|
مثلاً
سندهي جنس مؤنث
عدد واحد عدد جمع اردو ترجمہ
زالَ
زالُون عورت
رِڍَ رڍُون بهيڙ
کَٽَ کٽُون کهاٽ
اميدَ اميدُون اميد
زمينَ زمينُون زمين
ب ـــ (1)
وه واحد مؤنث اسماء جن کي آخر مين ”آ“ آتا هي، ان
کي جمع بناني کيلئي ”اُون“ کا اضافہ کيا جاتا هي.
عدد واحد عدد جمع اردو ترجمہ
دُنيا دنيائُون دنيا
دَوا دوائُون دوا
دُعا دعائُون دعا
پُوڄا پوڄائُون پوجا
هَوا
هوائُون هوا
(2)
چند ايسي اسماء بهي هين جن کي آخر مين ”آ“ آتا هي،
ليکن وه جنس مذکر هين ـــ ايسي اسماء استثني قرار
ديئي گي گئي هين.
مثلا:
عدد واحد عدد جمع اردو ترجمہ
ديوتا ديوتائُون ديوتا
راجا راجائُون راجہ
ت ـــ (1)
وه واحد مؤنث اسماء جن کي آخر مين ”اِ“ (زير) آتا
هي، ان کي جمع بناني کيلئي ”يُون“ کا اضافہ کيا
جاتا هي ـــ
جنس مؤنث
عدد واحد عدد جمع اردو ترجمہ
جاءِ جايُون جگہ
اکِ اکيُون آنکهـ
دلِ دليُون دل
مکِ مکيُون مکهي
راتِ راتيُون رات
(2)
چند ايسي بهي مذکر اسماء هين، جن کي آخر مين ”اِ“
اعراب آتا هي، جو در اصل مؤنث کي عالمت هي، ليکن
ان کو استثني قرار ديا گيا هي ـــ
مثلاً
جنس مذکر
عدد واحد عدد جمع اردو ترجمہ
سيٺِ سيٺيُون سيڻهـ
ث ـــ (1)
وه مؤنث اسماء جن کي آخر مين (اِي) آتا هي، ان کي
جمع بناني کيلئي ”اِي“ کو ”يُون“ مين بدل ديا جاتا
هي.
جنس مؤنث
عدد واحد عدد جمع اردو ترجمہ
ڇوڪرِي ڇوڪريُون لڙکي
ٻڪرِي ٻڪريُون بکري
ڪرسِي ڪرسيُون کرسي
ٻِلي ٻليُون بلي
نيڪِي نيڪيُون نيکي
(2)
استثني کي طور مندرجہ ذيل اسماء مذکر گرداني جاتي
هين، اور ايسي اسماء کي عدد واحد اور جمع مين کوئي
تبديلي نهين هوتي، مثلا:
عدد واحد عدد جمع اردو ترجمہ
هاٿِي هاٿِي باتهي
ڌوٻِي ڌوٻِي دهوبي
پاڻِي پاڻِي پاني
پکِي پکِي پرنده
موتِي موتِي موتي
ج ـــ
سندهي زبان کي کچهه مؤنث اسماء اردو زبان مين مذکر
هين:.
سندهي/مؤنث اردو/مذکر
اخبارَ اخبار
تارَ تار
موسمَ موسم
ماجرا ماجرا
دعويٰ دعوى
مدعا مدعا
دلِ دل
درٻارِ دربار
بازارِ بازار
جنس مذکر اور عدد
(Masculine gender and Number)
سندهي زبان مين زياده تر وه اسماء جن کي آخر مين
”اُ“ ”اُو“ ”اُون“ اور ”او“ آتا هو، وه جنس مذکر
هوتي هين ـــ
الف ـــ (1)
وه واحد مذکر اسماء جن کي آخر مين ”اُو“ آتا هي
ـــ ان کي جمع بناني کيلئي ”اُو“ کو ”اَ“ (زير)
مين تبديل کيا جاتا هي ـــ
جنس مذکر
عدد واحد عدد جمع اردو ترجمہ
ڪِتابُ ڪتابَ کتاب
گَهرُ گهرِ گهر
پيرُ
پيرَ پير
فقيرُ فقيرَ فقير
گُلُ گُلَ گُل
(2)
کچهه اسماء جن کي آخر مين ”اُ“ (پيش) آتا هي پهر
بهي استثني کي طور پر مؤنث گرداني جاتي هين ـــ
اور ان کو عدد جمع مين لاني کي لئي ”اُو“ کو
”اُون“ مين بدل ديا جاتا هي ـــ
جنس مؤنث
عدد واحد عدد جمع اردو ترجمہ
وِڄُ
وڄُون برق
ڀيڻُ ڀيڻُون بهن
سَسُ سسُون ساس
ماءُ مائُون مان
ب ـــ (1)
ايسي مذکر اسماء جن کي آخر مين ”اُو“ يا ”اُون“
آتا هو ان کي عدد واحد کو جمع مين بدلني کيلئي
کوئي تبديلي نهين کرني پڙتي ـــ
جنس مذکر
عدد واحد عدد جمع اردو ترجمہ
آڙُو آڙُو آڙو
ماڻهُو ماڻهو آدمي
چَتُون چَتُون طوطہ
ڪَڇُون ڪڇُون کچهوا
(2)
اسثني کي طور پر کچهـ ”او“ اور ”اُون“ اعراب والي
اسماء کي جنس مؤنث بهي گرداني جاتي هي، اور ان کي
عدد بناني مين بي کوئي تبديلي نهين کرني پڙتي ـــ
جنس مؤنث
عدد واحد عدد جمع اردو ترجمہ
ڳئُون ڳئون گائي
آبرو آبرُو آبرو
ت ـــ (1)
سندهي زبان مين ايسي اسماء جن کي آخر مين ”او“ آتا
هي، ان کي عدد واحد کي جمع بناني کيلئي ”او“ کو آ“
مين بدل ديا جاتا هي ـــ
جنس مذکر
عدد واحد عدد جمع اردو ترجمہ
هفتو هَفتا هفتہ
ڇوڪرو ڇوڪرو
لڙکا
داڻو داڻا دانہ
گهوڙو گهوڙا گهوڙا
پَردو پَردا پرده
جنس مذکر سي مؤنث بناني کي کچهـ اصول
ث ـــ (1)
مذکر اسماء جس کي آخر مين ”اُ“ اعراب آتا هي، ان
کان مؤنث بناني کي لئي ”اُ“ کو ”اِ“ (زير) اور
”اِي“ مين تبديل کيا جاتي هي.
مثلاً:
مذکر مؤنث ترجمہ
ڪڪڙُ ڪُڪِڙ مرغا/مرغي
ڇوڪَرُ ڇوڪَرِ لڙکا/لڙکي
ٻڪرُ ٻڪرِي بکرا/بکري
جِهرڪ جهرِڪي چڙا/ چڙي
ج ـــ (1)
وه مذکر اسماء جن کي آخر مين ”او“ اور ”اُو“ اعراب
آتا هي، ان کا مؤنث بناني کيلئي ”او“ کو ”اِي“ مين
تبديل کرتي نهين ـــ
مثلاً:
مذکر مؤنث ترجمہ
گهوڙو گهوڙِي گهوڙا/ گهوڙي
ڏاڏو ڏاڏِي دادا/ دادي
چاچو چاچِي چچا/ چچي
مامو مامِي مامون/ مماني
نانو نانِي نانا/ ناني
(2)
عموما کچهـ اسماء مذکر اور مؤنث ماده کي لحاظ سي
گرداني جاتي هين.
مثلا:
مذکر مؤنث
مڙسُ (مرد) زال (عورت)
راجا (راجا) راڻي (راني)
پِيءُ (باپ) ماءُ (مان)
پُٽُ (بيڻا) ڌِيءَ (بيڻي)
ڀاءُ (بهائي) ڀيڻ (بهن)
گهوٽ (دلها) ڪنوار (دلهن)
ڍڳو (بيل) ڍڳي (گاءِ)
(3)
سندهي زبان کي ايسي اسماء مذکر بهي هين جن کي مؤنث
بناني کي ليي ان اسماء کي پيچهي ”ڻ“ يا ”ڻي“ علامت
ملاتي لين.
مثلاً:
مذکر مؤنث
شِينهُن (شير) شينهِڻِ (شيرني)
هاٿِي (هاتهي) هاٿِڻِ (هتهني)
فقيرُ (فقيرُ) فقيرِياڻِي (فقيرني)
ماسَترُ (ماسڻر) ماستِرِياڻِي
(ماسترني)
ڊاڪَٽرُ (ڊاکڻر) ڊاڪٽِرِياڻِي
(ڊاکڻرني)
(ح) ـــ
سندهي زبان کي کچهـ مذکر اسماء جو اردو زبان مين
مؤنث هين:
مثلاً
مذکر (سندهي) مؤنث (اردو)
ڪتابُ کتاب
تپُ تپ
اولادُ اولاد
احتياجُ احتياج
اطلاعُ اطلاع
جُلدُ جُلد
شَرَمُ شرم
عَقُلُ عقل
صُبُحُ صبح
موتُ موت
غزلُ غزل
خيرُ خير
قَدرُ قدر
ضمائر (Pronouns)
الف ـــ ضمير خالص:
(1) متکلم:
واحد جمع
آءٌ/ مان (مين) اسان (هم)
مون کي (مجهي/ مجهکو) اسان کي (همين/
همکو)
منهنجو/ منهنجي (ميرا/ ميري) اسان جو/ اسان جي
(همارا/ هماري)
(2) حاضر:
تون (تو) تَوهين/ اَوهين (آپ)
توکي (تجهي / تجهکو) تَوهان کي/ اَوهان کي
(تهمين/ آپکو)
تُنهنجو (تيرا) تَوهان جو/ اَوهان جو
(آپ کا)
(3) غائب:
هُو/ هيءُ (وه/ يہ) هُو
(وه)
هِن کي (اسکو) هِنَنِ کي (ان
کو)
هُنَ جو (اس کا) هُنن جو (اُن
کا)
ب ـــ ضمير اشاره
(1) اشاره نزديک (قريب):
واحد جمع
اِهو (يہ) اِهي (يہ)
اِنهيءَ کي (اِسي کو) اِنهنِ کي (انهي کو)
اِنهيءَ جو (اِسي کا) اِنهن جو (انهي کا)
(2) اشاره دور (بعيد):
واحد جمع
اُهو (وه) اُهي (وه)
اُنهيءَ کي (اُس کو) اُنهن کي (اُن
کو)
اُنهيءَ جو (اس کو) اُنهَن جو (اُن
کا)
ته ـــ ضمير استفهام:
واحد جمع
ڪيرُ/ڪيرَ(مؤنث) (کون) ڪيرِ (کون)
ڇا (کيا) ڇا (کيا)
ڇو (کيون) ڇو (کيون)
ڪَنهِن (کس) ڪِن (کن)
ڪَنهِن کي (کس کو) ڪِنِ کي (کن کو)
ڪَنهِن جو (کس کا) ڪِن جو (کن کا)
ث ـــ ضمير موصول:
واحد جمع
جو/جا (مؤنث) (جو) جي
جيڪو/ جيڪا (مؤنث) جيڪي
جَنهن (جس) جِن (جن)
جَهڙو/جَهڙِي (مؤنث) جهڙا/ جهڙيون
(مؤنث)
(جيسا/ جيسي) (جيسي/
ويسي)
جيترو/ جيترِي (مؤنث) جيترا/ جيتريون
(جتنا/ جتني) (مؤنث) (جتني/
جتني)
جيئن (جيسي)
جڏهن (جب)
ج ـــ جواب موصول:
مذکر/ مؤنث مذکر/ مؤنث
سو/ سا (وه)
تَهڙو/ تَهڙيِ (ويسا/ ويسي) تهڙا/ تهڙيون (ويسي/
ويسي)
تيترو/ تيتري (اُتنا/ اُتني) تيترا/
تيتريون (اُتني/ اُتني)
مذکر/ مؤنث مذکر/ مؤنث
جهڙا/ جهڙيون (جيسي/ جيسي)
جيترا/ جيتريون (جتني/ جتني)
تيئن (ويسي)
تڏهن (تب)
ح ـــ ضمير مشتراک:
پاڻ (خود) پاڻ (خود)
پنهنجو (خود کا) پنهنجا (خود کي)
ح ـــ ضمير مبهم:
ڪو/ ڪا (کوئي) ڪي (کوئي)
ڪنهن کي (کس کو) ڪِن کي (کن کو)
ڪنهن جو (کس کا) ڪن جو (کن کا)
صفت (Adjective)
سندهي زبان مين اردو کي طرح صفت موصوف سي پهلي آتي
هي ـــ اور موصوف کي ساتهـ عدد اور جنس کي مطابق
گرداني جاتي هي ـــ
مذکر مؤنث
واحد/ جمع
واحد/ جمع
چڱو (اچها) چڱا ( اچهي) چڱي (اچهي) چڱيون
(اچهي)
ننڍو (چهوڻا) ننڍا (چهوڻي) ننڍي
(چهوڻي)ننڍيُون (چهوڻي)
ٿورو (تهوڙا) ٿورا (تهوڙي)
ٿورِي(تهوڙي)ڻوريُون (تهوڙي)
نئون (نيا) نوان (نئي) نئي (نئي)
نَيون (نئي)
فعل (Verb)
سندهي زبان مين اردو کي طرح دو فعل هين:- فعل
لازمي ـــ فعل متعدي.
الف ـــ
جس فعل کو صرف فاعل هو، مفعول نهين هو، اور مقصد
بهي واضح هو، وه فعل لازمي بنتا هي ـــ يہ فعل
فاعل کي عدد اور جنس مين گردان کرتا هي ـــ
ڇوڪرو روئي ٿو (لڙکا رو رها هي) ڇوڪرا روئن ٿا
(لڙکي رو رهي هين)
پکي اڏامي ٿو (پرنده اڙتا هي) پکي اڏامن ٿا (پرندي
اڙتي هين)
مان هلان ٿو (مين چلتا هون) اسين هلُون ٿا (هم
چلتي هين)
ب ـــ
فعلع متعدي مين فعل کي فاعل اور مفعول دونون هوتي
هين ـــ
مان ڪتاب پڙهان ٿو. (مين کتاب پڙهتا هون)
اسين ڪتاب پڙهون ٿا. (هم کتاب پڙهتي هين)
علي خط لکي ٿو. (علي خط لکهتا هي)
مصدر (Infinitive)
(1)
سندهي زبان مين مصدر کي نشاني ”ڻ“ هي. مثلاً:
اَچَڻُ (آنا)
وَڃَڻُ (جانا)
پِيَڻُ (پينا)
مارِڻُ (مارنا)
وَڍِڻُ (کاڻنا) |
