عزيز گوپانگ

امنگ

جڳ جڳ جيءُ،

منهنجا مٺڙا پيءُ.

ڪڪر جي تون ڇانَ،

سلامت اسان جو هانوَ،

دامن ۾ تون لڪاءِ،

مون کي لڳي ٿو سيءُ،

منهنجا مٺڙا پيءُ.

تنهنجو مون تي قرض،

لاهڻ منهنجو فرض،

سڏ ڪرين جي هر هر،

پوءِ به منهنجي جيءَ،

منهنجا مٺڙا پيءُ.

ماڻهو تنهنجا ويري،

وقت تنهنجو پيري،

ڏونگر وانگر ارڏو آن،

حيران آ دنيا هيءَ،

منهنجا مٺڙا پيءُ،

جڳ جڳ جيءُ.

شمس الدين سومرو

گُڏي

وڏيري سومار جي ڳوٺ ۾،  سندس بنگلي جي سامهون هڪ تمام وڏو ميدان هو. ميدان جي اڀرندي پاسي مسجد هئي. مسجد جي در وٽ هڪ ڪئبن ، ۽ هڪ ٻه دڪان هئا. ميدان جي اتر پاسي ڳوٺ  جي ٻارن لاءِ هڪ پرائمري اسڪول هئو، جيڪو وڏيري سومار پاڻ ٺهرايو هئو. ميدان جي ڏکڻ طرف اتي رهندڙ ماڻهن جا ڪَچا گهر، بس اسٽاپ  ۽پاڻي ڀرڻ لاءِ هڪ کوهه هئو، ۽ الهندي پاسي وڏيري سومار جو بنگلو ۽ ان جي ٻنهي پاسي وڏا رستا  هئا.

وڏيري سومار جي بنگلي جي اترين پاسي واري گهٽيءَ ۾ سندس هڪ ڪمدار نالي هاشم، جيڪو ٻن پٽن ۽ هڪ ڌيءَ سان اتي رهندو هو، ان جو پڻ ڪَچو گهر ٺهيل هئو، هاشم کي وڏيري وٽ ڪم ڪندي ڪي ورهيه ٿي ويا هئا. اها جاءِ به وڏيري هن کي ڏني هئي. هاشم پنهنجي وڏي پٽ احمد کي اسڪول ۾ داخل  ڪرايو هو، سندس ڌيءَ ڀوري، ماسي ملوڪان جي گهر قرآن شريف پڙهڻ ويندي هئي ۽ پنهنجي ماءُ کي گهر جو ڪم ڪار ڪرائيندي هئي. باقي ننڍڙو پٽ سانوڻ اڃا ننڍڙو هجڻ ڪري ڪڏهن اسڪول ۾ ويندو هئو ته ڪڏهن  سڄو ڏينهن گهرکان ٻاهر پاڙي ۾ ٻارن سان راند ڪندي گذاريندو هو.

سانوڻ جو پيءُ ڏهاڙي صبح جو ڪم تي وڃڻ کان اڳ، احمد ۽ ڀوريءَ کي اٺ- اٺ آنا  خرچي ڏيئي پوءِ ڪم تي ويندو هو. سانوڻ کي پڻس کان خرچي وٺڻ جي اڃا پوري ساڃهه ڪانه هئي. ٽنهي ٻارن جو پاڻ ۾ ڏڍو پيار هو. احمد اٺ آنا وٺي ٿيلهو کڻي اسڪول ويندو هو ته ڀوري پنهنجي ماءُ کي ڪم ڪار پورو  ڪرائي پوءِ قرآن پڙهڻ ويندي هئي. ڪيڏي مهل سانوڻ کي به وٺي  ويندي هئي. اتي شيون کارائيندي هيس. شين جي لالچ ۾ هو اتي ويٺو هوندو هو.

شام جو جڏهن هاشم  گهر موٽندو هئو ته پنهنجي ٻارن جي کائڻ لاءِ ڪا نه ڪا شيءِ وٺيو ايندو هئو ۽اها شيءِ ٻارن کي کارائي، سانوڻ کي هٿ کان وٺي، پڙ جي چونڪ وٽ، مسجد جي سامهون پيل پٿر تي اچي ويهندو هئو. انهيءَ  هنڌ تي گهڻو ڪري ٻارن ۽ ماڻهن جي رش  هوندي هئي، جو پاڙي جا ماڻهو ڪمن تان اچڻ کان پوءِ پنهنجن پنهنجن ٻارن کي وٺي اچي انهن پٿرن تي ويهندا هئا. پوءِ وڏا پاڻ ۾ ڪچهريون ڪندا هئا، پنڌ ڪرڻ وارا ٻار، مسجد جي چوڌاري ڊوڙون پائي، پيا هڪ ٻئي کي جهليندا هئا، ته صفا ننڍڙا ٻار جيڪي مائٽن جي هنجن ۾ هوندا هئا سي ڪنڌ لوڏي تارا ڦاڙي هٿ مٿي کڻي پيا ماڻهن کي ڏسندا هئا. ڪي ٻار مائٽن کان پئسا وٺي مسجد جي ڀر ۾ پيل چاچا خانوءَ جي ڪئبن تان بسڪوٽ، کٽمٺڙا، ڀڳڙا ۽ ڀوڙينڊا وٺي کائيندا هئا.

سانوڻ به پنهنجي پيءُ جو هٿ ڇڏائي ٻين ٻارن: عبدالله ، لونگ، جانو ۽ همير، جيڪي سندس هم عمر هئا، انهن سان راند ڪندو هئو. انهيءَ چونڪ وٽ بس اسٽئنڊ ۽ اسڪول ويجهو هجڻ ڪري، ٻيا به شين وارا ويهندا هئا. ڪن وٽ ڪَچالون، ڪن وٽ کيرڻي ته ڪن وٽ ڪلفيون ۽ ڳنڍا هوندا هئا. چاچا خانوءَ جي ڪئبن جي پاسي ۾ هڪ سيڌي جو دڪان چاچا عمر جو هئو، ان وٽ تيل، گيهه، اٽي لوڻ، کنڊ کانسواءِ ٻارن لاءِ کٽمٺڙا چاڪليٽ ۽ ٻيون به شيون هونديون هيون. پرگهڻو ڪري سڀني ٻارن جو لاڙو چاچا خانوءَ  جي ڪئبن ڏانهن رهندو هئو، جو چاچا خانو پاڙي جو بزرگ هئڻ ڪري سڀني ٻارن کي سڃاڻندو به هئو ته سهڻي نموني ۽ پيار سان ٻارن سان پيش به ايندو هو. چاچا خانوءَ جو اهو قاعدو هوندو  هو ته ڪنهن به ٻار کي هٿين خالي واپس ڪونه ڪندو هو، ڪوبه ٻار پئسو ٽڪو گهٽ کڻي ايندو هو يا ڪجهه به نه کڻي ايندو هو ته به ان کي  بسڪوٽ يا کٽمٺڙو ضرور ڏيندو هئو. ڪنهن ٻار جي گهڻين شين لاءِ ضد  ڪرڻ تي ان کي اُهي شيون ڏيئي، هڪ ڪاغذ جي بنديءَ  تي اُن جي پيءُ جي نالي تي اهي پئسا لکي ڇڏيندو هو. چاچا خانو جمعي ڏينهن بندي کڻي پيو حساب ڪندو هئو: بادل ساڍا ٻارهن آنا،  ممون هڪ رپيو ٻه آنا، رمضان 9 آنا امام علي يارهن آنا ته قادر ڇٽاڻي اٺ آنا.

چاچا عمر ٻارن کان ورچندو هئو ۽ اوڌر به ڪونه رکندو هئو، ان ڪري تمام ٿورا ٻار چاچا عمر کان شيون وٺندا هئا. باقي پاڙي سڀ ماڻهو چاچا عمر کان سيڌو سامان وٺندا هئا.

اڳي جڏهن هاشم پنهنجي وڏي پٽ ۽ ڌيءَ کي اٺ- اٺ آنا ڏيندو هئو ته سندس وڏو ڀاءَ ته اوڏيءَ مهل ئي ڳچيءَ ۾ ٿيلو وجهي اسڪول ويندو هئو ۽ سندس وڏي ڀيڻ، مانيون پچائي، سندس ماءُ کي ٿانوَ ڌُئاري، ڪيڏيءَ مهل پنهنجي ننڍڙي ڀاءُ سانوڻ کي ساڻ ڪري يا اڪيلي پاڙي ۾ وڃي، شيون وٺي، پئسا ختم ڪندي هئي، پر جڏهن کان وٺي وڏيري علوءَ جي ڌيءَ شهزاديءَ لاءِ، وڏيري وڏي شهر مان پنجاهه رپين ۾ هڪ خوبصورت گُڏي آندي هئي، ۽ اها گُڏي سانوڻ، ڀوري ۽ ٻيا ٻار شهزاديءَ جي گهر ڏسڻ ويا هئا ته اوڏيءَ مهل شهزاديءَ ان گڏيءَ کي زريءَ جو ڀريل چولو، سٿڻ ۽ رئو ڍڪايو هئو ته ڀوريءَ کي اُها گُڏي ڏاڍي وڻي هئي ۽ دل ۾ خيال ڪيو هئائين ته شام جو مان به با با کي اهڙي گُڏي وٺي ڏيڻ لاءِ چونديس. پوءِ هوءَ شام ٿيڻ ۽ پيءُ جي اچڻ جو انتظار ڪرڻ لڳي هئي.

شام جو سندس پيءُ گهر ۾ پير ئي مس رکيو ته ڀوري وڃي ٽَگن ۾ چنبڙي پيس، ويهڻ ۽ ساهه پٽڻ به ڪونه ڏنائينس.

”بابا، مون کي به وڏي گُڏي وٺي ڏيو ته مان به ان کي زريءَ وارا ڪپڙا پارايان.“

سانوڻ جي پيءُ، جو ڀوريءَ سان ڏاڍو پيار هئو، سو کيس ٻنهي ٻانهن کان جهلي مٿي کڻي، پنهنجي ٻانهن تي ويهاري، پيار ڪري چيائين:

”پٽ! اهڙيون ڏهه گُڏيون توکي وٺي ڏيان، تون هڪ گُڏيءَ جي ڳالهه ٿي ڪرين!“

سانوڻ جي پيءُ جو ايترو چوڻ، بس پوءِ ته اهڙو وٺي ضد ڪيائين، جو چئي ته ” ويهڻ ڪونه ڏينديس، پهرين مون کي گُڏي وٺي ڏيو.“

پيءُ گهڻو ئي سمجهايس ته ”پٽ! ويهڻ ته ڏي ماني کان’ ته پوءِ ٿا بازار هلون.“ پر هوءَ ڪانه مُڙي، وري لالچ ڏنائينس ته ”ڀوري، توکي شهزاديءَ جي گُڏيءَ کان به سُٺي گُڏي ٿو وٺي ڏيان.“ تڏهن به ڪونه مڃيائين. پوءِ سندس پيءُ اهو چئي پنهنجي جان ڇڏائي ته ”جيسين مون کي پئسا ملن، تو جيڪي پئسا گڏ ڪيا هجن، اهي مون کي ڏي ته هينئر ئي هلي گُڏي وٺي اچون .“

اها ڳالهه ڀوريءَ جي ذهن ۾ ويهي ويئي ۽ پنهنجي پيءَ کي ڀاڪر پائي ضد ختم ڪيائين. ”چڱو بابا! توهان مون کي جيڪا خرچي ڏيندا آهيو نه، هاڻي اها مان گڏ ڪري رکنديس. پوءِ الاهي پئسا گڏ ٿين ته توهان مون کي وڏي شهر مان شهزادي جهڙي گُڏي وٺي ڏجو.“

هاڻي ڀوري ويچاري گڏي وٺڻ جي شوق ۾ هڪ پئسو به خرچ ڪانه ڪندي هئي. پنهنجين جيڏين سرتين کي شيون کائيندي ڏسي، ماٺڙي ڪري گهر اچي، پنهنجي جمع ڪيل پئسن کي ڏسندي هئي ۽ گڏي وٺڻ جي شوق ۾ سڀ شيون وسري وينديون هيس. احمد کي ڳالهيون ٻڌائيندي هئي. ”ادا! مان به شهزاديءَ جهڙي وڏي گڏي وٺنديس. اُن سٺا سٺا ڪپڙا پارائيندس، ۽ ان کي ڪٻٽ ۾ رکي ڇڏينديس.“ ته احمد وري چوندو هوس ته ”ادي، پوءِ مان وري هڪ وڏو گڏو وٺندس. پوءِ انهن جي شادي ڪرائينداسين.“ ته ڀوري يڪدم جواب ڏيندي هيس ته ”نه ادا نه، مان پنهنجي گڏيءَ جي شادي ڪانه ڪرائينديس. پوءِ تون وري منهنجي گڏي کڻي ويندين.“

ڪيڏي ڪيڏيءَ مهل ڀوري اچي ماڻس جو مٿو کائندي هئي: ”امان، منهنجا الاهي پئسا ڪڏهن جمع ٿيندا؟ ڪيترن پئسن ۾ گڏي ملندي؟ امان، منهنجيءَ گڏيءَ لاءِ ڪپڙا ٺاهي ڏيندينءَ نه؟“ ماڻس جڏهن بيزار ٿيندي هئي ته چوندي هيس:  ”پهرين تون پئسا ته جمع ڪر.“

هڪ ڏينهن احمد پڙ ۾ آيو ته ڏٺائين ته جمعي جي گهر جي ڀت وٽ ٻارن جا هشام لڳا پيا هئا. هڪ ٻئي ڌڪا پئي ڏنائون. هو به اهو تماشو ڏسڻ لاءِ اڳتي وڌيو. ڏٺائين ته جمعي جي گهر جي ديوار تي هڪ وڏي دفتري لڳل هئي ۽ ان تي مختلف سامان: هوائي جهاز، موٽر، ٽانگو، توتاري، ٻين ننڍين ننڍين شين کان سواءِ هڪ وڏي گُڏي سڀني سامان جي وچ ۾ ڌاڳي سان ٻڌل هئي. ٻارن جي وچ ۾ هڪ لالا پٺاڻ هڪ ڳوٿري جهلي بيٺو هو ۽ ان ڳوٿريءَ ۾ پرچيون هيون، ٻار چار آنا ڏئي هڪ هڪ پرچي ڳوٿريءَ ۾ هٿ وجهي ڪڍي رهيا هئا. پوءِ جنهن جو پرچيءَ تي لکيل نمبر جنهن رانديڪي سان مليو ٿي ان ٻار کي لالا پٺاڻ اهو رانديڪو ٿي ڏنو. نه ته ان پرچيءَ تي بسڪوٽ يا کٽمٺڙوٿي ٻار کي مليو.

احمد انهيءَ گُڏيءَ کي ڏسندو رهيو ۽ سوچيندو رهيو ته وڏي شهر ۾ گُڏي ڪيڏي نه مهانگي آهي ۽ هتي رڳو چئن آنن  ۾ ٿي گُڏي ملي. احمد به ڀيڻ لاءِ چئن آنن ۾ گُڏي وٺڻ جو خيال ڪيو. ڏسندي ڏسندي درُو موٽر کٽي ويو. حفيظ کي توتاري ملي. رشيده ۽ شوڪيءَ گُڏي کٽڻ لاءِ ڏاڍيون پئي پرچيون ڪڍيون.

احمد کي به سوين خيال اچڻ لڳا ته جيڪڏهن مان به چئن آنن ۾ اديءَ کي گُڏي کٽي ڏني ته هوءَ ڪيڏو نه خوش ٿيندي ۽ مون سان اڃا به گهڻو پيار ڪندي. پر جيسين احمد چار آنا گهران کڻن ويو، تيسين لالا پٺاڻ صورتي بند ڪري، ٻئي ڏينهن صبح جو اچڻ لاءِ چئي هليو ويو.

احمد کي ان ڏينهن ٻي ڪا به ڳالهه نه پئي وڻي، صبح جي ٿيڻ جو بيچينيءَ سان انتظار ڪرڻ لڳو. ڪنهن سان ڳالهه به ڪانه ڪيائين، جو چاهيائين ٿي ته اوچتو ئي اوچتو پنهنجي ڀيڻ کي گڏي آڻي ڏيندس ته سندس ڀيڻ جي حيرانيءَ جي حد نه رهندي ۽ شهزاديءَ جهڙي گُڏي ڏسي، ڏاڍي خوش ٿيندي ۽ سندس پئسا به بچي پوندا.

صبح جو جڏهن احمد پيءُ کان خرچيءَ گهري ته سندس پيءُ حيران ٿي ويو. ڇاڪاڻ ته احمد کي خرچي ري گهرئي ملندي هئي. تڏهن به هاشم سڀني ٻارن کي خرچي ڏيئي ڪم تي هليو ويو. ان ڏينهن احمد اسڪول ڪونه ويو.

احمد اٺ آنا کڻي پڙ ۾ لالا پٺاڻ جي اچڻ جو انتظار ڪرڻ لڳو. جڏهن لالا پٺاڻ آيو ته احمد جي خوشيءَ جي حد ئي نه رهي ۽ وڏي رعب سان لالا پٺاڻ کي چار آنا ڏيندي، ڳوٿريءَ مان پرچي ڪڍي، گُڏيءَ ڏانهن نهارڻ لڳو. پر پرچيءَ تي ڪجهه به لکيل ڪونه هئو. احمد مايوس ٿي ويو. ايتري ۾ ٻيا ٻار فيضو، يعقوب، صديق، نوازعلي به اچي ويا ۽ انهن به پرچيون ڪڍڻ شروع ڪيون. صديق وٽ تمام گهڻا پئسا هئا ۽ هو بار بار چار آنا ڏئي پرچي ڪڍي رهيو هئو. جڏهن صديق وٽ آخري چار آنا بچيا ته کيس هوائي جهاز مليو. احمد ٻيو ڀيرو به چار آنا ڏنا پر ڪجهه به حاصل ڪونه ٿيس. احمد گُڏي کٽڻ جي لالچ ۾ گهر ڏانهن ڀڳو ته جيئن ٻيا پئسا کڻي اچي پرچيون ڪڍي . احمد گهر پهتو ته ڏٺائين ته سندس ڀيڻ ۽ ماءُ گڏيءَ لاءِ جمع ڪيل پئسا ڳڻي رهيون هيون. احمد پنهنجي ڀيڻ کي نهايت معصوميت سان چيو ته ”ادي، مون کي هڪ رپيو ڏي.“ ڀوريءَ پنهنجي ڀاءُ کي پهرين ته انڪار ڪيو: ”نه ادا، مان ٿي هڪ رپيو ڏيائين، مون گُڏي وٺڻ لاءِ جمع ڪيا آهن.“ پر پوءِ جڏهن مجبوراً احمد ٻڌايس ته ”ادي، توکي رڳو هڪ رپئي ۾ گُڏي آڻي ٿو ڏيان، تون مون کي رڳو رپيو ته ڏي. پوءِ توکي وڌيڪ پئسا جمع ڪرڻ جي ضرورت ڪانه پوندي.“

نئون صفحو --  ڪتاب جو ٽائيٽل صفحو

ٻيا صفحا 1 2 3 4 5 6
هوم پيج - - لائبريري ڪئٽلاگ