو اوچتو هن جي پيءَ کي چيلهه ۾ سور ٿي پيو. هن هلڪن ڦلڪن حڪيمن وٽ هيلو هلايو، تيل سيڪيا، سنڱيون، ڏنڀيون آخر باهه جو ڏنڀ ڏياريو، مگر سور بدستور قائم رهيو. آخر هو ڦڪين ڦيڻن مان تنگ ٿي ماڻهن جي چؤچوا سان هن کي لاڙڪاڻي جي مشهور ڊاڪٽر ڏانهن کڻائي ويا، جنهن گهڻي چڪاس ۽ ايڪسري ڪرائڻ کان پوءِ کين چيو ته هن کي ڪينسر آهي، جنهن جو آپريشن ٿيندو، پوءِ هي لاڙڪاڻي ۾ ڪيئي ڏينهن رهيا، گهڻو تڻو پئسو ته ي انڌن منڊن حڪيمن ۽ ڦڪين ڦيڻن ۾ هلائي ويٺا هئا. ويتر سول اسپتال ۾ جتي نالو ته سرڪاري اسپتال جو آ، باقي پاڻي به بها جو، دوا دارون ته ٺهيو، پر ڊاڪٽرن جي به صحيح سنڀال ڪونه. ڊاڪٽر رائونڊ تي نڪرندا ته وڏا وڏا ٽهڪ ڏيندا هلندا ڄڻ اسپتال ۽ مريض نه بلڪ ڪنهن مزاحيه ڊرامي ۾ يا ٿئٽر ۾ ويٺا هجن، ڪو غريب غربو مرض ڪي ٻه چار سوال ڪندو يا دوا ورجائي پڇندن ته اڻ پوري ورندي ڏيون هليا ويندا يا نه ته ڪنهن ڪمپائونڊر ۽ نرس کي سمجهائڻ لاءِ چوندا، اهي وري ڏاچي هڻي ڏهه ته توڏو هڻي تيرنهن جي مثال وانگر مٺ گرم ڪرڻ بنا رهندو مريض کي مصيبت ۾ مبتلا ڪريو ڇڏين. الطاف انهن سڀني ڳالهين کي غور سان ڏٺو ۽ ٻڌو پئي، ڇو ته هن کي به ڊاڪٽر ٿيڻو هو.

هن ڊاڪٽري پيشي بابت جيئن ٻڌو هو ته ڊاڪٽر رحمدل ۽ سدائين مريضن کي دلاسن ۽ دلجاءِ ڏيڻ، مٺي زبان ۽ خوش ڪرڻ لاءِ چپن تي مرڪ رکندا آهن،  سٻاجهو ڳالهائيندا ۽ سهڻو سلوڪ ڪندا آهن. هن ته سڀ ڪجهه ان جي ابتڙ ڏٺو ۽ محسوس ڪيو، اڳ ته ڪڏهن هو هلڪي ڦلڪي ڪلينڪ يا ڳوٺاڻي اسپتال ي ڊاڪٽر وٽ بخار وغيره جي صورت ۾ ويو هو ته هن ڊاڪٽرن جي رويي ۽ سلوڪ طرف توجهه ڪونه ڏنو هو. هن ڀيري ته هي مهينو پورو اسپتال ۾ رهيو ته هن جو سٺو تجربو به ٿيو ته مشاهدو به.

اهو سڀ ڪجهه ڏسي هن جي دل ۾ ڊاڪٽرن خلاف نفرت پيدا ٿي پئي هن ڏٺو پئي ته ڪيترائي مريض ڊاڪٽرن جي پوري سنڀال ۽ مڪمل دوائن نه ڏيڻ ڪري اسپتال مان خوش ٿي گهرن ڏانهن وڃڻ بجاءِ قبرستان طرف ٿي ويا، ۽ ڪيترا آهون ڪوڪون ڪندا ٿي رهيا، جن کي هو دٻائي رهندو خاموش رهڻ لاءِ چوندا هئا ته جيئن ٻين ته خراب اثر نه پوي، هن گهري نظر سان ڏٺو ته اسپتال جي ڏيڍ ٻن سون عملي مان ڪوبه هڪ ذميوار، رحمدل  مريضن لاءِ نه هو، الطاف عام عمر کان ڪجهه وڏ ٿي پڙهيو هو ان ڪري هن کي مئٽرڪ جي دؤرا به سٺي سمجهه هئي ۽ هن هر شيءِ کي چڱيءَ طرح پئي جاچيو ۽ سمجهيو. سو هن  اسپتال جي ماحول کي ان لحاظ کان به دلچسپيءَ سان ڏٺو پئي ته هن کي به ڊاڪٽر ٿيڻو هو، هن ڏٺو اسپتال جي عملي لاءِ هر ڏينهن عيد جو ۽ هوليءَ جو ڏڻ هو اسپتال ۾ هي هڪ ته ڪونه هو سوين مريض ته هزارين انهن جا وارث ۽ روزڪي ويچارا انهن جا رشتيدار به انهن کان پڇڻ ايند اهئا. سو جتي پنج ماڻهو مڙن اتي زماني جون اوڀاريون لهرايون ڳالهيون هلن. الطاف انهن ماڻهن واتان اهو به ٻڌو ته هي سڀ ڊاڪٽر ۽ ڪيترائي ڊسپينسري ڪمپائونڊر به پنهنجي ڳوٺن ۽ مختلف جاين تي ڪلينڪون هلائن ٿا ۽ اتي دوائون کڻي پيا هلائين يا ڪي ته اسٽورن تي ڳري رقم واريون دوائون اڌ رقم ۾ پيا وڪڻن انڪري هو ڏوڪڙ اتان ڪمائن ٿا، باقي هيڏي توجهه ڪرڻ جو ڪهڙو ڪم، هتي به ڪو ڏڪڙ ڏيندو ته ان جو مڙئي الهو بلو ٿيندو، باقي مريض ڄاڻ ۽ ان جي قسمت.

اهي ڳالهيون نه رڳو هن ڏٺيون ۽ ٻڌيون پر اهڙيون جُٺيون هن جي پيءُ سان به ٿيون،پورو مهينو گذرڻ بعد ڏهه دفعا ايڪسرو ڪرائڻ بعد به ڊاڪٽرکين اهو چيو ته اڃا ته توهان جون رپورٽون ڪراچيءَ ويل آهن اهي واپس اچن ته انهن جي روشنيءَ ۾ آپريشن يا ڪو ٻيو علاج ڪنداسون.

الطاف وارا اچي ڦاٿا، هن جي پڙهائي رڪجي تباهه ٿيڻ لڳي، ٻني ٻاري جو ڪم خت، مال متاع نيلام گهر تباهه سڀ پريشان، توڙي جو هو غريب هئا، هنن جا ايترا عزيز ۽ دوست ڪونه هئا. ان هوندي به هڪ نه ٻئي ڏينهن ڪو ڳوٺائي، پاڙيسري آيو ٿي ته ان کي اسپتال ۾ چانهه پاڻي پيارڻي ٿي پئي. ڀلا ڇا ڪجي دنيا جي رسم آ. دنيا جو چڪر الٽو. هن ننڍڙي عمر ۾ ئي اسپتال ۾ رهي گهڻو ڪجهه سوچيو محسوس ڪيو ۽ پرايو.

اسپتال ۾ رهي هي ڏاڍو تنگ ٿيا ۽ ڳوٺ موٽي آيا، الطاف جي پيءُ جي حالت بدستور ڳڻتيءَ جوڳي رهي، مگر ڇا ڪن في الحال ته وري گهر چپ ڪري ويهي رهيا، الطاف به وري هڪ مهيني بعد اسڪول وڃڻ لڳو. هڪ مهيني جي وڇوٽيءَ هن جي تعليم تي ايڏو اثر نه وڌو هو. هو هوشيار هو ۽ سمورو ڪرايل ڪم هڪ هفتي اندر سنڀالي ويو. استاد  ته هن مان راضي هئا، ويتر جي هن جو پيءُ جي بيماريءَ جو ٻڌائون سو هن کي ڪجهه نه چيائون، گهڻا ڇوڪرا شرارتي هن کي ٽوڪ طور چوڻ لڳا ته تون ڊاڪٽر آهين ته پاڻ پيءَ جو علاج ڪر نه! ان جملي تي هو چپ رهندو هو ۽ هن جو خيال اسپتال جهڙي عذاب گاهه ڏانهن کڄي ويندو هو، جتي هن جي خوابن جي تعبير ابتي ۽ ايذائيندڙ هئي.

پر هو دل ۾ سوچيندو هو ته مان ڊاڪٽر ٿي مٺي زبان، رحم واري دل ۽ پاڻ وٽ احساس رکندس، ۽ دوائن سان گڏ مريضن جو مرڪ سان به علان ڪندس ۽ هڪ مثال قائم ڪندس ته ڊاڪٽر ڪيئن ٿيڻ گهرجي، ان ڏينهن کان وٺي هن وري محنت شروع ڪئي، ۽ پنهنجي اُٿ ويهه ۽ ڳالهائڻ ملڻ ۾ اڃا به مٺائپ ۽ نرمي آندي، جنهن سان هن جي اخلاق ۽ سڀاءُ ۾ وڏو اضافو آيو. ان سان گڏ هو عام ماڻهن شاگردن سان ۽ دوستن سان ڊاڪٽرن جي بي رحميءَ ۽ لُٽ مار جو ذڪر ڪندو رهيو، هن جي واتان ئي ڊاڪٽرن جي عجيب ظالميت جون ڳالهيون ٻڌي چوندا هئس، يار تون بي ائين ٿي ويندين.

تو جهڙا کوڙ حوالي پيدا ٿيا ۽ ڊاڪٽر ٿي ظالم ۽ پوليس آفيسرن وانگر هميشه خراب منهن ڪري ٻيو ته ٺهيو پنهنجي پيءُ، ماءُ کان ئي منهن ڦيري ويا. اهڙين ڳالهين تي دوست کيس ڪيترن ئي نوجوانن جا مثال ڏيندا هئس، جيڪي هنن ج ئي اکين اڳيان پڙهي اهڙائي احوال ڪندي ٿيا به ڊاڪٽر پوءِ ڳوٺ ۾ ڪا اسپتال ۽ ڪلينڪ ته ٺهيو، محض مائٽن کي ساڳين سڪن ٽڪرن ۽ ميرن حالن ۾ ڇڏي ڪنهن چشمن واري ڇوڪريءَ سان شادي ڪري اڳ پوءِ وساري ويٺا، اهي ڳالهيون ٻڌي هي سنگت کي چوندو هو الله ائين ڪندو ڪونه، باقي اوهان ڏسجو ته مان مثالي ڊاڪٽر ٿيندس.

افسوس اهو جو ٻه هفتا مس گذريا ته هن جي پيءُ جي حالت اڃا وڌيڪ خراب ٿي وئي، جنهن ڪري ڪن ماڻهن هنن کي ڪراچيءَ وڃڻ جي صلاح ڏني، چوندا آهن ته جيءُ خوش ته جهان خوش يا ماڻهوءَ کي سر ساهه کان وڌيڪ مال ملڪيت مٺي ڪونهي، سو الطاف جي پيءُ به رهيا کهيا زيور کپائي پٽي سٽي ڪجهه چار ڏوڪڙ هٿ ڪري ڪراچي ڀيو ٿيو. ۽ الطاف به پيءُ سان گڏ آيو. پڻس کيس گهڻو روڪيو ته تون پڙهائي خراب نه ڪر مون سان چاچاهين ساڻ آهي، الطاف چيو، بابا پڙهائي به اوهان سان آهي، توهان کان سواءِ پڙهائي ڪهڙي رهندي.

هي شام جناح اسپتال ڪراچيءَ پهتا، ڪراچيءَ جهڙو شهر جنهن کي اسين ٻهراڙيءَ جا ماڻهوءَ ماڻن جو ٻيلو يا سمنڊ چوندا آهيون، الطاف جي پيءُ ۽ چاچي به هي شهر نه ڏٺو هو. اسپتال ۾ ته هو ٽيڪسيءَ جي مدد سان پهتا، پر هاڻ داخلا ڪيئن وٺن. هنن کي ڪجهه به سمجهه ۾ نه پئي آيو. آخر رات ته هنن جيئن تيئن ٻاهر باغيچي ۾ گذاري، سابه جاڳي ڳڻتيءَ ۾ صبح ٿيو ته وري هيڏي هوڏي واجهائڻ لڳا، ڏينهن ٿيو ته رات کان وڌيڪ ماڻهو اچڻ لڳا، هتي رات ڏينهن جو حساب ڪونهي، چوويهه ڪلاڪ ئي پيا ماڻهو اچن.

صبح جا نوَ ٿيا ته اوچتو الطاف جي نظر ڳاڙهي ڪار مان لهندڙ هڪ سڃاتل ماڻهوءَ تي پئي، الطاف پنهنجي چاچيءَ کي چيو ”بابا ننڍا هو ڏس پنهنجي ڀر واري ڳوٺ نبي آباد وارو ڊاڪٽر سلطان ان کي چئون ته داخلا ڏياري.“ هنن کي ڄڻ ساهه پئجي ويو. چاچهنس اٿيو ۽ تڪڙيون ٻرانهگون ڀري ڊاڪٽر سلطان جو اڳ ڏئي هن سان مليو ۽ تڪڙ تڪڙ ۾ سمورو قصو کيس ڪيو، پر ڊاڪٽر سلطان کي نه ته هنن جي ڳوٺائي هجڻ جو ۽ نه ته ڪراچيءَ ۾ بيمار کڻي ايترو پريشان هجڻ جو ڪو احساس ٿيس، بس ٻڌو اڻ ٻڌو ڪري چيائين، اڇا ڪوشش ڪريون ٿا، ائين چئي ٽپ ٽپ ڪندو اندر هليو ويو. الطاف ۽ سندس چاچي جا ٺپ ئي ٺري ويا.

الطاف کي ڊاڪٽر سلطان جو ننڍپڻ ياد اچ ويو، جيڪو هن ٿوروئي سهي پر ڏٺو ضرور هو. ۽ هن جي چاچي ۽ پيءُ کي ته ڊاڪٽر سلطان جي پيءُ، ڏاڏيءَ جي به خبر هئي، ڊاڪٽر سلطان هڪ غريب ڪنڀر جو پٽ هو، هن جو پيءُ اڳ ۾ به ڪنڀارڪو ڪم ڪندو هو ۽ اڄ به، هو الطاف جن جي گهر ۾ ٿانو کڻي ايندو هو، انهن سان هن جي ”آهت“ هوندي هئي، هنن کي ٿانوَ ڏئي لاپي طور اَن وٺندو هو، ڪڏهن ڪڏهن سلطان به گڏهه تي چڙهي پيءُ سان هنن وٽ ايندو هو ۽ هنن وٽ ماني به کائيندو هو. ڊاڪٽر سلطان جو پيءُ ڏکيو سکيو وقت ڪڍي سمورو پئسو پٽ جي پڙهائيءَ تي لاتو ۽ سلطان به واقعي محنت جذبي سان پڙهيو ۽ نيٺ ڊاڪٽر ٿيو. اڄ هو ڊاڪٽر سلطان ته بڻيو، پر هو ڳوٺ ۽ پيءُ ماءُ به وساري ويٺو آهي ۽ ڪراچيءَ ۾ اها انڌائپ ۽ ڏيهه جي ڏنگي واءُ لڳل جو هو ڳوٺ وارن بلڪ جن وٽ مانيون کاڌيون ۽ ان وٺي کائي پليو هو، انهن کي عزت ته ٺهيو، پر همدردي ۽ ساٿ به ڪونه ڏنو ۽ ان کان وڌيڪ اچرج جي ڳالهه اها ته هن کي پنهنجي سنڌي ٻوليءَ ۾ به جواب ڪونه ڏنو. الطاف ۽ سندس چاچو هن جي حيرت جوڳي پچار ۾ پئجي ويا. هنن هنن جي ننڍپڻ ۽ اڄ جي حالت کي ڏسي وڏو عجب کاڌو رکي رکي الطاف چيو بابا ننڍا جيڪو شهر ۾ ڪجهه سال رهي پنهنجي جيجل ماءُ جي جهوليءَ جي سنڌي ٻولي به وساري ويٺو آهي، ته باقي هن گهر ڳوٺ وساريو ۽ اسان کي نه سڃاتو ته اهڙي نمڪ حرام ماڻهوءَ جو افسوس ڪهڙو، يڪ آه، اسان جي الله سائين مدد ڪندو.“

سانوڻ جا ڏينهن منجهند ٿي وئي، هنن کي داخلا جو در نه مليو، آخر هڪ ماڻهو الطاف کي چيو ته ”آپ ڪي ساٿ مريض هي آپ ڪو داخلا چاهيي.“ الطاف چيو ته ”ها اسين رات کان پريشان آهيون.“ پوءِ ان هنن سان ٻه سئو رپيا داخلا جو ڳالهايو ۽ اهو به ڀئو ڏنو ته هت ائين داخلا نه ملندي ”آخر تو يه ڪراچي هي اور انٽر نيشنل شهر.“ ائين چئي پاسيرو منهن ڪري بيهي رهيو، الطاف جو چاچو سادو، الطاف اڃا ٻار پڻس بيمار رات کان پريشان سو هنيانءَ جي باه کان هنن ٻه سئو روپيا ڏيڻ لاءِ چيو، پوءِ پندرنهن منٽن اندر، ان هنن کي داخلا ڏياري ۽ 19 وارڊ ۾ هنن کي پنجون نمبر بيڊ مليو. الطاف جي پيءُ کي اتي سمهاريو ويو ۽ هو ٻه سئو روپيا وٺي رفو چڪر ٿي ويو.

هاڻي هو اندر بستري داخل ته ٿيا، پر علاج ڪيئن ٿئي، ڪنهن کي چون، هو اڃا ان ئي ويچار ۾ هئا، ته پوليس لباس ۾ هڪ شخص آيو ۽ هنن کي اٿارڻ لڳو ته فالتو ماڻهو ٻاهر وڃن صاحب مريضن جو معائنو ڪندو، اهو ٻڌي هي رهندو پريشان ٿيا. آخر الطاف کي چاهنس چيو ته تون ننڍو به آهين هت پيءُ سان ويهه ته مان جهٽ ٻاهر وڃانٿو ۽ پوءِ هنڌ ٽپڙ به اندر کڻي اچان جيڪو هو ٻاهر باغيچي ۾ ئي هڪ ٻئي مسافر کي سنڀال لاءِ چئي رکي آيا هئا.

اڌ ڪلاڪ اندر هڪ سئو شرٽ ۾ هڪ صاحب اندر داخل ٿيو ٻه چار اڇي لباس ۾ عورتون پويان، ڊاڪٽرن جو لشڪر، پويان لڳل مريض خوش ته وڏو صاحب ٿو اچي ته کيس ڪا دانهن ڏيون ۽ ڪو عرض ڪيون پر هو ته ڄڻ بازار گهمڻ آيو هجي ۽ ائين گهمندو نڪري ويو. مريض ڏسندائي رهجي ويا. ڪنهن چيو ته صاحب وري هڪ مهيني کان پوءِ چڪر تي ايندو، اهو ٻڌي تڪليف وارن سيرس مريضن جو ته ان مهل سان ساهه نڪري ويو ۽ ڪن جو اچي اڌ ڌڙ ۾ ساهه بيٺو.

بهرحال الطاف وارا ته نوان آيا هئا ۽ ڪجهه ڏينهن صبر سان رهيا ۽ ماحول کي ڏسندا رهيا آخر ڪجهه ڏيڻ وٺن سان هنن جو هيٺين عملي سان رابطو ٿيو ۽ لاڙڪاڻي مان ڪڍايل ڦوٽو ۽ ڪجهه رپورٽون کين ڏنيون جن کي ڏسي ڊاڪٽرن چيو ته واقعي ڪينسر آهي، ڪجهه ڏينهن ترسو آپريشن ٿيندو ۽ بجليءَ جا شاڪ وغيره لڳندا.

الطاف جن ان آسري ۾ هتي به هڪ مهينو رهيا، هنن لاڙڪاڻي ۾ به ڊاڪٽرن جو حشر ۽ حالت ڏٺي هئي هتي ته ڪراچي هئي، الطاف ڏٺو ته هت عملو پٿر جو ۽ مريض اڪثر غريب ۽ بي پهچ، جيڪي روز بروز پٿرن هٿان چور چور ٿي رهيا آهن، هت رهي هن کي ڊاڪٽرن کان صفا بڇان اچڻ لڳي. هن دل ۾ چيو ته هنن ڊاڪٽرن کان پوليس وارا ڀلا جيڪي گاريون گند ڏئي ٻٽي ڌڪ هڻي چار پئسه وٺي هٿ ڪڙيون ته لاهيندا آهن ۽ جان ڇڏائيندا آهن.

هن دل ۾ چيو ڇا هي مسلمان آهن. ڇا هنن وٽ اسلام جو تصور اهو آهي، مسلمان ته ٺهيو هي ته انسان به ناهن، بلڪ انسانن جي روپ ۾ بگهڙ ۽ رت پياڪ سفاڪ جانور آهن، هي ائين ئي سوچي رهيو هو ته هنن جي ڪمري ۾ اهوئي ڳوٺائي ڊاڪٽر هڪ نرس سان اندر ٽهڪ ڏيندو داخل ٿيو ۽ هڪ مريض کي دوائون ڏئي هليو ويو. الطاف ڄاڻي واڻي هن کي ڪجهه نه چيو بلڪ هڪ گهري سوچ ۾ لهي ويو، ڇا هي اهو سلطان آهي، جيڪو اسان وٽ گڏهه تي چڙهي ايندو هو، جنهن جي پڙهڻ ۽ اخلاق جي اڄ به ڳوٺ ۾ ماڻهو نيڪي ڪندا آهن، پر هي ته اڄ اهو ناهي رهيو، هي پنهنجي ادب اخلاق ته ٺهيو پر مزهب ۽ اصل نسل کان به ڦري ويو آهي.

هن کي اتي پنهنجي ڊاڪٽري مگر هڪ سٺي کلمک ڊاڪٽر بڻجڻ جو خيال آيو، ٻي مهل کيس دوستن ۽ هم ڪلاسين جو احوال ياد آيو ته جهڙي مهل نه نوڪري ملندي ته اهي غريبن جا احوال ڪٽڻ ئي وسري ويندئي.

هن پاڻ ڏي ڏٺو، اسپتال جي تمام عملي کي ڏٺو، هن دانهون ڪندڙ مريضن ۽ روز مرندڙ لاشن کي ڏٺو. هن وري ڊاڪٽر سلطان ڪنڀر جي غربت، ننڍپڻ، محنت ماڻهن جي ڪيل نيڪي، اڄ جي وري سندس حالت کي ڏٺو ته هي منجهي پيو هڪ اونهي سوچ ۾ ٻڏي ويو. الائي ڪيئن هن جي وات مان آواز نڪتو، جيڪو هي پاڻ به محسوس نه ڪري سگهيو ته اهو آواز ڪٿان آيو، جيڪو هنجي پي ۽ چاچي به ٻڌي ورتو، اهو آواز هو ته مان ڊاڪٽر نه ٿيندس. ۽ ائين بنا علاج پيءُ کي واپس ڳوٺ کڻائي آيا.

محمد اقبال کوسو

جادو ته مون سکيو

پراڻي زماني جي ڳالهه آهي ته ڪنهن ملڪ ۾ ٻه دوست اختر ۽ آچر رهندا هئا، ٻئي دوست پيار محبت سان رهندا هئا. هڪ ڏينهن ان شهر ۾ هڪ جادوگر پنهنجا ڪرتب ڏيکارڻ آيو، سڄي شهر جا ماڻهو جادوگر جا حيرت انگريز ڪرتب ڏسڻ آيا، اختر ۽ آچر به اهي ڪرتب ڏسڻ آيا، جادوگر حيرت ۾ وجهندڙ ڪرتب ڏيکاري رهيو هو. سڀئي ماڻهو هن جا حيرت انگيز ڪرتب ڏسي حيرت ۾ پئجي ويا، اختر ۽ آچر جڏهن اهڙا حيرت انگيز ڪرتب ڏٺا ته هنن کي به جادو سکڻ جو شوق پيدا ٿيو، هنن ٻنهي پاڻ ۾ فيصلو ڪيو ته ٻئي ڄڻا جادوگر جو پيڇو ڪندي، سندس گهر ڏسي اينداسين ۽ پوءِ ٻئي ڏينهن سوير هلي هن کي پنهنجي خواهس ٻڌائينداسين.

ڪرتب ختم ٿيڻ کان پوءِ هنن ٻنهي جادوگر جو پيڇو ڪيو، جيڏانهن جادوگر ٿي ويو، اوڏانهن هي به ٿي ويا، جادوگر مختلف هنڌن تي پنهنجا ڪرتب ڏيکارڻ کان پوءِ شام جو پنهنجي گهر طرف هلڻ لڳو، اختر ۽ آچر به هن جو پيڇو ڪندا ويا، آخر جادوگر هلندي هلندي، هڪ پهاڙي علائقي وٽ پهتو ۽ انهن پهاڙن ۾ هو هڪ غار ۾ داخل ٿي ويو. اختر ۽ آچر هن جي ٺڪاڻو ڏسڻ کان پوءِ تمام گهڻو خوش ٿيا ۽ ٻئي ڏينهن اُتي اچڻ جو پروگرام ٺاهيو.

ٻئي ڏينهن صبح جو سوير ٻئي دوست جادوگر جي غار ۾ پهچي ويا، غار اندر تمام گهڻي وڏي ۽ ڪشادي هئي ۽ قيمتي شين سان سجايل هئي. سامهون هڪ وڏي ڪرسي تي جادوگر ويٺو هو. جادوگر هنن ٻنهي کي ڏسي حيرت ۾ پئجي ويو ۽ اچڻ جو سبب پڇيو. ان کان پوءِ هنن پنهنجي خواهش ظاهر ڪئي، جنهن کي ٻڌي جادوگر چيو ته، ٺيڪ آهي، آءُ اوهان کي جادو سيکاريندس، پر ان لاءِ ڪجهه شرط آهن، جيڪي هي آهن. جادو جو اوهين ناجائز استعمال نه ڪندا ۽ منهنجي غار جي باري ۾ ڪنهن کي به نه ٻڌائيندا. ٺيڪ آهي، اسان کي اوهان جا شرط منظور آهن. ٻنهي هڪ آواز ٿي چيو. ان کان پوءِ جادوگر هنن کي ٻئي ڏينهن اچڻ لاءِ چيو، ٻئي ڏينهن ٻئي دوست سويري گهر کان غار طرف روانا ٿي ويا، جڏهن هي غار اندر داخل ٿيا، ان وقت هو آرام ڪري رهيو هو، ان کان پوءِ جادوگر ٻنهي کي چيو ته توهان کي هاڻ چاليهه ڏينهن هتي مون وٽ رهڻو پوندو، چاليهه ڏينهن کانپوءِ اوهين جادو سکي ويندا. انهن چاليهه ڏينهن اندر جادوگر هنن کي مختلف قسم جا انتر منتر سيکاريندو رهيو، ٺيڪ چاليهه ڏينهن کان پوءِ هي ٻئي مڪمل جادوگر ٿي ويا، ان کان پوءِ جادوگر هنن کي چيو ته هڻ اوهين جيڪا به شيءِ گهرندا اوهان کي جادو جي زور تي ملي ويندي، ان کان پوءِ هي ٻئي دوست جادوگر کان موڪلائي هليا ويا.